( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

1

KÝ ỨC CHIẾN TRANH

(Hồi ức của những binh sĩ Xôviết từng tham gia cuộc Chiến

tranh Vệ quốc Vĩ đại)

TẬP 2

Người dịch: Lý Thế Dân

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

2

MỤC LỤC

Phần 1: Hồi ức của lính bộ binh

1.  Toivo M. Kattonen

2.  Braiko Petr

3.  Antonina Kotliarova

Phần 2: Hồi ức của các phi công

1.  Vyacheslav Ivanov

2.  Arkhipenko Fyodor Fyodorovich

Phần 3: Hồi ức của lính pháo binh

1.  Vasily F. Davidenko

2.  Ivan A. Yakuskin

3.  Zhuravlev Alexander Grigoryevich

4.  Aleksandr Goncharov

5.  Mikhail Lukinov

Phần 4: Hồi ức binh lính thuộc các binh chủng khác

1.  Viktor Leonov

2.  Josef Finkelshtein

3.  Iuri Koriakin

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

3

HỒI ỨC LÍNH BỘ BINH

Toivo M. Kattonen

Xạ thủ súng máy,

Đại đội súng máy số 1, Tiểu đoàn Trượt tuyết độc lập tình nguyện

99

Chúng tôi biết rằng chúng tôi phải thúc nhau xông lên phía trước.  Đôi khi chúng

tôi thậm chí không kịp cả chuẩn bị chiến hào xuất phát khi có mệnh lệnh “xung phong”

ban ra. Điều gì khiến tôi nhớ nhất à? Tôi chỉ nhớ nhất một điều rằng chiến tranh là chiến

tranh. Chúng tôi không lần nào  được ở qua  đêm trong một ngôi nhà  đàng hoàng - chỉ

được ở trong rừng. Ba tháng trời ở trong rừng. Cố gắng ẩn nấp và sống sót trong đó. Chỉ

có đôi người là còn sống trở về. 

Tôi tới từ vùng Toksova, thuộc làng Veikkala. Tôi sinh năm 1917, nông trường quốc

doanh  kolkhozthành lập ở làng tôi năm 1930 và thế là chúng tôi làm việc trong nông trường

cho tới năm 1936. Và rồi người ta bảo rằng chúng tôi phải dời đi, do biên giới ở sát đó. Họ

cưỡng ép mọi người phải chuyển đi 30 kilômét, tới tận Gruzino. Chúng tôi có một con bò cái,

đồ đạc, mùa màng thì vừa mới gieo, lúa mạch đã lên rất cao, vậy mà lại phải chuyển đi. Chúng

tôi không biết đó là ý kiến của ai, và ai là có tội trong chuyện này. Toàn bộ gia đình tôi, cùng

ngựa và tất cả đồ  đạc, phải dọn  đi và chuyển tới vùng Vologda. Tôi làm việc tại đó cho tới

năm 1937, năm 1937 tôi đi tới Lenenergo (xí nghiệp trực thuộc Leningrad) để làm người đào

đất. Sau đó tôi được lên làm thợ máy và kế nữa là làm người đặt cáp. Tôi làm thế từ 1937 cho

tới 1942. Năm 1942 một lần nữa người ta lại không chịu để cho người Phần Lan yên, họ trục

xuất chúng tôi tới Toksova, Kavgolovo và nhiều nơi khác nữa. Họ chỉ cho chúng tôi có 24 giờ

để chuẩn bị. Tôi ở đây, tại Leningrad vậy mà cũng bị trục xuất. Tôi tới chỗ chị mình ở vùng

Vologda, trong khi tất cả những người khác đều bị chở tới Siberia. Họ bị chuyển đi rất xa, tới

lưu vực sông Ugryum và nhiều nơi khác. Người ta cũng hỏi tôi – anh  đi tới đâu đây? Tôi trả

lời: anh sẽ không có giấy tờ của tôi đâu, tôi không đưa giấy tờ tuỳ thân của mình cho anh và

tôi đang đi về nơi mà từ đó tôi đã tới. Tôi tới đây bằng xe lửa. Tôi làm nghề điện thoại viên

tổng đài  ở đây,  tại  vùng  Vologda,  nơi  đây  có  một  tổng đài điện  thoại  trong  một  ngôi  làng

Xôviết. Năm 1942 chúng tôi bị động viên, lọt qua được kỳ kiểm tra y tế và được chuyển tới

vùng Chelyabinsk. Toy cho rằng đó cũng là một dạng động viên vào quân  đội, nhưng là lao

công quân đội. Nó cũng tựa như quân đội, nhưng khắc nghiệt hơn. Chúng tôi bị nhốt sau hàng

rào kẽm gai. Ở đó có các tù binh Đức, và chúng tôi ở ngay bên cạnh họ. Họ bị đưa tới chỗ làm

việc bằng lính gác, có súng trường và chó canh, chúng tôi cũng bị áp tải bằng lính gác mang

súng. Cứ như trong tù vậy. 

Chúng tôi làm việc tại đó, xây dựng những lò luyện than cốc, hiện nay chúng vẫn còn

ở đấy. Người ta đưa chúng tôi tới một khu rừng, ở đó chúng tôi chặt cây và xây lò. Và rồi, khi

bắt tay vào xây thì thời tiết lại chuyển thành rất nóng. Có năm cái lò, nhiệt độ lò phải lên được

tới 1000 độ, nếu không lò sẽ không hoạt động được. Chúng tôi khởi động lò, đổ than vào theo

lệnh. Không khí quá nóng đến nỗi chúng tôi như muốn  đổ xuống, không thể làm tiếp nổi do

mặt trời hun cháy mọi người cộng thêm với cái nòng tỏa ra từ lò. Thế là xuất hiện hệ thống

thay ca – chúng tôi nghỉ và những người ca khác tới thế. Rồi, một thời gian sau, chúng tôi bắt

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

4

đầy xây nhà và xưởng máy khi đã hoàn tất các lò luyện cốc. Năm 1945 tôi có quay lại đây.

Chiến tranh đã kết thúc, và tôi trở về nhà ở Leningrad bắt đầu làm việc tại xưởng đúc, nhưng

tôi chỉ có thể làm việc đó trong một thời gian ngắn. Người ta lại bắt đầu réo gọi bọn tôi là tụi

Phần Lan, và lại không cho chúng tôi sống trong thành phố. Họ bảo rằng tôi phải chuyển  đi,

xéo tới bất cứ chỗ nào mà tôi thích. Vài tay Đoàn viên  Komsomoltới và bảo tôi phải xéo  đi.

Tôi quay về ngôi làng sinh quán của tôi, nhưng tại đó tôi cũng bị đuổi đi. Tôi lại đến vùng

Pitkaranta, gần Jannisjarvi, cách Phần Lan không xa. Tôi làm nghề thợ rèn ở đấy. Tôi làm việc

ở đấy không lâu, chỉ trong vòng vài tháng, dù tại đấy người ta đã cấp cho tôi một ngôi nhà hai

tầng. Tôi đã viết thư cho vợ rằng tôi sẽ quay về và đón cô  ấy đi, nhưng nàng trả lời là nàng

không muốn tới đó. Thế là tôi quay về (với vợ - ND). Sau đấy, khi Stalin chết, chúng tôi đã có

thể quay lại Leningrad, và tôi quay lại và làm việc ở một nông trường. Đấy là một chuyến du

hành dài đằng đẵng. Tôi định cư lại ở đây trong một thời gian dài, kể từ 1959. Tôi làm việc ở

nhà máy LTM và nghỉ hưu ở tuổi 55, sau đó tôi phải chịu một cuộc phẫu thuật và không tiếp

tục làm việc nữa. Thế rồi tôi lại vào làm cho nhà máy Svetlana trong 20 năm nữa. Hiện giờ tôi

lại đã nghỉ hưu, bắt đầu từ năm 1993. 

Năm 1939, khi chiến tranh nổ ra, người ta huấn luyện 120 giờ cho chúng tôi rồi đưa ra

mặt trận. Họ dạy chúng tôi cách bắn, ẩn nấp và nguỵ trang. Không có thời giờ để tập  đi đều

bước và những nghi thức khác. Tôi thuộc Tiểu đoàn trượt tuyết 99, vừa làm xạ thủ súng máy

vừa làm xạ thủ tiểu liên. Từ khi còn bé tôi đã biết trượt tuyết, việc này trong gia đình tôi là rất

đỗi bình thường. Những người dân tộc Nga trong tiểu đoàn cũng trượt tốt, nhưng khởi đầu thì

không êm ái lắm. Người ta cũng dạy cho chúng tôi một khoá trượt tuyết ngắn hạn trong nội

dung huấn luyện nêu trên. Những người tình nguyện trong tiểu đoàn hầu hết là học sinh trung

học và sinh viên đại học. Không có người tình nguyện nào mà không thề trượt tuyết được hết -nếu vậy họ làm cái quái gì ở đây. Hầu hết tình nguyện viên  đều là Đoàn viên Komsomol, kể

cả tôi. Người ta hỏi: “Ai muốn tình nguyện tham gia chiến tranh với Phần Lan?” Tôi đáp: “Tôi

đi, viết tên tôi vào.” Vậy là tôi được tuyển dụng tại quận uỷ Dzerzhinski của thành phố. Tôi

không còn nhớ rõ làm cách nào mình biết về bản thông báo kêu gọi những người tình nguyện

nữa. Tất cả những tình nguyện viên trong tiểu đoàn tôi đều là người Nga, chỉ mình tôi là người

Phần. Thái độ của mọi người với tôi rất tốt, không ai thắc mắc về việc tôi là người Phần. Cũng

không có sự chú ý đặc biệt nào của NVKD hay của politruk(chính trị viên) tiểu  đoàn đối với

cá nhân tôi. Anh chàng chính trị viên khá dễ thương và cả tiểu đoàn trưởng cũng vậy. 

Chúng tôi có ba anh em, anh cả tôi Semen được động viên trong thời gian chiến tranh

Phần Lan, anh ấy không đi tình nguyện như tôi. Anh được tuyển vào Quân đội Nhân dân Phần

Lan,  đóng tại Zelenogorsk (Terijoki). Anh  được huấn luyện  để luồn ra sau phòng tuyến  địch

và làm tình báo viên. Họ  được ăn mặc khác chúng tôi, chúng tôi thì trang phục nhẹ, như yêu

cầu của lính trượt tuyết phải thế. Anh thứ tôi cũng được gọi nhập ngũ. Người thứ ba được ở lại

nhà để không có chuyện tất cả phải vào quân đội. Năm 1941 lúc đầu tôi cũng được miễn quân

dịch vì công việc của mình, nhưng rồi việc miễn trừ đã bị huỷ bỏ. Thật kinh khủng khi phải

sống ở đây cho tới năm 1942, trời rất lạnh, xung quanh âm 40 tới 45  độ, sương giá khủng

khiếp. Người ta đi xuống sông Narva để lấy nước và chết gục trên  đường đi. Anh tôi Matvei

cũng chết trong thời kỳ bao vây Leningrad, tôi đã tự tay chôn cất cho anh năm 1942. 

Semen bị động viên cũng như những người Nga khác, rồi anh ấy tham gia chiến tranh,

và anh  được gửi đi lần cuối cùng làm một điệp viên hoạt động đằng sau phòng tuyến Phần

Lan. Lúc đấy đã là giữa cuộc chiến lần hai. Theo như tôi hiểu, người ta đã gửi anh ấy đi làm

điệp viên. Thậm chí có  đồng đội vẫn còn nhìn thấy anh trong thời kỳ chiến tranh. Điều ấy có

nghĩa là anh vẫn còn sống được thêm một thời gian nữa, và rồi anh bị giết, được chôn cất tại

Turku. Có tin đồn rằng anh có mặt tại Turku. Tin đồn nói rằng những tù binh chiến tranh Nga

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

5

đã trông thấy anh tại đó. Họ thấy anh đi qua trong quân phục sĩ quan Phần Lan. Anh ấy cứ đi

ngang qua, trong khi các tù binh đang làm việc, không hề chào hỏi họ. Họ nhận ra anh, do họ

ở cùng làng và cùng học với nhau. Sau chuyện đó, người anh em họ chúng tôi, hiện đang sống

ở Phần Lan, bảo rằng người ta tìm thấy mộ anh và con anh ta thậm chí còn chụp ảnh cả nơi ấy.

Thế là giờ chúng tôi biết được rằng anh ấy đã bị giết và người Phần Lan  đã giết anh ấy. Tuy

nhiên, chẳng ai biết chuyện đó đã xảy ra thế nào, và làm sao người Phần lại phát hiện ra anh là

điệp viên Xôviết. Một điệp viên chỉ có thể mắc sai lầm một lần duy nhất trong đời. Chúng tôi

đã nhờ Hội Chữ thập Đỏ giúp tìm kiếm anh, nhưng không thấy, và giờ đây chúng tôi biết điều

gì đã xảy ra với anh. Chúng tôi không biết được ai đã chôn cất cho anh - tất cả những điều ấy

vẫn  còn  chưa  sáng  tỏ.  Pavel  cũng  bị  thương  trong  chiến  tranh  tại  Pskov  và  khi  chúng  tôi

chuyển tới vùng Chelyabinsk, anh ấy đã chết vì vết thương tại đây. 

Vậy là họ đưa chúng tôi lên tàu chuyển tới tiền tuyến, ra lệnh không được hút thuốc và

phải tiến về phía trước thật yên lặng. Chúng tôi đeo thanh trượt vào và lặng lẽ tiến vào rừng.

Và rồi chúng tôi băng qua Raivola. Kế đó là tới Mustajoki, và rồi chúng tôi tới Phòng tuyến

Mannerheim, lúc này đang có chiến sự ác liệt ở đó. Chúng tôi cũng tới Metsakyla, ngày nay có

tên là Molodezhnoe. Rồi chúng tôi tới bờ Vịnh Phần Lan và tiến quân dọc bờ vịnh. 

Suốt trong Chiến tranh Phần Lan, chúng tôi phải chặt cành thông và tự dựng lên cho

mình những hầm trú ẩn rồi nhóm một ngọn lửa ở giữa – chúng tôi sinh sống như vậy đấy.

Nhiệt độ khoảng -50, xung quanh tuyết dày khoảng một mét. Tôi đeo các thanh trượt và mang

theo một khẩu súng máy, nó nặng tới 16.5 kí lô cộng thêm với một băng đạn hình  đĩa. Thêm

vào đó tôi còn có cái balô trên lưng.. 

Tôi sử dụng một khẩu trung liên DP, những người còn lại hầu hết là dùng súng trường,

chúng tôi chỉ được nhận tiểu liên về sau này và thực ra chúng tôi không sẵn sàng sử dụng

chúng. Chúng tôi cũng có súng cối, tôi không nhớ rõ cỡ nòng là bao nhiêu, chúng khá nhỏ và

có thể vác trên lưng một người được. Đại liên Maxim được di chuyển trên xe trượt, tuy nhiên

chúng tôi có hơi ít súng Maxim. Tôi ở trong đại đội súng máy số 1, và chỉ còn có bảy người

trong đại đội  tôi  còn  sống  sót.  Một đại đội  súng  máy  quân  số  ít  hơn  một đại đội  bộ  binh

thường, nhưng vẫn được gọi là một đại đội. Tôi không biết gì về thiệt hại của các đại đội khác.

Trợ thủ cho xạ thủ  đại liên phải mang hai băng đạn, trong khi người trợ thủ hai phải mang

theo ba băng. Họ vận chuyển  đạn trong những thùng đặc biệt có tay cầm khi mang vác. Các

trợ thủ của tôi rất vất vả gian khổ, tất cả cánh xạ thủ  đại liên chúng tôi rất vất vả gian khổ.

Chúng tôi phải vác tất cả đạn dược theo mình. Chúng tôi không thiếu đạn, nhưng tất nhiên là

cũng vẫn phải tiết kiệm đạn. Tôi thường bắn thành từng loạt ngắn, nhiều người chưa quen có

thể bắn hết cả băng đạn chỉ một lần nhấn cò. Tôi chưa bao giờ gặp vấn đề với khẩu súng của

mình; nó rất đáng tin cậy. Nó hoạt động tốt thậm chí ngay cả khi bị thấm nước hay dính tuyết

bên trong. Khẩu  đại liên này là người bạn chiến  đấu trung thành nhất của tôi. Cũng có loại

súng trường bán tự động 25 viên, tôi nhớ thế, nhưng chúng luôn bị kẹt đạn. Ngay khi bị tuyết

lọt  vào  khóa  nòng  là  bị.  Chúng  tôi  thậm  chí  không  thèm đem  chúng  theo,  mà  lập  tức  vứt

chúng lại - khẩu súng trường Mosint thân thương tốt hơn nhiều. Trợ thủ súng máy của tôi

cũng dùng một khẩu súng trường Mosint. Lựu  đạn cầm tay là loại quả dứa, hoặc là loại cán

dài. Lựu đạn quả dứa là tuyệt nhất, dễ mang theo, nhưng cũng khá nguy hiểm, ngừơi sử dụng

phải cẩn thận nếu không sẽ bị dính mảnh khi ném nó.  Đấy là cách chúng tôi đã chiến  đấu

trong cuộc chiến ấy, cho tới tận khi kết thúc. Một lần chúng tôi chiếm được mấy ngôi nhà hai

tầng nằm trên một ngọn đồi, tôi không nhớ rõ nó ở vùng nào, phía Bắc Metsakyla hay nơi nào

khác, đã lâu lắm rồi kể từ thời đó. Chúng tôi muốn  được nghỉ lại qua đêm trong đó, nhưng

viên chỉ huy khuyên mọi người không nên ở lại. Thật may mắn, bằng không hôm nay tôi đã

chẳng còn ngồi đây để kể chuyện cho các bạn. Mấy ngôi nhà bị bắn trúng bằng đạn cối và

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

6

cháy trụi hoàn toàn - đấy là diều suýt nữa đã xảy ra với chúng tôi. Tuy vậy, chúng tôi vẫn có

nhiều người bị chết và bị thương. 

Từ Metsakyla chúng tôi đi tới Koivokyla, và rồi một vài kyla (ngôi làng) khác nữa, tôi

không  còn  nhớ  tên  làng  nào  cả,  và  rồi  tới  Vyborg.  Chúng  tôi  còn  cách  Vyborg  khoảng  ba

kilômét. Ngày 12 tháng Ba chiến tranh vẫn còn rất ác liệt,  đại bác và súng vẫn bắn loạn xạ.

Rồi ngày 13 tháng Ba tới, chiến tranh kết thúc và chúng tôi được đưa về. Tại đó người ta tổ

chức một cuộc mít tinh, tất cả chúng tôi đều hân hoan, nã mọi loại súng lên trời. Pháo cũng

bắn mừng. Rồi tới ngày thứ hai sau khi chiến tranh kết thúc người ta yêu cầu chúng tôi tập

trung súng ống lại vào thùng, bôi dầu mỡ cẩn thận, chúng tôi làm theo. Sau hai hay ba tuần,

tôi cho là khoảng 25 tháng Ba, chúng tôi được trở về nhà. Vì là tình nguyện viên, chúng tôi

được phép về thẳng nhà. Đại loại thế. 

Nhiệm vụ của chúng tôi thường là đi lùng sục các khu rừng. Lùng sục khu rừng để

không còn tên địch nào nấp bên trong. Quân phục chúng tôi là một áo sơmi lót vải ấm, một áo

sơmi thứ hai, một áo nịt len, một áo jacket trắng làm bằng vải dầu. Chúng tôi cũng có cả bao

tay xỏ hai đầu và găng tay. Chúng tôi vứt bao tay đi và đem theo găng tay để bắn súng dễ hơn.

Tay tôi không bao giờ bị lạnh cóng, tôi chưa lần nào bị giá ăn, mặc dù nhiều người trong đơn

vị bị giá ăn tay hoặc chân, và rất nhiều người đã chết. Tôi không nhớ rõ có bao nhiêu người bị

chết. Tôi đi ủng cao cổ, cỡ 44, một đôi tất hoặc xà cạp. Chân tôi được giữ khá ấm. Toy đi ủng

dạ chỉ một lần, chúng được chuyển tới quá trễ. Toàn tiểu  đoàn  đều  đi ủng cao cổ. Khi còn

trong thời gian huấn luyện ở Ga Maskva, chúng tôi đang đi giày quấn xà cạp, một vị chỉ huy

tiến tới và nói: đám nào  đang đi giày kia vậy, tình nguyện phải không? Lấy cho tất cả chúng

nó ủng cao cổ! Do đó tất cả chúng tôi đều có ủng cao cổ, mỗi người chọn lấy cỡ ủng hợp với

mình. Tôi quay về nhà trên đôi ủng ấy, tôi không làm cháy nó trong chiến đấu cũng như không

làm hỏng rách nó. Tôi mặc áo choàng chỉ một lần, khi tôi trên đường về nhà, hầu hết thời gian

là tôi mặc áo vatnik lót bông và áo khoác vải bạt màu trắng ngụy trang phủ bên ngoài. Trời

lạnh, nhưng ta có thể làm thế nào bây giờ? Đồ che đầu của chúng tôi là mũ budennovka đội

mùa đông, (budennovka là kiểu mũ chóp nhọn của kỵ binh Hồng quân Budionnưi, nổi tiếng

thời kỳ Nội chiến – ND), mũ cát lót len, phủ được kín cả mặt và cổ, chỉ hở hai con mắt. Th6é

là chúng tôi đội mũ len lên trước, rồi tới cái budennovka, và cuối cùng là mũ sắt. Ban  đầu

chúng tôi không đội mũ sắt, thế mà về sau chúng tôi bắt buộc phải đội tất. Nếu tôi không đội

nó, chắc giờ tôi chẳng còn  để ngồi ỡ đây. Mũ sắt sơn màu xanh, trên cùng bọc vải bạt trắng,

cùng thứ vải bạt để làm áo choàng ngụy trang của chúng tôi. Người ta khuyên tất cả chúng tôi

khâu miếng sắt ghi số lính  đeo cổ vào cổ áo jacket của mình. Miếng sắt đeo cổ phẳng và có

hình chữ nhật. Những chỉ huy ban  đầu mặc áo khoác lông cừu màu trắng. Thế rồi bọn Phần

bắt đầu săn những chiếc áo khoác lông cừu, nhắm vào các sĩ quan, cho nên họ chuyển sang

mặc quân phục bình thường. 

Người  ta  bảo  rằng  khẩu  DP  có  vấn  đề  với  cái  càng  hai  chân,  nó  hay  lún  vào  trong

tuyết. Mọi chuyện đều có thể xảy ra. Đôi khi tôi gác cái càng ấy lên xác một tay lính Phần hay

lính Nga chết và bắn. Tôi rất ít khi quàng khẩu DP của mình bằng dây đeo lưng. Chúng tôi

không trú trong các ngôi nhà, tất cả đều có bẫy mìn gài. Mìn có ở khắp nơi. Có lần một đồng

đội của chúng tôi phải kiếm cho mình một bộ ván trượt mới - bộ cũ của anh ta đã gãy hoặc bị

mất đâu đó. Lần ấy là ở quanh Koivokyla hay chỗ nào khác tôi không nhớ rõ nữa. Có một bộ

ván trượt khá tốt đang dựng vào một thân cây, thế là anh ấy bảo rằng anh phải đi lấy chúng.

Anh ta đi lấy bộ ván trượt và nằm lại đó vĩnh viễn. Cái cây nổ tung cùng với bộ ván trượt. “Bộ

ván trượt tốt thế đấy,” tôi nói với mọi người. 

Chúng tôi hầu như chỉ toàn ăn đồ khô, do không có nơi để nấu nướng thức ăn. Ban đầu

chúng tôi có một xe nhà bếp có ngựa kéo, nhưng nó đã bị phá huỷ - trúng phải một quả mìn

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

7

cài trên  đường. Chúng tôi thường ăn bánh bích quy và xong thì để tuyết tan trong cà mèn và

uống nó. Chúng tôi cũng được phát 100 gram vodka mỗi ngày. 

Một  lần  khi  chúng  tôi đang  tiến  công,  tôi  phát  hiện  một  tên  xạ  thủ  bắn  tỉa  cuckoo

Phần, và chuẩn bị bắn hạ hắn. Nhưng hắn đã nhanh tay hơn, ngay khi tôi đang ngắm thì hắn đã

bắn vào tôi "shhhhhh", và tôi chúi xuống tuyết để tránh. May là tôi đang đội cái mũ sắt, nếu

không hắn đã hạ tôi rồi. Tôi vừa chúi đầu xuống tuyết thì phát đạn đã bắn trúng như thể có ai

đó đập búa lên  đầu mình vậy. Tôi như bị điếc nhẹ. Tai chỉ nghe lại được sau  đó nhiều ngày,

nhưng tôi không bị thương trong lần ấy. 

Ngôn  ngữ  mẹ đẻ  của  tôi  là  tiếng  Phần  Lan,  nhiều  lần  họ  yêu  cầu  tôi  tham  gia  dịch

những cuộc thẩm vấn, nhưng ở đấy cũng có một người phiên dịch, anh ta điều hành việc dịch

thuật của tôi - để đảm bảo là tôi không nói dối. Viên chỉ huy có một cuốn từ điển hội thoại

tiếng Phần Lan, và anh ta kiểm tra xem tôi có biết tiếng Phần Lan không. Anh ta rất ngạc

nhiên khi tôi nói chính xác tất cả các câu. Mọi người đều sửng sốt vì tôi lại chiến đấu bên phe

Hồng quân. Viên chỉ huy hỏi tôi: “Tại sao anh không chạy sang phía Phần Lan?” Tôi đáp: "Ừ,

đúng, để cho anh bắn vào đầu tôi ngay bây giờ à.” Tôi không hề có một suy nghĩ nhỏ nhất về

việc đào ngũ theo quân Phần Lan, họ cũng sẽ giết tôi ngay lập tức. Thêm nữa, cha tôi khi đó

vẫn còn sống mà tôi lại không còn họ hàng gì ở bên phần Lan hết. 

Suốt thời gian chúng tôi ở trong rừng, không có một đơn vị nào đóng bên sườn trái chúng tôi,

bên phải thì là Tiểu đoàn trượt tuyết 100, tôi có một người bạn ở trong đơn vị đấy. Họ gần như

bị diệt sạch. Chúng tôi có 900 người, bốn đại đội. Giờ đây tôi là người duy nhất của tiểu đoàn

ấy còn sống. Năm ngoái chúng tôi còn năm người, giờ chỉ còn mình tôi. Anh sẽ không thể tìm

thêm được người nào thuộc Tiểu  đoàn 99 ở Leningrad. Có rất nhiều tình nguyện viên trong

các tiểu đoàn trượt tuyết đến từ Leningrad, gồm tiểu đoàn tôi, tiểu đoàn 100, và tôi cho là cả ở

tiểu  đoàn 101 nữa, nhưng họ  đóng xa hơn, đâu mãi tận vùng Priozersk. Chúng tôi thì ở ngay

chỗ này, trên Phòng tuyến Mannerheim, nơi có các boongke bằng bê tông, bằng gỗ và đắp đất.

Boongke bêtông có ba tầng và rất rộng, tháp quan sát làm bằng cao su để đạn bắn vào sẽ bật ra

-  một  thiết  kế  hoàn  hảo.  Chính  mắt  tôi đã  trông  thấy  một  boongke  ba  tầng,  sau  khi  nó  bị

chiếm. Không thể chiếm nó  được, do đó người ta đã đổ ngập nước vào, có lẽ do người kỹ sư

Phần Lan đã xây ra nó. Vẫn còn nước bên trong cái boongke khi tôi bước vào trong. 

Các chiến hào của họ cũng rất hiểm yếu, một khẩu súng máy có thể bắn vào chúng tôi

mà chúng tôi không thể xác định  được hướng đạn tới từ đâu. Chúng được ngụy trang bằng

tuyết, cho nên chúng tôi không trông thấy chút gì hết. Khi chúng nã đạn, chúng tôi theo thói

quen sẽ nằm xuống và nổ súng, và nếu chúng tôi không xác định được đạn bắn từ đâu, chúng

tôi sẽ nấp kỹ, để đạn địch không bắn trúng. Nếu chúng tôi bị bắn trực tiếp, chúng tôi sẽ không

thể nằm lâu mà phải đứng dậy và tấn công. Chúng tôi sẽ vứt gậy trượt tuyết xuống, băng lên

trước và vừa chạy vừa nổ súng. Quân Phần Lan hoàn toàn không dùng gậy trượt tuyết. Tôi

không rõ tại sao chúng tôi phải cần những cây gậy trượt tuyết ấy. Ban  đầu thì chúng tôi sợ

pháo binh Phần Lan, chúng tôi nghĩ rằng mình sẽ trúng đạn, và rồi chúng tôi cũng quen dần.

Chúng tôi thường xuyên phải nằm dưới làn  đạn cối pháo kích, nhưng dù sao chúng tôi cũng

thoát được. Chỉ có ở hai ngôi nhà kia tại Metsakyla, mới có ngừơi bị trúng đạn cối - ở đấy

chúng bắn cối thật dữ dội. Hai căn nhà ấy cháy suốt cả ngày, nhờ thế mà chúng tôi có thể tự

sưởi ấm bên  đống lửa.  Đáng lẽ chúng tôi đã cháy ra tro nếu ở lại trong đó qua đêm. Tôi nhớ

không có một đêm nào mà chúng tôi được nghĩ trong nhà qua đêm. Chỉ một lần chúng tôi

được ngủ lại trong một hầm trú ẩn chiếm được của quân Phần Lan, nhưng tất cả thời gian còn

lại chúng tôi ngủ trong tuyết, trong các hầm hố chúng tôi tự đào. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

8

Đánh nhau giáp lá cà ư? Làm thế nào tôi đánh giáp lá cà được trong khi còn phải vác

khẩu đại liên? Chúng tôi không phải đánh giáp lá cà, chúng tôi không hô "Hurrah". Chúng tôi

chưa hề bị bao vây, mà chỉ luôn tấn công về phía trước. 

Điều mà tôi nhớ nhất có lẽ là lần chúng tôi đã suýt chết đuối trên mặt băng của Vịnh

Phần Lan thế nào. Chúng tôi đang đi bộ trên băng thì một quả đạn pháo hay đạn cối bắn trúng

băng  và  tạo  ra  một  cái  hố  trên  đó.   Có  những  chiếc  xe  tăng  đang  đi  phía  trước  chúng  tôi,

chúng tôi nhảy lên mấy chiếc tăng đó và sống sót, bằng không thì đã chết đuối cả rồi. Tổ lái

tăng cho chúng tôi một ít thức ăn. Tôi không biết được họ là đơn vị nào và chỉ huy là ai. Lần

đó lúc đầu pháo bắn rất dữ dội. Tôi cũng không nhớ tên hòn  đảo mà chúng tôi đã tấn công.

Chúng tôi bắt được vài tù binh, nhưng nói chung thì có rất ít tù binh bị bắt. Tất cả đám tù binh

Phần Lan chúng tôi bắt được đều hung dữ khủng khiếp, chúng sẵn sàng ăn sống chúng tôi. Tôi

đã nói chuyện với một tên trong số đó, và đột nhiên hắn nhảy xuống một cái hố trên mặt băng,

xuống Vịnh Phần Lan, ngay chỗ mà chúng tôi suýt chết đuối. Hắn không thèm để ý là nước

lạnh cóng thế nào, hắn chỉ muốn không phải đầu hàng. Quân Phần Lan có ít người, nhưng họ

đều nguỵ trang rất tốt, họ có boongke và cứ điểm vững vàng. Họ cũng có lương thực và mọi

thứ cần thiết. Họ quan sát rõ chúng tôi, trong khi được nguỵ trang trong tuyết, còn chúng tôi

chẳng thấy được chút gì. Chúng tôi nghe thấy tiếng súng, nhưng chỉ có quỷ mới biết súng bắn

từ hướng nào. Cũng có bọn xạ thủ bắn tỉa cuckoo nấo trên cây. Lính trượt tuyết Phần Lan

không dùng gậy trượt. Ban  đầu chúng tôi dùng gậy trượt tuyết, nhưng chúng rất phiền toái.

Quân địch cũng có những đôi giầy có mũi cong, chúng có thể nhảy xuống từ trên cây, đeo giày

trượt vào và biến mất. Chúng cũng lót da nai ở dưới giày trượt để giảm ma sát. Chúng tôi

không có những giày trượt như thế. Chúng là những chiến binh thực sự, và chiến đấu rất giỏi.

Bọn chúng có ít người, nhưng giết rất nhiều người của chúng tôi. Toy cho là chúng tôi cũng

thiệt hại nặng vì giá rét – giá ăn chân tay. Người của chúng tôi đi giày cổ ngắn và quấn xà cạp,

chỉ còn biết cố gắng sống sót trong nhiệt độ âm 50 với đôi xà cạp quấn chân. 

Một lần đám chỉ huy của chúng tôi đang đi trên mặt băng của Vịnh Phần Lan, khi đó

tôi đang trong phiên gác, nằm phục với khẩu súng máy của mình. Chúng tôi dùng một khẩu

lệnh  được thay đổi liên tục trong ngày - một khẩu lệnh thường là “súng trường” hay “súng

máy” hay đại loại thế. Mấy người kia bắt đầu  đi sau nửa đêm và không biết khẩu lệnh mới.

Tôi đang nằm trong rừng với khẩu súng máy và nghe thấy họ đi tới và trò chuyện. Tôi hét lên:

"Dừng lại! Khẩu lệnh!" Họ nói: "Súng máy", tôi đáp: "Không, không đúng. Nằm xuống đất

ngay lập tức nếu không tôi bắn.” Tôi kéo khóa nòng và chuẩn bị bắn. “Được, chúng tôi đang

nằm xuống đây.” họ bảo. Và rồi đội tuần tra tới và thả cho họ  đi. Họ  đứng dậy và tôi trông

thấy cả hai đều mặc áo lông cừu trắng, một là đại tá và người thứ hai là trung tá. Thế đấy, tôi

nghĩ, bây giờ mình sẽ gặp rắc rối cho mà xem. Chỉ là vì họ  đã đi sau nửa đêm và không biết

khẩu lệnh mới. Nếu họ biết thì tôi đã để họ qua, thậm chí nếu một tên Phần biết khẩu lệnh thì

tôi cũng để cho hắn qua. Làm sao mà tôi biết được hắn là lính Phần hay không? Đó là một bí

mật nhỏ của chúng tôi. Sáng hôm sau tôi nhận được lời tuyên dương trước đơn vị vì đã gương

mẫu thực hiện nhiệm vụ. 

Tôi không nhớ rõ những gì quân Phần Lan la hét với chúng tôi, dù tôi biết tiếng Phần

rất giỏi. Tôi cũng không nhớ nội dung những tờ truyền đơn. Tôi nhớ có lần chúng tôi bắt được

một tên xạ thủ cuckoo, quật ngã hắn và bắt đầu thẩm vấn. Hắn nói rằng đã giết được 9 lính

Nga, và hắn phải giết được mười người. Tôi bảo hắn, không đâu, "et sina osaat minun tappaa"

(Mày sẽ không thể giết được tao - tiếng Phần Lan). Hắn nhìn tôi, nhận ra tôi là người Phần và

nổi điên còn hung dữ hơn trước. Rồi tôi hỏi hắn tại sao lại leo lên cây và giết chúng tôi. Hắn

đáp rằng hắn phải giết chúng tôi, rằng hắn đã giết chín và phải giết được mười, nhưng giờ thì

không làm được nữa rồi. Tuy nhiên hắn đã dành sẵn cho tôi một viên đạn. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

9

Sau chiến tranh người ta tổ chức một cuộc diễu binh, người ta cấp cho chúng tôi quần

dài màu xám, áo sơmi trắng, cà vạt, mũ lưỡi trai trắng có gắn ngôi sao  đỏ và trong bộ quân

phục như vậy tôi đi tới trụ sở dân uỷ và báo cáo rằng tôi đã trở về. Tôi không được nhận phần

thưởng vì đã tham gia cuộc chiến đó. Tôi không nghĩ là có ai trong tiểu đoàn tôi được thưởng.

Tôi đoán là chúng tôi không đáng được vậy. Chiến tranh là chiến tranh. Ban  đầu người Nga

không muốn gọi đó là một cuộc chiến tranh. Ý tôi là … người ta gọi nó là gì nhỉ? Một chiến

dịch, chiến dịch Phần Lan, người ta gọi như thế đấy. Tôi nghĩ là tới khi Yeltsin tuyên bố cái gì

đó về nó thì người ta cuối cùng mới bắt đầu gọi đó là một cuộc chiến tranh thực sự. Đó là một

công việc cực nhọc. Chiến tranh nói chung là một công việc cực nhọc, và hơn nữa,  để thêm

vào với tình cảnh khổ cực của chúng tôi là một mét tuyết dày và cái lạnh -45 tới -50  độ. Chỉ

còn biết cố gắng sống sót trong rừng trong điều kiện như vậy mà thôi. 

Chúng tôi không được tiếp viện hay bổ sung quân số, chỉ còn tự biết lo cho thân mình.

Khi chúng tôi quay về nhà, tới ga Phần Lan ở Leningrad, các cô gái chạy ra đón những bạn

trai của họ trong đội tình nguyện. Chúng tôi đã phải giải thích cho rất nhiều người trong số họ

là bạn trai của họ sẽ không trở về nữa. Những người bị giết được chuyển tới nghĩa trang Ohta,

có 700 người được chôn ở đó. Tôi không biết họ có thuộc tiểu  đoàn tôi hay không. Có một

nhà thờ ở Zelenogorsk (Terijoki), ở đó có cả những bia mộ của người Nga lẫn người Phần

Lan. 

HỒI ỨC CỦA LÍNH BỘ BINH

BRAIKO PETR

Braiko Petr. Anh hùng Liên Xô. Tham gia bảy trận tập kích của binh  đòan (brigade)

du kích do  S.A.Kovpakchỉ huy. Với mơ ước từ bé là trở thành phi công chiến  đấu, ông tốt

nghiệp Trường Thông tin Biên phòng Maskva và vào ngày 22 tháng Sáu đã tham gia đánh trả

quân xâm lược Quốc xã trên tuyến biên giới Liên Xô-Rumani. Bắt đầu chiến  đấu từ ngày 22

tháng Sáu năm 1941 với vai trò là chiến sĩ biên phòng Xôviết canh gác biên giới với Rumani.

Đã chứng kiến bi kịch lực lượng Xôviết bị bao vây và đánh tan gần Kiev. Trải qua nhiều năm

họat động sâu trong hậu phương địch.  Được dẫn dắt bởi những chỉ huy du kích Xôviết nổi

tiếng tại Ukraina là S.A.Kovpak, S.V.Rudnev và P.P.Vershigora. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

10

Ông đang ở đâu khi chiến tranh nổ ra? 

Tôi là một người lính biên phòng, vì thế tôi phục vụ tại vùng biên giới khi bọn Quốc

xã xâm lược Liên Xô lúc 4 giờ sáng ngày 22 tháng Sáu. Tôi thuộc đơn vị biên phòng số 97

đóng tại chốt biên giới 13 thuộc thị trấn Chernovtsy. Lãnh thổ Tây Ukraina được sáp nhập vào

Liên Xô năm 1939, do đó chúng tôi cần cải thiện tình hình an ninh tại chốt biên giới của mình.

Đường biên giới đi ngang qua một vùng rừng núi phong cảnh rất đẹp. Khi được chuyển tới

chốt năm 1940, tôi đóng lon thiếu úy.  Điều  đầu tiên tôi phát hiện là các bạn  đồng đội biên

phòng của mình  đã có trong tay 9 tới 12 năm kinh nghiệm, trong khi thời gian nghĩa vụ yêu

cầu chỉ là 3 năm! Lý‎ do là mỗi khi thời hạn nhập ngũ vừa hết thì họ lại nộp đơn xin tăng hạn.

Họ không thể rời chốt, nó tựa như một gia đình đối với họ.

Lính biên phòng đi gác theo từng tổ hai người: một tổ  đi theo lối mòn, một tổ khác

vào vị trí phục kích, một tổ tới bãi trống quan sát, một tổ nữa – tới chốt thông tin liên lạc. Chỗ

chúng tôi có trung sĩ Zưkin, anh ấy phục vụ đã được 11 năm. Đối với tôi, một thiếu úy, anh ấy

là một chuyên gia, bởi anh biết tường tận mọi việc. Vì thế tôi bảo anh: “Cậu giúp tớ học hỏi

kinh nghiệm nhé?” và anh đáp: “Được”. Tôi vẫn còn nhớ rất rõ về anh, anh hướng dẫn tôi mọi

kỹ năng cơ bản trong suốt nửa năm trời, một số chuyện không thể hình dung nổi trong bất kỳ

ngôi trường hay học viện nào. 

Năm 1941 chứng kiến những vi phạm không ngớt vùng biên giới. Chúng tôi không

được tiếp viện và đụng độ bùng lên  đêm nào cũng có. Hàng đêm xuất hiện những kẻ xâm

nhập và chúng tôi bắt được hầu hết. Những tên nào đã vượt qua không cho thấy có dấu hiệu gì

nguy hiểm. Thời kỳ ác liệt nhất là vào tháng Năm 1941, khi bọn  điệp viên  đó bắt đầu quay

ngược trở về (phía địch – LTD). Chúng tôi bắn hạ chúng ngay tại chỗ trong trường hợp không

thể bắt sống được. 

Ngày 22 tháng Sáu chúng tôi phải chịu đựng pháo bắn dữ dội, và rồi là bọn bộ binh cơ

giới. Không có xe tăng, địa hình ở đây không cho phép chúng họat động. Một đồn biên phòng

là một đơn vị nhỏ khỏang 50-75 người, phải bảo vệ một khu vực 20-25 kilômét biên giới.

Nhưng việc bảo vệ biên giới lại rất khác với việc phòng thủ biên giới. Năm mươi lính biên

phòng trang bị súng trường và lựu  đạn chẳng có tác dụng gì. Chỉ những sĩ quan mới được

trang bị tiểu liên. Và vũ khí cũng không được tốt. Lính biên phòng chưa bao giờ được huấn

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

11

luyện  để đánh xa. Họ thường để kẻ thù tới gần và ra đòn quyết định giết ngay đối phương.

Đấy cũng là cách chúng tôi chiến đấu trong ngày đầu tiên của chiến tranh. Chúng tôi tản ra và

mỗi tổ hai người tự độc lập chiến đấu. Cuối ngày đầu tiên chỉ còn có hai người sống sót. Tất

cả đều bị giết. Tới chiều tôi về được ban chỉ huy đơn vị để báo cáo những gì đã chứng kiến.

Sau chiến tranh tôi tự hỏi liệu có ích gì khi ta ra đi chiến đấu mà bụng biết chắc rằng mình sẽ

bị giết. 

Ông  đã chứng kiến cuộc phong tỏa Kiev. Ông có thể kể thêm cho chúng tôi về sự

kiện này được không? 

‎‎

Tôi được cấp giấy thông hành và chuyển về Trung đòan bộ binh cơ giới số 4 thuộc

Xôviết NKVD tại Kiev. Trung đòan gồm những lính biên phòng còn sống sót. Tôi được chỉ

định làm đại đội trưởng đại đội liên lạc. Nhưng chẳng có gì là liên lạc cả. Có chỉ huy và trang

bị kỹ thuật nhưng không có lính. Chỉ huy ra lệnh cho tôi tổ chức nhân sự cho đại đội cho phù

hợp yêu cầu thời chiến trong thời hạn hai tuần. Tôi chọn mấy tay lính dự bị, những anh chàng

trước kia từng làm sĩ quan liên lạc và giờ quay lại tham gia chiến  đấu từ cuộc sống dân sự.

Trung đòan tôi được yêu cầu phòng thủ trên sông Irpen chảy dọc đường quốc lộ Zhitomir về

phía Tây Kiev. Bọn Đức đã đánh tan tuyến phòng thủ gần Zhitomir và lập ra một lực lượng cơ

động gồm hai tiểu  đòan xe tăng cùng lính pháo thủ và chọc thẳng vào khu Kreshchatik tại

Kiev. Chúng tôi chặn chúng lại. Tại đó lần đầu tiên tôi thấy việc chiến đấu thú vị. Trong chiến

hào  được gia cố bằng bê tông chúng tôi hòan tòan an tòan. Chúng tôi không bị phát hiện và

được trang bị đầy đủ. Vì thế chúng tôi chỉ ngồi chờ cho hai tiểu  đòan kia tới gần chiếc cầu

băng qua sông Irpen. Con sông vốn hẹp nhưng sâu đáy, và khi hai chiếc tăng đầu tiên trèo lên

cây cầu, nó nổ tung lên không trung và đổ sập xuống sông cùng đám xe tăng. Đòan xe tăng

đang chạy với tốc độ cao và chúng tôi nã đại liên và tiểu liên vào chúng. Mất khỏang chừng

15 phút để thiêu rụi tòan bộ  đòan quân  địch. Bọn  Đức tổ chức một cuộc đột kích khác vào

ngôi làng Belogorodki. Nhưng chúng tôi lặp lại tương tự và kẻ thù phải ngưng tấn công trên

hướng chúng tôi. ‎

Kế đó bọn Đức quyết định  đột phá tuyến phòng thủ tại nhà ga Boayrka nằm phía nam

Kiev. Đòn tấn công thật dữ dội như vẫn thường xảy ra. Nhưng Binh đòan dù số 5 của đại tá

Rodimtsev  là  một  trong  những đơn  vị  tinh  nhuệ  nhất.  Đại  tá  Radimtsev sau  này  trở  thành

tướng và Hai lần Anh hùng Liên Xô. Binh  đòan của ông thành lập từ những lính biên phòng

ngay từ trước chiến tranh. Lính biên phòng quen với đánh cận chiến nhưng bọn  Đức không

biết điều này. Quân  địch  đưa tới đây ba sư đòan bộ binh môtô, nhiều trung đòan tăng và đưa

khỏang 1000 bộ binh lập một hình bán nguyệt đi trước, tất cả tập trung trên một dải đất hẹp.

Chúng muốn làm chúng tôi hỏang sợ. Khi đã tới gần, chúng bịcánh lính dù bắn hạ sạch – cả

đám bộ binh,  đám xe tăng và sư đòan môtô. Trận  đánh kết thúc sau một tiếng rưỡi đồng hồ.

Bọn Đức phải đưa xe ủi đất tới và mất suốt hai tuần liền dọn dẹp xác chết. Khi đó chúng tôi

đã nghĩ rằng kẻ thù sẽ không bao giờ chiếm được Kiev. 

Trung đòan ông tụt lại trong hậu phương địch ra sao? 

Bọn Đức chọc thủng phòng tuyến Xôviết ở hai nơi – phía bắc Kiev gần Gomel và phía

nam Kiev gần Kremenchug. Chúng đưa tới đây các tập đoàn quân xe tăng và những tập đòan

quân này tiến thẳng về phía đông vào cuối tháng Tám. Bọn  Đức nhanh chóng tiến  được 350

kilômét vào sâu trong nội địa và đồng tiến tới gần Konotop-Bakhmachi-Vorozhba phía đông

Dnieper. Năm tập  đòan quân ta bị lọt vào giữa vòng vây thép  đó. Nhưng chúng tôi chỉ biết

được chuyện đó khi đã là cuối tháng Chín. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

12

Đột nhiên chúng tôi nhận  được mệnh lệnh cho nổ tung các cứ điểm phòng thủ và rút

về phía bờ đông của sông Dnieper. Nước mắt lưng tròng chúng tôi phá hủy tuyến phòng thủ

của mình, rút lui về Kiev trong đêm tối mà không được nổ một phát súng, giật mìn nổ tung

mọi cây cầu bắc qua sông Dnieper và tiến về bờ đông của sông Dnieper. Khi đó chúng tôi cho

rằng mình thế là đã an tòan. Do đó, chúng tôi đi xa hơn về phía đông… và bọn Đức có mặt ở

khắp nơi, chỗ nào chúng tôi tới cũng đều gặp bọn  Đức. Chúng tôi tới được sông Trubezh,

cũng tựa như sông Irpen, hai bên bờ lầy lội. Chúng tôi biết được rằng có một cây cầu cho

đường sắt bắc ngang qua sông. Thế là chúng tôi tiến lên  đó, lót ván lên  để xe tải có thể chạy

qua được và hai tiểu đòan chúng tôi tiến sang phía bờ đông. Ngay khi chiếc xe cuối cùng rời

khỏi cầu, bọn Đức dội pháo, súng máy và tiểu liên lên đầu chúng tôi, và sau vài phút tòan bộ

đòan xe chúng tôi đã cháy rụi. 

Ngay từ phát đạn  đầu tiên tôi đã lăn ra khỏi buồng lái và qua được bờ đối diện, nơi

không có quân Đức. Tôi đứng thẳng trên hai chân và trông thấy bên cạnh có 11 người nữa còn

sống sót. Tất cả đều là lính trơn, chỉ có tôi là sĩ quan duy nhất. Họ  đeo khẩu carbine với 10

viên đạn còn tôi chỉ có mỗi khẩu súng lục “TT”. 

Đột nhiên chúng tôi nghe thấy tiếng súng nổ từ hướng bờ sông. Và chúng vang tới

ngày một gần hơn. Đằng sau chúng tôi là dòng sông và cây cầu thủng lỗ chỗ. Chúng tôi chẳng

biết chạy đi đâu, chúng tôi đã bị hòan tòan bao vây. Do đó chúng tôi chỉ còn mỗi một cách –

tìm lấy một chỗ trú kín đáo, để cho kẻ thù tới gần khỏang 5 mét, tiêu diệt chúng và đi tiếp. 

Từ dưới đọan chiến hào cũ còn lại từ thời Nội chiến, tôi có thể nghe thấy tiếng chó sủa

ngay cạnh.  Điều này xác nhận  điều tôi lo sợ nhất đã xuất hiện. Lũ chó sẽ không khi nào bỏ

qua chúng tôi. Sau lưng chúng tôi, cách khỏang 20 mét, là dòng sông với bờ sông lầy lội. Tôi

thì thào ra lệnh “Hãy đừng quay lưng lại, cứ thế bò trở lui”. 

Tính tóan của tôi thật ngây thơ trẻ con. Tôi nghĩ rằng bọn chó sẽ không dám đi ra chỗ

lầy và sẽ mất dấu chúng tôi, và bọn Đức đi sau sẽ bắn lên trời để cảnh cáo. Mọi chuyện xảy ra

khác hẳn. Bọn Đức cắt cỏ đem tới, chỉnh khẩu súng máy và bắn xuống. Mỗi khi chúng nã ra

một lọat đạn bắn đứt những tán lau sậy là một lần chúng tôi hụp đầu xuống nước. Đám sậy đã

giúp chúng tôi rất nhiều. Lý‎ do là nếu ta ngậm nó trong miệng thì ta có thể ở dưới nước lâu tới

nhiều phút. Cuộc bắn giết cuối cùng cũng chấm dứt. Chúng tôi kiên nhẫn chờ đợi. Chỉ còn

bốn người sống sót. 

Cho tới cuối đời tôi vẫn sẽ luôn ghi nhớ cái ngày đó. Đó là nỗi sợ hãi kinh khhủng

không tài nào tả được, còn  đáng sợ hơn chính bản thân chiến tranh. Không vũ khí, chúng tôi

không thể tự lo liệu và không biết phải làm gì tiếp theo bởi cũng chẳng có bản đồ bên người.

Lúc đó là vào ngày 30 tháng Chín năm 1941. 

Thế là tôi tụt lại trong vùng địch kiểm sóat. Bọn  Đức có ở khắp nơi. Trong ngôi làng

đầu tiên gặp được, chúng tôi đã thay lấy quần áo dân thường và dân làng cho chúng tôi một ít

đồ ăn. 

Từ  vùng  Kiev  chúng  tôi đi  tới  vùng  Chernigov.  Tại  làng  Voronki  chúng  tôi  bị  một

chiếc xe tải chặn lại. Hai tên  Đức ngồi trong buồng lái, ngòai ra có bốn tên nữa ngồi sau xe.

“Partisanen? (Du kích – LTD)”- chúng hỏi. Và không chờ trả lời chúng ra lệnh cho chúng tôi

leo lên xe tải. Tôi có một khẩu súng lục và 30 viên đạn. Nếu chúng tìm thấy thì câu chuyện sẽ

kết thúc tại đây. Trong khi tôi còn đang tính xem mình sẽ làm gì với khẩu súng thì chúng tôi

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

13

được đưa tới một trại tù binh rộng lớn trứơc đây là một khu nhà kho kỹ thuật nằm tại Darnitsa,

Kiev. 

Tình thế lúc đó như thế nào? 

Những người lính chúng tôi lúc đó trông không còn giống lính tráng nữa. Quấn trong

tấm áo khóac lính rách nát, mũ lưỡi trai và mũ sắt lúc nhúc những rận, trông họ thật lôi thôi.

Vây quanh khu trại là những người vợ và mẹ đang đi tìm người thân của mình. Lý‎ do là họ

biết có cả một tập  đòan quân  đã bị bao vây. Bọn  Đức tỏ ra khá hào hiệp. Nếu một người vợ

tìm thấy chồng mình thì anh ta sẽ được thả. Đám phụ nữ đứng ngòai hàng rào suốt nhiều giờ

liền và đem theo thực phẩm, họ ném chúng qua hàng rào. Tôi tận mất trông thấy có nửa ổ

bánh mì nhà làm rơi xuống ngay sát chỗ chúng tôi ngồi. Khỏang 10 tù nhân nhào tới và họ bắt

đầu đánh lẫn nhau. Năm tên sĩ quan Đức xuất hiện tại chỗ có tiếng la hét và khi đã biết chuyện

gì xảy ra, chúng liền lăn ra cười. Rồi chúng rút súng ra và bắn thẳng vào đám đông đang tranh

nhau. Đám tù binh tản vội theo mọi hướng và trên mặt đất chỉ còn lại nửa ổ bánh mì và năm

xác chết. Cảnh ấy là tóc gáy tôi dựng cả lên. Tôi chợt nhận thấy rằng nơi đây chúng tôi không

phải là con người, chúng tôi là sâu bọ và chúng tôi được đối xử như lòai sâu bọ. Khu trại được

vây quanh bởi những hàng rào bê tông cao bốn mét có chằng dây thép gai xung quanh. Làm

sao thóat ra ngòai được?

Thật tình cờ tôi được gặp Sergei, một cậu người Kavkaz mặc chiếc áo khóac đen còn

tốt. Anh ấy cho tôi biết về các quy luật trong trại tù. Mỗi thứ bảy bọn chúng đem chôn 200

người bị chết đói. Vào buổi sáng chúng phân phát súp lõang nấu với thứ củ cải không thèm

rửa sạch. Tới 8 giờ sáng tù nhân  được tập hợp lên một xe tải và chở đi xây lại những cây cầu

bắc qua Kiev. Những ai không nằm trong danh sách lao động thì làm người phục vụ cho bọn

sĩ quan sống trong khu trại đối diện. Sergei kể rằng mỗi ngày anh ta đều được đưa đi làm việc

cho thiếu tá Lutke. Tên thiếu tá cho anh ta một giấy thông hành  để anh ta có thể tự do  đi lại.

Trong thời gian cuộc nói chuyện của chúng tôi xảy ra thì anh ấy đang phục vụ cho một viên sĩ

quan khác. Vì thế tôi hỏi xem anh ấy có thể cho tôi tờ thông hành của Lutke được không.

Sergei  chìa  ra  một  mảnh  giấy  có  ghi  “Giấy  phép  cho  ba  người.  Thiếu  tá  Lutke”.  Tôi  mau

chóng cầm lấy và chợt cảm thấy có một thóang hy vọng. Tôi nhận ra rằng mình sẽ được an

tòan. 

Sáng hôm sau, khi thức dậy, tôi và hai người nữa cùng trung đòan trèo xuống dưới tấm

ván làm giường ngủ. Chúng tôi nằm đó thêm một giờ nữa cho tới khi sự ồn ào buổi sáng giảm

bớt. Chúng tôi đi ra ngòai.  Điều quan trọng nhất là cư xử sao cho tự nhiên và không tỏ ra sợ

hãi. Chúng tôi phải vượt qua được bốn trạm gác và một chiếc cổng. Tại mỗi trạm gác tôi đều

bảo với lính canh rằng mình đang đi phục vụ cho một sĩ quan. Trời đầy sương giá và tại mỗi

trạm gác đám lính canh đều trông tựa những cột băng lạnh lẽo. Chúng không nói gì, chỉ tránh

sang cho chúng tôi đi qua. Chúng tôi rời trại và hướng tới khu nhà sĩ quan. Dọc khu sĩ quan có

một con đường người dân Kiev hay dùng để tới chợ đổi chác hàng hóa cần thiết. Cả gia đình

cùng đi với nhau. Khi chúng tôi đã tới được con  đường tưởng chừng vô tận ấy, tôi hỏi một

người đàn bà rằng mình có thể xách giúp  được không. Bà ấy lập tức hiểu ngay chúng tôi từ

đâu  tới  và  bảo:  “Hãy đi  theo  chúng  tôi”.  Chúng  tôi  qua  được  chiếc  cổng.  Giữa đám  đông

chúng tôi không thể bị phát hiện.  Đấy là chuyện chúng tôi đã trốn khỏi trại ra sao, lặng lẽ và

khôn khéo. 

Làm cách nào ông tìm thấy đơn vị du kích của mình?

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

14

Dân làng cho chúng tôi hay có một đơn vị du kích Xôviết rất đông trong vùng Sumy.

Tìm được đơn vị này thật khó khăn: hai sư đòan quân  Đức đang truy tìm nó nhưng đều thất

bại. Tại làng Victorovo, tôi gặp một đám con gái đang khóc lóc. Họ bảo rằng họ khóc vì các

bạn trai họ đã bị gọi vào tham gia một đơn vị du kích  địa phương. Họ cũng bảo tôi rằng tóan

du kích  đã động viên các chàng trai của họ  đã chuyển sang làng Uzlitsa cách  đây 5 kilômét.

Tới được đó theo cách thức một vận động viên maratông, tôi gặp được một lính gác mang vũ

khí, mặc chiếc áo chòang kiểu Hungary và đội chiếc calô lính  Đức trên  đầu. Sự trung thành

của anh ta thật khó đóan. Anh ta kiểm tra tôi và rồi áp giải tôi tới một ngôi nhà gần đó. Ở ngay

cửa vào có một tay gác khác, một cậu bé đeo khẩu súng trường Mosin 1891. Vào trong, tôi bị

cật vấn bởi một người đàn ông mặc bộ đồ da sĩ quan Đức cùng một khẩu súng lục Parabellum

của Đức bên sườn. Tôi nhẩm lại câu chuyện bịa của mình là đóng vai một học sinh Konotop

trên đường tới nhà ông mình. 

- 'Tại sao anh tham gia polizei?’

- 'Không. Tôi là dân thường và không biết sử dụng súng.’

- 'Tại sao anh gia nhập đơn vị Côdắc ?’

- 'Không.'

- 'Thế còn đám du kích chống đối?’

- 'Không.' Trả lời khác đi có nghĩa là cầm chắc cái chết. 

- 'Mẹ mày. Xéo khỏi đây mà về với ông mày đi.' 

'Anh ta là ai vậy?’ – tôi hỏi tay lính gác thiếu niên  đứng ngòai thềm nhà. ‘Có phải là

sếp cảnh sát địa phương (polizei) này không?’ Cậu bé chửi thề và cho tôi hay rằng người đàn

ông kia là đại đội trưởng du kích, thiếu úy Lưsenko. Tôi quay vội lại và thừa nhận mình là

người có cảm tình với du kích. Họ không tin tôi là nhốt tôi lại để thẩm vấn. Tôi phải nằm ba

ngày trong một phòng giam của quân du kích tại làng Zazirki. 

Đó có phải là đơn vị của Kovpak không? 

Đúng. Thực ra ông ấy đã điều khiển quá trình thẩn vấn từ căn nhà chỉ huy của mình.

Bốn  người  ngồi đối  diện  tôi  trên  một  chiếc  bàn  dài,  trông  có  vẻ  là  cựu  sĩ  quan  quân  đội

Xôviết. Người ngồi ngay đối diện – một ông khá lớn tuổi với bộ râu cằm nhỏ vuốt nhọn – đó

là Kovpak. Tay đẹp trai trông khá ngầu ngồi bên trái ông ta – có bộ ria đen và cặp mắt sắc sảo

thấu tâm can – là Rudnev. Anh ta là người thẩn vấn chính. Họ ghi lại tỉ mỉ những câu trả lời

của tôi về hàng ngàn câu hỏi rất thông thường. Trong những quãng nghỉ giữa những cuộc thẩn

vấn mỗi ngày, họ kiểm tra lại những câu trả lời của tôi với những người khác trong đơn vị của

họ  biết  rõ  về  những địa điểm  tôi đã  nói  tới.  Tới  ngày  thứ  ba,  khi  họ  đang  đặt  câu  hỏi  về

Konotop, một người bước ra từ một chỗ nấp  đằng sau lò sưởi và nói với họ rằng anh ta đã

nhận ra tôi. Trước chiến tranh, anh ta là Chủ tịch Hội đồng ở Konotop. Trong đơn vị Kovpak,

anh ta chỉ huy đơn vị mà chúng tôi gọi là Trung đòan Konotop. Tôi trở thành một chiến sĩ của

trung đòan này. Sáu tháng sau, Kovpak bảo tôi rằng trong ngày hành hạ đầu tiên, Rudnev  đã

tìm cách thuyết phục hội đồng thẩm vấn tạm hõan quyết định đem tôi ra xử bắn. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

15

Ông  có  thể  kể  lại  tình  hình  và  điều  kiện  trong  đơn  vị  của  Kovpak  khi  ấy được

không? 

Kovpak và Rudnev ban đầu họat động độc lập, mỗi người có trong tay khỏang ba chục

người. Rồi Rudnev  đề nghị một sự sáp nhập. 'Bố già' liền  đồng ‎ ý. Ông ấy trở thành Chỉ huy

trưởng, cho Rudnev làm Chính ủy. Ngay sau khi tôi gia nhập lực lượng của họ, một tay chỉ

huy  nữa  xuất  hiện,  Piotr  Petrovich  Vershigora đến  từ  Cục  Tình  báo  Quân  sự  Hồng  quân.

Trong năm 1943, khi quân số của đơn vị là 1500 người, bọn Quốc xã đã ước tính lực lượng

của họ tới 20 ngàn người.  Đấy chính là môi trường đã hun  đúc tôi trở thành một chiến binh

thực thụ. 

Nghiên cứu kế họach trước chiến dịch phá hủy một khu khai thác dầu mỏ tại dãy Carpath.

Từ trái sang: S.A.KOVPAK, S.V.RUDNEV.

Ông giữ chức vụ gì trong đơn vị của Kovpak?

Trung đội trưởng,  đại đội trưởng, tiểu  đòan trưởng, trưởng ban tình báo chiến thuật,

trung đòan trưởng. 

Xin hãy kể lại cho chúng tôi về các chiến dịch của đơn vị du kích của ông.

Chúng tôi đã thực hiện  được 7 cuộc tập kích quy mô lớn và vô số cuộc tập kích cỡ

nhỏ.  Tháng  Tư  năm  1942,  một  người  trong  bọn  tôi  tới được  Kharkov  thuộc  miền  đông

Ukraina và vượt qua được vùng phụ cận do Xôviết kiểm sóat. Các cựu chiến binh từng trải

qua vòng vây khổng lồ của bon phát xít bao vây lực lượng Xôviết tại Kiev năm 1941 đã xác

nhận lý‎ ‎ lịch và câu chuyện do anh ta kể. Bộ chỉ huy Xôviết đã thả dù xuống một máy điện đài

dã  chiến  cho  chúng  tôi  và  chúng  tôi  bắt đầu  tiến  hành  các  chiến  dịch  theo  sự  chỉ  dẫn  từ

Maskva. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

16

Trở về sau cuộc tập kích Dãy Carpath, 1943.

Người đi đầu là P.Ye.BRAIKO

Chỉ dẫn đầu tiên là tổ chức vượt qua hữu ngạn sông Dniepr và thiết lập một vùng mới

dứơi quyền điều hành của Xôviết trong vùng lòng chảo rậm rạp gần nơinhánh sông Pripyat đổ

vào sông cái Dniepr. Trong cuộc tập kích  điển hình của chúng tôi vào dãy Carpath mùa hè

năm 1943, chúng tôi đã làm tê liệt giao thông trên tuyến  đường sắt chiến lược từ Kiev tới

Kovel và từ Kiev tới Lvov. Một cuộc tập kích khác vào miền đông nam Ba Lan đầu năm 1944

cũng là một thử thách thực sự. Không có ngày nào là không có hành quân và chiến đấu! Ban

đêm thì không được nghỉ ngơi. Binh đòan Kovpak  đụng độ với năm sư đòan tinh nhuệ của

Đức trong suốt cuộc tập kích ấy. Ngày nào chúng cũng tìm cách bao vây chúng tôi, cứ thế

trong suốt hai tháng trời. Nhưng ngày nào chúng tôi cũng thóat được. Rừng rậm là địa bàn của

chúng tôi. Chúng tôi coi đó là nhà, còn kẻ thù thì trở thành những khách trọ không được mời,

xa lạ và vụng về. 

Xin hãy kể cho chúng tôi những nguyên tắc cơ bản của chiến tranh du kích. Nó có

gì khác lạ đối với một sĩ quan quân đội chính quy như ông không? 

Cẩm nang chiến thuật thông thường chỉ nói về ba hình thức chiến đấu chính: tấn công,

phòng thủ và giao chiến. Giao chiến không có trong khái niệm của du kích và tôi luôn tránh

giao chiến khi giữ nhiệm vụ trung đòan trưởng. Thay vì tấn công, du kích dùng phương cách

tập kích chớp nhóang rồi rút lui. Thay vì phòng thủ thì họ phục kích. Một ổ phục kích tốt là

tránh không để dù chỉ một phát đạn phản công vào sườn. Quan trọng nhất khi phục kích là

chọn vị trí, cái này đem lại uy lực hơn bất cứ thứ xe tăng, súng máy hay bom đạn nào. Quân

du kích buộc phải tiết kiệm lực lượng và đạn dược. Họ chủ yếu dựa vào các lọai vũ khí cá

nhân trong chiến đấu. 

Chúng tôi mất một năm rưỡi để học hết những bài học đó và rồi các chiến dịch của

đám du kích chúng tôi trở nên chuyên nghiệp vô cùng. Trong năm tháng đầu chiến tranh, bọn

Quốc xã đã tiêu diệt 17 tập đòan quân chính quy Xôviết. Nếu mỗi tập đoàn quân đó chỉ cần có

một chuyên gia về chiến tranh du kích trong đội ngũ thôi, hẳn thiệt hại đã giảm thấp hơn rất

nhiều. 

Quay trở lại những năm 1920s và 30s, theo lời khuyên của  M.V.Frunze,  đất nước đã

tiến hành những chuẩn bị quy mô lớn cho chiến tranh du kích. Lượng trang bị dự trữ đủ cho

hai năm đã được chôn giấu tích trữ, và những trường huấn luyện du kích xuất hiện tại nhiều

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

17

nơi, gồm cả Kiev và Kharkov. Rudnev  đã tốt nghiệp tại đấy. Tuy nhiên, năm 1937, chính

quyền trung ương đã đột ngột giải tán các cơ sở của hệ thống chiến tranh du kích,  đồng thời

với cả những nhân sự thực hiện. Tiếp theo sự kiện chiến tranh nổ ra năm 1941, mọi thứ lại

phải dựng lại từ đầu. 

Xin hãy mô tả một vài chiến dịch du kích thành công nhất của ông.

Mùa hè năm 1943, trung đòan du kích của tôi với chỉ 200 người nhận được lệnh phải

khóa chặt cuộc hành quân của ba trung đòan môtô hóa SS – gồm cả pháo binh và xe tăng – tại

hẻm núi nơi con sông Bystrica Nadwornianska tại vùng Đông Carpath chảy qua. Chúng tôi chỉ

có một tiếng rưỡi đồng hồ dự trữ đạn để hòan thành nhiệm vụ và ban đầu tôi tưởng chừng đã

thất bại đến nơi. Khảo sát địa hình thực tế làm nảy ra một giải pháp. Một con đường đất chạy

dài suốt 5 cây số theo hẻm núi Bystrica băng qua con sông trên những chiếc cầu tại bốn  địa

điểm ngay gần miệng hẻm núi. Chúng tôi khôn khéo gài mìn tại những cây cần đó. Bọn Đức,

khi hành quân, phải cho xe tăng và pháo binh lui về phía sau. Không hề biết về sự hiện diện

của chúng tôi, chúng tiến vào hẻm núi theo  đội hình hành quân thông thường và mau chóng

lọt vào ổ phục kích hình móng ngựa của chúng tôi. Nhờ sự che chở của những tảng đá khổng

lồ vốn có thể chịu được bất cứ thứ bom đạn nào, chúng tôi trút đạn như mưa vào chúng và xua

chúng chạy tán lọan suốt 15 phút. Hòan thành nhiệm vụ, trung đòan tôi lập tức rút về một vị

trí tương tự phía dưới dòng, cách đó khỏang một cây số. Bọn Đức mất tới năm giờ để băng bó

thương binh, thu dọn xác chết và dọn dẹp con đường qua hẻm núi. Ba ngày cứ phục kích luân

phiên như vậy đã làm tan tác 7 tiểu đòan quân Đức. Trung đòan tôi chỉ mất có 4 người. 

Trong cuộc tấn công của Hồng quân để giải phóng Byelorussia tháng Sáu và tháng Bảy

1944, Sư đòan Du kích Ukraina số 1 chúng tôi như hồi đó được gọi yểm trợ một gọng kìm của

Phương diện quân Byelorussia 1 nhằm bao vây Cụm Tập đòan quân Trung Tâm của Đức. Gần

con sông Neman, sư đòan gồm 600 người của chúng tôi – tức hai trung đòan, trong đó có

trung đòan tôi, chạm trán với ba sư đòan xe tăng và hai sư đòan bộ binh môtô hóa của Đức.

Để chống lại những xe tăng Tiger và Panther, chúng tôi chẳng có gì ngòai mìn chống tăng.

May mắn thay, chúng tôi tìm cách chốt được trên một vị trí thuận lợi để chiến đấu – trên một

khe núi sâu hai bên có bụi rậm dày đặc. Khi chúng đã tới tầm bắn trực diện, chúng tôi trút tất

cả hỏa lực trong tay vào kẻ thù. Những xe tăng đi đầu cố gắng quay lại và lập tức cán phải mìn

của chúng tôi gài hai bên  đường. Tòan bộ  đòan côngvoa Đức quay lại, cứu tôi khỏi phải suy

nghĩ ra một giải pháp phức tạp  để làm gì tiếp theo. Chúng tôi chỉ mất có hai người. Chiến

tranh du kích như vậy đã đạt được đỉnh cao!

Đó có phải là cuộc tập kích cuối cùng của đơn vị Kovpak không? 

Vâng, đúng vậy. Tới tháng Bảy năm 1944 thì sư đòan nhập vào các đơn vị Hồng quân

chính quy. Tới tháng Tám, tôi được phong Anh hùng Liên Xô vì những chiến công trong cuộc

tập kích vùng đông nam Ba Lan. Trong cuộc tập kích cuối cùng và thành công nhất của đơn vị

Kovpak, cuộc tập kích tại Byelorussia, chẳng một ai trong đơn vị nhận  được dù chỉ một lời

khen tặng đúng lệ từ Bộ Chỉ huy Tối cao. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

18

Mọi người đứng trong tấm ảnh này đều vừa được phong tặng Danh hiệu Anh hùng Liên

Xô. P.Ye.BRAIKO đứng thứ hai từ trái qua. Người đứng giữa là P.P.VERSHIGORA.

HỒI ỨC LÍNH BỘ BINH

Antonina Kotliarova

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

19

Antonina Kotliarova, 1944

Tôi tên Antonina Aleksandrovna Kotliarova, sinh năm 1923 tại Maskva. Chiến tranh

nổ ra ngày 22 tháng Sáu năm 1941, và chúng tôi, những học sinh lớp Tám trường số 1 Quận

Lenin, nằm trên phố Tolmachevskii gần Bảo tàng Tret'iakov, đang cùng đi tới khu công viên

Triển lãm Thành tựu Kinh tế Quốc dân Toàn Liên bang VDNKh(trước năm 1939 là VSKhV –

Hội chợ Triển lãm Nông nghiệp Toàn Liên bang, ngày nay được đổi tên thành VVTs – Trung

tâm Triển lãm Toàn Nga. Tuy nhiên mọi người vẫn tiếp tục gọi nó là VDNKh. – ND).  Đột

nhiên  xuất  hiện  một  thông  báo  trên  radio  -  sắp  có  một  bài  diễn  văn  của  Viacheslav

Mikhailovich Molotov. Vì một lý do gì đó mọi người đều chạy tới Quảng trường Trung tâm.

Vâng, Molotov  đã thông báo rằng quân thù  đã tráo trở tấn công đất nước ta. Chúng tôi phải

làm gì đây? Chúng tôi gọi về nhà, ở nhà bảo chúng tôi: “Hãy trở về nhà ngay lập tức.” Chúng

tôi quay về. Cha mẹ tôi và cha mẹ chồng tôi đã đăng ký để chuyển đi đâu đó trong trường hợp

hoàn cảnh thay đổi ngoài dự kiến. 

Vì  thế  cha  của  Kolia  (Kolia  (tức  Nikolai)  là  tên  chồng  tôi) đi  tới  Trụ  sở  Hội đồng

Quận Lenin nơi ông bắt tay vào tổ chức các đội dân quân vũ trang, sau đó họ đã chiến đấu trên

mọi nẻo  đường từ Maskva tới tận Berlin. Còn cha tôi gia nhập quân ngũ làm binh nhất, bởi

ông chưa có cấp bậc trong quân  đội.  Đám thanh niên lúc này chưa được tuyển vào quân  đội.

Chồng tôi, Nikolai cũng thuyết phục người ta cho anh gia nhập quân đội. Anh ấy đã chiến đấu

trong lực lượng xe tăng thiết giáp, làm xạ thủ súng máy. Anh ấy trở về Maskva từ mặt trận, và

tôi hỏi anh: “Thế nào, Kolia, ngoài ấy có sợ không?” Và anh ấy trả lời: “Không. Anh nấp đằng

sau tháp pháo, bọn anh tiến tới gần bọn Đức, nhảy xuống, nổ súng một chốc rồi cánh bộ binh

áp sát tới hỗ trợ và bọn anh lại tiếp tục tiến lên.” Tôi vẫn suy nghĩ một cách ngu ngốc là ngoài

đó không hề đáng sợ. Sau này khi chính tôi được ra mặt trận, tôi đã quan sát và tự nhủ: “Làm

sao mà một người cao lớn như vậy (anh ấy cao tới gần hai mét) có thể nấp  đằng sau cái tháp

pháo? Đó đơn giản chỉ là một cái đích ngắm!” Nói chung, tôi cũng muốn  được ra mặt trận,

nhưng  không  thành  công.  Tôi  tới  làm  thợ  tiện  tại  Nhà  máy  Dụng  cụ  Cơ  khí  Sergo

Ordzhonikidze. Làm ở đó tôi được nhận khẩu phần hàng ngày là 800 g bánh mì. Thế là, sau

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

20

khi làm việc trở về nhà, tôi sẽ đến lấy bánh tại tiệm bánh nằm tại Polianka. Tôi sẽ nhận khẩu

phần ấy, chia nó làm hai, ăn một nửa với nước lã, và rồi lên giường ngủ. Không thể ngủ ngay

được vì tôi vẫn rất đói, trong khi nửa ổ bánh còn lại đang còn nằm trong ngăn kéo... Tôi bò

dậy, ăn nốt nửa còn lại, rồi ngủ tiếp và sáng hôm sau đi tới nhà máy. Khi người ta bật còi báo

động không kích, chúng tôi vẫn thực hiện nhiệm vụ ngoài đường, thậm chí chúng tôi còn có

quyền  đi lại khắp Maskva trong khi báo  động. Một lần chúng tôi phải trực gác gần một ngôi

nhà. Chúng tôi trông thấy ai đó đang đóng mở một cánh cửa sổ trên tầng thượng – có lẽ đó là

một kiểu ám hiệu. Lần đó một quả bom rơi trúng cây cầu Malyi Kamennyi. Chúng tôi thông

báo điều đó cho người sĩ quan trực. Họ đi kiểm tra, hóa ra ở đó có một mụ đàn bà Đức thường

phát ám hiệu cho lũ phi công Đức của mụ. Và chuyện  đó xảy ra trong khu vực có một rạp

chiếu phim và Nhà máy Tháng Mười Đỏ - phải chăng đó là nơi để ném bom?

Sau cơn hoảng loạn ngày 16 tháng Mười, nhà máy được sơ tán tới Nizhnii Tagil. Tất

nhiên, tôi không cùng đi với họ. Tại sao tôi lại ra đi trong khi nghĩa vụ của tôi là phải chiến

đấu với bọn phát xít? Tôi tới trụ sở dân ủy, họ vẫn tiếp tục không tuyển tôi. Tôi đã gia nhập

Đoàn Thanh niên Komsomol. Do đã ở lại thành phố, tôi cần phải làm việc ở một nơi nào đó.

Tôi  tới  Trường  Thương  mại  số  60,  nằm  trên  Quảng  trường  Kaluga  (hiện  là  Quảng  trường

Oktiabr'skaia). Tại đó chúng tôi chế tạo mìn, ít nhất cũng đóng góp được chút gì cho mặt trận.

Rồi  họ  đưa  chúng  tôi  đi  kiếm  củi đốt  cho  Maskva.  Tôi  tới  quận  Sasovo  thuộc  quân  khu

Riazan. Khi từ đó trở về, cuối cùng tôi cũng thuyết phục được cho họ chuyển mình vào đơn vị

pháo  phòng  không  gần  Maskva.  Đó  là  Trung đoàn  phòng  không  50,  được  bố  trí  tại  ga

Bulatnikovo. Đầu tiên tôi giữ nhiệm vụ quan trắc đo cao. Nhiệm vụ này yêu cầu phải để một

mắt theo dõi mục tiêu cần ngắm, rồi chuyển tọa độ cho PUAZO (thiết bị điều khiển bắn), và

rồi chuyển tới khẩu pháo. Kế đó tôi được chuyển tới làm việc với PUAZO. Chúng tôi sử dụng

loại pháo 76mm. 

A.D.  Tinh  thần  tại  trận  tuyến  hậu  phương  như  thế  nào,  đặc  biệt  trong  thời  kỳ đầu

chiến tranh, khi quân ta đang rút lui? 

Trong cơn hoảng loạn, người ta đốt sách của Lenin và Stalin trong sân nhà họ. Tôi có

một bộ sưu tập tác phẩm của Lenin xuất bản năm ‘24. Tôi đã không đốt hay vứt đi một quyển

sách nào. Nhưng tình trạng hoảng loạn thật kinh khủng. Ngày 17 hay 18 tháng Mười tôi đã

được thấy người ta chở hàng bao  đường và kẹo trên xe trượt qua cầu như thế nào. Toàn bộ

Nhà máy Tháng Mười Đỏ đã bị cướp phá. Chúng tôi đi tới Kaluzhskaia Zastava, và thậm chí

còn đi xa hơn, ném đá vào những xe ôtô chở các vị tai to mặt lớn đang bỏ trốn. Chúng tôi rất

căm phẫn khi thấy bọn họ  đang rời bỏ Maskva. Có lẽ như thế là vô pháp luật, nhưng đó là

những gì chúng tôi đã làm. Cho tới đầu năm ’42 ta rất hiếm khi bắt gặp người đi ngoài phố ở

Maskva. Maskva trở nên hoàn toàn vắng vẻ. 

Khi bọn Đức đã hoàn toàn bị đẩy lùi khỏi Maskva, và tôi vẫn còn đang nghĩ rằng mình

phải đi chiến  đấu với bọn phát xít, tôi phát hiện ra là có một trường dạy xạ thủ bắn tỉa trên

đường Silikatnaia. Tôi trở thành một học viên tại đó. Tốt nghiệp với điểm ưu, và do Kolia của

tôi và cha chúng tôi đang chiến đấu tại Phương diện quân Belorussia 1, tôi cũng yêu cầu người

ta gửi tôi tới đấy. Tôi, xạ thủ hỗ trợ tôi Olga Vazhenina, cùng khoảng mười cô gái nữa tới

Phương diện quân Belorussia 1. Lúc này đã là tháng Mười Một năm 1944. Chúng tôi được bố

trí trong Tập đoàn quân 47, Sư đoàn 143. Ban đầu chúng tôi đóng tại Praga, gần Varsava. Tiểu

đội tôi luôn chiến đấu bên nhau – chúng tôi thuyết phục chỉ huy đừng phân tán chúng tôi vào

các đại đội khác. 

Vậy là tôi đi săn địch cùng Olga. Ban ngày chọn lấy một vị trí mai phục, rồi chiếm lĩnh

nó vào mờ sáng và bắt đầu cuộc săn. Tất nhiên, chúng tôi thường chọn một vị trí sao cho địa

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

21

hình mặt đất không bị thay đổi, nhằm khiến bọn Đức không thể biết được rằng có ai đó đang

nằm phục trước chiến hào của chúng tôi. Thêm vào đó, tại mặt trận tình hình luôn là như sau:

vị trí của chúng tôi thì nằm ngoài khoảng trống, còn bọn Đức luôn bố trí trong rừng hoặc dưới

các bụi cây.

Đến đây tôi cần kể thêm là huấn luyện là một chuyện, người ta có thể dạy anh rất nhiều

thứ ở trường, nhưng khi chúng tôi tới mặt trận, mọi thứ hoàn toàn khác hẳn. Tất nhiên,  điều

đầu tiên chúng tôi làm ở đấy là nhìn qua lỗ châu mai để xem bọn Đức đang làm chuyện gì. Và

ngay ngày đầu tiên một cô gái đến từ Leningrad  đã bị giết chết. Cô ấy đã trải qua suốt thời

gian Leningrad bị phong tỏa, và ngay ngày đầu tiên sau khi chúng tôi tới mặt trận, khi cô ấy

đang quan sát qua lỗ châu mai, một viên đạn xuyên qua và cắm vào ngay dưới mắt cô. Và thế

là cuộc đời quân ngũ của chúng tôi bắt đầu bằng một đám tang. 

Khi tôi diệt được tên Fritz của mình, vừa về đến hầm trú ẩn, một phóng viên chạy tới

và hỏi xin  được phỏng vấn. Tôi không nhớ mình  đã nói với anh ta điều gì, nhưng trong suốt

ngày hôm ấy và cả ngày tiếp theo, tôi không thể ăn uống hay ngủ ngáy gì được. Tôi biết rằng

hắn là một tên phát xít, rằng chúng đã tấn công đất nước chúng ta, chúng giết chóc, đốt phá,

treo cổ đồng bào ta, nhưng hắn vẫn là một con người bằng xương bằng thịt. Thật là một trạng

thái tệ hại... Khi giết được tên thứ hai, tôi cũng bị lâm vào tình trạng tương tự. Sao vậy nhỉ?

Bởi vì tôi trông thấy rõ hắn qua ống kính ngắm: hắn là một tên sĩ quan còn trẻ. Dường như

hắn đang nhìn lại tôi và đột nhiên tôi giết hắn chết. Nhưng hắn là một con người! Thật là một

trạng thái kinh khủng. Nhưng sau đó tôi trở nên quen dần. Tôi giết – phải làm như vậy thôi,

không còn cách nào khác.

Chúng tôi giải phóng Varsava.  Đó là một thành phố rất lớn. Chúng tôi sử dụng súng

trường và cả tiểu liên. Năm quả lựu  đạn thay vì hai. Và thế là chúng tôi chiến  đấu  để giải

phóng từng căn hộ, từng mảnh sân, từng gác mái. Cuối cùng là giải phóng hoàn toàn thành

phố. 

A.D. Vậy là trong thực tế bà đã chiến đấu như một xạ thủ tiểu liên?

Vâng. Ở đấy tôi như một xạ thủ tiểu liên, kỹ năng bắn tỉa của chúng tôi không được

phát huy. Trước hết, đó là do trong khi ta đang ngắm bắn, ta rất có thể sẽ bị giết chết. Vì vậy

chúng tôi hành động như những xạ thủ tiểu liên. Đôi khi sự việc diễn ra như sau: ta đang quan

sát, đột nhiên – aha, chỗ kia có nhiều tên Đức đang đứng. Ta quẳng vào đấy một quả lựu đạn,

nó làm gọn mọi việc. Tóm lại, sau khi giải phóng Varsava, chúng tôi tiếp tục tiến quân. 

Sau  đó chúng tôi tiến tới sông Vistula, tại đấy có một ngọn  đồi. Chúng tôi, những cô

gái, cùng 5-7 anh chàng nữa ở lại để giữ nó, còn đơn vị chúng tôi tiếp tục truy kích quân phát

xít ở phía trước. Thế là chúng tôi phải giữ ngọn  đồi trong suốt hai ngày trời. Ban  đêm bọn

Đức cố gắng bắt sống một “cái lưỡi”(trong từ lóng quân sự Nga, “cái lưỡi” là một lính địch

bị bắt để khai thác tin tức - Oleg Sheremet). Nếu chúng biết được ai đang đối đầu với chúng,

chắc chắn chúng sẽ nghiền nát chúng tôi. Nhưng chúng đã không biết được. Chúng tôi không

cho chúng làm điều đó. Chúng tôi đẩy lùi mọi đợt tấn công, thậm chí tôi đã phải bắn một khẩu

súng chống tăng và một khẩu súng máy. Nó giật lại rất mạnh. Lúc này tôi không cần đến khẩu

súng trường của mình, chỉ đôi khi sử dụng kính ngắm của nó để quan sát. Chúng tôi giữ vững

ngọn đồi đó, và rồi quân ta đã tới kịp thời. 

A.D. Có bao giờ bà sử dụng một khẩu trung liên hay thượng liên không? 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

22

Thường là loại Maxim. Tôi nghĩ rằng vào thời gian  đấy tại chiến trường chúng tôi có

không loại súng khác. 

A.D. Bà có được dạy cách sử dụng nó không? 

Không,  chúng  tôi đều  đã  có  kinh  nghiệm.  Chúng  tôi  có  thể  tự  làm  tất  cả.  Và  nữa,

chúng tôi có thị lực và kỹ năng tốt. Xét cho cùng, chúng tôi đã tốt nghiệp một trường dạy bắn

tỉa. Chỉ có một chàng trai bị giết chết tại ngọn  đồi đấy. Cậu ta ngồi đó, trông rất buồn, có lẽ

cậu ấy đã cảm thấy rằng mình sẽ chết. Cậu ấy không lại gần lỗ châu mai hay khẩu súng máy.

Cậu ấy chỉ ngồi đó, và tất cả kết thúc... Tôi không biết cậu ấy bị giết như thế nào. Có lẽ cậu ta

bị co giật mạnh. Chuyện thường xảy ra khi một người biết rằng mình sắp chết. 

A.D. Có lẽ có vài trường hợp mà bà có thể ra một cách chi tiết? 

Việc tôi giết người như thế nào  ư? Điều  đó thật kinh khủng. Tốt hơn là đừng kể. Tôi

đã kể cho anh rằng Olga và tôi đang nằm cạnh nhau. Chúng tôi khe khẽ trao  đổi với nhau vì

bọn Đức đang ở ngay gần trước mặt. Chúng đang nghe ngóng mọi thứ. Xét cho cùng thì chốt

quan sát của chúng được bố trí rất tốt. Chúng tôi cố gắng không cử động, trò chuyện với nhau

thật khẽ và tìm kiếm một mục tiêu. Khắp người tê bại cả đi! Ví dụ, tôi bảo cô ấy: “Olia, thằng

này để tớ.” Cô ấy sẽ hiểu ngay – cô ấy sẽ không bắn tên  đó. Sau khi nổ súng tôi sẽ chỉ đóng

vai trò quan sát giúp cô ấy. Tôi sẽ nói, ví dụ như: “Đấy, đằng sau cái nhà đó, đằng sau lùm cây

đó”, và cô ấy sẽ hiểu ngay phải nhìn chỗ nào. Chúng tôi luân phiên thay nhau nổ súng. Ban

ngày chúng tôi luôn có mặt suốt tại vị trí, tới đó và quay về vào ban đêm. Ngày nào cũng vậy.

Không có ngày nghỉ. 

A.D. Có phải bà đang nói rằng bà không được di chuyển khẩu súng? 

Hoàn toàn không!

A.D. Vậy nó đặt như thế nào? Chỉ đơn giản là tì vào vai hay sao? 

Tì vào vai và ngón tay ta luôn đặt trên cò súng. Bởi có thể ta sẽ phải kéo cò vào bất cứ

lúc nào. Phạm vi nổ súng là 800 m. Và khi ta quan sát, đột nhiên một mục tiêu xuất hiện. Khi

mục tiêu lọt khớp với chữ thập thì tôi nổ súng. Có nghĩa là mục tiêu tự đi vào điểm ngắm. Và

tất nhiên, điểm ngắm đó đã được chỉnh sẵn tầm bắn.

Có một trường hợp, xảy ra khi chúng tôi đang lùng sục một khu rừng. Lúc đó đã là

cuối chiến tranh, lính cựu cũng không còn nhiều nữa, tất nhiên. Lính bắn tỉa lại phải sử dụng

tiểu liên, nhưng khẩu súng trường luôn bên mình chúng tôi. Chúng tôi đi từ một phía rừng,

còn  đám trinh sát đi phía ngược lại. Và thế là chúng tôi tiến về phía nhau và bắt làm tù binh

bất cứ tên nào chúng tôi vớ được. Tại đó tôi đã thả cho một thằng bé đi. Hắn thật còi cọc, mà

tôi thì có một đứa em trai cũng trạc như hắn. Tôi thương hại hắn – không giết mà cũng không

bắt làm tù binh, mặc dù đáng ra tôi phải làm điều đó. Tôi không biết nữa, có thể sau đó cũng

có người giết hoặc bắt hắn làm tù binh, nhưng tôi không hề động tới hắn. 

Có một trường hợp khác, khi chúng tôi đang giải phóng Deutch-Krony, tại đấy có một

thị trấn tên như thế. Thị trấn này nằm trong một khu rừng. Và chúng tôi được lệnh phải giải

phóng nó. Bắt được rất nhiều tù binh và tiếp tục tiến quân. Đột nhiên, có người đuổi tới phía

sau chúng tôi và báo: “Thị trấn đã bị bọn Đức chiếm lại.” Chúng tôi đã đánh tan chúng, nhưng

chúng đã từ khu rừng đột nhập lại vào thị trấn. Chúng tôi phải chiếm lại nó lần thứ hai. Nhưng

lần này chúng tôi không tha cho bất cứ tên nào nữa – chúng tôi đã phát điên. Chúng tôi đã giết

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

23

rất  nhiều  tên  ở đó,  rất  rất  nhiều.  Chiến  tranh  là  chiến  tranh.  Chuyện  phải  diễn  ra  như  thế,

không thể khác được. 

Chúng tôi kết thúc chiến tranh trên bờ sông Elbe. Chúng tôi đang ở trong những căn

nhà của người Đức. Vào lúc 3 giờ sáng chúng tôi bị đánh thức bởi tiếng còi báo  động. Có

tiếng súng bắn, nhưng chúng tôi không hiểu, có phải do bọn Fritz bắn không? Tin chiến tranh

đã kết thúc được thông báo. Chúng tôi chạy ra sân, tìm được ở đấy một ít rượu mạnh và uống,

nhắm với mứt. Nhân tiện kể thêm, trong khi chúng tôi đang tiến công, trung đội tiếp tế luôn

tụt lại phía sau. Chúng tôi vừa giải phóng được một ngôi làng, bước vào một ngôi nhà, và ở đó

vẫn còn một bữa ăn nóng hổi trên bếp lò. Các cô gái sẽ nói: “Tonia, thử ăn nó đi”. Thế là

Tonia ngốc ngếch sẽ ăn thử nó. Nếu tôi không chết ngay, tất cả sẽ cùng ăn bữa ăn đó. Và thậm

chí tôi không hề nghĩ rằng mình có thể bị chết. Những suy nghĩ như vậy không bao giờ có

trong đầu tôi!

A.D. Tiểu đội của bà có bị tổn thất nào không? 

Không. Thử tưởng tượng xem, vậy mà tất cả chúng tôi vẫn còn sống. Nhưng có hai

người  bị  thương  nặng.  Lida  Medinskaia  và  Nina  Maziarova  bị  thương  trong  một đợt  pháo

kích. Nhưng sau đó họ đã quay trở lại đơn vị tôi và chúng tôi cùng sát cánh bên nhau cho tới

khi kết thúc chiến tranh. 

A.D. Cánh lính tráng đối xử với bà như thế nào? 

Rất tốt! Đám lính đối xử với chúng tôi rất tốt. Họ bảo vệ chúng tôi, không làm bất cứ

điều gì gây hại cho chúng tôi.  Đôi khi họ kiếm được cho chúng tôi một thỏi sôcôla hay một

thứ gì đó rất khá. 

A.D. Quan hệ giữa bà và cư dân những quốc gia  được giải phóng như thế nào? Như

Đức hay Ba Lan chẳng hạn? 

Thực ra tôi không giao tiếp với dân thường. Nhưng không có ai nấp trong góc đường

mà bắn vào lưng chúng tôi.

A.D. Bà có gửi bưu kiện về nhà không? 

Không. Bưu kiện gì? Chiến lợi phẩm sao? Chúng tôi là lính mà. Không. Sau này, khi ở

nước Đức, ta có thể bước vào một căn nhà – nếu ta cần phải thay đồ lót, ta sẽ mở cửa phòng

vệ sinh, cởi quần lót ra, vẫn giữ lại quần dài nhưng thay đồ lót ở đấy. Chúng tôi không còn

quấn xà cạp nữa, nhưng thay vào đó là 5-6 cái tất dài bằng lụa hay vải Ba Tư, rồi bên ngoài là

đi giầy. Và ta có thể tiếp tục lên đường. Vào cuối chiến tranh tôi đã chuốc vạ vào thân cũng vì

chuyện ấy. Thay quần áo... Chúng tôi không còn balô, chúng tôi đã bỏ chúng lại với trung đội

tiếp tế từ lâu rồi. Mặt nạ phòng độc cũng vậy. Chúng tôi chỉ còn đem theo đạn, lựu đạn và một

khẩu súng trường. Và thế là ngay trước khi kết thúc chiến tranh, tôi tìm thấy một ngôi nhà, có

đồ lót sạch thêu  đăng ten trong phòng vệ sinh. Tôi không thể kiểm tra xem nó như thế nào,

đúng không?! Thế là tôi thay tất cả đồ lót, và hóa ra nó đã bị rách và được vá lại từ trước! Và

tôi quay về Maskva với một cái quần lót bị vá trên người. 

A.D. Nói chung, làm cách nào bà tắm rửa và giặt quần áo ngoài mặt trận? 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

24

Rất khó thực hiện. Có lần chúng tôi tiến vào một ngôi làng, tại đó có một cái nhà tắm.

Chúng tôi vào trong và chật vật lắm mới ra khỏi được – bị ngộ độc carbon monoxide, chúng

tôi không biết cách nào sử dụng được nó. Nói chung, rất khó tắm giặt được. 

A.D. Thế ngoài đó có rận không? 

Không. Tôi không có con nào. Cánh lính thì có chấy rận. Họ phải húi trọc đầu. Và ở

trường người ta cũng cắt t1c cho chúng tôi như tóc đám con trai. Tôi còn nhớ có lần chúng tôi

đang đi trong đám đông, Marusia Guliakina đi cuối cùng. Cô ấy đang bị ốm và do đó tóc cô ấy

để dài. Có một cô gái đứng bên đường, cô ta nói: “Mẹ ơi, mẹ, xem kìa, đám đàn ông đang đi,

trong đó có một người đàn bà!” Chúng tôi đang mặc quần dài và tất cả chúng tôi đều húi cua...

A.D. Bà nghĩ thế nào về quân Đức? 

Ồ, chúng tôi căm thù chúng!

Người phỏng vấn: Artem Drabkin

HỒI ỨC CỦA PHI CÔNG

Vyacheslav Ivanov

(Ông  sinh  năm  1921.  Là  thiếu  úy  hoa  tiêu  trên  máy  bay  U-2  thuộc  Phi đoàn  387

NBAP. Lần đầu tham gia chiến đấu vào tháng Sáu năm 1943, tại Phương diện quân Bryansk,

ông thực hiện nhiệm vụ chiến  đấu  đêm đầu tiên vào  đầu chiến dịch Orel-Kursk, giải phóng

Orel. Tại đây, nhờ đã hoàn thành 30 phi vụ chiến đấu, ông được trao tặng Huân chương Sao

Đỏ, và vào ngày mùng 9 tháng Tám năm 1943, trong khi thực hiện phi vụ thứ 37, máy bay của

ông bị bắn rơi trên bầu trời thị trấn Karachev, phụ cận Bryansk. Đầu tháng Giêng năm 1944

ông tham gia chiến đấu trong thành phần Ban tham mưu Phi đoàn 715 NBAP thuộc Phương

diện quân Ukraina 1. Tổng cộng, ông đã thực hiện 99 phi vụ chiến đấu. Trung đoàn ông cũng

thực hiện rất nhiều phi vụ bay ngày bằng máy bay U-2 khi họ ném bom lực lượng Đức bị bao

vây trong khu vực thị trấn Chertkov (phía Nam Ternopol). Phi đoàn 715 NBAP cũng đã ném

bom  một  cây  cầu  bắc  ngang  sông  Dnestr  trong  khu  vực  thị  trấn  Kamenets-Podol'sk.  Do

những  chiến  công  đó,  Phi  đoàn  715  NBAP đã  được  nhận  danh  xưng  Cận  vệ

"Kamenets-Podol'skiy".

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

25

Cuối năm 1944 ông được chuyển tới 600 VTAP ON (Trung đoàn Vận tải đường không

thực hiện Nhiệm vụ  đặc biệt), thuộc Bộ Tổng Tư lệnh. Tại đây ông đã bay các loại máy bay

Shche-2, Yak-6, Li-2 và (sau chiến tranh) Il-12. Tổng cộng ông đã thực hiện khoảng 3000 giờ

bay. Năm 1956, do mắc bệnh thận, ông chuyển sang công tác dưới mặt đất. Sau  đó ông tiếp

tục phục vụ trong VVS (Không quân Liên Xô) cho tới tháng Chạp năm 1971, khi ông về hưu

với chức vụ Tham mưu trưởng Đoàn Không quân 229 VTAP ON/4 AD ON. 

Ông  đã  được tặng ba Huân chương Sao Đỏ, một Huân chương Vệ quốc và 17 huy

chương các loại.)

"Chuyện đó xảy ra vào mùng 9 tháng Tám năm 1943. Chúng tôi bay đi ném bom một

nhà ga đường sắt. Pháo phòng không bắn lên dữ dội và, theo tôi nghĩ, tiêm kích Đức cũng có

mặt. Tôi không biết chính xác thứ gì bắn hạ chúng tôi, nhưng máy bay tôi bốc cháy và bắt đầu

rơi. Chúng tôi rơi xuống gần khu vực ga đường sắt Karachev. Tôi và trung úy phi công Pavel

Radenko chui khỏi cái máy bay giờ đang cắm mũi xuống đất. Chúng tôi hỏi nhau tình hình

thương tích và, sau khi đã chắc chắn là chúng không có gì nguy hiểm, chúng tôi quyết định rời

khỏi nơi máy bay rơi. Nhưng trước tiên chúng tôi phải cởi áo bay. Anh ấy cởi áo thật nhanh và

bắt đầu giục giã tôi. Nhưng tôi vẫn còn loay hoay với cái áo của mình, rồi lại tìm túi cứu hộ

và tháo lấy la bàn, rồi mới trườn ra để đuổi theo anh ta. Lúc này trời đã tối, tôi không thể đuổi

kịp. Tất cả nỗ lực của tôi để tìm người chỉ huy trong đêm tối đều thất bại. Tôi đi mãi tới khi

gặp một nhà ga xe lửa. Tôi định băng qua dải đường sắt về phía Bắc, nơi có một cánh rừng,

nhưng ý định đó thất bại khi tôi kịp phát hiện một nhóm gác đang tuần tra trên đường. Một lần

nữa tôi lại bắt đầu đi tìm dấu vết chỉ huy của mình. Chủ yếu tôi bò trườn sát đất do sợ gây chú

ý cho những người mà chốc chốc tôi lại nghe thấy tiếng trò chuyện. Bọn họ nói với nhau bằng

tiếng Đức. Tôi trườn mãi tới khi nhận thấy có người đang tiến thẳng lại gần mình. Chờ hắn tới

thật gần, tôi bật nhanh dậy và hỏi rất to tên của hắn. Hắn trả lời bằng tiếng Đức: “Halt”. Thế là

tôi bắn thẳng vào hắn và vội quay lại chạy vọt đi. Trời bắt đầu sáng và tôi ẩn mình vào đám cỏ

cao mọc trong cái rãnh ven  đường. Tôi ở đấy trong suốt ngày đầu tiên. Một chiếc môtô ba

bánh chở một xạ thủ trung liên và một tên lính nữa ngồi sau thằng lái chạy qua con  đường.

Chúng cứ chạy đi chạy lại như thế mấy lần nên tôi phải nằm chờ đến khi trời tối hẳn. Đêm tới,

tôi chui khỏi cái rãnh, thận trọng lảng xa thị trấn ấy và đi về phía đông, định hướng nhờ cái la

bàn. Chiến tuyến hiện ở gần khu vực ga đường sắt Naryshkino, cách thị trấn Karachev 50 km

và cách Orel khoảng 30 km. Tôi biết lúc này Orel đã được giải phóng và quân đội ta đang tiến

quân về Bryansk. Do đó, tôi đi về hướng mặt trận với hy vọng vượt chiến tuyến về phía quân

ta. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

26

Máy bay PO-2 của Phi đoàn 668 BAP.

Tôi bước gần miệng của một cái hố lớn –  đó là cái hố tạo ra bởi vụ nổ của một quả

bom hạng nặng. Tôi quyết định dừng lại đây để chờ cho hết ngày thứ hai. Suốt đêm lẫn ngày

của hôm đầu tiên mưa rơi rả rích nên giờ đây, nằm trong cái hố, tôi phơi người dưới nắng để

hong cho khô và cố chợp mắt một chút. Tôi thức dậy do một cú chạm nhẹ và, hé mắt ra đôi

chút, tôi thấy một người mặc quân phục Đức đứng ở miệng hố. Sau một thoáng, tôi hiểu là

hắn đang ném đá vào người mình, do đó tôi phải cố giữ im lặng không động đậy. Thế rồi, qua

khoé mắt, tôi thấy hắn đi tìm một hòn  đá lớn và cố lăng nó vào tôi. Tôi nhắm chặt mắt lại và

tự nhủ rằng, dù chuyện gì xảy ra đi nữa tôi cũng cố giữ cho người bất động. Hòn đá, may thay

chỉ là một tảng đất pha cát, vỡ vụn ra sau khi trúng vào đầu tôi. Tôi chờ một chút, khi đám đất

cát vụn tuôn qua mặt, mở hé mắt và nhận thấy tên Đức phẩy tay rồi bỏ đi. 

Tôi vẫn ở lại trong cái hố thêm một lúc. Chờ tới khi trời tối, tôi rời hố bom và tiến xa

hơn về hướng đông. Tôi tới được một cánh  đồng lúa mì đã gặt, tuốt lấy vài bông bỏ vào túi,

cảm thấy mừng vì vẫn tìm được chút gì đó để nhai. Tôi ở lại cánh đồng ấy trong ngày thứ ba.

Vẫn còn vài bông lúa trong túi. Đêm đã đến và tôi một lần nữa lại tiếp tục tiến về hướng đông.

Rạng sáng ngày thứ tư, tôi lần  được tới chỗ có những đống rơm khô. Vùi mình vào

một trong những đống rơm đó, tôi lăn ra ngủ. Tôi bị đánh thức bởi tiếng đạn nổ trong khu vực

ấy, bắn ra từ hướng quân ta. Tôi kết luận có lẽ mặt trận đang ở gần và tôi đã không lầm. Đã là

cuối ngày thứ tư. Tới đêm, tôi chui khỏi đống rơm và quyết định trườn đi kiểm tra xem có gì ở

phía trước mặt. Hóa ra, tôi đã tới được ngay mặt trận. Các chiến hào xuất hiện rất gần và tôi

đã có thể quan sát rõ đám người và một chiếc xe ngựa đang di chuyển về hướng tây. Ngày thứ

năm bắt đầu. Ngay lập tức, tôi nhận ra mình  đang ở giữa mặt trận. Trong đụn rơm nơi tôi ẩn

nấp, tôi nghe được một cuộc trao  đổi bằng tiếng Đức và thấy có hai người đang tiến về phía

mình. Chúng lại gần và bắt đầu lấy rơm ở ngay chỗ đầu tôi, một tên trong chúng đè lên vai tôi.

Ôi, tôi nghĩ, thế là hết … Tôi nắm chặt khẩu súng lục trong tay và sắn sàng nổ súng nếu chúng

phát hiện ra. Điều đó nghe có vẻ ngốc nghếch, nhưng lúc đó tôi đã thực sự nghĩ như thế và đã

sẵn sàng thực hiện… Bọn Đức lấy rơm khô và quay đi, nhưng tôi lại nghe và thấy chúng một

lần nữa quay trở lại. Chúng bỏ  đi sau khi lấy đủ rơm. Với tôi một lần nữa mọi chuyện lại kết

thúc tốt đẹp: chúng chỉ đến lấy rơm để lót vào chiến hào. Tôi cẩn thận nằm lại chờ tới khi trời

tối. Rồi tôi chui ra, uống no nước trong một vũng lầy, nhai nốt chỗ lúa mì còn lại và quyết

dịnh nằm chờ tới lúc trời sáng bên  đống rơm. Rạng sáng ngày thứ sáu của chuyến hành trình

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

27

giữa hậu phương quân Đức, tôi nghe có những tiếng trò chuyện và la hét ồn ào bằng tiếng

Nga. Tôi nhận ra một toán rất đông binh lính có vũ trang đang tiến về phía tây, ngang qua chỗ

tôi. Ngay lúc ấy, về phía dải đường sắt chạy bên trái tôi, tôi thấy có nhiều người đang bước

thẳng lưng. Tôi đã gặp đám lính bộ binh của Kapitan, trung đoàn trưởng một trung đoàn công

nhân Tula, theo lời anh ấy nói. 

Đấy là ngày 15 tháng Tám năm 1943. Tổng cộng tôi đã đi được 7 cây số kể từ thị trấn

Karachev. Đêm và ngày 16 tháng Tám, tôi nghỉ tại một điểm đóng quân, nơi vào ban đêm tôi

nghe thấy tiếng những xã trưởng bị bắt, do trước đó đã cộng tác với quân  Đức, đang bị thẩm

vấn. 

Tới sáng, sau khi nhận  được một túi nhỏ chứa bánh mì khô và một hộp thịt, tôi quá

giang một xe tải để tới thị trấn Orel, 7 cây số cách cái sân bay mà từ đó tôi đã cất cánh ngày 9

tháng Tám năm 1943. 

Tại Orel tôi gặp một chuyên viên mặc quân phục không quân cư xử rất lịch sự, nhưng

đó chính là một sỹ quan "Smersh" và quá trình thẩm tra tôi bắt đầu. Thật khổ cho bất cứ ai

sống ở thị trấn này.  Đơn giản là tay chuyên viên  đó từ chối tin việc tôi là phi công thuộc sân

bay đóng tại khu vực ga xe lửa Stish. Đã ba lần họ lôi tôi ra sau một đống rác nhỏ, để làm gì

không hiểu? … Tới tận bây giờ, tôi vẫn không thể trả lời chắc chắn cho câu hỏi đó. Mỗi lần

tới sau đống rác, họ, lần lượt người này kế tiếp người kia, và cuối cùng là bốn người một lúc,

cố gắng bắt tôi kể tên thư ký của nhóm sinh hoạt Đoàn Thanh niên Komsomol đầu tiên mà tôi

từng tham gia. Nhưng làm sao tôi nhớ nổi cái tên đó, nhất là trong tình huống thế này? Trong

suốt thời gian diễn ra câu chuyện khó chịu  đó, tôi vẫn giữ được cái thẻ Đoàn và tất nhiên là

chìa nó ra cho  đám “Cận vệ” đầây tinh thần cảnh giác kia. Sau khoảng ba tiếng đồng hồ, sức

kiên nhẫn của tôi đã cạn và tôi buông ra những từ ngữ gay gắt để bộc lộ sự căm phẫn về cách

cư  xử  quái  gở  của  họ.  Tôi  bảo  họ  rằng  sân  bay  chúng  tôi  chỉ  nằm  cách  ga  Stish  (tức  làng

Mikhailovka) có 7 cây số, hãy tới đó mà kiểm tra và, nếu thấy tôi sai thì cứ việc đem tôi ra

làm bất cứ điều gì họ muốn. Sau khi nghe tôi nói thế, họ đề nghị tôi bình tĩnh lại và bỏ tôi một

mình trong phòng. Nửa tiếng sau, một nhân vật hoàn toàn mới bước vào, bảo tôi cầm theo cái

túi đựng bánh khô của mình và chờ một chiếc xe tải sắp khởi hành để tôi quá giang về hướng

ga Stish. Lúc này trời đã gần về chiều, chúng tôi bắt đầu lên  đường. Chúng tôi rời thị trấn và

chiếc xe dừng lại. Không gian xung quanh chúng tôi im ắng không một tiếng động. Tôi được

yêu cầu phải xuống xe. Rồi tôi được chỉ cho phương hướng cần đi. Tôi rời chiếc xe và đi theo

hướng được chỉ. Tôi tự ra lệnh cho bản thân tuyệt đối không được quay lại nhìn. Lúc đó trong

đầu tôi tràn ngập những ý nghĩ trái ngược, thậm chí là những ý nghĩ cực đoan nhất, nhưng tôi

chẳng làm gì khác được. Chờ một lúc khá lâu, tôi từ từ ngoái đầu lại. Chiếc xe tải đã đi một

quãng xa và tôi không thấy dấu hiệu gì đe dọa nữa. Thở phào nhẹ nhõm, tôi bước nhanh theo

hướng đã được chỉ. Mau chóng, tôi đón được một chiếc xe cho tôi quá giang tới tận nơi sân

bay chúng tôi. May mắn cho tôi,  đấy cũng chính là lúc chiếc xe cuối cùng ở đó khởi hành để

tới vị trí đóng quân mới của Phi đoàn 387 NBAP chúng tôi. Ngay buổi chiều cùng ngày, trong

vòng tay anh em đồng chí cùng trung đoàn, tôi thuật lại cho họ về những gian nan vất vả của

mình. Tôi được cấp một kỳ phép hàng tháng theo quy định của đơn vị. Khoảng 10 ngày sau,

thị trấn Karachev  được giải phóng và chúng tôi, dẫn  đầu bởi các kỹ thuật viên trung đoàn,

mang theo cuốn nhật ký làm việc của sân bay, tiến vào Karachev. Tại đấy tôi mau chóng tìm

ra chiếc máy bay của mình. Nó  đã cháy rụi hoàn toàn. So sánh số serie máy với các ghi chép

trong nhật ký hành trình, chúng tôi đã xác định đó đúng là máy bay của mình. 

Số phận chỉ huy của tôi, trung úy Pavel Rodenko, chỉ được xác định vào năm 1946.

Vào  đêm ấy, một ông lão  đã gặp anh và đưa anh về, giấu anh vào một hầm chứa. Nhưng tay

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

28

xã trưởng ở đấy biết được và báo cho bọn  Đức đến giết anh. Sau này, khi quân  đội ta giải

phóng Karachev, một tháp tưởng niệm vong hồn anh đã được dựng lên tại thị trấn đấy. 

Lyubertsy

09.09.2000

Người phỏng vấn: Artem Drabkin.

HỒI ỨC CỦA PHI CÔNG

ARKHIPENKO FYODOR FYODOROVICH

Arkhipenko, Fyodor Fyodorovich. Anh hùng Liên Xô, một trong những phi công Át Xôviết hạ

được nhiều  địch nhất. Trong Thế chiến thứ hai, ông  đã bay 467 phi vụ, không chiến 92 trận

và bắn hạ 44 máy bay địch. Tham gia chiến  đấu từ tháng Sáu năm 1941 cho tới tháng Năm

1945.  Cùng  sát  cánh  chiến  đấu  với  các  phi  công  Át  huyền  thọai  của  Xôviết

A.I.Pokryshkin, I.N.Kozhedub và N.D.Gulayev . 

Ông bắt đầu bị máy bay ám ảnh từ khi nào? 

Khỏang năm lên sáu, khi ấy tôi nhìn thấy hai phi công, mình mặc bộ áo bay liền quần

và đi ủng lông, ngay sau khi họ phải hạ cánh khẩn cấp ở gần làng tôi tại Byelorussia.

Được  thông  tin  và  dẫn  dắt  bởi  Komsomol  –  Đòan  Thanh  niên  Cộng  sản  –  tôi  tốt

nghiệp trường hàng không thanh niên mùa hè năm 1938 và tiếp theo là trường dạy lái

quân  sự  mùa  thu  năm  1939.  Cả  hai  trường  này đều  nằm  tại  Bobruisk,  Byelorussia.

Được cấp chứng nhận là phi công chiến đấu và thăng lon thượng úy, tôi nhận nhiệm vụ

tại một sân bay gần Kovel, vùng Tây Bắc Ukraina. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

29

Sân bay của ông lọt thỏm trong vùng biên giới. Vậy  đơn vị không quân của ông

có chuẩn bị sẵn sàng cho chiến tranh không? Chiến tranh bùng nổ ngày 22 tháng

Sáu có diễn ra một cách bất ngờ không? 

Vào tháng Tư và tháng Năm, các máy bay trinh sát Đức đã chụp ảnh sân bay chúng tôi

từ độ cao 6  đến 7 ngàn mét. Căn cứ chúng tôi đang thi công một dải đường băng bê

tông để phục vụ công tác chuẩn bị cho chiến tranh. Tới khỏang ngày 10 tháng Sáu,

chúng tôi bố trí các máy bay của mình rải rộng ra trong chu vi sân bay và cẩn thận

ngụy  trang  chúng  bằng  cành  lá.  Không  may  thay,  chúng  tôi  không  có  pháo  phòng

không. Việc thông tin liên lạc rất kém, và trong ngày 22 tháng Sáu, bản thân căn cứ

này đã hòan tòan bị cô lập. 

Xin hãy kể lại ngày tham chiến đầu tiên của ông 

Chúng tôi tham chiến cùng với bộ  đội biên phòng từ 4h25 sáng ngày 22 tháng Sáu.

Hôm đó là Chủ nhật. Hầu hết các phi công và kỹ thuật viên  đang ở cùng gia đình của

mình. Hôm ấy tôi đang lãnh trách nhiệm trực nhật. Thời tiết rất tốt, bầu trời trong xanh

không chê vào đâu được. Vừa chui ra khỏi hầm trú ẩn, tôi chợt trông thấy khỏang 60

máy bay ném bom Đức đang tới gần. Rất nhiều máy bay của ta bị trúng đạn và bốc

cháy. Đứng trong đài chỉ huy, tôi nhào xuống sàn nhà cứ mỗi lần có tiếng nổ để tránh

bị trúng mảnh bom. Từ một chiếc ném bom Đức bay thấp, tôi nhận thấy có một thành

viên tổ lái có mái tóc dài uốn xoăn dưới chiếc mũ trùm đầu. Lúc đó tôi nghĩ đấy là một

cô gái. Về sau tôi mới hiểu đó là một kiểu tóc Phương tay chưa được du nhập vào Liên

Xô. Trong suốt thời gian cho tới trước giữa trưa, sân bay chúng tôi đã phải chịu tới

bốn đợt ném bom của quân Đức. 

Tới giữa buổi sáng thì vị quyền sư đòan trưởng xuất hiện.  Đó là Anh hùng Liên Xô,

đại tá Lakeyev. Trong suốt đợt ném bom thứ ba của bọn Đức, ông nắm chặt cái micro

và hét to mệnh lệnh cho một trung đòan tiêm kích ở Zhitomir bay tới cứu chúng tôi. Ở

bên cạnh ông, tôi đã tìm cách chế ngự được nỗi sợ hãi của bản thân. 

Ông có thực hiện phi vụ trong ngày chiến tranh nổ ra không? 

Vâng, tôi có. Cùng với ba chiếc tiêm kính từ Trung đòan Không quân Zhitomir, tôi

bay  dọc  chiều  dài  biên  giới  từ  Brest  thuộc  Byelorussia  cho  tới  phía  Tây  Lvov  ở

Ukraina. Tất cả các thị trấn và làng mạc dọc biên giới với Ba Lan đều bốc cháy rừng

rực.  Thật  kinh  khủng.  Trông  như  một  dòng  Volga  rực  lửa.  Tại  phía  Tây

Vladimir-Volynski, chúng tôi gặp phải một hỏa điểm phòng không dày đặc của địch.

Khắp nơi chằng chịt những quả cầu khói đen. Ban đầu tôi không nhận ra đó là gì. Khi

trở về sân bay,  đồng đội cho tôi hay đó là đạn phòng không nổ. Từ đó về sau, tôi rất

cẩn thận tìm cách tránh những cuộc chạm trán tương tự như vậy. 

Sân bay của ông bị thiệt hại bao nhiêu máy bay?

Tới cuối ngày thứ ba, chúng tôi đã mất khỏang 170 máy bay. Chỉ còn lại 8 chiếc. Có

rất nhiều phi công không còn máy bay. Sân bay đã gần như bị bao vây. Cả 8 chiếc còn

bay được đều bay về Rovno. Những phi công không có máy bay đi xe tải tới Zhitomir,

tại đấy các chỉ huy cao cấp tổ chức một điểm tập kết các phi công và máy bay còn sống

sót từ khu vực biên giới. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

30

Ông có chứng kiến thiệt hại trong chiến tranh của ta không? 

Có. Việc lực lượng Xôviết bị bao vây quanh Kiev là giai đọan bi kịch nhất trong suốt

cuộc chiến tranh. Phía Xôviết mất khỏang một triệu rưởi binh lính trong trận ấy. Vòng

vây có hai vành đai, thóat ra khỏi đó gần như là không thể. Trung đòan tôi cũng bị bao

vây và không có xăng bay. Máy bay và xe tăng địch tiến tới nghiền nát mọi thứ trên

sân bay chúng tôi. Các đường băng lỗ chỗ những hố bom đạn, và chỉ vài chiếc máy

bay của ta tìm cách bay thóat được an tòan. Một kỹ sư quấn lá cờ trung đòan quanh

mình  và đưa  được  nó  đi  thóat.  Điều  này  cứu  cho  trung đòan  khỏi  bị  giải  thể.  Mọi

chuyện là một thảm họa thực sự! Tôi may mắn có mặt tại phía an tòan của sân bay và

những người lính bộ rút lui đã đưa tôi theo cùng một chiếc xe tải sắp khởi hành. Lại

một lần nữa, có quá nhiều phi công không còn máy bay. Chúng tôi đã quá giang xe tới

Poltava và rồi tới được Kharkov. 

Ông  đã bay trên 450 phi vụ chiến đấu. Phi vụ đầu tiên là tại Ukraina ngày 22

tháng Sáu năm 1941, và phi vụ cuối cùng là gần Berlin vào mùa xuân năm 1945.

Vậy phi vụ nào là đáng nhớ nhất? Ông có thường gặp phải tình huống khẩn cấp

không? 

Tôi vẫn nhớ một cách rõ ràng sống động nhất từng phi vụ của mình tới mức có thể vẽ

lại các bức tranh về chúng. Tình huống khẩn cấp xảy ra rất nhiều và thường xuyên.

Một lần trong phi vụ đi chặn ba chiếc ném bom Heinkel-111 tại một sân bay gần Kiev,

máy bay của tôi đột nhiên bị trục trặc động cơ và phát cháy. Chẳng bao lâu sau khi tôi

hạ cánh khẩn cấp, đạn dược trong máy bay phát nổ bắn ra tung tóe khắp nơi. Trong lúc

vội vã tìm chỗ ẩn nấp, chắc tôi đã phá kỷ lục thế giới về chạy nước rút. Nỗi sợ hãi vẫn

còn trong mỗi đường gân thớ thịt của tôi cho tới tận ngày nay. Nói chung, tôi đã bị tới

ba lần  động cơ bốc cháy khi đang bay. Trong một phi vụ hộ tống các máy bay ném

bom Sukhoi-2 ban ngày, máy bay của tôi tự nhiên rơi mất mấy mảnh. Động cơ bị chết,

cánh quạt dừng lại. Kiểm tra máy bay sau khi hạ cánh khẩn cấp, tôi nhận ra rằng bộ

hộp số đã rơi mất. Khi tôi sờ tới cái cánh quạt, nó rời ra và rơi xuống mặt đất. 

Một số lần hạ cánh khẩn cấp của tôi diễn ra trên vùng đất do địch kiểm sóat. Ngày 15

tháng Mười 1942, tôi và chỉ huy của mình hồi đó là Nikolai Savin – một anh chàng

người Maskva đẹp trai và dũng cảm, kẻ khi chọc gái có thể dễ dàng bay trên một cây

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

31

chổi – cất cánh từ một sân bay gần Oboyan nằm kề Belgorod trong một phi vụ yểm

trợ một tuyến sơ tán đường sắt của quân  đội Xôviết. Chúng tôi phát hiện một đòan

công voa của bọn  Đức và tấn công nó. Trong phi vụ kế tiếp cùng ngày, máy bay của

Nikolai trúng đạn và bốc cháy. Nikolai nhanh chóng hạ cánh và vẫy tôi từ dưới đất xin

giải cứu. Tôi thử tìm cách đáp xuống, nhưng bộ bánh đáp đã gẫy gục sau 150 mét chạy

hạ cánh. Chúng tôi chạy tới khu rừng gần nhất và lê bước suốt 10 ngày về phía đông

trước khi tới được khu vực do quân đội Xôviết kiểm sóat. Nhớ lại lời khuyên của các

đồng đội đã từng thóat được khỏi vòng vây dày đặc quanh Kiev, chúng tôi đổi quân

phục của mình cho dân địa phương lấy quần áo thường dân, thậm chí là cả đến  đồ lót

tại  một  làng  nhỏ  trên  đường đi.  Bọn  lính  Đức  kiểm  tra  chúng  tôi  ba  lần.  Một  lần,

chúng ngồi trên xe ngựa, chất vấn bằng tiếng Nga về gốc gác và nơi đến của chúng tôi.

Chúng tôi bảo hắn rằng mình là dân làng địa phương trở về nhà sau nhiều tuần đi đào

đất tại một khu công sự phòng thủ Xôviết gần Sumy. Xem xét mớ giẻ rách trên người

chúng  tôi,  hắn  ta  xua  chúng  tôi  bằng  chỉ  một  từ:  “Đi  đi”.  Nikolai  máy  móc  trả  lời:

"Rõ!" và thực hiện một cú quay người theo  đúng kiểu quân nhân. Tôi lập tức nghẹn

thở đi vì sợ. Về sau, tôi bảo anh ấy rằng đáng ra nên lấy cành tầm ma quất cho anh một

trận mới đúng. Anh ta mau chóng thừa nhận sự xuẩn ngốc của mình. Bên bờ một con

sông nhỏ do địch kiểm sóat chia đôi giới tuyến, chúng tôi phải nằm dưới một đợt pháo

kích của Hồng quân và rút chạy về vùng do địch kiểm sóat. Mãi tới tận ngày 30 tháng

Mười chúng tôi mới về được trung đòan của mình. Hôm đó cũng là ngày tôi tròn 20

tuổi. Chiều hôm ấy trời rất trong xanh, ấm áp và bình yên. Tôi sẽ không bao giờ quên

được điều đó. 

FYODOR ARKHIPENKO VÀ NIKOLAI SAVIN, 1942.

Trong một phi vụ bảo vệ bầu trời gần Kirovograd ban ngày, tôi đối đầu với hai chiếc

ném bom Ju-88. Sau khi bắn hạ một chiếc, tôi thực hiện cú tăng tốc đuổi theo chiếc

còn lại. Khi chỉ còn cách dưới bụng nó khỏang ba mét, tôi phát hiện ra rằng mình  đã

hết đạn. Tôi qu‎ yết định sẽ lấy cánh quạt của mình chặt đứt đuôi chiếc máy bay ném

bom. Khi chỉ còn cách mục tiêu 2 mét, tổ lái Đức bắt đầu thả bom. Tôi tránh  được

không bị trúng bom chỉ trong gang tấc và bắn sang bên như một chiếc nút sâm banh.

"Hãy sử dụng súng máy và pháo của mình, nhưng chớ có bao giờ thử tìm cách húc

máy bay”, tôi tự rút kinh nghiệm. Tôi sẽ suốt đời ghi nhớ cái giây phút súyt mất mạng

đó. 

Đã bao giờ ông phải nhảy khỏi máy bay chưa?

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

32

Không bao giờ. Thật ra, tôi chưa bao giờ thử nhảy dù. Người ta muốn  đuổi tôi khỏi

trường học lái vì đã từ chối không chịu nhảy dù. Ông hiệu trưởng quở trách tôi rất dữ,

nhưng tôi vẫn trả lời ông rằng tôi sẽ không bao giờ chịu áp dụng kiến thức l‎ ý‎ thuyết về

nhảy dù của mình vào mục thực hành. Rốt cục ông ta cũng để tôi yên. May thay, tôi

không bao giờ bị bắn rơi và tôi không khi nào, không khi nào phải nhảy dù. 

Phi công tiêm kích thường được mô tả là những người hay săn tìm cái chết. Công

việc của họ là tham gia không chiến. Theo ông để làm một phi công tiêm kích giỏi

thì phải cần những gì? 

Theo tôi, anh phải có khiếu bẩm sinh làm một phi công. Trên mặt đất, tôi chỉ là một

anh chàng nhí nhố bình thường. Trên bầu trời, tôi là một tay đầy tự chủ. Những quyết

định hợp l‎ ý và khôn khéo đã cứu mạng tôi không biết bao nhiêu lần. Anh phải có một

người  biên  đội  trưởng  không  bao  giờ  bị  kích  động.  Những  người  dễ  bị  kích  động

thường là thất bại.  Đồng thời anh cũng phải được huấn luyện  đầy đủ. Vì gấp rút, các

phi công tiêm kích Xôviết được huấn luyện rất kém trong thời gian chiến tranh. Các

phi công mới rất chật vật khi tìm cách cất cánh hạ cánh. Trong không chiến, họ bị bắn

hạ dễ dàng như lũ gà gô. Tôi là một phi đội trưởng và tôi chỉ chọn những ai có nhiều

kinh nghiệm bay để bay cùng với mình trong các phi vụ chiến  đấu. Với những người

thiếu kinh nghiệm, tôi trình bày cho họ những kiểu bay và kỹ thuật bay mặc cho những

phản  đối từ các chỉ huy cao cấp. Kết quả là tôi không bị mất một phi công nào trong

phi đội của mình. 

Theo kinh nghiệm của tôi, trong một phi vụ chiến đấu, một cặp thiếu ăn ‎ phối hợp gần

như sẽ dẫn tới cái chết cho cả hai. Tôi luôn tìm cách tránh cách chọn người bay cùng

ngẫu nhiên. Việc ganh  đua cũng đóng vai trò rất quan trọng. Một hôm Gulayev chọn

người phi công bay cùng vốn mang tiếng là hay do dự khi chiến đấu. Khi đối đầu với

máy bay ném bom Đức, anh ấy bảo phi công số hai tấn công chiếc bay gần hơn trong

biên đội. Số hai khai hỏa từ khỏang cách 200 mét. 

Gulayev ra lệnh cho anh ta tới gần hơn và nhấn mạnh bằng cách bắn một lọat đạn cảnh

cáo ngay sát anh chàng nhút nhát nọ. Tay kia hiểu ra, bay gần thêm và bắn hạ chiếc

ném bom. Nỗi sợ trong chiến đấu của anh ta vĩnh viễn biến mất. 

FYODOR ARKHIPENKO

VÀ NIKOLAI GULAYEV, 1944.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

33

Bắn hạ một máy bay địch là một câu chuyện thành công rất hiếm gặp. Thường thì là

anh  sẽ  bắn  vào  khỏang  trống  mà  không  trúng  chút  nào  vào  cái  mục  tiêu  của  mình.

Quay lại căn cứ, anh sẽ báo cáo là chẳng bắn trúng gì và thầm đáp lời tay sĩ quan thẩm

vấn mình “Thì anh cứ thử tự bắn mà xem!”. 

Các phi công có gặp điềm báo không?

Phi công là những người vô cùng mê tín. Lấy ví dụ,  đứng chụp ảnh trước khi bay là

một điềm rất xấu. Có lần một phóng viên tới, tay cầm máy ảnh. Sư đòan trưởng bảo

chúng tôi rằng ngày hôm đó sẽ không có phi vụ nào và chúng tôi cho phép tay nhà báo

chụp ảnh chúng tôi. Mấy phút sau, sư đòan trưởng ra lệnh cho trung đòan tôi gửi một

biên đội đi thực hiện nhiệm vụ trinh sát. Tất cả các phi công đều thẳng thừng từ chối.

Sư đòan trưởng chấp nhận và ông ta ra lệnh cho trung đòan trưởng chúng tôi bay đi

thực hiện nhiệm vụ yêu cầu. 

Trong trận Stalingrad ông đóng vai trò gì? 

Tại đấy, khi cuộc phản công lịch sử của quân đội Xôviết đang tới gần, mọi người đều

cảm thấy tầm quan trọng của việc làm chủ bầu trời. Một đêm nọ, trung đòan trưởng

của tôi tóm tắt cho tôi và các phi đội trưởng khác về lực lượng quân Đức, Ý, Rumani

và  Hungary  tập  trung  xung  quanh  và  cho  chúng  tôi  biết  về  kế  họach  của  quân  đội

Xôviết tổ chức cuộc tấn công tổng lực sau vài giờ nữa. Trong những giờ trước bình

minh ngày hôm sau, anh ta đưa chúng tôi tới sân bay và yêu cầu chúng tôi bay đi kiểm

tra xem một đơn vị lớn của lục quân Xôviết đã bị mất liên lạc vô tuyến với Bộ chỉ huy

Phương diện quân  đã tới được địa điểm đã định sẵn chưa. Cánh đồng ngập dầy dưới

lớp tuyết mới rơi và phủ đầy sương mù dày đặc. Tầm nhìn ngang không vượt quá 300

mét, các lớp mây trôi ở cao độ dưới 30 mét. Tôi chọn ra một người bay kèm, chúng tôi

nhẹ nhàng cất cánh và mau chóng bay tới được khu vực mục tiêu nằm bên hữu ngạn

sông Đông. Chúng tôi trông thấy những xe ngựa và binh lính hành quân bộ phía dưới.

Trở về căn cứ, chúng tôi thông báo với trung đòan trưởng rằng lực lượng kia đã tiến

quân và vượt qua sông Đông. Một giờ sau, báo cáo của chúng tôi tới được Bộ Chỉ huy

Tối cao tại Maskva. Trong những năm 50, khi tôi ở trong Học viện Không quân ở thủ

đô, tôi được biết rằng Josif Stalin khi ấy đã dựa trên báo cáo về việc chọc thủng phòng

tuyến địch nhờ cuộc hành quân của Lữ đòan xe tăng 26 và đưa ra quyết định chiếm thị

trấn Kalach trên sông Đông, và lữ đòan đó đã khép kín vành đai lịch sử bao vây tất cả

các lực lượng Quốc xã xung quanh Stalingrad. Khỏang 300 ngàn quân  Đức đã bị bao

vây. 

Ông cũng tham gia trận Kursk, và khi đó căn cứ không quân của ông nằm rất

gần  khu  vực  diễn  ra  trận đấu  tăng  nổi  tiếng  gần  Prokhorovka.  Ông  có  chứng

kiến trận đấu tăng đó không? 

Tôi đã bắn hạ 12 máy bay địch ở gần Prokhorovka. Tôi cũng bị thương và được thăng

lon đại úy tại đấy. Trận  đánh tại khu vực này rất dữ dội. Rất nhiều phi vụ  được thực

hiện ở độ cao thấp, nếu không muốn nói là bay là là sát mặt đất.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

34

FYODOR ARKHIPENKO bên chiếc tiêm kích AIRCOBRA của mình. 1944.

Một hôm, chúng tôi hạ cánh, đổ thêm xăng và bay lên thì trông thấy nhiều xe tăng Đức

tiến ngay sát sân bay chúng tôi. Chỉ huy chúng tôi ra lệnh tiếp tục bay mà không rút lui

về sân bay dự phòng. 

Phía trên chiến trường của trận đấu tăng, bất cứ thời điểm nào cũng có ít nhất 200 máy

bay Đức.  Các  phi  công  Xôviết  giao  chiến  với  chúng  trên  mọi độ  cao.  Trung đòan

Không quân 508 chúng tôi thực hiện nhiệm vụ tại độ cao dưới 2000 mét.Các trung

đòan khác, hầu hết trang bị máy bay Lavochkin-5 (La-5), tuần tra trên  độ cao khỏang

giữ 2000 tới 5000 mét. Về phía quân Đức, cũng vậy, ta có thể quan sát thấy rất nhiều

kiểu máy bay. Khói và bụi từ những trận  đánh dưới mặt đất bốc cao lên không trung

tới hàng trăm mét và thường gây khó thở cho các phi công. 

Trong trận Kursk, Không quân Xôviết đã chiến thắng và thống trị không có  đối thủ

trên bầu trời trên khắp mặt trận Xô-Đức. Chiến đấu  đã trở nên dễ dàng hơn nhiều  đối

với phe Xôviết. 

Ông có tham gia trận đánh đặc biệt ác liệt nào trong thời kỳ sau trận Kursk hay

không? 

Tôi còn nhớ những trận đánh ác liệt ở gần Iasi tại Rumani. Trong 8 ngày chiến đấu tại

phía Bắc thành phố  đó, hai bên mất tổng cộng khỏang 1200 máy bay. Các cánh  đồng

trông như những đống sắt vụn khổng lồ. Có lần, tôi và năm phi công Xôviết khác đã

phải không chiến chỉ vài giây sau khi cất cánh trong suốt một ngày liên tục phải cất

cánh,  đụng độ  ngắn  ngủi  nhưng  ác  liệt  và  hạ  cánh.  Tôi  chạm  trán  với  một  chiếc

Messerschmitt-109 (Bf-109) và bắn hạ nó. Nó đâm xuống mặt đất chỉ cách Trạm chỉ

huy Lữ đòan tôi có 150 mét. 

Một bài hát vui phổ biến thời đó mô tả phi công như những kẻ chỉ biết có máy

bay và không quan tâm gì tới các cô gái. Thực tế thì như thế nào? 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

35

Các phi công của Phi đội 1 và 2 thuộc Trung đòan Không quân Cận vệ 129.

RUMANIA, 1944.

Thật ra, chúng tôi không được gặp gì khác ngòai các sân bay và thực hiện các phi vụ từ

bình minh cho tới tận chiều tối suốt bảy ngày trong tuần.Tôi phải bay tới 4 phi vụ mỗi

ngày. Sau khi mặt trời lặn, chúng tôi đi tới nhà ăn và rồi là về lều ngủ của mình. Thú

vị thay, người vợ tương lai Lidya của tôi khi ấy ở cách sân bay dã chiến của tôi không

xa, tại Rossosh gần thành phố Voroshilovgrad, và nàng thường trông thấy chiếc tiêm

kích của tôi bay là là một mình mỗi khi tôi bay đi thực hiện phi vụ oanh kích các đòan

công voa quân Đức trên tuyến đường chạy qua ngôi làng Gvozdovka của nàng. Chúng

tôi đã gặp mặt nhau sau khi chiến tranh kết thúc. 

Trong chiến tranh, tôi không có người thân nào  để khuyến khích  động viên. Họ sống

trong vùng bị bọn Quốc xã kiểm sóat và tôi không nhận  được tin tức gì của họ. Nhiều

năm sau, tôi mới biết rằng bọn Quốc xã đã giết hại người bà yêu qu‎ ý‎ của tôi bằng

cách ngâm bà vào dầu lửa và thiêu sống bà. Mọi người kể rằng bà đã liên lạc với các

chiến sĩ du kích địa phương. Anh trai tôi cũng đã ngã xuống gần Prokhorovka khi đang

dẫn đầu một tiểu đòan bộ binh. Chúng tôi nhận được giấy báo tử chính thức xác nhận

anh  đã  hy  sinh  trong  chiến  đấu  sau  khi  chiến  tranh  kết  thúc.  Các đồng  chí  của  tôi

thường nhận được thư từ từ gia đình mình. Tôi thì không bao giờ. Tôi yêu cầu cha mẹ

họ viết thư cho tôi. Một vài đồng chí khác thì viết thư qua lại bằng cách chọn những

địa chỉ in trong các tờ báo. 

Ông còn nhớ có trường hợp nào khôi hài không?

Thật ra cũng có khá ít. Gần Yampol, một phụ nữ địa phương khi đang đãi tôi và đồng

đội món trứng bắc đã than phiền rằng bọn lính Đức đã cướp mất con bò cái của bà. Tôi

lập tức trao cho bà tất cả số tiền tôi có trong người, khỏang 700 rúp. Khỏang 40 phút

sau,  bà  quay  lại  với  một  chú  bò  mới  tậu  bên  mình.  Câu  chuyện  này  lan  ra  khắp  lữ

đòan. Trên bầu trời, bọn họ trêu tôi bằng cách gọi vào bộ đàm như sau: "Số Mười, Số

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

36

Mười", - đó là tên hiệu của tôi - "có một đàn bò phía dưới, trong đó có một con là của

cậu”. Lần nào như vậy tôi cũng đỏ cả mặt lên và đáp lại bằng những từ ngữ không hay

gì. Kể từ năm 1943 đó, con bò cái của tôi chắc hẳn đã sản sinh ra vô số con cháu. Anh

có thể sẽ trông thấy chúng đang gặm cỏ đâu đó gần Yampol. 

Ông ở đâu trong Ngày Chiến Thắng? 

Tại  Lipetsk,  trong  một  khóa  học  chỉ  huy  không  quân  mà  tôi đã được  chuyển  tới  từ

tháng  Tư  năm  1945.  Ban  đầu  thật  khó  tin  rằng  chiến  tranh  đã  thật  sự  kết  thúc.  Tới

tháng Sáu, tin tức đã tới được khóa học tại Lipetsk cho biết rằng tôi đã được phong

tặng Anh hiệu Anh hùng Liên Xô. 

Hồi ức của lính pháo binh.

Vasily F. Davidenko

Trung uý pháo binh, trung đội trưởng trung đội trinh sát tiền phương, trung đoàn 7, sư

đoàn xạ thủ số 24 Samara - Ulyanovsk "Thép".

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

37

Tôi sinh ngày 7-7-1911. Tôi gia nhập Hồng quân năm 1933 - vào thời điểm đó, những

năm 1933-1936, lính quân dịch có tuổi đời 22. Vì thế khi gia nhập quân  đội tôi đã là một

người trưởng thành. Tôi được điều về làm một người lính của sư đoàn xạ thủ số 24 Samara –

Ulyanovsk "Thép", trung đoàn 70. Phiên hiệu của trung đoàn được đổi sang trung đoàn 7 năm

1937. Tôi được điều sang Ukraine, Vinnitsa. Người ta di chuyển luân phiên các đơn vị khắp

đất nước và thay đổi phiên hiệu của chúng– hình như đối phương đã có một số thông tin về

chúng  ta.  Từ  Vinnitsa  chúng  tôi được điều  đến  Leningrad.  Hai  trung đoàn  đóng  quân  ở

Leningrad, trong khi trung đoàn còn lại ở Pesochnoe. Năm 1939 tôi tốt nghiệp khoá học đào

tạo trung uý ở Học viện pháo binh Leningrad số 1. Thật thú vị, 60 năm sau cháu trai của tôi

cũng học tập ở chính nơi đó. Tôi được gửi đi học ở Học viện vì đã từng tốt nghiệp trung học

và đã hoàn tất khoá học về kế toán. Tôi đã từng làm nhân viên kế toán ở một nông trang tập

thể. Thời kì đó như vậy được coi là có trình độ học vấn cao. Và tôi đã được gửi tới Học viện. 

Sau  khi  tốt  nghiệp,  tôi được  thăng  cấp  trung  uý  pháo  binh  và  trở  thành  trung đội

trưởng trung đội trinh sát tiền phương của một khẩu đội trong trung đoàn. Mỗi trung đoàn xạ

thủ có một khẩu  đội pháo nhỏ 45mm và một khẩu  đội pháo 76mm. Cùng với sư đoàn, tôi đã

tham gia Chiến tranh Mùa Đông. Nếu anh muốn  được nghe nhiều hơn, thì nó rất phức tạp.

Đầu tiên mọi chuyện diễn biến tốt đẹp. Sau đợt pháo kích, chúng tôi tiến về sông Đen và mọi

thứ có vẻ trôi chảy, nhưng sau đó nó bắt đầu trở nên tệ hại. Vì sao vậy ? Vì tôi, một trung đội

trưởng trinh sát tiền phương thậm chí không có nổi một tấm bản đồ ! Chúng tôi tiến tới phòng

tuyến Mannerheim và dừng lại.  Đầu tiên chúng tôi tiến dọc con  đường, tiêu diệt và đánh bại

những đơn vị nhỏ của Phần Lan gây cản trở, tới gần phòng tuyến Mannerheim mà không biết

chuyện gì đang ở phía trước. Khi chúng tôi đóng quân trong một khu rừng, máy bay trinh sát

Phần Lan bay qua và chụp một bức ảnh. Sau đó quân Phần Lan tiến hành một đòn pháo kích

bằng tất cả những vũ khí mà họ có trong tay. Họ chỉ có một lực lượng không quân rất nhỏ bé.

Tuy nhiên những thiệt hại của chúng tôi rất nặng nề. 

Chúng tôi mở những cuộc trinh sát cùng với trinh sát bộ binh của sư đoàn. Nhiệm vụ

của chúng tôi là tìm vị trí những hoả điểm trong những công sự bằng bê tông và bằng đất.

Tình hình như sau : quân Phần Lan có một hàng rào dây thép gai, 6 lớp và sau đó là hàng rào

bằng đá và một bãi mìn. Chúng tôi phải dùng pháo bắn tạo ra một cửa mở trên hàng rào. Chỉ

huy của chúng tôi sẽ thức dậy vào buổi sáng, cầm ống nhòm xem xét những chướng ngại vật

và cửa mở của chúng tôi không hề tồn tại ! Quân Phần Lan đã sửa hàng rào trong đêm. Tất cả

là do chúng tôi không hề biết phải chiến  đấu như thế nào. Lẽ ra phải làm gì ? Chúng tôi lẽ ra

phải tiến hành bắn phá quấy rối ở khu vực hàng rào suốt cả đêm ! Và khi đó quân Phần Lan sẽ

không thể liều lĩnh  đến gần hàng rào. Nhưng chúng tôi bắn xong rồi đi ngủ, trong khi quân

Phần Lan sửa lại hàng rào của họ. Chuyện đó lặp lại ngày này qua ngày khác. Sau đó người ta

quyết định cử tôi tham gia một cuộc trinh sát - tôi cũng không biết vì sao họ chọn tôi. Chúng

tôi dùng hoả lực tạo ra 4 cửa mở và thâm nhập lúc trời tối. Mặc dù chúng tôi bò qua hàng rào

dây thép gai vào ngay lúc tối nhưng các cửa mở đã bị bịt xong ! Nghĩa là quân Phần Lan  đã

kịp cài mìn tạm thời quanh đây – đơn giản là một ống bằng băng nhồi đầy thuốc nổ, và chúng

tôi đang mắc kẹt trên bãi mìn đó. Có 12 người đi cùng tôi và ai đó đã vấp phải mìn. Tiếng nổ

dậy lên, quân Phần Lan phát hiện và chúng tôi phải rút lui. Họ bắn phá tập trung vào  đường

rút lui và chúng tôi đã mất nhiều người ở đây. Tôi mất 7 người. Thông tin duy nhất có được là

quân Phần Lan rất tích cực sửa chữa những hàng rào dây thép gai của họ. 

Tôi đã bị thương trong cuộc chiến nhưng từ chối đến bệnh viện. Tương tự 5 năm sau

đó trong chiến dịch  đánh phá vòng vây của quân  Đức ở Leningrad.  Đơn giản là tôi tới trung

đội quân y cách mặt trận khoảng 3km và nghỉ ngơi chút ít ở đó. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

38

Chúng tôi mở một cuộc tiến công vào phòng tuyến Mannerheim và chịu nhiều thiệt hại

ở đây. Chúng ta nên biết về sự phòng thủ của quân Phần Lan trước. Chúng tôi ở bên phải hồ

Muolaanjarvi, trên đó có một hòn  đảo. Chúng tôi có một công sự trên mặt tuyết. Hàng sáng

chúng tôi thấy một con chó với một cái túi nhỏ chạy từ những vị trí Phần Lan  đến phía sau

trận  địa ta rồi quay về. Quân Phần Lan dùng chó  để chuyển những thông tin tình báo ! Người

ta giao nhiệm vụ cho chúng tôi phải bắt con chó. Chúng tôi tóm được nó, và đọc lá thư từ một

trinh sát Phần Lan  đã thâm nhập vào sau lưng quân ta. Bức thư nói về việc chúng ta đang

chuẩn bị cho một cuộc tấn công. 

Tôi còn có thể kể thêm gì với anh ? Ban đầu chúng tôi chịu tổn thất nặng vì đã không

chuẩn bị. Chúng tôi không được chuẩn bị cho cuộc chiến. Ngoài ra, nếu anh so sánh quân Đức

và Phần Lan, quân  Đức chiến  đấu rất tốt nếu có không quân, xe tăng và pháo binh. Nhưng

cũng nhanh không kém người Nga, lính  Đức sẽ hét lên "Hitler kaput" khi bộ  đội Soviet xuất

hiện ở bên sườn hay sau lưng chúng. Quân Phần Lan không hề như vậy. Họ là những chiến

binh rất tuyệt vời. Ví dụ, vào ngày kỉ niệm Hồng quân họ tiến hành một cuộc phản kích. Họ là

những người trượt tuyết rất giỏi, và có thể trượt mà không cần gậy trượt. Họ đã tiến được 5km

trong khu vực của sư đoàn chúng tôi ! Họ hầu như cũng đã làm thế với sở chỉ huy sư đoàn.

Chúng tôi phải chống đỡ những cuộc tấn công trong 3 ngày. Thật tệ hại là chúng tôi đã phải

phòng ngự trong những ngày đó. (Hình như Davidenko đang nói về cuộc phản kích của quân

Phần Lan vào ngày 23-12-1939). 

Chúng tôi được trang bị tốt về quân trang và vũ khí. Mỗi người có một áo khoác lông

cừu và ủng nỉ. Khi thâm nhập phòng tuyến Phần Lan, tôi mang theo 1 súng trường và 1 súng

ngắn. Tôi cũng mặc áo khoác lông cừu. Tuyết ngập tới tận cổ, nên chúng tôi đào những hố

trên mặt tuyết để bí mật tiếp cận vị trí địch. Nói chung về vấn  đề quân trang và tiếp tế thì sư

đoàn 24 của chúng tôi đã thực hiện tương tối tốt. 

Làm cách nào để vượt qua được giá rét? Chúng tôi đào một cái hố trên mặt tuyết, lót ít

cành lá xuống đáy, trải áo choàng lên đó. Thế là 2 người có thể ngủ quay lưng vào nhau, mình

đắp bằng chiếc áo choàng còn lại. Mỗi người có thể ngủ khoảng một tiếng rưỡi, sau  đó thay

phiên cho nhau. Đại loại như vậy.

Sư đoàn trưởng của chúng tôi, Veschev, đã hy sinh. Ông bị quân Phần Lan phục kích.

Tất cả chúng tôi đều buồn vì chuyện đó. Suốt cuộc chiến mọi người đều rất buồn mỗi khi mất

đi ai đó. Trung đoàn trưởng của chúng tôi cũng đã hy sinh. Một lần Veschev  đến trung đoàn

chúng tôi. Ông đến, ra vài mệnh lệnh và sau  đó phải trở về. Có một thung lũng nhỏ với con

suối ở đó, nó nằm dưới hoả lực của Phần Lan. Chúng tôi phải quay lại. Veschev ra lệnh cho

chúng tôi tìm một con  đường an toàn hơn. Chúng tôi cố gắng tìm hai con  đường khác nhưng

chúng đều bị hoả lực đối phương đe doạ. 

Tôi  có  một  con  ngựa  tên  là  Lyubimchik  (“bé  cưng”  trong  tiếng  Nga  –  LTD).  Khi

chúng tôi ở Hanko và được lệnh bắn tất cả ngựa, tôi đã không thể giết "người bạn" đó. Tôi đã

tự mình nuôi nó, cho nó  ăn và dắt ra đồng cỏ. Con ngựa hiểu tôi khá rõ, không ai có thể điều

khiển nó trừ tôi ra. Tôi giúp sư đoàn trưởng trèo lên con ngựa và ông sẽ phải phi nước đại qua

thung lũng. Tôi cũng cử 2 trinh sát đi theo bảo vệ ông. Cả 2 người này đều bị thương và sư

đoàn trưởng đã phải vượt lên. Anh có thể hình dung một sư đoàn trưởng cưỡi một con ngựa

đen chỉ với 2 người lính ? Điều đó hoàn toàn không thể chấp nhận được sau này, trong Chiến

tranh Vệ quốc. Một sư đoàn trưởng - không có sĩ quan cần vụ, không có bất kì phương tiện

thông tin, không có bảo vệ - cưỡi ngựa đi tới trung đoàn. Không ngạc nhiên là ông đã bị giết.

Mặt khác, anh có biết không, sư đoàn trưởng của chúng tôi không phải là một sĩ quan bộ binh

hay pháo binh. Ông là một phi công. Trong một chuyến bay tập ông đã bay qua phía dưới

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

39

đường dây cao thế. Ông bị giáng cấp và chuyển khỏi không quân. Ông hoàn tất vài khoá huấn

luyện và trở thành tư lệnh một sư đoàn xạ thủ. Ít nhất đó là những gì tôi được nghe kể. 

Sau khi quân ta chọc thủng trận địa địch ở cánh trái, tôi đã vào xem một lô cốt bằng bê

tông của Phần Lan. Có những vết nứt vỡ trên tường do pháo của ta. Tôi không thấy một lô cốt

lẻ nào bị trúng bom. Thời kì đó chúng ta chưa có máy bay ném bom bổ nhào, và máy bay ném

bom không thể đánh trúng những mục tiêu nhỏ. Khi pháo binh ta bắn vào lô cốt, đầu tiên họ

phải phá hủy những lớp ngụy trang để sau đó có thể quan sát lô cốt rõ ràng hơn. Bộ binh xung

phong  trong  Chiến  tranh  Mùa Đông  cũng  rất  khác  với  xung  phong  trong  Chiến  tranh  Vệ

Quốc. Trong Chiến tranh Vệ Quốc quân ta xung phong sát sau những đợt pháo bắn chuẩn bị

chuyển làn. Trong chiến tranh Mùa Đông quân ta cũng có một cuộc pháo bắn chuẩn bị nhưng

sẽ có rất nhiều lớp bộ binh xung phong, hết lớp này đến lớp khác. Lớp đầu tiên có thể bị đẩy

lui, lớp thứ hai sẽ thiệt hại ít hơn, và lớp thứ ba hoặc thứ tư sẽ hoàn thành công việc.

Sau  khi  Chiến  tranh  Mùa Đông  kết  thúc,  chúng  tôi đã được  chào  đón  nồng  nhiệt  ở

Leningrad. Chúng tôi không phải xếp hàng mỗi khi vào cửa hàng, mọi người đều vui vẻ để

chúng tôi đi trước. 

Dịch từ Anh sang Việt: Phan Trường Sơn

Hiệu đính bản tiếng Việt: Lý Thế Dân

HỒI ỨC LÍNH PHÁO BINH

Ivan A. Yakushin

Thiếu uý, chỉ huy trung đội pháo chống tăng thuộc Trung đoàn Cận vệ 24,

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

40

Sư đoàn Kỵ binh Cận vệ số 5.

Thiếu uý Ivan A. Yakushin, 1945

Đất đen thấm đường ngọt

Tháng 8 năm 1941. Trường học không mở. Hầu hết đám bạn tôi đang làm việc với vai trò

thực tập viên tại những xưởng máy khác nhau. Tôi đã lên 16 tuổi. Những ai được 17 tuổi đều

tìm cách tình nguyện tham gia sư đoàn opolchenie. Bạn tôi Sergei Egorov khệnh khạng khắp

nơi trong đồng phục bảnh mắt của Trường Chuyên môn Pháo binh số 9, vốn huấn luyện thiếu

sinh quân cho các học viện quân sự. Đồng phục cậu ta rất đẹp: áo tunic thêu huy hiệu hai nòng

pháo bắt chéo ở cổ, quần xanh dương sậm có sọc đỏ, giầy bốt, áo choàng may đo, mũ lưỡi trai

và thắt lưng có khóa đồng giập hình ngôi sao. Bộ đồng phục này là đối tượng ghen tỵ của mọi

cậu thiếu niên trong khu nhà. Sergei và một tay "Spets" khác (biệt hiệu của những học sinh

trường chuyên môn pháo binh) khuyến khích tôi xin vào Trường Chuyên môn Pháo binh số 9

của họ.

Chiến tranh kết thúc hãy còn là chuyện xa vời vợi, tất cả chúng tôi đều nhận thức rằng mình

cũng phải tham gia chiến  đấu: tốt nhất là được chiến  đấu sau khi tham gia một khóa huấn

luyện  quân  sự,  dù  sao  chiến  đấu  với  hàm  sĩ  quan  vẫn  tốt  hơn  làm  lính  trơn.  Tôi  cố  gắng

khuyến khích các bạn mình, Pavel Petrov, Boris Karamazin và Sergei Zorin cùng nộp đơn xin

vào trường pháo binh. Chỉ có Sergei Zorin đồng ý và nộp đơn vào Trường Pháo binh Đặc biệt

số 9 với tôi. Chúng tôi phải trải qua kiểm tra y tế. Tôi đã sợ rằng họ không nhận vì tôi mắt

kém, do  đó tôi nhờ Sergei Zorin vào khám mắt hai lần, lần thứ hai đem theo giấy tờ của tôi.

Có lẽ mắt của bác sĩ đã mỏi mệt hoặc ông không nhớ hết, nên  đã không nhận ra trò gạt của

chúng tôi. Thế là chúng tôi được nhận vào Trung đội 1, Pháo đội 1 của Trường Pháo binh Đặc

biệt số 9, vốn tương đương với lớp 10 phổ thông. Chúng tôi được phát đồng phục quân sự và

tập nghi thức quân sự, như là phải chào các sĩ quan mỗi khi gặp trên đường phố. 

Ngày 8 tháng Chín 1941, quân  Đức đã hoàn toàn bao vây Leningrad và cuộc phong tỏa bắt

đầu. Tuy nhiên, lớp học chúng tôi vẫn tiếp tục. Cùng với khóa học văn hóa phổ thông, chúng

tôi học cẩm nang dã chiến, kiến thức cơ bản về kỹ thuật pháo binh, cùng vô số bài thực hành.

Hiệu  trưởng  của  trường  là  một  người  Armenia,  Đại  úy  Khachaturian.  Tiếng  Nga  của  ông

không chuẩn và ông phát âm một số từ nghe rất tức cười, nhưng ông là một chỉ huy giỏi và

được tất cả học sinh lẫn giáo viên của trường kính trọng. Sau này tôi nghe kể rằng, năm 1942

ông rời khỏi trường, ra Mặt trận và làm chỉ huy một trung đoàn pháo binh. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

41

Trước  khi  thời  tiết  bắt đầu  chuyển  lạnh,  chúng  tôi  phải  hành  quân  rất  nhiều,  diễu  hành  từ

Moskvina Prospekt tới Izmailovski Prospekt và quay trở lại. Đôi khi chúng tôi đi diễu hành

vòng quanh khu Nhà thờ Ba ngôi. Mùa đông tới, vụ tập diễu hành trên đường phố chấm dứt.

Lò sưởi trong trường không còn hoạt động, nên chúng tôi ngồi trong lớp quấn chặt mình dưới

lớp áo choàng. Nhưng mặc cho lạnh và đói, chúng tôi vẫn tiếp tục học chỉ duy nhất môn tiếng

Đức. Khi một giáo viên bước vào lớp, học sinh trực nhật phải báo cáo cho ông bằng tiếng

Đức.

Vào một ngày tháng Chín, tôi nhận được giấy triệu tập từ Chi đoàn Komsomol (Đoàn Thanh

niên Lenin) địa phương, mời tôi tới trụ sở của họ. Tôi báo cáo với họ và chờ các mệnh lệnh

tiếp theo. Nhưng chẳng có lệnh gì hết! Tay Bí thư Komsomol quan sát bộ quân phục của tôi,

cầm lấy tờ giấy triệu tập, xin lỗi và nói rằng hình như đã có lầm lẫn gì đó và tôi được tự do đi

ra. Có lẽ, họ không biết tôi đã tham gia Trường Chuyên môn Pháo binh nên cho rằng tôi đang

ngồi không ở nhà. 

Trường học vẫn rất quan trọng, nhưng quan trọng không kém là kiếm thêm thực phẩm cho gia

đình,  đặc biệt cho mẹ và em trai Nikolai của tôi. Họ không làm việc và cả hai đều nhận khẩu

phần bánh mì ở mức tối thiểu. Chúng tôi đã nhận ra quá muộn rằng cần phải kiếm thực phẩm

dự trữ cho mùa đông. Cả nhà cảm thấy cái đói đang tới gần. Tuy nhiên một ngày nọ, trước khi

Strelna bị quân Đức chiếm, Sergei Egorov và tôi tìm cách đi tới đấy và đem về mỗi người một

túi khoai tây. Chuyện ấy xảy ra như sau .... 

Ngày 5 tháng Chín năm 1941, chúng tôi cầm theo hai bao tải rỗng và đi tàu điện tới Strelna (dì

Marusya của tôi sống ở đấy với gia đình, dạo trước chiến tranh tôi thường ở lại nhà dì trong

mùa hè). Từ cửa sổ tàu điện chúng tôi không bắt gặp bất cứ công sự hay hệ thống phòng thủ

nào bên đường, và trên tàu chen chúc những thường dân vẻ mặt bình thản. Chúng tôi rời tàu ở

trạm cuối và đi về phía Tây, dọc đường Cựu Peterhof. Thay vì đi tới chỗ dì Marusya, chúng

tôi nhào xuống một cánh  đồng khoai tây và chạy tới một pháo  đội đang chuẩn bị bắn. Một

thượng úy – có lẽ là sĩ quan chỉ huy pháo  đội –  đang chạy tới chạy lui để chỉ huy. Khi trông

thấy chúng tôi, anh ta la lớn, yêu cầu chúng tôi đi chỗ khác: “Biến đi! Biến đi!”. Lúc đó chúng

tôi đang mặc đồng phục của Trường Chuyên môn Pháo binh, có phù hiệu pháo binh trên cổ

áo. Do đó, chúng tôi tìm cách thương lượng với tay chỉ huy, cuối cùng anh ta cho phép chúng

tôi đào lấy ít khoai tây gần pháo  đội của mình: “Cứ đào lấy khoai, nhưng sau mười lăm phút

các cậu phải xéo khỏi chỗ này!” Mấy dây khoai thật tuyệt, chúng tôi nhồi đầy vào bao tới tận

ngọn rồi lê bước về bến tàu  điện. Tại đó đã có rất đông người chờ, nhưng tàu điện thì chẳng

thấy xuất hiện. Chúng tôi chờ suốt khoảng nửa tiếng, và rồi quyết định  đi nhờ xe. Một xe tải

quân sự mà chúng tôi chặn lại dọc đường đã đưa chúng tôi tới Kênh Obvodny, từ đó chỉ phải

đi ba trạm tàu  điện là về đến nhà tôi. Mọi người ở nhà hết sức phấn khởi khi trông thấy túi

khoai tây. Ngày hôm sau Strelna bị quân Đức chiếm, nhưng chỗ khoai đã giúp chúng tôi sống

sót qua được mùa đông. 

Tháng Mười Một năm 1941 chúng tôi cũng đi tới ruộng bắp cải ở Ozerki để tìm lá và rễ bắp

cải đông giá : tuy nhiên chúng có rất ít dinh dưỡng. Chúng tôi tới đống đổ nát của Cửa hàng

thực phẩm Badayevski quá trễ, nó bị cháy trụi trong đợt không kích quy mô đầu tiên của quân

Đức ngày 8 tháng Chín năm 1941. Tất cả những gì chúng tôi còn tìm được là đất đen thấm

đường ngọt, bị chảy ra trong trận cháy. Chúng tôi có nuôi một con mèo – trước chiến tranh nó

vốn béo mập – nhưng nó biến mất vào dạo tháng Mười Một, bị ai đó ăn thịt mất. 

Cái đói đã quấn chặt lấy gia đình tôi. Tôi thì không lo lắm, vì được nhận khẩu phần từ bếp ăn

trường pháo binh,  đồng thời tôi còn phiếu khẩu phần quân  đội. Nhưng mẹ và em tôi chỉ có

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

42

phiếu khẩu phần dân sự, vốn chỉ phân phối 125 gram bánh mì mỗi ngày. Cha tôi có phiếu

khẩu phần của công nhân. 

Chúng tôi phải tìm cách để tồn tại. Một đêm nọ cha tôi nảy ra một ý tuyệt vời. Từng làm quản

lý cung ứng cho nhà máy xử lý bột xương, ông biết rõ vị trí các rãnh phế thải mà các nhà hàng

và căng tin trút xương. Ông quyết định  đi kiểm tra lại những nơi này để tìm xương xẩu còn

sót. Chúng tôi mừng nở nang khi ông lôi lên mấy khúc xương từ dưới lớp đất đông giá. Mẹ tôi

ninh mớ xương trong cái nồi lớn và vớt ra mỡ váng để đổ vào những hũ nhỏ. Thậm chí vẫn

còn chút thịt dính lại trên xương. Cả gia đình tôi gặm mớ xương trong bữa tối, thật là một bữa

đại  tiệc!  Mỡ  từ  xương  mà  mẹ  tôi  vớt được đã  giúp  mấy  mẹ  con  sống  sót  qua  những  ngày

tháng khủng khiếp nhất của cuộc phong tỏa. 

Mùa đông 1941-1942, thần chết đã quét quang cư dân của thành Leningrad với tốc độ nhanh

chóng mặt. Tôi còn nhớ như in cái ngày mình giúp một người đàn ông đã hoàn toàn kiệt sức

leo qua một đống tuyết giữa phố. Tôi không thấy rõ mặt ông, do nó bị một chiếc khăn choàng

che  mất:  nhưng  tôi  gặp  lại  ông  trên  đường  quay  về  trường  –  ông  nằm  chết  ở  góc đường

Maklin và Sadovaya, bên ngoài một tiệm dược phẩm. Chiếc khăn tuột khỏi mặt, lộ ra một

khuôn mặt hốc hác, râu ria lởm chởm. Tôi đi ngang qua chỗ ông nằm mỗi ngày: không ai còn

đủ sức mang cái xác ra khỏi khu phố. Giống như vậy, các cư dân của Leningrad lần lượt chết

vì đói, người này nối tiếp người khác, hiến đời mình cho thành phố. Tuyết mau chóng phủ lên

xác chết của người đàn ông, biến nó thành một cái đụn nhỏ trắng xóa. 

Cha tôi có một chiếc xe kéo loại nhẹ với những vành bánh xe tròn rộng từ thời trước chiến

tranh. Nó  được xích trong sân nhà. Sau khi tôi đi sơ tán cha tôi đã thu gom chút sức tàn và

kiếm sống chút ít nhờ vận chuyển hàng hóa và củi đốt tới các cửa hàng, nhận trả công bằng

bánh mì và các thực phẩm khác. Mẹ tôi được nhận vào làm việc từ mùa hè năm 1942, sau khi

em trai tôi sơ tán khỏi Leningrad và từ đó cuộc sống của cha mẹ trở nên dễ thở hơn. Họ cũng

được nhận một khoảnh  đất nhỏ gần Nhà máy Kirovski và một củ khoai tây để bắt tay vào

trồng trọt. Họ đã gây được cả một cánh đồng khoai từ củ khoai ấy. Năm 1946, khi tôi giải ngũ

trở về, chúng tôi đã bới được ba mươi bao tải lớn khoai tây cùng vài thứ rau khác từ cánh

đồng ấy. Nhưng đó là năm 1946, còn dạo mùa đông 1941-1942, mọi người gục như ruồi vì

đói. 

Chương trình học tại Trường Chuyên môn Pháo binh vẫn tiếp tục, nhưng cái lạnh cực độ, cái

đói, các cuộc không kích và pháo kích thường xuyên cản trở những cố gắng học hành của tôi.

Cuối tháng Giêng năm 1942 đám học sinh chúng tôi đã dỡ những ngôi nhà gỗ ra làm củi đốt,

nhưng do yếu đi từng ngày, tình trạng loạn dưỡng đã ảnh hưởng tới chúng tôi: cơ thể chúng tôi

bị phù thũng vì uống quá nhiều nước. 

Dưới đây là danh sách những người thân của tôi đã qua đời vì đói tại Leningrad mùa đông

1941-1942:

Bác tôi Ivan Ivanovich Yakushin, sinh năm 1873

Vợ của bác, Anastasia Yakushina, sinh năm 1880

Con gái bác, Maria Yakushina, sinh năm 1924

Con gái bác, Evdokiya Yakushina, sinh năm 1920 (xác chị ấy không bao giờ được tìm

thấy)

Người bác thứ hai của tôi, Timofey Yakushin, sinh năm 1878

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

43

Vậy  là  toàn  bộ  gia đình  bác  Ivan  Yakushin  đã  chết  vì đói  trong  mùa đông  đầu  tiên  khủng

khiếp nhất của cuộc phong tỏa. Bác Ivan là anh cả của cha tôi, do vậy cha tôi phải lo đám tang

cho bác. Có một cái chợ nhỏ nằm gần Nhà thờ Ba ngôi, nơi chúng tôi thường tập đi đều bước

cùng  anh  em  Trường  Chuyên  môn  Pháo  binh.  Mùa đông  1941-1942  chợ  này được  chuyển

thành một nhà xác. Những xác chết được xếp nằm ở đấy thành  đống. Cha tôi đóng được một

cái áo quan cho bác - một chiếc hộp gỗ  đơn giản - và chở cái xác tới đó trên chiếc xe trượt

nhỏ. Nhiều  đô tùy đang ngồi sưởi quanh một đám lửa. Khi cha tôi đưa cái quan tài chứa xác

tới,  đám đô tùy lôi xác bác Ivan ra khỏi chiếc hộp và chất lên một đống xác khác, rồi ném

chiếc quan tài tạm bợ kia vào  đống lửa, đồng thời cám ơn cha tôi vì đã đem củi sưởi cho họ.

Tôi không biết cha đã chôn cất những người họ hàng còn lại như thế nào. Theo lời vợ tôi - khi

còn nhỏ đã sống sót qua được cuộc phong tỏa - có những xe tải chạy vòng quanh thành phố để

thu nhặt xác chết, nhưng tôi chưa lần nào thấy những chiếc xe đó. 

Có những tin  đồn lan truyền trong thành phố về nạn  ăn thịt người, nhưng tôi không tận mắt

thấy điều gì liên quan tới việc này. Khi học lớp chính trị tại Trường Chuyên môn Pháo binh,

chính trị viên có kể cho chúng tôi rằng những kẻ ăn thịt người bị hành quyết ngay mà không

cần quan tâm tới nguyên nhân họ bị đói hay địa vị xã hội của họ. Tôi không biết điều  đó có

thật hay không. Sau này vợ tôi kể rằng cô ấy trông thấy những xác trẻ em trên  đường phố bị

thiếu mất chân hoặc tay, nhưng bản thân tôi thì không trông thấy những cảnh ấy. 

Cha tôi chỉ là một công nhân bình thường, từng tham gia Thế chiến I và bị quân Đức bắt làm

tù binh. Cha tôi không phải Đảng viên - ông chỉ là một người Nga bình thường. Tuy nhiên, tôi

chưa từng nghe một lời nào của cha liên quan  đến chuyện  đầu hàng và trao thành phố cho

quân Đức. Tất cả những gì ông nói chỉ là chúng ta phải giữ vững và sống sót qua cuộc phong

tỏa và vượt qua chiến tranh. 

Trước Cách mạng, khu nhà tôi ở tại số 160 phố Kênh Griboyedova từng thuộc về Nhà thờ

Pokrovskaya.  Chúng  tôi  sống  chung  với  nhiều  loại  người  khác  nhau,  từ  những  người đáng

kính thuộc tầng lớp trên thời trước Cách mạng – những người này sống trong những căn hộ

độc lập, cho tới những người lao  động phổ thông sống với nhau trong những căn hộ chung.

Chúng tôi sống yên bình và quan hệ tốt với tất cả hàng xóm; chúng tôi biết rõ từng người và

cố gắng giúp đỡ mọi người, nếu thấy cần thiết. Trong toàn khu nhà, chỉ có mỗi một người nát

rượu - họa sĩ Belkin, nhưng ông ấy khá lặng lẽ. Những khi không say xỉn, ông làm việc rất

mau chóng, vì thế chúng tôi đều gắng tìm cách mời ông tới sơn vẽ cho căn hộ của mình.

Trước chiến tranh, tại đây có một hầm tránh bom và hơi độc rất chắc chắn xây trong sân nhà

tôi. Nó hoàn toàn biệt lập, có hệ thống thông hơi, lọc hóa học và gắn cửa sắt rất vững chắc.

Khi chiến tranh nổ ra, tất cả những ai chưa ra mặt trận đều được phát mặt nạ phòng độc, được

yêu cầu phải che cửa sổ của mình bằng chăn và dán những băng giấy báo chéo lên đó. Những

khi có không kích, chúng tôi thay phiên nhau đứng gác ở cửa hầm và trên mái nhà. Bọn Đức

ném rất nhiều ống bom cháy xuống thành phố. Nam giới tham gia những đơn vị dân vệ của

thành phố (MPVO), rất nhiều trong số  đó hãy còn ở tuổi thiếu nhi hay thiếu niên, chịu trách

nhiệm dùng những chiếc kìm đặc biệt gắp ống bom cháy ném vào một thùng đầy cát, hoặc

đơn giản là ném chúng từ trên mái nhà xuống dưới phố. 

Nhưng con người có thể thích nghi với mọi thứ - thậm chí cả những cuộc không kích và pháo

kích diễn ra hàng ngày. Cư dân những khu nhà rốt cuộc ngại phải đi xuống hầm trú ẩn mỗi khi

có tiếng còi báo  động. Trong những đợt oanh tạc, các đơn vị MPVO phải lôi từng người mà

họ tìm thấy trên phố vào hầm trú ẩn, nhưng họ không thể kiểm soát hết những người ở lì trong

căn hộ của mình. Mặc cho ngay gần  đó là Nhà máy Marti rất nguy hiểm, bởi nó luôn là mục

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

44

tiêu của máy bay ném bom Đức, vào cái ngày đáng nguyền rủa 30 tháng Mười 1941, mẹ tôi và

em trai Nikolai quyết định thử thách vận may và không rời khỏi căn hộ khi còi báo  động cất

lên. Họ hy vọng tòa nhà của mình không bị trúng bom. Mỗi lần từ trường trở về nhà sau khi

không kích, tôi rất lo lắng: “Điều gì xảy ra nếu nhà của mình bị trúng bom? Nó quá gần Nhà

máy  Marti!  Nếu  vậy  gia đình  mình  sẽ  ra  sao?”  Ngày  hôm đó  tôi  đặc  biệt  bồn  chồn.  Trên

đường về nhà, chỗ Cầu Alarchin, tôi va phải cô hàng xóm Elizabeth. Cố ghìm nước mắt, cô

cho tôi hay rằng khu nhà tôi bị trúng một quả bom, mẹ và em trai tôi đã bị đưa vào bệnh viện.

Tôi chạy hết tốc lực về nhà. Mảng tường trước nhà, đối diện với con kênh, vẫn còn nguyên :

quả bom hạng nặng rơi xuống sân sau nhà. Tất cả cửa sổ và cửa đi đều bay mất. Một cái hố

khổng lồ ở sân sau, mọi mảng tường đều nứt toác ra. May mắn thay, cầu thang vẫn nguyên

vẹn, và tôi chạy lên lầu một vào căn hộ của mình. Gió thổi xuyên qua căn hộ trống trơn. Cửa

đi và cửa sổ biến mất. Tất cả đồ đạc đã bị thổi tung vì vụ nổ. “Làm sao mẹ và Nikolai có thể

sống sót sau cú nổ như vậy chứ? Điều gì đã xảy ra? Giờ cả hai đang ở đâu?”

Ở sân sau tôi gặp dì Nyusha, mẹ của Sergei Egorov bạn tôi. Bà đang ca trực hầm trú ẩn và đã

chuyển tất cả những người bị thương, bao gồm cả mẹ và em tôi, tới bệnh viện. Bà xoa dịu tôi,

nói rằng mẹ và em tôi chỉ bị thương nhẹ; họ sẽ rời bệnh viện sau vài tuần nữa. Khi cha đi làm

về, lập tức ông đi thẳng tới bệnh viện, trong khi tôi khuân những thứ đồ  đạc còn lại xuống

hầm trú bom. Và chúng tôi ở lại trong đó suốt nhiều ngày. 

Khi mẹ và em tôi từ bệnh viện trở về, chúng tôi tìm được một căn hộ mới tại ngay gần con

kênh đó, trong khu nhà 156. Mẹ và em tôi sống sót hoàn toàn nhờ vào một phép màu. Khi quả

bom nổ, mẹ đang quỳ xuống lau sàn nhà gần cửa sổ, được một bức tường gạch dày che chắn.

Em trai tôi đang ở trong hành lang, cũng được một bức tường bảo vệ. Mẹ bị thương nặng ở

lưng vì mảnh kính bay vào phòng do lực nổ. Toàn bộ lưng mẹ nhầy nhụa đầy máu, và các bác

sĩ phải vất vả lấy ra từng mảnh thủy tinh nhỏ. Em tôi bị trúng một mảnh nhỏ vào đầu. 

Nhiều  ngôi  nhà  ở  quận  tôi đã  bị  phá  hủy  và  hư  hại.  Ngôi  nhà  kế  cận  trên  phố  Kênh

Griboyedova, số 154, bị trúng hai lần. Trong ca trực giữa một đợt không kích, tôi đã trông

thấy quả bom đầu tiên ném trúng tòa nhà ấy. Trong khi đó, một quả đạn pháo hạng nặng bắn

trúng Cầu Alarchin và xuyên thủng nó. Trong cùng đợt pháo kích ấy người hàng xóm và là họ

hàng vợ tương lai của tôi, kỹ sư quân đội Nikolai Fedorov, bị tử thương vì một mảnh pháo và

chết giữa phố trên tay mẹ tôi. Vợ của ông, Lubov Fedorova, chết vì đói trong mùa đông tiếp

theo. 

Đêm Giao thừa Năm mới 1942, tất cả học sinh Trường Chuyên môn Pháo binh số 9 được mời

tới Nhà hát Gorky dự một buổi kịch. Mặc cho giá lạnh cực độ, chúng tôi vẫn giữ vững kỷ luật

quân sự và mặc đồng phục như thường ngày: áo khoác, áo tunic, quần dài xanh dương sậm có

sọc đỏ  và đi  giầy  bốt.  Khán  phòng  băng  giá  của  nhà  hát  cũng  lạnh  buốt  như ở  ngoài  phố.

Chúng tôi mặc nguyên áo khoác ngồi trong khán phòng, run rẩy vì lạnh.  Đôi chân rất cóng,

nhưng chúng tôi cố gắng không giẫm chân và theo dõi vở kịch trên sân khấu. Đó là vở Vườn

Anh  đàocủa Chekhov. Các diễn viên, quấn trong áo khoác lông thú, diễn vai của mình với

cảm hứng và lòng dũng cảm tột độ - bản thân các diễn viên đang tái nhợt, gầy khẳng vì đói và

lạnh. Xin Anton Chekhov và các diễn viên hãy tha thứ cho chúng tôi, nhưng tâm trí chúng tôi

chẳng quan tâm mấy tới nỗi lo âu của Ranevskaya, tới sự kết thúc của cái thế giới nhỏ bé của

cô, và cái chết của Già Firs. Bi kịch nào có thể sánh được với bi kịch của chúng tôi? Già Firs,

vai chính của vở kịch, chết già, trong khi rất nhiều người trong số chúng tôi có nguy cơ chết

yểu, nếu không giữa thành Leningrad bị phong tỏa, thì cũng trong các trận  đánh ngoài mặt

trận. Chúng tôi trông thấy người chết trên đường phố hàng ngày, nguyên những tòa nhà đổ sập

thành mảnh vụn dưới bom đạn quân Đức. Nhưng cuối mỗi màn kịch chúng tôi vỗ tay và giậm

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

45

chân như điên: có dịp  để làm ấm một chút đôi tay đôi chân cóng lạnh. Tôi nghĩ rằng, mọi

người – cả khán giả lẫn diễn viên, đều đang mong chờ khi buổi kịch kết thúc, do tất cả chúng

tôi đều được mời dự một bữa tối có đồ ăn nóng. Không gì có thể sánh bằng một bữa ăn nóng

đối với những cư dân đói khát, lạnh cóng và bị loạn dưỡng của Leningrad.  Đó là niềm vui

sướng sau cùng. Chúng tôi không nghĩ tới gì khác nữa, chỉ còn là chúng tôi và thức ăn. Mọi

thứ khác đều không còn quan trọng. 

Cuối cùng buổi kịch cũng kết thúc. Hoan hô! Từng trung đội một, chúng tôi đều bước tới sảnh

giải lao của nhà hát, nơi những dãy bàn đã sẵn sàng chờ đợi. Bữa tối gồm ba món: súp nóng,

mì sợi với thịt và món thạch trái cây để tráng miệng. Tất cả chúng tôi đều được phát thêm một

thanh sôcôla nhỏ, hiệu “Cánh buồm Vàng”, để đem về nhà. Không ai dám mơ tới một bữa đại

tiệc như vậy: quả là một buổi thết đãi sang trọng, chúng tôi cảm thấy ấm áp trong cả cơ thể lẫn

tâm hồn. 

Sau bữa tối tất cả chúng tôi đi bộ về nhà, thanh sôcôla quý giá cất trong túi áo ngực. Tất cả đi

từng người một theo hàng dọc, bước trên lớp tuyết dày ở hữu ngạn sông Fontanka. Chúng tôi

nghe thấy tiếng đạn pháo xa xa, nhưng ở đây, giữa thành phố, tất cả đều yên tĩnh. Không có

ánh sáng, không có khách bộ hành. Thành phố như đã chết. Trăng tròn trên trời là nguồn sáng

duy nhất trong đêm đó. Tất cả đám học sinh chúng tôi, những người sống sót qua chiến tranh

và cuộc phong tỏa, đều nhớ rõ đêm Giao thừa 1942 cho tới lúc nhắm mắt. 

Vùng Đất hứa

Người ta bắt đầu nói về chuyện sơ tán chúng tôi vào đầu tháng Giêng 1942. Những người yếu

nhất trong số chúng tôi, những học sinh, bắt đầu chết vì loạn dưỡng. Hầu hết chúng tôi đều

phù người vì uống nước thay cho  ăn, để làm đầy dạ dày của mình. Căn bệnh này có thể phát

hiện dễ dàng từ những vết lõm nhỏ trên da nếu ta ấn lên một cánh tay bị phù. Những vết lõm

chỉ biến mất một lúc sau. 

Đất nước cần phải sơ tán những học viên Spetstừ trường pháo binh để huấn luyện họ, thay thế

những mất mát trong đội ngũ sĩ quan Hồng quân. Việc sơ tán khỏi Leningrad cũng cho chúng

tôi một cơ hội để sống sót. Ngày sơ tán cuối cùng đã tới, chúng tôi được phép đem theo quần

áo ấm và valenki(ủng dạ). Chỉ có mẹ chúng tôi đi tiễn, tất cả cha chúng tôi đang lao động

trong những nhà máy hay đang chiến  đấu ngoài mặt trận. Mỗi người bọn tôi được phát 700

gram bánh mì để đi đường. Trong khi chờ phương tiện vận chuyển tới, tôi bắt đầu cắn từng

miếng nhỏ cho tới khi mẩu bánh hết hẳn. Tôi vẫn đói nguyên và bắt đầu lo rằng không có gì

để ăn đường, vì chặng đường rất dài. Sáng hôm sau, tôi lại tiếc rằng đã không đưa miếng bánh

ấy cho mẹ tôi, bởi sau khi vượt qua được bờ bên kia của Hồ Ladoga tất cả chúng tôi đều được

nhận đủ thực phẩm và bánh mì, trong khi gia đình chúng tôi, những người còn lại trong vòng

vây, có rất ít cơ hội sống sót. 

Các bà mẹ đều nửa mừng nửa buồn. Họ mừng vì biết rằng chúng tôi sẽ không chết đói, nhưng

buồn vì sắp phải xa chúng tôi. Chúng tôi có thể gặp lại nhau hay không? Họ phải sống sót qua

cuộc phong tỏa; chúng tôi buộc phải sống sót ngoài mặt trận. Chiến tranh là thế! Trước mắt

thì chẳng có vẻ gì là chiến tranh sẽ sớm kết thúc. Quân  Đức vẫn  đang đứng trước cửa ngõ

Maskva. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

46

Chúng tôi được đưa đến Ga Phần Lan và chuyển lên một đoàn tàu địa phương. Người ta nhét

quá nhiều học sinh vào toa tàu, đến nỗi trong một thời gian lâu không có đủ không khí để thở.

Để có chút không khí trong lành, chúng tôi bắn vỡ cửa sổ bằng súng trường cỡ nhỏ của mình.

Tuy nhiên, điều này chẳng giúp gì nhiều cho tới khi đoàn tàu bắt đầu chuyển bánh. 

Xe tải chờ chúng tôi trên bờ Hồ Ladoga. Chúng tôi ngồi trên băng ghế ở thùng xe tải, nép gọn

hết mức có thể. Trời đã tối. Một trận bão tuyết nổi lên. Chúng tôi ép sát người vào nhau, cố

gắng giữ chút hơi ấm còn sót lại từ trên tàu. Tôi ngồi trên băng ghế gần đầu xe nhất, ngay sau

lưng tài xế, quay lưng về phía trước. Một cơn gió mạnh thổi xuyên qua áo khoác và dường

như xuyên qua cơ thể tôi tới từng đốt xương. Tôi cắn chặt răng để đừng va lập cập, cố gắng

nhớ lời mẹ kể: “Ở Siberia người ta sẽ cho con  ăn bánh mì trắng, con muốn bao nhiêu bánh

ngọt tùy thích.”

Chúng tôi đi không ngừng nghỉ. Phía trên là bầu trời tối sẫm với những bông tuyết khô rơi lất

phất; phía dưới là lớp băng trắng vô tận của hồ nước. Sau khi đi vài cây số, tài xế nhấn phanh

và làm một vòng ngoặt gấp sang trái đường Một xe tải phía trước đã chìm nghỉm trong cái hố

trên băng, có nhiều người vây quanh nó. Người tài xế không dừng lại mà quay xe về đường

chính. Tất cả trên xe đều im lặng. 

Một cuộc đời mới đang chờ chúng tôi ở bên kia Hồ Ladoga. Xe leo lên một con dốc nhỏ và

dừng lại, tới đây chúng tôi gặp lại mặt đất cứng. Gần đấy là cái lán gỗ nhỏ không một ánh đèn.

Chúng  tôi  có  thể  ngửi  thấy  mùi  vị  dễ  chịu  của  một  căn  bếp.  “Xuống  xe!”  Lệnh  ban  ra  và

chúng tôi nhảy xuống xe, tê tới tận xương vì lạnh. Chúng tôi duỗi chân cẳng và cẩn thận bước

tới điểm tập hợp. Tuy nhiên, không phải ai cũng tới được Vùng Đất hứa: một học sinh, không

thể chịu  được cái lạnh và đói của chuyến  đi xuyên qua mặt băng, đã chết trước khi tới được

bờ. Anh ta mở đầu cho danh sách dài dằng dặc những học sinh Spetschết trong cuộc sơ tán. 

Cái dãy nhà tối sẫm kia hóa ra là một căng tin có phòng chờ, bên trong rất ấm áp. Chúng tôi

cảm nhận  được thức ăn nóng sẽ đốt tan cái lạnh trong cơ thể cóng buốt của chúng tôi, cung

cấp năng lượng cho cơ bắp và khiến chúng tôi vui lên. 

Chỉ huy chúng tôi nhận các phiếu thực phẩm cho căngtin, nhưng rất nhiều học sinh cố gắng

kiếm thêm một phiếu bằng bất cứ cách nào. Điều đó dẫn họ tới cái chết, bởi kẻ thù chính của

chúng tôi lúc này là thức ăn quá béo và ăn quá nhiều. Những dạ dày kiệt quệ không thể tiêu

hóa lượng thức ăn nhiều như vậy: người ta bắt đầu ỉa chảy ra máu, dẫn tới nhiều cái chết tiếp

theo trên đường sơ tán. 

Một đoàn tàu hàng đang chờ chúng tôi. Chúng tôi đi trên toa chở gia súc có gắn những dãy

giường tầng xiêu vẹo, hai bên có cửa trượt. Một lò sưởi sắt đặt giữa toa tàu. Chúng tôi thuộc

Trung đội 1 của Pháo đội 1, bao gồm những thiếu niên mười sáu tới mười bảy tuổi, là lứa lớn

nhất của Trường Chuyên môn Pháo binh và dĩ nhiên ít được quan tâm hơn Pháo đội 2 và 3,

những cậu trẻ tuổi hơn. “Lên tàu!” Mệnh lệnh ban ra và bánh tàu bắt đầu loảng xoảng trên

đường ray. 

Nhược điểm chính của những toa chở gia súc là thiếu nhà vệ sinh. Chúng tôi đặc biệt lo lắng

về điều này, bởi những dạ dày loạn dưỡng đang khó chịu, mà đoàn tàu thì hiếm khi dừng lại.

Đầu tiên, các học sinh chỉ đơn giản là gắng chịu cơn đau bụng, chỉ trút dạ trong những chặng

dừng ngắn, trên  đường ray ngay gần  đoàn tàu. Nhưng tình thế ngày càng tệ hơn. Đoàn tàu

chúng tôi càng lúc càng ít dừng lại, bệnh ỉa chảy ra máu lấy đi sinh mạng của ngày càng nhiều

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

47

học sinh Spets. Cuối cùng, không thể chờ tàu dừng nữa, các học sinh cứ mở cửa toa và tháo dạ

trong khi tàu đang chạy hết tốc lực. 

Mặc cho tình hình khó khăn, chúng tôi vẫn không mất đi tính hài hước. Trong một cuộc tháo

dạ như vậy,  SpetsPetrov  đột nhiên chui tuột vào trong toa và hét lớn: “Các cậu, tớ nghĩ là

mông tớ đã quất đổ một cái cột điện thoại!” Khi nhìn ra ngoài cửa, chúng tôi thấy một nữ

công nhân đường sắt đang cầm chiếc cờ hiệu nhỏ trong tay. Cô ta đã dùng cái cán cờ ấy quất

vào sau mông trần của cậu Petrov. 

Những người yếu nhất cố gắng ở gần lò sưởi. Nhưng từ đấy họ chỉ có thể rời toa tàu khi đã

chết hay trong tình trạng sắp chết. Tôi vẫn nhớ tư thế của những thiếu niên  đã chết cạnh lò

sưởi: cánh tay giang ra và ngón tay xòe rộng, tư thế tốt nhất để nhận lấy hơi ấm. Nhưng người

ta phải vận động để có thể sống sót: tước củi cho lò sưởi, đi lại mỗi khi tàu dừng, chuyển xác

chết ra khỏi toa tàu. Điều cốt yếu là gì? Đừng có ăn quá nhiều!

Trong những chặng dừng, những nhân viên nhà ga luôn nói với chúng tôi: “Có ai bị bệnh ở

đây không?” Câu trả lời luôn luôn là lạc quan. Và vẫn có rất nhiều xác chết được đưa ra khỏi

tàu. Các công nhân nhà ga sẽ chuyển xác chết và những học sinh không thể di chuyển được ra

khỏi tàu. Hầu hết những thiếu niên bị bệnh  đều không sống nổi và mồ của họ rải khắp dọc

tuyến đường của chúng tôi. 

Một nạn nhân khác của lò sưởi là trung đội trưởng của chúng tôi. Viên trung úy trẻ ấy không

thể chịu nổi thử thách của cuộc phong tỏa. Anh ta bắt đầu nói lảm nhảm về chuyện mảnh thủy

tinh có thể tiêu hóa được, đặc biệt với những người bị loạn dưỡng. Anh ta bảo chúng tôi nên

ăn bất cứ thứ gì làm từ thủy tinh! Chúng tôi chuyển anh ấy cho các nhân viên nhà ga tại trạm

dừng kế tiếp và anh ấy vĩnh viễn không bao giờ quay lại với chúng tôi nữa. 

Khi tới dãy Ural, hai đầu tàu hơi nước cỡ khỏe bắt đầu đến kéo đoàn tàu chúng tôi, khiến tốc

độ gần như tăng gấp  đôi. Tại một chặng dừng khá lâu tại Novosibirsk, Sergei Zorin và tôi

không thể kìm được sự cám dỗ, đã đi tới căng tin nhà ga để ăn chút đồ nóng. Căng tin khá ấm

và thức ăn ngon miệng, nhưng những bao tử loạn dưỡng của chúng tôi không chấp nhận. Cả

hai chúng tôi sau đó đều thấy khó ở, nhưng được cứu sống bởi điểm đến cuối cùng của chúng

tôi đã gần đấy. 

Chúng tôi tới Mundy-Bash, một thị trấn nhỏ trên dãy Altai. Chúng tôi được tiếp đón ân cần và

xếp cho ở trong một khu nhà ấm áp sáng sủa, có tất cả điều kiện cần thiết để mau chóng hồi

phục. Sergei và tôi nằm khoảng một tuần trong bệnh viện  địa phương, sau đó quay về trung

đội. Thức ăn tuyệt vời và chúng tôi bắt đầu lên cân nhanh chóng trong không khí trong lành

vùng núi. Nhưng dù chúng tôi tăng cân nhanh, sức khỏe vẫn quay về khá chậm. Thời gian trôi

qua và lớp của tôi bắt đầu học trở lại.

Lớp chúng tôi kết thúc vào mùa xuân và chúng tôi hoàn tất tất cả bài kiểm tra theo yêu cầu

của Bằng Tốt nghiệp Phổ thông. Kỳ nghỉ hè bắt đầu. Mùa xuân và mùa hè tại Rặng Altai đặc

biệt đẹp, nơi thiên nhiên vẫn hoang sơ. Chúng tôi có thể trông thấy Belukha, ngọn núi cao

nhất của vùng Siberia, từ đằng xa. Có một khu mỏ cách chúng tôi không xa, và chúng tôi có

thể nhìn thấy những đoàn tàu chở đầy quặng chạy từ đó tới nhà ga. Chúng tôi đi nhờ xe rất

nhiều quanh vùng Taiga. Vào một trong những chuyến  đi nhờ ấy, chúng tôi bắt gặp túp lều

của những người Cựu giáo nằm giữa một bãi đất trống. Một cụ già sống ở đấy ra đón chúng

tôi và hỏi: “Tại sao thanh niên các cậu lại mặc quân phục?” Thậm chí ông cụ không biết là

đang có chiến tranh. Chúng tôi đang khát nước. Ông cụ lấy nước cho chúng tôi từ chiếc giếng

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

48

của mình, nhưng khi chúng tôi chuẩn bị rời đi thì ông ném bỏ chiếc cốc mà chúng tôi đã uống.

Đó là tục lệ của người Cựu giáo, họ không sử dụng chén  đĩa bị “xâm phạm” bởi những loại

người khác. Niềm vui và chuyến đi chơi vô tư của chúng tôi mau chóng biến mất. 

Ai đã bắn vào bọn Fritz?

Cối trung đoàn 120 mm có thể hoạt động với chốt bắn gạt ở cấp “cứng” hoặc “mềm”. Trong

trường hợp đầu, viên đạn sẽ được bắn ra khỏi ống ngay sau khi thả vào, còn ở trường hợp sau

viên đạn sẽ bắn ra khi người ta giật một sợi dây. Một viên đạn nặng 15,9 kg và có thể bay xa

tới 5,7 km. Ngòi nổ của đạn có thể gài ở chế độ nổ mảnh (nổ khi va chạm) hay nổ phá (nổ

chậm, dùng khi bắn phá các công sự). Một pháo  đội cối có thể bắn theo loạt, phù hợp với lý

thuyết pháo binh tôi được biết ở Học viện. Điều duy nhất mà súng cối không thể làm được là

bắn trực tiếp vào xe tăng địch: bởi vậy mỗi tổ cối đều có súng chống tăng để chống thiết giáp

địch. 

Nhưng tại khu vực chúng tôi không có nhiều hoạt động chiến sự: hầu hết là pháo kích qua lại

bằng pháo và cối, cùng một số cuộc không kích. Bọn Fritz giữ yên lặng. Chúng bắn pháo sáng

ban đêm và duy trì hỏa lực quấy rối bằng pháo và cối, buộc chúng tôi phải dùng hệ thống hầm

hào, tránh đi lại nơi quang quẻ. Ban ngày, chúng cho máy bay trinh sát pháo binh bay lượn rất

cao trên trời.  Đó là loại hai thân Focke-Wulf 189, vốn  được chúng tôi đặt tên là Rama(Cái

khung), do hình dáng độc đáo của nó. Có lẽ do thân máy bay được bọc thép nên rất khó bắn

hạ.

Tôi đã mau chóng nắm bắt nhiệm vụ của một trung đội trưởng, và hai tuần sau khi đến mặt

trận, tôi đã thực hiện tốt các nhiệm vụ pháo kích ban đêm từ một “khấu cối lưu động”. Chúng

tôi sử dụng chiến thuật này nhằm không làm lộ vị trí đặt súng chính của mình. Một khẩu  đội

cối sẽ bò ra xa vị trí đặt súng chính để bắn vào những ổ súng máy Đức được phát hiện vào ban

ngày. Chúng tôi bắn từ nhiều điểm khác nhau, sau đó mau chóng thay đổi vị trí. Đến sáng, bọn

Đức sẽ bắn vào những nơi mà tổ cối đã đóng: nhưng chúng tôi không còn ở đó nữa! Nhằm

khiến bọn Đức rối hơn nữa, chúng tôi thường để lại một khẩu cối giả - hoặc cả một pháo  đội

cối giả làm bằng gỗ - tại nơi từ đó khẩu cối lưu động đã bắn. Kết quả vượt ngoài mong đợi.

Không quân và pháo binh Đức đã nỗ lực điên cuồng để hủy diệt những cụm cối giả ấy, trong

khi chúng tôi bình yên ngồi trong chiến hào của mình. Chúng tôi quyết định sử dụng mẹo gạt

ấy mỗi lần sử dụng khẩu cối lưu động và luôn đạt hiệu quả. Vấn đề duy nhất là đi tìm những

khúc gỗ mới, do pháo  đội giả sẽ bị phá hủy hoàn toàn sau cuộc oanh tạc của bọn Đức. Rất ít

quả đạn rơi đúng xuống vị trí chính của chúng tôi: những phát như vậy đều do bắn quấy rối. 

Một hôm, chúng tôi trông thấy chiếc Ramacủa bọn Đức bay ở tầm thấp về hướng Kursk. Có

một đơn vị bộ binh đóng gần chỗ chúng tôi. Một người lính chộp lấy súng trường của mình và

nã đạn vào chiếc Rama. Sau vài phát, chiếc máy bay bắt đầu xoay tròn trên trời và rơi xuống

phía trước đám bộ binh và trạm quan trắc. Có lẽ nó đã bị bắn trúng từ trước khi người lính kia

bắn vào nó, nhưng đúng là nó đã rơi sau khi tay bộ binh nã đạn. Tôi thấy các sĩ quan chạy về

phía vị trí chúng tôi, hỏi lớn: “Ai đã bắn vào chiếc Rama? Ai đã bắn vào bọn Fritz? Ai đã bắn

vào chiếc máy bay Đức?” Chúng tôi chỉ vào tay lính bộ binh. Tay bộ binh sợ, chờ bị các sĩ

quan  khiển  trách.  Trái  lại,  họ  chúc  mừng  anh  ta  và  cho  biết  anh  ta  sẽ được  thưởng  Huân

chương Cờ Đỏ vì đã hạ chiếc máy bay. Tôi quyết định chúng tôi cũng sẽ thử kiếm vài phần

thưởng theo cách ấy, bởi trong tay có hỏa lực mạnh hơn, gồm sáu khẩu chống tăng 14,5 mm.

Chúng tôi lắp súng lên các bánh xe của một chiếc xe kéo cũ và bắn vào bất cứ máy bay Đức

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

49

nào mình thấy. Nhưng mọi cố gắng đều vô ích, và chúng tôi không thể hạ nổi dù chỉ một tên

Fritz!

Sốt phát ban

Cuối tháng Sáu, tôi được lệnh tới Sở chỉ huy Tập đoàn quân để gửi một báo cáo. Trong khi đi

bộ qua một ngôi làng, tôi quyết định phải hỏi đường và chui vào một túp lều nông dân. Lều

trống trơn. Khi cất tiếng hỏi: “Có ai ở đây không?”, cái đầu của một bà nông dân nhô ra khỏi

chiếc bếp lò kiểu Nga! Bà ta nói mình  đang tắm hơi bên trong bếp lò! Tôi vội rút lui và hỏi

thăm đường từ những khách bộ hành trên phố...

Sau khi quay về từ Sở chỉ huy Tập đoàn quân, tôi lăn ra ốm. Khắp người lạnh và run lẩy bẩy.

Mặc dù đang mùa hè nóng bức, tôi vẫn không thấy ấm. Cần vụ của tôi làm một lò sưởi trong

hầm nhưng tôi vẫn run lập cập.  Đến chiều tôi ngất đi. Đêm hôm ấy, người ta đưa tôi đi bệnh

viện  và  chẩn  đoán  tôi  bị  sốt  phát  ban.  Đây  là  một  trường  hợp  khẩn  cấp  trong  toàn  quân.

Những bác sĩ quân y không hiểu từ đâu có thể xuất hiện virus: tất cả binh lính chúng tôi đều

đang trong trạng thái phòng thủ, mọi người đều  được kiểm tra định kỳ và tắm rửa mỗi tuần

trong những nhà tắm hơi lưu động. Tôi đã lây bệnh khi chui vào túp lều đó để hỏi đường!

Căn bệnh quật tôi ở dạng khá nặng: cơn sốt khoảng 40 độ C. Tôi thường ngất đi và mê sảng.

Tóm lại, đó là cơn ác mộng. Rốt cuộc cơn bệnh cũng hết, sốt hạ, tôi lại ăn ngon miệng. Cơ thể

trẻ trung của tôi mau phục hồi – cùng với nỗ lực của các bác sĩ giúp tôi mau khỏi bệnh. Sau

hai tuần hồi phục tôi đã có thể đi lại, nhưng vẫn chưa vững. Thật ra tôi yếu tới nỗi khi trèo

xuống sông Seim, tôi không thể leo nổi lên bờ dốc, và các y tá phải xốc tôi về bệnh viện. Khi

lấy lại được sức lực, tôi xin các bác sĩ cho trở về pháo đội: tôi được toại nguyện, nhưng được

miễn làm việc nặng tại pháo đội trong hai tuần. 

Cuộc tấn công vô ích và đẫm máu

Những đêm đầu tháng Tám năm 1943 trời ấm áp và yên tĩnh. Bọn Fritz đem tới một chiếc loa

gắn trên xe tải và phát những buổi phát thanh tuyên truyền. Chúng sử dụng bọn phản bội và

đào ngũ người Nga cho mục đích này. Thông thường chúng tôi nghe thấy: “Tôi là một nông

dân Nga bình thường tại vùng Kursk, tôi đã chạy sang phía Đức. Ở bên này họ cấp cho chúng

ta mảnh  đất tự do, hãy về đây với người Đức!” v.v. Chúng tôi nghe những bài phát thanh ấy

rất rõ, mặc dù vị trí chúng tôi cách chiến tuyến tới 2 km. Mỗi khi nghe thấy vậy, tôi thường

gọi cho trung úy Zerev tại trạm quan trắc của pháo đội. Chúng tôi không có loa phóng thanh,

nhưng có máy quay đĩa, và tôi bảo Zerev phát đi ý kiến phổ biến của mọi người về bọn  Đức

thông qua ống loa của máy, cộng thêm mấy câu chửi ở cuối bài. Thường thì một cuộc pháo

kích và súng máy qua lại dữ dội kéo dài sẽ cắt đứt những cuộc “trao đổi ý kiến” như thế. 

Tuần thứ hai của tháng Tám 1943, pháo đội chúng tôi nhận  được một lượng đạn lớn. Những

đơn vị bộ binh mới tới đóng gần chỗ chúng tôi. Một pháo đội pháo cấp trung đoàn loại ZIS-3

76,2 mm được chuyển tới và lập vị trí phía trái chúng tôi. Chúng tôi nhận lệnh chuẩn bị bắn

vào mọi mục tiêu đã phát hiện ra sau mấy tháng trời án binh bất động. Chúng tôi khai hỏa từ

vị trí đặt súng chính: đã đến lượt mình rồi! Chúng tôi bắn nhanh hết khả năng cho phép. Toàn

pháo  đội nã vào dãy chiến hào  đầu tiên của quân  Đức và hậu phương của chúng ở bên kia

sông Seim.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

50

Nhưng tôi hơi lúng túng khi thấy chỉ có pháo  đội mình bắn vào bọn  Đức, không phải là cả

toàn trung đoàn. Bọn Đức đã xây dựng tuyến phòng thủ trong hơn ba tháng trời, cần một trận

pháo kích và oanh tạc ồ ạt của tất cả các đơn vị trong tay để phá hủy chúng. Sau khi bắn vào

vị trí đặt vũ khí nặng của bọn  Đức, chúng tôi được lệnh nã đạn vạo hậu phương địch. Kế đó

đám bộ binh mở cuộc tấn công. Nòng các khẩu cối của chúng tôi đỏ rực vì bắn nhanh. Nhưng

mặc cho có cuộc pháo kích dữ dội đó, tuyến phòng ngự quân Đức vẫn nguyên vẹn và bộ binh

chịu thiệt hại nặng nề khi vượt sông. Từng đám lính bị thương đi ngang vị trí chúng tôi, trên

đường về hậu phương. Họ cho hay rằng sông Seim đỏ ngầu vì máu. Vụ tàn sát đó kéo dài suốt

tới chiều. Tôi choáng váng vì quyết định của đám chỉ huy: tại sao họ lại chấp nhận một cuộc

tấn công vô ích và tốn máu như vậy? Mãi sau này tôi đọc thấy rằng toàn bộ chiến dịch đó chỉ

là một đòn nghi binh. 

Nhiệm vụ pháo kích kết thúc

Tới  chiều,  chúng  tôi  nhận  một  mệnh  lệnh  ngoài  trông đợi:  “Nhiệm  vụ  pháo  kích  kết  thúc!

Chuẩn bị hành quân đêm!” Chúng tôi chỉ có ba giờ đồng hồ để chuẩn bị cho hành quân – hầu

như không đủ thời gian, bởi chúng tôi đã đóng tại đây suốt ba tháng trời. Chúng tôi bén rễ quá

sâu ở đây mất rồi! Mỗi khẩu  đội cối đều có hầm trú ẩn vững chắc với ba lớp gỗ bên trên.

Tường và mái của hầm được lót plash-palatka(áo  đi mưa không thấm). Bên trong, giường

nằm được phủ lớp rơm sạch, thậm chí được viền bằng vải áo mưa. Trên bàn có đèn dầu, làm

bằng vỏ  đạn pháo. Cánh sĩ quan chúng tôi cũng có hầm tương tự: chỉ khác là chúng tôi có

những tấm nệm thực sự trên giường – Chúa mới biết tay thượng sĩ kiếm chúng ở đâu ra! Còn

vị trí đặt súng cối thì được xây theo  đúng quy tắc trong cẩm nang phòng ngự: hố cho cối có

chiều sâu bằng chiều dài nòng, bên vách ken bằng gỗ súc. Tất cả hầm trú ẩn và vị trí bắn đều

nối thông với nhau bằng một hệ thống chiến hào. Công sự của chiến hào  được ngụy trang kỹ

bằng cành lá tươi, còn chỗ ẩn nấp của khẩu  đội –  đào dưới vườn cây –  được ngụy trang cẩn

thận bằng cành táo. Các đơn vị hậu cần trung đoàn – nhà bếp, nhà tắm hơi và các trang bị

khác – phải bỏ lại phía sau. Ở đó có kho thực phẩm, kho  đạn, hầm chứa xe chở cối, ngựa

nghẽo, v.v. Chúng tôi thậm chí còn có con bò riêng trong trung đoàn, giao cho một nữ y tá

chăm sóc. Sữa bò thường được dùng cho người ốm, hoặc cho bất cứ ai lấy được đầu tiên! Thế

đấy, thật khó  để bỏ lại mọi thứ tiện nghi như vậy mà lên  đường hành quân. Nhưng mặc cho

khó khăn, chúng tôi hoàn tất mọi chuẩn bị trong ba giờ đồng hồ. Tất nhiên là phải bỏ lại phía

sau vài thứ cồng kềnh. Chúng tôi tặng con bò cho dân làng gần đó. 

Tất cả hành quân suốt đêm, trời tối sẫm và yên tĩnh. Thật tốt khi lại được hoạt động sau một

khoảng thời gian dài phòng thủ nhàn rỗi, và chúng tôi chỉ dừng chân lần đầu khi trời đã sáng.

Tôi được gọi lên Sở chỉ huy tiểu  đoàn. Hóa ra Chi bộ  Đảng của pháo  đội đang tổ chức một

cuộc họp tại đây. Tôi được xem là có tiềm năng trở thành một Đảng viên dự bị. Tôi không

quen bất cứ ai trong chi bộ, trừ chính trị viên pháo  đội là người đã đề cử tôi. Họ  đọc to  đơn

của tôi, lắng nghe bản khai lý lịch và bắt đầu chất vấn. Câu hỏi đầu tiên là: “anh đã từng tham

gia chiến  đấu chưa?” Tôi trả lời rằng chưa. Các thành viên chi bộ ngạc nhiên, còn chính trị

viên pháo  đội hỏi: “Cậu có bắn vào kẻ thù bằng hỏa lực của pháo  đội cậu hay không?” “Có,

tất nhiên!” “Và kẻ thù có bắn trả không?” “Sao vậy, có chứ!” “Vậy tại sao cậu nói với chúng

tôi rằng cậu chưa từng tham gia chiến  đấu?” Tôi trả lời rằng tôi nghĩ họ  đang hỏi về chuyện

đánh giáp lá cà, hoặc nổ súng trực tiếp vào quân thù. Các thành viên của chi bộ cố giấu nụ

cười và bầu tôi làm Đảng viên dự bị của Đảng Cộng sản Liên Xô.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

51

Sau khi cuộc họp kết thúc, pháo  đội phó chúc mừng tôi đã trở thành  Đảng viên dự bị. Trên

đường về pháo đội, anh ta cho hay rằng pháo đội trưởng chuẩn bị chuyển đang tiểu đoàn khác

và tôi sẽ sớm thay thế anh ta. Tin này đáng mừng và không hề được trông chờ,  đặc biệt bởi

quan hệ giữa tôi với pháo đội trưởng khá lạnh nhạt.

Tôi là một thiếu úy mười tám tuổi, mới ở ngoài mặt trận chưa đến ba tháng, vậy mà giờ đây

tôi sắp sửa chỉ huy cả một pháo đội gồm nhiều sĩ quan có kinh nghiệm hơn hẳn tôi! Nhưng tin

này cũng rất đáng lo: bởi tôi phải chịu trách nhiệm không chỉ với hoạt động chiến  đấu của

pháo  đội, mà còn cả với việc tiếp tế hậu cần và quản trị. Tôi chia sẻ những lo lắng này với

pháo  đội phó. Anh ta xoa dịu tôi, nói rằng mọi việc đều có thể quản lý được – giấy tờ đề bạt

tôi làm trung úy đã sẵn sàng – nhưng đừng kể cho pháo đội trưởng biết về điều đó.

Thời gian còn lại trong ngày là cuộc hành quân khó nhọc dưới mặt trời oi bức tháng Tám. Lũ

ngựa chật vật kéo những chiếc xe chất quá tải, bánh xe thường ngập trong cát. Người đánh xe

lê bước cạnh chiếc xe,  đẩy chúng mỗi khi đường xấu, nỗ lực giúp  đỡ đám ngựa kiệt sức của

mình. Mặc dù chỉ phải đeo cái xà cột đựng bản  đồ, tôi cũng thấy kiệt sức khi hành quân qua

vùng cát. Tôi muốn được ngồi ghé lên xe kéo, nhưng đành xóa ý định ấy khỏi đầu và tiếp tục

lê bước theo pháo đội trong bụi bặm và cái nóng, xuyên qua thảo nguyên vô tận. Chúng tôi di

chuyển tới một địa điểm tập kết để tiến hành đòn đột kích vào lực lượng Đức tại vùng Sevsk. 

Trời mát hơn vào buổi chiều và chúng tôi hành quân trên  đất cứng: người ngựa vui hẳn lên,

chờ tới lúc được nghỉ đêm. Ngay sau nửa đêm, trong những giờ đầu tiên của ngày 16 tháng

Tám 1943, tiểu  đoàn tôi dừng lại tại một khu vườn rộng lớn. Tiểu  đoàn trưởng ra lệnh cho

chúng tôi đào hầm và xác định vị trí đặt súng. Là một sĩ quan cao cấp của pháo  đội, tôi chỉ

định khu vực cho các pháo thủ, những người, tới lượt mình,  đánh dấu vị trí cho các chỗ  đặt

súng sắp tới, còn các khẩu đội viên thì bắt tay vào đào.

Mệnh lệnh giao cho tôi chỉ huy pháo  đội được chuyển tới đêm ấy và tôi được lệnh phải tới

trạm quan trắc để chuẩn bị phần tử bắn cho một nhiệm vụ pháo kích phối hợp liên quan tới

pháo  đội và trung đội quan trắc đóng phía trước. Họ vẫn  đang xây trạm quan trắc và rải dây

điện thoại nối giữa các điểm khác nhau, do đó tôi quyết định chợp mắt một chút. Tôi lăn ra đất

và ngủ ngay lập tức.

Tôi bị đánh thức dậy bởi những tiếng nổ kề bên, tiếp theo là một cú  đập sắc nhọn vào chân,

như thể một bàn tay vô hình quất tôi bằng gậy. Mùi máu rất nồng, hăng và lạ lẫm. Theo bản

năng, tôi bật dậy và nhào xuống chiếc hố gần nhất. Bọn Fritz đang trút đạn cối trung đoàn, giã

mạnh vào nơi tập trung quân của lực lượng ta (không như đạn phá của pháo, đạn cối bắn trúng

mọi thứ trên mặt đất, do  đó nằm sát đất cũng không tác dụng). Tôi vẫn chưa hiểu ra mình  đã

bị thương và lo lắng nhìn xung quanh: đạn  địch  đã bắn trúng năm người trong pháo  đội tôi,

những người này đang được băng bó; chỉ huy Trung đội 2 đang băng cho một người khác và

đề nghị tôi tới giúp. Tôi thử bật dậy nhưng vô ích: chân trái dường như không còn gắn vào

thân mình nữa! Tôi không thể cử động nó. Máu thấm xuyên qua quân phục, tôi sờ đôi chân và

thấy tay mình sũng những máu: cả hai chân đều bị thương. Tôi nói với trung úy là mình đã bị

trúng đạn. 

Người ta mau chóng băng bó cho tôi. Họ phải cắt đôi ủng cao cổ do nó sũng những máu và

không thể kéo ra được, rồi băng bó trùm lên quần tôi. Tôi không thể đi được nên họ đặt tôi lên

xe ngựa với những người bị thương khác. Tôi nói trung đội trưởng thay mình chỉ huy pháo

đội, tạm biệt mọi người và ra lệnh cho người đánh xe đưa chúng tôi tới bệnh viện dã chiến.

Đó là lần cuối tôi được gặp những người trong Trung đoàn Cối 497. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

52

Tôi mất liên lạc với tất cả sĩ quan và chiến sĩ của Trung  đoàn Cối 497 trong một thời gian

dài. Tới cuối năm 1984 tôi nhận  được một bức thư từ bạn  đồng ngũ Artemenko. Anh ấy kể

trong thư về những trận đánh diễn ra sau khi tôi bị thương:

“... Tất nhiên cậu còn nhớ sự việc xảy ra khi chiếc “cái khung” của  Đức rơi phía sau vị trí

của ta gần nơi đóng của trung  đoàn trưởng. Khi ấy tớ đang  ở vị trí đặt súng dự phòng gần

khu làng Kukarekovka cháy rụi. 

Rồi chúng ta hành quân tới khu rừng phía Bắc Rylsk và Sevsk, nơi cậu bị thương. Thậm chí

trước khi cuộc tấn công của ta bắt đầu, bọn Đức đã nã pháo rất mạnh vào quân ta. Tớ đoán

cậu bị thương trong một cuộc pháo kích như vậy. Chúng tớ đang yểm trợ các đơn vị bộ binh

đột kích, bắn vào tuyến phòng thủ của Đức từ ngày 24 tháng Tám. Trung đoàn tham gia giải

phóng Shostna, Priluk, Konotop, Oster và tới phía bắc sông Dnepr từ Dymra. Chúng tớ chốt

tại một đầu cầu ở đấy cho  đến 24 tháng Chín và tới lúc giải phóng Kiev. Trung  đoàn nhận

danh hiệu “Kiev” và được trao Huân chương Cờ Đỏ. Tuy nhiên, không một sĩ quan hay chiến

sĩ nào của trung  đoàn được khen thưởng (ngoại trừ trung đoàn trưởng Molchanov) vì những

trận  đánh đó, bởi chính ủy của chúng ta đã bị bọn Đức bắt tại Korosten cùng với tất cả giấy

đề nghị khen thưởng!

Chúng tớ tiến vào Korosten ngày 17 tháng Mười Một 1943 và tới 24 tháng Mười Một thì bị

bọn Đức bao vây (gồm một tiểu đoàn cối của trung đoàn ta và hai trung đoàn bộ binh của Sư

đoàn  bộ  binh  226).  Nhiều  tay  trong  trung  đoàn  ta  đã  bỏ  mạng  tại đây,  gồm  cả  pháo  đội

trưởng của cậu là Anufriev. Cậu ấy bị bao vây cùng với tay quan trắc pháo binh, tiểu  đội

trưởng trinh sát của tớ và một điện  đài viên. Tất cả  đang  ở trong sân một ngôi nhà thì một

đoàn vận tải Đức đi tới. Anufriev ra lệnh cho mọi người nấp trên tầng gác ngôi nhà còn bản

thân thì ẩn sau khoảng sân dưới cái cổng nhỏ, tay cầm khẩu súng lục. Khi bọn Đức vào sân,

cậu ấy bắn sáu tên trong bọn chúng ở khoảng cách gần rồi tự sát bằng viên  đạn cuối cùng.

Cậu ấy giữ đủ thời gian cho những người khác kịp nấp lên tầng gác.  Đêm đó những người

còn lại luồn về được chiến tuyến của ta. 

Tớ đã ghé thăm Korosten vài lần nhưng tên của Anufriev không tìm thấy trên bất cứ bia mộ

nào ở đó. Có rất nhiều sĩ quan và chiến sĩ của trung đoàn ta được chôn tại đấy ...”

Món quà kỷ niệm

Chúng tôi đi nhanh nhưng cẩn trọng, qua những hố lớn và tảng đá trên đường. Tuy nhiên, tôi

thấy đau nhói ở chân trái trong từng cử động khẽ khàng nhất. Chúng tôi tới tiểu  đoàn quân y

cùng đêm  hôm đó.  Người  ta  tiêm  vắc  xin  ngừa  uốn  ván,  đặt  chúng  tôi  lên  giường  rơm  và

chuẩn bị cho phẫu thuật.

Phòng phẫu thuật là một lều vải bạt lớn, chiếu sáng mồn một bằng đèn khí đá. Nhiều chiếc

bàn trong lều có thương binh nằm trên, y tá lăng xăng xung quanh. Họ cởi quần áo tôi, cắt

toang cái quần và đặt tôi nằm sấp mặt lên chiếc bàn phẫu thuật lạnh lẽo. Gần tôi, trên một

chiếc bàn giống thế là một người bị thương. Không chỗ nào trên người anh ấy mà không bị

trúng  mảnh  đạn:  anh  trông  như  một  khối  thịt  khổng  lồ  đẫm  máu.  Người  ấy  nằm  lặng  im,

không một tiếng động, có lẽ đã bất tỉnh. Tại sao anh ấy bị trúng nhiều mảnh đạn vào lưng đến

vậy? Các bác sĩ đã lấy chúng ra và đang chuẩn bị băng bó cho anh.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

53

Các y tá chuẩn bị cuộc giải phẫu cho tôi tán chuyện về ca mổ của mình: “Sao anh ấy có thể

không ngủ suốt ba ngày ba đêm mà vẫn làm phẫu thuật được nhỉ? Anh ấy sắp gục mất rồi!”

Lúc này tin ấy không làm tôi vui chút nào! Nhưng tôi không làm được gì khác ngoài việc nằm

chờ bác sĩ giải phẫu cắt thịt mình và lấy cái mảnh đạn khốn khiếp ấy khỏi chân trái. Người ta

tiêm cho tôi nhiều mũi thuốc tê: tôi không thể đếm là bao nhiêu bởi chỉ cảm thấy đau  ở hai

mũi đầu.

Bác sĩ phẫu thuật tới và bắt đầu cắt thịt. Tôi nghe thấy tiếng thịt mình bị cắt xoèn xoẹt. Y tá,

lau máu quanh vết thương, một dòng nước lạnh dịu chảy dưới bụng tôi và tạo thành một vũng

nhỏ. 

Bác sĩ phẫu thuật làm một vết cắt rộng, sâu và cố gắng lấy mảnh đạn ra bằng mọi thứ dụng cụ.

Không ăn thua gì. Có lẽ mảnh đạn đã xuyên vào chân tôi rất sâu – kéo theo đất bẩn và những

mảnh vải – rồi dừng lại mặt bên kia bắp chân khoảng 2 cm. Tất nhiên, dễ hơn cả là lấy mảnh

đạn ra từ phía bên kia: nhưng các mảnh vụn và vải quân phục sẽ còn lại trong vết thương, sau

đó gây ra nhiễm trùng. Bác sĩ đã đúng khi kéo mảnh  đạn ra theo  đúng đường nó xuyên vào.

Anh ta cắt sâu hơn. Thuốc tê đã hết. Cơn đau xuyên thủng qua tôi – đau đến nỗi tôi phải gom

hết ý chí để không hét lên. Bác sĩ cố gắng xoa dịu tôi: “Đừng lo, anh bạn ạ, tôi sắp lấy nó ra

rồi, chỉ cần chút nữa thôi ...”

Tôi nghĩ anh ấy đã kéo mảnh đạn ra bằng đầu ngón tay, sau khi nhét toàn bộ cẳng tay vào vết

thương.  Anh  ta  cho  tôi  xem  mảnh  đạn,  bỏ  vào  một  mảnh  băng  gạc  và đưa  cho  tôi  làm  kỷ

niệm. Nó khá nặng, cạnh sắc nhọn, dài khoảng 2 – 3 cm. Y tá làm sạch vết thương, khử trùng

và nhét rất nhiều bông vào cái lỗ sâu khoảng 9 – 12 cm. Sau khi băng lại, họ đưa tôi lên xe tải

cùng những người bị thương khác rồi chở chúng tôi tới một bệnh viện lưu động (hoặc có lẽ

cũng chỉ là một tiểu  đoàn quân y). Bệnh viện  đóng tại một căn nhà gỗ trong làng. Họ  đặt tôi

lên giường và cho tôi chút thức ăn. Tôi rất buồn ngủ sau tất cả những căng thẳng lo lắng cộng

với một đêm mất ngủ. 

Tôi thức dậy khi họ đưa thêm một người bị thương nữa vào phòng. Mở mắt ra, tôi nhận thấy

đó là một thiếu tá quân y. Dần dần, chúng tôi bắt đầu trao  đổi với nhau và tôi được nghe câu

chuyện của anh ta. Hóa ra anh ta chính là bác sĩ đã phẫu thuật cho tôi! Anh ta nhận ra tôi ngay

khi tôi kể cho anh ta về vết thương của mình. Thiếu tá kể rằng ngay sau khi tôi được chuyển

khỏi tiểu đoàn quân y, họ đã bị máy bay Đức ném bom. Chiếc lều phẫu thuật bị trúng một quả

bom, nhiều bệnh nhân và nhân viên y tế bị giết chết. Bản thân thiếu tá bị trúng một mảnh đạn

rất nặng vào dạ dày. Theo  ước tính của anh ấy, anh chỉ có thể sống thêm vài giờ. Tôi cam

đoan với anh rằng mọi thứ rồi sẽ tốt đẹp, nhưng anh ta đáp rằng vì là bác sĩ phẫu thuật nên anh

biết rõ mọi chuyện đều không ổn. 

Cuối  chiều  hôm  ấy,  người  ta  chuyển  tôi  sâu  hơn  về  hậu  phương.  Viên  thiếu  tá  bị  thương

không được chuyển  đi. Thậm chí người ta cũng không đặt anh ta lên giường. Khi họ chuyển

tôi khỏi phòng, tôi cám ơn thiếu tá một lần nữa vì đã giải phẫu cho tôi và chúc anh mau bình

phục. Anh cười cay đắng, chúc tôi mọi điều tốt đẹp và nói rằng đời anh thế là kết thúc rồi. Khi

chuyển tôi lên chiếc xe tải quân y, y tá xác nhận sự thật đáng buồn là thiếu tá bị thương sẽ

không thể sống tới ngày hôm sau. 

Số phận

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

54

Tôi tới một bệnh viện khác – hoặc có lẽ cũng lại chỉ là một tiểu đoàn quân y khác. Đó là một

lán trại rộng với những khối giường hai tầng kê thành ba dãy. Người ta xếp tôi ở giường tầng

dưới. Mặc dù khu trại rộng lớn này chữa trị cho rất nhiều người bị thương, trại vẫn rất yên

lặng  và  trật  tự.  Các  nữ  y  tá  chăm  sóc  người  bị  thương,  thậm  chí  quấn  thuốc  lá  cho  những

người có tay bị băng bó. Hút thuốc không bị cấm, nhưng không phải cho tất cả những người bị

thương cùng một lúc, vì thế khu trại được giữ thông thoáng tốt và không khí bên trong luôn

trong sạch. Sau khi được tiêm thêm vài liều vắc xin, tôi lăn ra ngủ ngay lập tức. Nhưng tôi bị

đánh thức bởi những tiếng nói ồn ào và tiếng trao đổi sôi nổi trong trại. Người ta đang xếp ai

đó nằm gần tôi và những bệnh nhân xung quanh xôn xao cả lên: “tay trung úy thật tốt phúc,

được nằm bên cạnh một cô gái trẻ xinh đẹp!” Sau vài cố gắng, tôi tìm cách xoay người và cảm

thấy có gì đó cứng cứng gần mình: đó là một nữ trung úy quân y, toàn thân bọc đầy thạch cao.

Chỉ còn mỗi khuôn mặt là nhìn thấy được. Cô gái đang hôn mê, nhưng khuôn mặt cô nhăn

nhó liên tục vì đau. Cô là ai, điều gì xảy ra với cô - tôi không bao giờ biết được bởi sáng hôm

sau tôi lại bị đưa lên một xe tải và chở tới nhà ga. Người ta chuyển chúng tôi lên tàu – một

đoàn tàu chở khách  đúng nghĩa với giường nằm và mọi tiện nghi – và tôi lại lăn ra ngủ (cần

nói thêm là tôi luôn ngủ say khoảng ba ngày mỗi lần bị thương, bởi tôi không bao giờ được

ngủ đầy đủ khi chiến đấu và hành quân). 

Tôi bị đánh thức bởi những tiếng nổ như sấm: máy bay Đức đang ném bom nhà ga. Qua cửa

sổ tôi trông thấy nhiều lửa và khói.  Đoàn tàu của tôi đang dừng giữa một nhà ga lớn. Cách

chúng tôi vài tuyến  đường ray là một đoàn tàu quân y chứa đầy người bị thương đang bốc

cháy. Các cứu thương đang kéo những người bị thương ra khỏi đoàn tàu cháy và xếp họ trên

sân ga kề đấy (một cảnh tương tự đã được một họa sĩ sau chiến tranh vẽ lại – một bức tranh rất

thật, đang trưng bày tại Bảo tàng Đoàn quân y ở Leningrad).

Đoàn tàu của tôi chuyển bánh. Y tá và cứu thương chạy xung quanh, chuẩn bị sơ tán chúng

tôi. Người ta cho hay rằng chúng tôi sẽ được di chuyển  đến một bệnh viện cố  định thực sự.

Đoàn tàu dừng lại nhiều phút sau đó và người ta chuyển chúng tôi lên xe cứu thương. Chúng

tôi được chở xuyên qua thành phố Kursk. 

Cuối cùng, chúng tôi được đưa vào một bệnh viện trực thuộc Phương diện quân. Trước chiến

tranh, tòa nhà này hẳn là một bệnh viện bình thường của thành phố. Trước khi lên giường,

chúng tôi được tắm rửa và thay băng, quần áo  được thay bằng áo choàng bệnh viện sạch sẽ.

Tôi được đưa vào một buồng sĩ quan ở tầng hai, gồm có bốn giường: ở một giường là viên

thượng úy rên rỉ vì cái chân bị thương đang đau; trên giường khác là một thiếu tá bị thương;

giường cuối cùng còn trống. Sau bữa tối ngon lành, tôi chỉ muốn ngủ ngay trên cái giường

sạch sẽ đẹp  đẽ của mình. Nhưng nói thì dễ hơn làm: đột nhiên, súng phòng không của thành

phố nổ vang và tôi nghe thấy từ xa có tiếng bom nổ. “Thành phố vẫn còn bị không kích, đêm

nào cũng như vậy!” cô y tá trực cho biết. Những người bị thương còn đi được chuệnh choạng

chui vào hầm trú ẩn. Nhưng chúng tôi – những người không đi được – phải ở lại trên giường

và không tỏ ra hoảng loạn. Chúng tôi có thể làm gì hơn? Rồi cuộc không kích kết thúc và lũ

máy  bay đã  bay  xa,  tất  cả  lại  trở  lại  yên  tĩnh.  Chỉ  còn  tiếng  càu  nhàu  của  những  người  bị

thương và tiếng rền rĩ của viên thượng úy...

Tới sáng, bác sĩ trưởng bệnh viện,  đi kèm với vài người khác, tiến hành kiểm tra cho tất cả

bệnh nhân. Bác sĩ của chúng tôi báo cáo loại ca bị thương và tình trạng từng bệnh nhân. Bác sĩ

trưởng kiểm tra từng bệnh nhân, hỏi xem anh ta có phàn nàn gì về bệnh viện không và chỉ dẫn

cho các bác sĩ. Ông ta dừng lại một lúc lâu cạnh giường của thượng úy, kiểm tra chân anh ta

và tuyên bố cần khẩn cấp cắt bỏ do hoại tử đã lan nhanh. Cuộc phẫu thuật phải tiến hành lập

tức, bác sĩ trưởng nói, ngày mai sẽ là quá trễ. Thượng úy la lớn rằng anh ta không cho phép

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

55

chân mình bị cắt bỏ; rằng anh ta sẽ chẳng còn là người nếu thiếu một chân; rằng chân anh ấy

sẽ khỏi mà không cần bác sĩ, và rằng mọi bác sĩ chỉ đáng xuống địa ngục và hãy để anh yên.

Nhưng bác sĩ trưởng đã chuyển sang chỗ tôi và ông thiếu tá, và rồi cả nhóm rời khỏi phòng.

Trong khi kiểm tra tôi than phiền về cái chân mình: sau khi phẫu thuật nó cứ gập lại 90 độ và

tôi không thể duỗi thẳng ra được. Điều này không chỉ gây khó chịu – đặc biệt khi dùng nạng –

mà căn bệnh thấp khớp quen thuộc cũng làm tôi đau buốt. Thông thường thì tôi làm dịu thấp

khớp bằng cách co duỗi chân, nhưng giờ thì không thể được, và tôi phải nhờ y tá xoa bóp hộ.

Bác sĩ trưởng nói rằng tôi nên cố tập duỗi chân hàng ngày mặc cho  đau đớn, và rồi nó sẽ trở

lại bình thường.

Sau khi nhóm quân y “cao cấp” rời phòng, thiếu tá và tôi cố gắng khuyên thượng úy đồng ý

cắt chân. Chúng tôi nói với anh ta rằng bác sĩ trưởng không đùa đâu, và một người vẫn có thể

sống với chỉ một chân. Anh ta đáp lại bằng cách chửi rủa và đề nghị để anh ta yên vì đó là

chuyện riêng của anh. Về phần tôi, anh ta nói rằng tôi quá trẻ để dạy bảo anh. Tới bữa trưa

thượng úy từ chối ăn uống, bảo cô y tá đang tìm cách cho anh ăn là xéo đi cho khuất mắt.

Bọn Đức ném bom thành phố lần nữa. Cô y tá bảo chúng tôi rằng chúng lại tới ném bom nhà

ga, vốn  đang tập trung nhiều  đoàn tàu quân sự. Nhưng bom cũng nổ tung gần tòa nhà chúng

tôi làm nó lắc lư và run rẩy. 

Tất cả đều lăn ra ngủ ngay sau cuộc không kích. Buổi sáng khi thức dậy, tôi thấy thượng úy đã

im lặng và không nghe thấy tiếng rên rỉ của anh nữa. Khi quay về phía anh, tôi thấy người anh

đã được phủ lên tấm vải trắng. Các cứu thương mau chóng tới, chuyển xác thượng úy lên cáng

rồi khênh đi. Lời tiên đoán của bác sĩ trưởng đã thành sự thật nhanh hơn chúng tôi nghĩ. 

Đó cũng là một nhiệm vụ chiến đấu

Ngày hôm sau, cuộc kiểm tra của bác sĩ trưởng tiếp diễn. Ông không vừa ý với tình trạng chân

tôi và nói rằng số phận của tôi cũng sẽ giống như viên thượng úy quá cố. Hoại thư, ông cho

biết, là một bệnh chết người có thể dễ dàng phát hiện vào thời kỳ đầu nhưng không thể trị

được, nhất là tại đây. Ông nói thêm là một vài bệnh viện chuyên khoa ở Maskva đã tìm ra

cách chữa trị thích hợp. Tôi trả lời rằng mình không muốn phải mất chân hay chết yểu - vậy

chuyển tôi tới bệnh viện chuyên khoa Maskva là tốt hơn cả. Bác sĩ trưởng suy nghĩ một lát rồi

ra lệnh cho một bác sĩ khác chuẩn bị chuyển tôi về Maskva.

Một giờ sau, xe cứu thương đưa tôi ra sân bay. Khi tới nơi, tôi thấy một máy bay cứu thương

Douglas đang cất cánh. Không còn máy bay nào khác: cánh đồng hoàn toàn trống trải. Người

ta đưa tôi tới một chiếc lều và xe cứu thương quay đi. Có ba sĩ quan khác đang nằm trong lều.

Chiếc Douglas vừa bay đi không thể chở thêm họ vì đã quá tải. Chỉ huy sân bay tới và hỏi

xem anh ta có thể làm gì với chúng tôi. Chúng tôi đáp rằng mình cần được chuyển về Maskva

càng sớm càng tốt do vết thương khá nặng. “Tôi biết rồi! Nếu nhẹ thì các anh đã không ở đây”

- anh đáp. Anh ta nói thêm là hiện có hai chiếc máy bay hai tầng cánh loại nhẹ U-2 kukuruznik

trên sân bay nhưng họ trực thuộc quyền chỉ huy của Tư lệnh Phương diện quân Rokossovski.

Chỉ huy sân bay nói rằng nếu Sở chỉ huy Phương diện quân cho sử dụng máy bay U-2, chúng

tôi có thể bay trên  đó để về Maskva. Anh ta quay về sau mười lăm phút và thông báo rằng

chúng tôi được chấp nhận, và chúng tôi chuẩn bị được chuyển lên máy bay lập tức. Mỗi máy

bay có thể mang thêm ba người không kể phi công: hai người ngồi ở cabin phía sau phi công,

một người nằm trong thân máy bay. Người ta chuyển tôi vào cabin phía sau với một đại úy bị

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

56

thương, anh ấy ngồi phía trước, quay mặt đối diện với tôi. Có rất ít khoảng trống trong cabin.

Người ta buộc chắc chúng tôi, chúc bay an toàn và đóng cửa sổ cả hai bên cabin. Trong cabin

tầm nhìn rất tốt: tôi thậm chí không cần ngẩng đầu lên vẫn ngắm được cảnh xung quanh. Máy

rồ lên, chúng tôi cất cánh nhẹ nhàng và từ từ lấy độ cao – dù vậy tôi vẫn có thể nhìn thấy làng

quê, những cánh rừng, cánh đồng và thậm chí từng người và gia súc đi trên đồng. 

Đó là lần đầu tiên đi máy bay nên mọi thứ thật mới lạ và khác thường đối với tôi. Động cơ kêu

lách cách ngay sát tai tôi như tiếng máy kéo trên cánh  đồng, thật khó mà quen  được với nó.

Máy bay liên tục thay đổi độ cao, đôi lúc ngóc lên và đôi lúc nhào xuống một rãnh không khí,

làm tim tôi như nhảy bật khỏi cổ. Viên đại úy ngồi phía trước biến sắc xanh nhợt: có lẽ anh ta

sắp nôn tới nơi. Tôi cũng chẳng khá gì hơn. 

Khoảng một tiếng sau, máy bay hạ độ cao và nhẹ nhàng đáp xuống một cánh đồng lớn, ở giữa

có một vườn táo. Các phi công mở cabin cho chúng tôi và biến  đi đâu đó. Chúng tôi thở hít

cảnh sắc của những lùm táo, tận hưởng cái yên lặng đột ngột. Các phi công mau chóng quay

lại, vác theo những bao táo lớn sau lưng. Họ đút mấy cái bao vào sau máy bay, dưới chân anh

chàng bị thương nằm dưới thân.  Đám nông trang viên của cái sovkhoz trồng táo cũng tới và

tặng quà chúng tôi – một túi chứa đầy những quả táo to mọng! Họ nhét chúng vào cabin ngay

dưới chân chúng tôi. 

Tôi nhận thấy tất cả các phi công đều đeo huân chương. Trong những ngày ấy, thời năm 1943,

hiếm khi ta gặp được một sĩ quan có đeo nhiều huân chương. Tôi hỏi họ: “Làm sao các anh có

được những huân chương đó?” “Tất nhiên là do thực hiện các phi vụ chiến đấu!” “Các anh có

bay ném bom Berlin hay chỗ nào tương tự thế không?!” “À, chúng tớ có  được những huân

chương này vì đã thực hiện một số lượng nhất định những chuyến bay trinh sát.  Đó cũng là

nhiệm vụ chiến  đấu.” “Như thế nào?” “Chúng tớ bay dọc chiến tuyến: đám tiêm kích  Đức

Messerschmitt có thể tấn công chúng tớ bất cứ lúc nào.”

Tin về một chiếc tiêm kích Đức có thể tấn công không làm chúng tôi vui chút nào. Tuy nhiên,

chiến tranh là thế và những gì chúng tôi làm được là hy vọng điều tốt nhất sẽ xảy ra. Đám phi

công bảo chúng tôi rằng họ đã từng bị tấn công nhiều lần nhưng đều thoát nạn vì máy bay U-2

có thể bay rất thấp và khá cơ động. Thậm chí nó có thể hạ cánh giữa cánh đồng ngô, do đó nó

có biệt danh: kukuruznik, tức là “máy bay ngô”.  Đám phi công hỏi han sức khỏe chúng tôi,

khởi động động cơ và chúng tôi cất cánh. Chúng tôi bay một vòng quanh cánh đồng, nơi nông

trang viên của sovkhoz đang vẫy tay với chúng tôi, và tiếp tục chuyến bay về Maskva. 

Chuyến bay kéo dài khoảng sáu giờ làm chúng tôi khá mệt: do vết thương và mất máu cũng

như do chưa quen  ở trên không. Tới chiều, chúng tôi nhìn thấy sông Maskva phía dưới. Các

phi công tắt động cơ và chúng tôi nhẹ nhành  đáp xuống Sân bay Tushino. Ở đấy có một cái

lều bệnh viện rộng ngay cạnh sân bay và họ  đưa chúng tôi đến  đấy. Chúng tôi được một y tá

đón tiếp: cô này ngạc nhiên khi nghe chúng tôi kể là đã bay trên chiến “máy bay ngô”. Chúng

tôi nói với cô là mình không may mắn khi đón hụt chiếc máy bay cứu thương Douglas về

Maskva.  Cô  y  tá  trả  lời:  “Có  phải  chiếc  Douglas đã  bị  bọn  Đức  bắn  rơi  không?  Đúng  rồi!

Ngày hôm nay không có chiếc Douglas nào hạ cánh cả!”

Cuối buổi chiều chúng tôi cũng tới được một bệnh viện lớn,  đóng tại các dãy nhà của Học

viện Timizyarev. Sau một vài thủ tục, người ta đưa chúng tôi vào những phòng khác nhau. Tôi

vẫn đem được theo túi táo và hồ hởi chia chúng cho các hộ lý và bạn cùng phòng. Một hộ lý,

thoạt đầu  đã từ chối nhận quả táo của tôi, bởi theo cô, những quả táo như vậy tại Maskva có

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

57

giá khoảng 25 rúp. Nhưng cuối cùng cô cũng cầm lấy một quả, và tôi phát tất cả số táo còn lại

cho những người bị thương và hộ lý y tá, chỉ để lại phần mình ba quả.

Lính tiền tuyến (Frontovik)

Vết thương của tôi cuối cùng lành hẳn ngày 21 tháng Mười Một. Tôi nhận lệnh chuyển tới

một trung đoàn pháo binh ở Narofominsk làm sĩ quan dự bị. Do phải có mặt tại trung đoàn

trong vòng năm ngày, tôi được năm ngày phép kèm theo lương khô. Leningrad vẫn bị phong

tỏa. Chẳng biết đi đâu, vì thế tôi tới thẳng chỗ trung đoàn đóng quân ở Narofominsk. Tôi báo

cáo trung đoàn cùng ngày hôm đó và nộp toàn bộ giấy tờ của mình. Tôi được chuyển tới một

tiểu  đoàn pháo binh  đóng ở một lán trại lớn có sức chứa 100 người. Không một giường nào

còn trống! Tóm lại, cứ hai sĩ quan ngủ chung một giường, vì thế tôi được mời qua đêm trên

một  bậu  cửa  sổ:  cũng  khá  rộng,  nhưng  lạnh  như  băng  do  trát  bằng  xi  măng  và  có  gió  lùa

xuyên qua khe cửa. 

Các sĩ quan trong tiểu đoàn phải thay phiên nhau trực gác và lau chùi sàn nhà: tóm lại, họ phải

làm mọi công việc của lính lác. Họ lập tức bắt tôi lau sàn, nhưng tôi chìa ra giấy tờ chứng

nhận mình vẫn còn nghỉ phép, nên họ để tôi yên. Hôm đó tôi chẳng có bữa sáng và cũng đến

quá trễ để ăn bữa trưa. Có lẽ tôi sẽ không được cấp phát thức ăn, do giấy tờ của tôi vẫn chưa

được thông qua. Vì thế tôi xách lấy mớ lương khô và đi vào thành phố, hy vọng tìm được chỗ

nào đó thích hợp để ăn.

Tôi tới căn nhà gần nhất trong làng – thật ra là một phần của thị trấn nhỏ Narofominsk – và gõ

cửa. Một phụ nữ mặc quân phục đeo hàm trung sĩ mở cửa ra và hỏi xem tôi cần gì. Tôi nói

mình muốn gặp bà chủ nhà. Cô ta cười và lui vào nhà. Một phụ nữ khác xuất hiện, lần này là

một thượng úy, và giới thiệu cô ta là chủ nhà. Tôi xin lỗi và chuẩn bị rút lui, nhưng cô hỏi tôi

cần gặp cô vì chuyện gì. Khi nhận ra tôi chỉ muốn có chỗ  để ăn lương khô, cô trả lời rằng

mình đang chuẩn bị ăn tối và sẽ rất vui nếu tôi cùng ăn. Không tiện từ chối, tôi bước vào trong

nhà. 

Trong nhà còn có ba sĩ quan và hai trung sĩ khác, tất cả đều là nữ. Họ gọi nhau bằng tên riêng

không kèm theo cấp bậc. Họ rất lịch sự và hỏi tôi vô số câu: Tôi là ai? Tôi từ đâu tới? v.v. Khi

câu chuyện đã bén, tôi biết được rằng các cô gái này thuộc một trung đoàn xạ thủ tiểu liên đặc

biệt đang đóng trong làng. Nhiều cô  đã từng chiến  đấu ngoài mặt trận và được thưởng huân

chương. Bà chủ nhà, chính là cô thượng úy, mời tôi cứ tới thăm họ và thậm chí có thể ở lại

qua đêm. Tôi cám ơn và trở về trung đoàn mình.

Có mọi loại người trong trung đoàn: có những sĩ quan giống tôi,  được chuyển tới trung đoàn

dự bị sau khi hồi phục vết thương và mong muốn quay về mặt trận; nhưng cũng có những sĩ

quan cố gắng tránh càng xa mặt trận càng tốt. Tại đây tôi gặp lại một sĩ quan tốt nghiệp cùng

học viện pháo binh với tôi. Hắn chuyển tới trung đoàn dự bị sau khi tốt nghiệp năm 1942 mà

vẫn chưa hề ra mặt trận! Hắn ta phấn khởi phát biểu về chuyện  được giao làm những nhiệm

vụ khác nhau chỗ này chỗ nọ. Theo ý hắn, đời sống ở trung đoàn dự bị, với tất cả bất tiện của

nó – như là thức ăn tệ hại – vẫn tốt hơn sống ngoài chiến trường với hiểm nguy. Những người

như hắn  ưa sống mòn nhờ cọ rửa nhà xí hơn là đương đầu với cái chết hay bị thương khi chỉ

huy một pháo  đội chiến  đấu. Nhưng lính tiền tuyếnkhông ở lại lâu trong trung đoàn: họ tình

nguyện ra mặt trận và mau chóng chuyển sang chiến đấu (đặc biệt các đại diện trung đoàn, tới

để tuyển chọn sĩ quan dự bị, rất thích tuyển những người đã có kinh nghiệm chiến trường).

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

58

Tôi cũng vậy, viết ngay một lá đơn cho tiểu  đoàn trưởng, đề nghị chuyển tôi trở lại mặt trận.

Anh ta hứa sẽ chuyển tôi đi càng sớm càng tốt.

Đêm đó tôi ngủ trằn trọc. Cửa sổ chỗ tôi nằm, trái ngược với chiếc giường bệnh viện êm ái,

lạnh, cứng và ẩm ướt. Tôi trở mình liên tục nhưng vẫn không dễ chịu hơn. Rốt cuộc, tôi rơi

vào giấc ngủ chập chờn –  được ru trong dàn  đồng ca ngáy của các sĩ quan – và mơ về việc

nhận lệnh gia nhập một đơn vị tiền tuyến, đi ngang qua Maskva vài ngày để thăm bạn gái, rồi

ra mặt trận. Mãi gần sáng tôi mới rơi vào giấc ngủ say. 

Hỡi những kỵ binh Kotovski, lên ngựa!

Ngày thứ hai của tôi tại trung đoàn sĩ quan dự bị vẫn không có gì khác. Tôi lang thang quanh

Narofominsk suốt buổi sáng trước khi trở về ăn trưa tại nhà ăn trung đoàn. Buổi trưa tôi ngủ

vặt trên chiếc giường trống trong trại. Chiều tối cũng thế - trống rỗng và tẻ ngắt. Khi tất cả sĩ

quan trở về trại thì tôi lui sang bậu cửa sổ của mình, bởi không còn chiếc giường trống nào. Sĩ

quan trực đánh thức tôi dậy vào giữa đêm, ra lệnh cho tôi tới báo cáo ban chỉ huy tiểu  đoàn

ngay lập tức. Tôi chỉnh  đốn trang phục và đi tới ban chỉ huy, tại đó tôi gặp bảy sĩ quan khác

cũng được gọi lên như tôi. Sĩ quan trực đọc một mệnh lệnh của tiểu đoàn trưởng, chấp thuận

ước vọng của chúng tôi muốn ra mặt trận: chúng tôi sẽ được chuyển qua Quân đoàn Kỵ binh

Cận vệ số 3. Anh ta nói thêm rằng chúng tôi nên mừng khi được chiến đấu trong một đơn vị

nổi tiếng và uy tín như thế. 

Tôi từng nghĩ mình sẽ chẳng ngạc nhiên nếu được chuyển tới một đơn vị súng cối sau khi học

xong trường pháo binh, nhưng đây lại là kỵ binh! Đơn giản là tôi không thể chấp nhận được!

“Có hỏi gì khác không?” Đại diện Quân đoàn Kỵ binh Cận vệ số 3 hỏi. Anh ta là một trung tá

trẻ,  hay  gõ  lách  cách  cặp  cựa  thúc  ngựa  gắn  trên  đôi ủng  cao  cổ  mỗi  khi  nói  chuyện.  Mọi

người đều im lặng. Tôi hỏi viên trung tá rằng trong quân đoàn có pháo binh hay không. Anh ta

đáp quân đoàn có cả pháo, xe tăng, dàn phóng hỏa tiễn  Katyushavà thậm chí cả không quân

trực  thuộc.  Có  ai đó  hỏi  khi  nào  thì  phải  tới  trình  diện  quân  đoàn.  “Ngay  bây  giờ,  xe  tải

Studebaker đang chờ chúng ta ngoài kia ...”

Những việc xảy ra sau  đó diễn biến nhanh như chớp. Chúng tôi được chất lên một xe tải và

vài giờ sau đã có mặt tại sở chỉ huy quân đoàn, báo cáo với viên tư lệnh pháo binh. Chỉ trong

vài phút chúng tôi đã được phân về những sư đoàn khác nhau, và tôi được chuyển tới Sư đoàn

Kỵ binh Cận vệ số 5. Từ Sở chỉ huy sư đoàn tôi được phân xuống Trung đoàn Kỵ binh Cận vệ

số 24. Tại Sở chỉ huy trung đoàn tôi được đón tiếp bởi V. F. Todchuk, một đại úy Cận vệ rất

có văn hóa và mang đầy đủ những phẩm chất xuất sắc nhất của một sĩ quan kỵ binh. Với nụ

cười thân thiện, anh cho biết không còn chỗ trống trong các chức vụ sĩ quan pháo binh trung

đoàn, nhưng trong thời gian hành quân ra trận và chuẩn bị tham chiến, chắc chắn họ sẽ tìm ra

một chỗ cho tôi. Tôi không thích thú gì với tin này, nhưng Todchuk nói thêm: “Đừng bi quan,

chuyên gia pháo binh à. Bây giờ cậu  đã ở trong Trung đoàn Cận vệ Cờ đỏ nổi tiếng nhất, là

thành phần của một đơn vị còn danh tiếng hơn nữa là Sư đoàn Cận vệ Cờ đỏ Huân chương

Lenin Bessarabiya Kotovski. Từ giờ trở đi cậu sẽ thuộc một pháo đội trung đoàn 76 mm và rồi

chúng tớ sẽ xem phải làm gì với cậu sau này.”.

Anh ta kể cho tôi lịch sử sư đoàn, bắt đầu là một quân  đoàn kỵ binh dưới quyền chỉ huy của

Kotovski, một chỉ huy Hồng quân huyền thoại thời Nội chiến, về sau  đổi thành Sư đoàn Kỵ

binh số 3. Sư đoàn chiến đấu từ đầu cuộc Chiến tranh Vệ quốc, tham gia những trận đánh kìm

chân năm 1941, cũng như tiến hành  đột kích phía sau phòng tuyến  Đức. Sư đoàn nhận danh

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

59

hiệu Cận vệ vì những trận đánh đó và được đổi tên thành Sư đoàn Kỵ binh Cận vệ số 5, trong

khi trung đoàn chúng tôi – trước đây là Trung đoàn Kỵ binh 158 – trở thành Trung đoàn Kỵ

binh Cận vệ số 24. Sau khi đổi tên, sư đoàn đã tham gia chiến đấu trong trận Stalingrad. Hầu

hết sĩ quan và chiến sĩ đều  được trao huy chương chiến dịch: “Vì đã Bảo vệ Stalingrad”. Tôi

rất ấn tượng với nguồn gốc, truyền thống và danh hiệu  đơn vị mới của mình. Tuy nhiên, tôi

nghĩ kỵ binh không có vai trò gì trong chiến tranh hiện đại và quyết định sẽ rời đơn vị lập tức

ngay sau khi nhận vết thương kế tiếp. Tuy nhiên, sau này tôi đã đổi ý và luôn trở về với kỵ

binh sau khi hồi phục vết thương. 

Sau buổi gặp  đó, đại úy luôn gọi tôi là “chuyên gia pháo binh”. Tôi không biết tại sao anh ta

lại gọi thế: có lẽ do ghi chú trong giấy tờ của tôi, rằng tôi đã tốt nghiệp Trường Chuyên môn

Pháo binh Leningrad và Học viện Pháo binh Tomsk.  Đại úy gọi một liên lạc viên lên và ra

lệnh cho đưa tôi tới chỗ pháo đội trưởng pháo đội trung đoàn. Anh ta bắt tay tôi, chúc tôi may

mắn, gõ  đôi cựa thúc ngựa và bỏ  đi. Người liên lạc viên tới tìm ai đó trong pháo đội trung

đoàn, trong khi tôi quan sát cuộc sống thường nhật của một trung đoàn kỵ binh,  điều hoàn

toàn mới mẻ với tôi. 

Trung đoàn đang trong thời gian dưỡng quân và khẩn trương chuẩn bị cho cuộc hành quân. Có

thể thấy qua các kỵ sĩ đang ra vào sở chỉ huy. Không như lính bộ binh, kỵ binh đi ủng cao cổ

và áo khoác của họ có tà dài xẻ sau lưng để dễ dàng leo lên yên. Cầu vai của họ có sọc xanh

dương nhạt với phù hiệu kỵ binh – một móng ngựa với hai thanh gươm bắt chéo  đặt ở giữa.

Ngoài súng cá nhân, kỵ binh còn trang bị thêm gươm. Mặc dù  đang tiết trời bẩn thỉu tháng

Mười Một, các kỵ binh trông vẫn bảnh bao và sung sức. 

Vài phút sau, liên lạc viên quay về và báo cáo rằng xe ngựa của thượng sĩ pháo đội đã đến sở

chỉ huy và sẽ đưa tôi về pháo  đội. Thượng sĩ là một kỵ binh cao lớn lắm mồm,  đã tham gia

quân ngũ từ trước chiến tranh. Giọng nói pha lẫn tiếng Nga và Ukraina, anh hỏi tôi về mọi

thứ: từ đâu tới, từng sống ở đâu và đã chiến  đấu ở đâu. Khi biết tôi là con trai thành thị và

chưa từng phục vụ trong kỵ binh, anh nói yếu tố quan trọng nhất của kỵ binh là con ngựa: bạn

chiến đấu của mọi kỵ binh. Con ngựa, anh ta tiếp tục, chính là Alpha và Omega – khởi đầu và

kết thúc của mọi thứ - đối với một kỵ binh. Không nhiệm vụ nào có thể hoàn thành mà thiếu

nó; trách nhiệm chính của tất cả sĩ quan và chiến sĩ là quan tâm chăm sóc vật cưỡi của mình.

Một  kỵ  binh,  anh  nói  thêm,  không được  lơ  là  với  con  ngựa  của  mình,  khi đó  con  ngựa  sẽ

không quên anh trong chiến đấu.

Khi đến pháo  đội, tôi đi tìm pháo  đội trưởng và báo cáo nhận nhiệm vụ sĩ quan dự bị. Pháo

đội trưởng, một sĩ quan trẻ chỉ khoảng hai lăm tuổi,  đón tiếp tôi nồng nhiệt và giới thiệu tôi

với các trung đội trưởng, những người mà tôi lập tức kết bạn và tìm thấy sự hòa hợp. Trung úy

Cận vệ Kuchmar rất quan tâm tới tôi, giải thích vai trò đặc biệt của pháo đội pháo binh trong

một trung đoàn kỵ binh. Vừa hút tẩu vừa mỉm cười, anh  đề nghị tôi ở lại với trung đội của

anh. Tôi vui vẻ chấp nhận lời mời. Pháo đội đóng tại rìa một khu rừng và đang chuẩn bị hành

quân  đêm. Pháo  đội này trang bị dã pháo 76 mm (Model 1939); mỗi khẩu do sáu ngựa kéo.

Tại các sư đoàn bộ binh thường, loại pháo này chỉ có hai ngựa kéo, nhưng sự khác biệt này có

thể dễ dàng giải thích bởi các khẩu đội phải giữ kịp tốc độ với các kỵ đội tay gươm của trung

đoàn. 

Thời tiết buổi chiều trở nên tệ hơn, bắt đầu có mưa. Mưa phùn không dày nhưng dường như

chẳng biết lúc nào kết thúc. Một anh nuôi xuất hiện cùng “pháo phòng không” (đó là biệt hiệu

riêng của đơn vị cho chiếc xe nhà bếp) và bắt đầu chia phát bữa tối. Bữa tối được chia thành

từng cà mèn – mỗi cái chứa hai hoặc ba phần  ăn. Trà được chia vào cùng cái cà mèn ấy sau

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

60

khi được mau chóng rửa sạch. Người đánh xe của Kuchmar đem bữa tối cho hai sĩ quan chúng

tôi trong hai chiếc cà mèn. Anh ta trải tấm áo mưa plash-palatkara khoảnh đất dưới một gốc

cây, bày đám cà mèn ra đấy, xếp thêm mấy miếng bánh mì và đưa tôi chiếc thìa của anh (anh

ta rút nó từ ống ủng cao cổ của mình), mời chúng tôi ăn. Mặc cho cơn mưa đang rắc hạt xuống

cổ áo khoác, xuống bữa ăn và nước trà, chúng tôi vẫn chén sạch mọi thứ. 

Trước khi bữa ăn kết thúc, một hồi kèn cất lên từ phía ban chỉ huy trung đoàn. “Đấy là mệnh

lệnh thắng yên và lên ngựa,” Kuchmar vừa nói vừa đứng dậy trên tấm áo mưa. Chẳng mấy

chốc trời chuyển sang tối sẫm, nhưng các kỵ sĩ, sĩ quan và người đánh xe vẫn bình thản thắng

yên lũ ngựa, chuẩn bị xe và pháo để hành quân đêm. Tín hiệu “thắng yên” được phát đi nhiều

lần theo nhiều âm độ khác nhau: có lúc thì ồn và gắt cụt, có lúc lại du dương và ngân dài.

“Các kỵ binh Kotovski, thắng yên ngựa...” tín hiệu  đó hứa hẹn một chuyến hành quân dài và

khó khăn. 

Pháo đội kéo thành hàng dài trên đường và hòa vào đội hình của trung đoàn. Màn đêm buông

xuống, chỉ còn tiếng móng ngựa gõ lộp cộp cho biết cả một quân đoàn đang hành quân. Mưa

kéo dài suốt đêm không ngớt. Bánh xe và móng ngựa trộn nước mưa và đất mặt đường thành

một suối bùn. Xe ngựa kéo pháo ngập tới trục và trôi chứ không phải là lăn, xuyên qua vũng

lầy. Mặc dù có áo mưa phủ ngoài áo khoác, chúng tôi vẫn  ướt tới xương. Tới mờ sáng nhiệt

độ tụt xuống và thay cho mưa là những bông tuyết buốt giá, làm đông cứng mũ và áo khoác,

biến chúng thành những tấm giáp băng. Cuộc hành quân càng lúc càng khó khăn và tất cả đều

lạnh buốt tới tận xương. Người và ngựa bồn chồn chờ tới khi được nghỉ: thậm chí không một

ai buồn hút thuốc trong cái thời tiết khủng khiếp thế này. Cuối cùng, hồi kèn tín hiệu  được

trông chờ từ lâu cũng cất lên: “Các chỉ huy, tập hợp.” “Các chỉ huy... các chỉ huy ... tập hợp,

tập hợp!” hồi kèn ngân dài, do người thổi đang phi dọc hàng quân. Tín hiệu này có nghĩa là

chúng tôi phải mau chóng dừng và có dịp đổi quần áo, hong khô quân phục.

Tới đây tôi xin nói thêm về hai hiệu kèn chính của kỵ binh Hồng quân trong Chiến tranh Vệ

quốc. Hiệu kèn phổ biến nhất là “Thắng yên!” – một âm thanh du dương kéo dài đánh thức

các kỵ sĩ, buộc họ đi thắng yên ngựa và đóng chúng vào những xe chở súng máy, xe kéo pháo

và chở đạn. Hiệu kèn này trước tiên cất lên tại ban chỉ huy trung đoàn và sau  đó được lặp lại

bởi tất cả lính kèn của trung đoàn: “Các kỵ binh Kotovski, thắng yên ngựa...” Giai điệu của nó

là vậy. Loại hiệu kèn thứ hai là “Các chỉ huy, tập hợp.” Hiệu kèn này nghe vui hơn. Thông

thường nó có nghĩa là chuẩn bị có một chặng nghỉ giữa đường. Nó thường cất lên khi còn

cách chỗ nghỉ chân chừng 5 km. Các sĩ quan thúc ngựa và phi vội lên đầu đội hình hành quân.

“Các chỉ huy... các chỉ huy ... tập hợp, tập hợp!” tín hiệu cất lên.  Đôi khi khúc cuối của hiệu

kèn có thêm đoạn: “lưu ý tất cả các chỉ huy!”

Pháo đội tôi được phân chỗ nghỉ tại hai ngôi nhà liền nhau trong làng cho chặng dừng kéo dài

một ngày. Do tôi vẫn chưa được giao nhiệm vụ cụ thể, Kuchmar đề nghị tôi tới nghỉ tại một

trong hai ngôi nhà ấy. Tôi rất biết ơn anh về điều này và bước vào ngôi nhà gần nhất. Các kỵ

sĩ của chi đội tới trước đó đang nằm chen chúc trên sàn của túp lều nông dân như cá mòi trong

hộp. Trong nhà ấm áp, nhưng không khí ngột ngạt như bị bịt trong chăn. Mái đầu của hai đứa

bé nhô ra khỏi chiếc giường phía trên cái bếp lò kiểu Nga. Lũ nhóc đang tìm hiểu đám lính say

ngủ kia với vẻ tò mò. Một bà chủ nhà hiếu khách khuyên tôi cởi quần áo và hong chúng gần

bếp lò: “Cậu cũng sẽ ấm người lên – hãy leo lên ngủ trên bếp lò, gần chỗ lũ trẻ của tôi, trong

lúc chờ quần áo cậu khô  đi.” Tôi không đợi được mời tới lần thứ hai, bước tránh những thân

hình đang ngủ, leo lên bếp lò chỉ bằng hai bước. Không thể tả được niềm vui của tôi trên ấy,

nằm trên bếp lò ấm áp: thoải mái và dễ chịu, tôi mau chóng ngủ thiếp.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

61

Sai lầm đầu tiên của tôi trong quân chủng kỵ binh

Một đêm, tôi đột nhiên được lệnh phải tới báo cáo ban chỉ huy trung đoàn. Cẩn thận bước qua

thân hình duỗi dài trên sàn của các đồng đội đang ngủ, tôi lặng lẽ rời căn nhà. Bên ngoài tuyết

rơi nhẹ và có vài đụn tuyết. Tôi đến báo cáo với phó tham mưu trưởng trung đoàn và anh ta

đưa tôi mệnh lệnh của trung đoàn trưởng. Mệnh lệnh viết rằng tôi, Thiếu úy Yakushin, phải

lập tức đi tới Sở chỉ huy sư đoàn và ở đó chờ lệnh của ban tham mưu sư đoàn. Tôi được lệnh

phải lấy một con ngựa từ đội nhạc trung đoàn và lấy yên từ trung đội công binh. Các trung đội

ấy đều  đóng gần ban chỉ huy trung đoàn. Tôi đánh thức thượng sĩ của trung đội nhạc và chìa

ra tờ lệnh về việc cấp ngựa, đồng thời đề nghị thượng sĩ cho tôi con ngựa tốt nhất, cũng chính

là sai lầm đầu tiên của tôi trong quân chủng kỵ binh: khi anh ta nhìn thấy tôi đeo cầu vai pháo

binh có sọc đỏ (của kỵ binh có sọc xanh dương nhạt), anh ta nhận ra sự kém cỏi của tôi và

chọn lấy con ngựa tồi nhất. Anh ta liêc tục tán dương những phẩm chất không có thực của con

vật đáng thương, cứ như một tay lái ngựa Digan, và thành công trong việc khiến tôi chấp nhận

rằng đó thực sự là con tốt nhất trong chuồng. 

Tôi đưa con ngựa tới trung đội công binh. Do đã biết tôi cần gì nên tay hạ sĩ quan trực đề nghị

tôi chọn một bộ yên kỵ binh. Chỉ ngón tay vào bộ  đầu tiên tôi thấy, và do vẫn chưa biết cách

thắng yên ngựa, tôi yêu cầu anh ta làm giúp tôi chuyện  đó. Và do không có khái niệm gì về

việc dùng bàn  đạp  để leo lên ngựa, tôi rời chuồng ngựa, nhìn quanh  để tìm một cái bậc phù

hợp, sao cho đứng từ đó tôi có thể cúi người trèo xuống chú tân tuấn mã của mình. Sau nhiều

lần thử, tôi lôi con ngựa ra một cái rãnh và leo lên. May thay trò này diễn ra trong bóng tối mịt

mùng và không ai nhìn thấy tôi: bằng không, ắt hẳn ở trung đoàn này tôi chẳng còn mặt mũi

nào trong một thời gian dài –  đấy là nói đỡ - và tôi sẽ trở thành  đề tài bất tận cho những trò

giễu cợt ...

Tôi đi được vài chục mét thì con ngựa chợt dừng lại, từ chối bước tiếp. Mọi nỗ lực của tôi

nhằm làm con vật đi tiếp đều vô ích - tôi phải xuống ngựa thôi. Chú ngựa không đi chẳng qua

do tôi không đeo đinh thúc ngựa ở ủng: vì thế tôi buộc ngựa vào một đoạn hàng rào và đi bộ

về pháo đội. Khi chui vào căn nhà của mình, tôi cố gắng đánh thức Kuchmar nhằm hỏi mượn

anh ta đôi cựa thúc ngựa. Nhưng Kuchmar không dậy mà chỉ lẩm bẩm mỗi khi tôi lay anh ta.

Vì sợ sẽ đánh thức những người khác, tôi tóm lấy đôi ủng cao cổ của Kuchmar, tháo lấy đôi

cựa và gắn nó vào ủng của tôi. Đó là sai lầm thứ hai của tôi trong kỵ binh: bởi tôi đã gắn sai

khi quay cái khế ra phía trước ủng. 

Tôi rời căn nhà và tiến về chỗ con ngựa, tiện tay chế luôn chiếc roi ngựa từ một đoạn cành cây

để đảm bảo chú nghẽo sẽ chịu bước tiếp. Sau khi leo trở lại lên lưng nó – cũng khá chật vật –

tôi tìm cách bắt con ngựa đi nước kiệu về hướng sở chỉ huy sư đoàn. Nhưng thời tiết trở nên tệ

hơn, một cơn bão tuyết nổi lên, con  đường biến mất hẳn dưới lớp tuyết. Do vậy tôi đã không

để ý tự lúc nào mình đã lạc đường và đâm đầu vào một đầm lầy. Càng lúc con ngựa càng khó

rút chân khỏi bùn lầy. Con vật tội nghiệp cố gắng làm một bước nhảy dài để tới được chỗ đất

cứng, nhưng nó không đủ sức và ngã hẳn sang một bên, kéo cả tôi theo. Chật vật lôi được

chân phải ra, tôi đứng dậy, giúp chú ngựa đứng được lên rồi dắt nó ra khỏi đầm lầy. Việc đó

chẳng dễ dàng chút nào. Mãi sau khi cả hai lấm bê bết bùn  đất khắp người, tôi mới lôi được

con nghẽo lên được nền đất cứng. May thay, đầm lầy này cũng nhỏ và bão tuyết đã trở nên yếu

bớt. 

Con  ngựa  của  tôi đã ướt  sũng  sau  chuyến  phiêu  lưu  trong  đầm  lầy:  nó  đang  bốc  hơi  khắp

mình. Tôi cũng vậy, người ngợm đầy mồ hôi. Nhưng cơn bão đã dừng và tôi tìm lại được con

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

62

đường. Tuy vậy thời gian sắp hết và tôi phải tiếp tục lên  đường nhằm báo cáo kịp với sở chỉ

huy sư đoàn trước lúc bình minh. 

Không có khe rãnh hay đồi đụn nào dọc hai bên đường. Có lẽ sẽ thật ngu ngốc nếu cứ dắt con

ngựa đi thế này, do  đó tôi cố gắng leo lên bằng cách  đút ủng mình vào bàn  đạp. Tôi nhận ra

rằng nếu lên ngựa từ bên phải tôi sẽ quay mặt về phía đuôi chứ không phải đầu ngựa: vì thế

tôi đặt ủng trái vào bàn  đạp bên trái và sau vài khó khăn, rốt cuộc đã thành công trong việc

ngồi lên mình ngựa.  Đó là chiến thắng đầu tay của tôi trong việc tập cưỡi ngựa. Trên  đường

tới sở chỉ huy tôi leo xuống leo lên ngựa nhiều lần nhằm mục đích tập luyện. 

Sau chuyến cùng tắm bùn, con ngựa trở nên khá nghe lời và nghe lệnh tôi mà chẳng cần đến

roi. Tôi không còn nhiều thời gian nên phóng nước kiệu tới ngôi làng, đôi lúc chuyển sang phi

nước đại. Phi nước đại đối với tôi dễ hơn, nhưng không dễ với chú nghẽo, bởi nó rất mau mệt.

Tuy nhiên, tôi vẫn đến  được làng lúc rạng đông. Dừng lại trước ngôi nhà đầu tiên, tôi bắt tay

vào sửa soạn cho bản thân và chú ngựa. Bùn bẩn đã đông cứng nên cũng dễ để phủi ra khỏi áo

quân phục. Tôi chải lông con ngựa bằng một chiếc chổi rơm tự chế rồi đi tìm sở chỉ huy. 

Tôi báo cáo với phó tham mưu trưởng sư đoàn và nhận lệnh chỉ huy hai mươi kỵ sĩ của kỵ đội

trinh sát nhằm tổ chức tuần tra và phòng thủ  đoạn  đường dài 30 km từ sở chỉ huy tới chiến

tuyến. Phó tham mưu trưởng cảnh báo tôi rằng, có các đơn vị cơ động Đức đang thâm nhập

chiến tuyến quân ta, phục kích và tiêu diệt các đoàn vận tải. 

Các kỵ sĩ của kỵ đội trinh sát trông bảnh bao và tốt mã. Ngựa của họ cũng giống vậy: no  đủ,

khỏe mạnh và đẹp dáng – những con ngựa cưỡi thực thụ. Chú ngựa còm của tôi chẳng thể

sánh bằng với chúng. Trong nhóm tôi có hai trung sĩ và chúng tôi bàn với nhau xem cách nào

tốt nhất để bố trí tuyến  đường tuần tra: chúng tôi quyết định sẽ lập căn cứ tại một ngôi làng

nằm ngay giữa khu vực tuần tiễu. Sau vài thủ tục nhóm chiến  đấu của chúng tôi bắt đầu rời

làng. 

Tôi thấy khá bất tiện khi dẫn đầu nhóm chiến đấu gồm những kỵ binh tinh nhuệ trên một con

ngựa thảm hại, đặc biệt sau khi một trung sĩ nhã nhặn chỉ cho tôi thấy mình đã lắp ngược đôi

cựa ủng. Tuy vậy,  đám trinh sát vẫn  đi sau lưng tôi và không tỏ ra là họ thấy tôi cưỡi ngựa

kém thế nào. 

Ngôi làng chúng tôi chọn làm căn cứ hầu như còn nguyên vẹn và bên trong không có lính

đóng. Đám lính chuyển vào  đóng rải rác trong những ngôi nhà khắp làng, trong khi tôi chọn

một căn nhà giữa làng: ở đó dễ chỉ huy cả hai kỵ đội hơn. 

Chúng tôi lập tuyến tuần tiễu và lên kế hoạch tuần tra. Các ngả đường đã đóng băng cứng nên

cũng dễ cho đám lính của tôi di chuyển được trọn đoạn đường 15 km. Mỗi kỵ đội sẽ tuần tiễu

một ngày rồi được nghỉ một ngày. Tôi ít đi tuần do phải dùng hầu hết thời gian  để chăm sóc

con ngựa, nó đang rất cần nghỉ ngơi và ăn uống đầy đủ (sao cho xương sườn không nhô rõ qua

lớp da). Các ngả đường yên tĩnh và thanh bình, không tìm thấy các ổ phục kích của bọn Đức

và tôi hoàn toàn tin cậy vào kinh nghiệm và kỷ luật của các trung sĩ. Trong thời gian này tôi

có  điều kiện  để học lấy những nguyên tắc cơ bản về chăm sóc ngựa và chiến thuật kỵ binh

trong chiến tranh hiện đại. 

Hành quân đêm

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

63

Một tuần yên bình trôi qua. Có lần vào ban đêm tôi bị đánh thức bởi một sĩ quan. Anh ta là

chủ nhiệm hậu cầu của Trung đoàn Kỵ binh Cận vệ 24. Hóa trung đoàn của anh ta đang tái bố

trí và sẽ tiến vào làng tôi sau một ngày nữa. Khi trung đoàn tới, tôi được gọi lên ban chỉ huy

trung đoàn và được chỉ định làm trung đội trưởng của một pháo đội chống tăng. Tôi được lệnh

báo cáo lên sở chỉ huy sư đoàn, chuyển đám trinh sát trở lại về kỵ đội của họ rồi báo cáo cho

pháo đội trưởng pháo đội chống tăng, Thượng úy Cận vệ Agafonov. 

Tôi hoàn tất mọi thủ tục tại sở chỉ huy sư đoàn và tìm thấy pháo đội đóng tại rìa làng. Tôi hỏi

các tổ viên về người chỉ huy và tiến vào nhà tắm hơi, nơi có mặt pháo đội trưởng. Tôi gõ cửa -một người thấp bé có khuôn mặt Nga cởi mở cùng tính cách của một sĩ quan chuyên nghiệp

bước ra. Anh ta không mặc áo khoác và đeo lon thượng úy.  Đó là pháo  đội trưởng. Tôi nghĩ

anh ta chỉ khoảng hai lăm tuổi. Một Huân chương chiến đấu Cờ đỏ lấp lánh trên ngực – lúc ấy

thứ huân chương này còn khá hiếm. Sau khi nghe báo cáo của tôi, anh ta quay lại công việc và

đề nghị tôi chỉ huy Trung đội 2. Anh ta chỉ chỗ trung đội cho tôi và để tạm biệt, cho tôi hay

rằng trung đoàn sắp chuyển sang chiến đấu ngay sau khi hành quân kết thúc, và tôi nên giữ gìn

ngựa cho chiến đấu – đặc biệt những con ngựa kéo pháo, vốn là thứ quý giá nhất. Một lần nữa,

tôi được nhắc, ngựa là thứ quan trọng nhất trong kỵ binh: người, pháo và xe ngựa đều không

bằng. 

Tôi tìm thấy trung đội và tay phụ tá của trung đội trưởng (người đang tạm thời giữ chức trung

đội trưởng). Tôi thông báo cho anh ta về việc bổ nhiệm của mình và ra lệnh anh ta giới thiệu

nhân sự cùng khí tài của trung đội cho tôi. Không đủ thời gian cho một buổi giới thiệu  đúng

thủ tục: mọi người đã biết về việc bổ nhiệm của tôi thông qua các khẩu  đội trưởng trong khi

chúng  tôi  cùng  nhau  kiểm  tra  tình  trạng  súng  pháo,  ngựa  kéo  và  xe  ngựa.  Trung đội được

trang bị loại pháo chống tăng 45 mm, mỗi khẩu 4 ngựa kéo. Mỗi khẩu pháo có hai xe chở đạn

đi kèm, mỗi xe chở đạn do ba ngựa kéo. Một khẩu đội bao gồm mười người (khẩu đội trưởng,

xạ thủ pháo, người điều khiển khóa đạn, người nhồi đạn, người vác thùng đạn, bốn đánh xe và

một  người  giữ  ngựa).  Có  tổng  cộng  hai  mươi  ba  người  trong  trung đội:  có  thêm  trung đội

trưởng, trung đội phó và một thợ rèn. Trung đội trên nguyên tắc có ba mươi lăm ngựa nhưng

một số đã mất trong những trận đánh đầu tiên và các khẩu đội viên phải di chuyển trên xe chở

đạn và xe kéo pháo. Chúng tôi chỉ còn tám con ngựa kéo pháo, tám ngựa kéo xe và ba ngựa

cưỡi: tổng cộng mười chín con. 

Ngay trước khi khởi hành chúng tôi được cấp phát quân phục mới cho mùa đông – áo choàng

da cừu màu trắng ngà, khá nhẹ. Chúng trông khá đẹp và rất ấm áp. Tuy nhiên, thời tiết mùa

đông này thường xuyên thay đổi từ ấm trời sang đông giá, và chẳng mấy chốc áo choàng da

cừu  đã thấm ẩm. Do làm bằng da cừu chưa thuộc, chúng co rút nhăm nhúm khi khô lại, và

đám chúng tôi sớm biến thành lũ hề với tà áo bên này ngắn hơn 10 cm so với tà áo bên kia.

Cuối cùng, chúng tôi phải cởi bỏ áo choàng da cừu và mặc trở lại loại áo choàng len truyền

thống phủ ngoài lớp áo khoác độn bông telogreika. Áo khoác độn bông telogreika  mà chúng

tôi dùng không dày bằng loại áo khoác những năm 1950 và 1960, chúng khá mỏng và hay sờn

dưới lớp áo choàng. 

Chúng tôi mất cả ngày để chăm sóc lũ ngựa và chuẩn bị cho hành quân đêm. Một tay kèn thổi

lệnh “thắng yên” lúc mờ sáng, mọi người mau chóng lặng lẽ thắng yên và xiết đai ngựa. Các

khẩu  đội trưởng kiểm tra ngựa nghẽo, xe kéo và pháo, rồi báo cáo mọi thứ đã sẵn sàng để

hành quân. Tôi sắp xếp trung đội mình thành  đội hình phía sau trung đội 1. Tôi kiểm tra lại

trung đội lần nữa và báo cáo với pháo đội trưởng rằng chúng tôi đã sẵn sàng hành quân. Trăng

lên  cao  trên  đỉnh  trời.  Mặt đất đông  cứng  và  cuộc  hành  quân  hẳn  sẽ  không  khó  khăn  lắm.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

64

Tuyết trắng lấp lánh dưới ánh trăng, cọt kẹt dưới chân, tạo ra một thứ giai điệu lạ lùng khi kết

hợp với tiếng lách cách của bánh xe ngựa. 

Hầu hết chiến sĩ của tôi đã vứt bỏ mặt nạ phòng độc và túi đựng mặt nạ ngay những giờ đầu

tiên của chặng đường ra mặt trận. Tôi có chút lo lắng – không phải do tôi sợ quân  Đức sử

dụng hơi độc – nhưng tôi phải trả giá cho những mặt nạ bị mất mỗi khi có kiểm tra! Các sĩ

quan  đồng ngũ khuyên tôi: ‘Ngay khi chúng ta bước vào chiến  đấu, hãy ghi nhận càng nhiều

càng tốt là “bị đạn  địch phá hủy”’. Và tôi làm như thế thật. Ngay sau trận chiến  đầu, tôi viết

một báo cáo ghi là chiếc xe chở tất cả mặt nạ phòng độc của chúng tôi đã hoàn toàn bị phá

hủy bởi một quả bom Đức. 

Tôi chỉ có khái niệm mơ hồ về những gì sẽ xảy ra sắp tới, và chút kiến thức đáng ngờ về vai

trò chiến thuật của kỵ binh –chưa kể tới đến vai trò của các khẩu pháo chống tăng của tôi

trong trận chiến. Tôi chỉ biết một điều: phải phóng cùng tốc độ với các kiếm đội, hỗ trợ họ

bằng hỏa lực của mình, và đánh trả các cuộc tấn công của xe tăng địch nếu chúng xuất hiện.

Nhưng tôi không muốn nghĩ về các trận đánh vào lúc này, hiện tôi cảm thấy ổn thỏa và thoải

mái. Thật dễ chịu khi hít thở không khí trong lành, không có khói hay mùi của các vụ nổ. 

Trung đoàn hành quân trong yên lặng hoàn toàn, tôi sát vai cùng trung đội như một thành viên

thực thụ của Quân  đoàn Kỵ binh Cận vệ vinh quang. Mất trọn một đêm để hành quân tới mặt

trận. Sau năm hay sáu giờ hành quân, chúng tôi trông thấy ánh lửa nơi chân trời, in trên nền

trời đen thẫm mùa đông: lửa từ những ngôi làng bị bọn  Đức đốt. Chúng tôi cũng trông thấy

những chớp sáng ngắn của pháo sáng khi chúng được bắn lên trời, và vệt đạn bắn từ những

khẩu súng máy. Có thể nghe thấy tiếng pháo nổ từ xa: mặt trận đã gần kề. 

Đội hình chúng tôi dừng lại. Ở quãng đầu nghe thấy tiếng kèn gọi “Các chỉ huy, tập hợp” cất

lên. Pháo đội trưởng của tôi thúc ngựa và phóng về phía ban chỉ huy trung đoàn. Anh ta quay

về năm phút sau, hướng dẫn chúng tôi và thông báo mệnh lệnh: pháo đội chống tăng chúng tôi

sẽ tách ra phân cho từng kỵ đội. Trung đội tôi được phân cho Kỵ đội 3 và 4. Không để mất

thời gian, tôi chuyển khẩu pháo số ba của trung đội sang Kỵ đội 3, trong khi trung đội phó của

tôi chỉ huy khẩu pháo số bốn qua Kỵ đội 4. Trung đoàn tôi phải chiếm lĩnh vị trí phòng thủ

dọc theo tuyến  đường sắt.  Đó sẽ là điểm xuất phát cho cuộc tấn công sắp tới. Chúng tôi tiếp

nhận vị trí của đám bộ binh thuộc Tập đoàn quân Đột kích số 3, lúc này sẽ hành quân về hậu

tuyến. 

Kỵ đội 3 bắt đầu  đào công sự trên sườn tây của ngọn  đồi kề bên tuyến  đường ray. Chúng tôi

có vừa đủ thời gian  để đào hào và ngụy trang khí tài trước khi bình minh tới. Cùng với khẩu

đội trưởng, Trung sĩ Cận vệ Palanevich, chúng tôi tìm thấy một vị trí đặt pháo thích hợp cho

khẩu pháo số 3. Vị trí nằm trên  đỉnh ngọn  đồi, không có gì chen chắn khỏi ngọn gió tháng

Chạp lạnh buốt. Mọi vị trí khác đều không có được phạm vi hỏa lực hiệu quả phù hợp. 

Tổ pháo bắt đầu  đào xuống mặt đất đóng băng cứng. Dụng cụ  đào hào của họ  đã cũ và mòn

vẹt, có từ thời trận Stalingrad hoặc thậm chí còn xa hơn. Chúng tôi đào công sự cho khẩu

pháo và hầm trú cho tổ pháo. Vị trí bắn của chúng tôi là nơi trống trải, trên đỉnh một ngọn đồi

có thể nhìn rõ cách hàng dặm từ phía địch, chỉ có một lợi điểm: có phạm vi hỏa lực trùm lên

dãy chiến hào thứ nhất của địch và dọc tuyến  đường sắt. Đám bộ binh  đang rời đi cho chúng

tôi biết rằng quân Đức có một đoàn tàu bọc thép tuần tiễu tại khu vực này. Tư lệnh pháo binh

sư đoàn hạ lệnh cho tất cả các pháo đội phải khai hỏa vào đoàn tàu bọc thép khi nó xuất hiện

và hạ gục nó. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

65

Tổ pháo đào tại vị trí đặt pháo mãi cho tới lúc bình minh. Chúng tôi san bằng nền công sự đặt

pháo và cẩn thận ngụy trang mặt đất bằng tuyết. Sau khi hoàn tất công việc, tổ pháo lăn khẩu

pháo vào vị trí, tháo các cà mèn và tới chỗ xe nhà bếp, chỉ để xạ thủ pháo ở lại vị trí. Xe nhà

bếp cũng gần  đấy, giữa một rãnh  đất. Tổ pháo nhận món cháo kiều mạch nóng và bánh mì

lạnh cứng, món này rời thành mảnh vụn trong thời tiết lạnh. Mọi người ăn cùng nhau, cũng

giống như khi họ cùng nhau làm việc. Cứ hai hoặc ba người cùng ăn chung một cà mèn, họ

lần lượt thay phiên nhau dùng thìa múc cháo. Sau khi ăn xong bữa, họ chùi sạch cà mèn bằng

tuyết rồi uống chút nước trà nóng cũng từ cái cà mèn ấy. Sau cùng, họ  đốt thuốc, che điếu

thuốc lá sau ống tay áo choàng, lặng lẽ trò chuyện về cuộc sống thời trước chiến tranh. 

Tổ pháo  đã sống cùng nhau một thời gian dài và rất gắn bó qua bao nhiêu lần hành quân và

chiến  đấu. Họ biết mỗi sai lầm của tổ viên có thể lấy đi mạng sống của tất cả,  đó là điều  đã

gắn chặt họ lại với nhau. Giữa trận đánh, họ hành động thống nhất như một. Họ biết chính xác

điều gì phải làm: họ hiểu rõ nhau không cần phải nói thành lời và luôn tuân theo từng mệnh

lệnh của khẩu đội trưởng. 

Không ai muốn nói về những ngày sắp  đến. Không ai muốn tranh luận xem kẻ thù sẽ hành

động ra sao, tại đây, tại khu vực này của mặt trận, nơi hoàn toàn mới mẻ và xa lạ với chúng

tôi. Trong khi đó, Mùa đông luôn nhắc nhở chúng tôi rằng bây giờ đang là tháng Chạp: nhiệt

độ thường hạ thấp khi đêm xuống; gió thổi, quất tuyết vào mặt chúng tôi; năng lượng và hơi

ấm nhận được từ bữa ăn nóng bị thổi bay hết, chúng tôi ngày càng thấy lạnh hơn. 

Bọn Fritz thường xuyên nã súng máy và tiểu liên về phía tuyến phòng ngự chúng tôi. Những

đường đạn bay vọt trên  đầu về phía khu rừng phía sau, nơi các đơn vị hậu cầu của kỵ đội –

ngựa, xe kéo,  đạn dược –  đang trú chân. Đôi khi đạn bắn trúng một tảng đá rồi văng lên bầu

trời tối sẫm. 

Một mảnh thiên đường

Phía sau phòng tuyến chúng tôi khoảng 250 mét có một ngôi nhà. Nó vẫn lành lặn sau những

trận  đánh  diễn  ra  trong  vùng  như  nhờ  một  phép  màu.  Đó  là  một  ngôi  nhà  nông  dân  bình

thường với bếp lò kiểu Nga, mái nhà và cửa sổ còn nguyên vẹn. Tôi cũng thấy ánh đèn yếu ớt

của một chiếc đèn tự chế chiếu qua một khung cửa sổ.  Đó là ngôi nhà mọi người chui vào

nghỉ khi được cấp trên cho phép, cứ như một khu nghỉ dưỡng cao cấp. Họ tới đây để được

sưởi ấm đôi chút.

Trong nhà đầy binh lính và sĩ quan: bộ binh, kỵ binh và lính pháo binh đều chen chúc nhau ở

đây. Một số thì ngồi, một số nằm ngủ dưới chiếc bàn và băng ghế, một số đang nằm trên bếp

lò, một số lại đứng ngủ gà gật, tựa lưng vào người bên cạnh. Không khí ngột ngạt đến độ nếu

có ai mở cửa vào, anh ta sẽ ngã ngửa vì hơi ấm từ mồ hôi, giẻ bọc chân cũ nát và từ những

thân người lâu không tắm rửa. Mặc dù vậy,  đây vẫn là một mảnh của thiên  đường cho các

chiến sĩ ngoài mặt trận. Chốc chốc cửa lại mở và một người nữa bước vào. Nhưng một trung

úy bộ binh,  đang ngồi cạnh chiếc bàn, lên tiếng cảnh báo mọi người cần rời khỏi nhà trước

bình minh, bởi ban ngày nơi này sẽ không an toàn chút nào. Anh ta cảnh báo sẽ có pháo kích

của pháo binh  Đức và đoàn tàu bọc thép, vốn  đang tuần tra quanh khu vực. Sau khi đã lưu  ý

mọi người, viên trung úy đứng dậy, ra lệnh cho tất cả cánh bộ binh dưới quyền ra ngoài, rồi

rời khỏi ngôi nhà. Căn nhà thoáng hơn hẳn sau khi bọn họ đi khỏi.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

66

Nhưng rồi cánh cửa mở ra và một người lính  đang lạnh cóng bước vào. Dáng người trung

bình,  ăn vận toàn trắng, anh ta đem theo một khẩu tiểu liên  Đức. Sau khi cởi bao tay và mũ

ấm mùa đông, anh ta nhờ: “Các anh em hãy giúp tôi! Tôi đang cóng gần chết đây này!” “Cậu

ở đâu mà lạnh cóng vậy!” tôi hỏi. “Từ kia!” Anh ta chỉ về phía chiến tuyến. “Chúng tớ nhận

lệnh phải bắt sống một tù binh từ chiến hào bọn Đức. Chúng tớ thất bại và được phép làm ấm

người một chút, sau  đó quay lại nằm phục kích cho tới khi hoặc bắt được tù binh, hoặc lạnh

cóng đến  chết.”  Sau  khi  nói  thế,  tay  trinh  sát  leo  lên  bếp  lò,  thậm  chí  không  buồn  cởi  áo

choàng ngụy trang hay để lại khẩu tiểu liên dưới sàn. Tôi bảo anh ta không nên ở lại ngôi nhà

sau khi bình minh. Anh ta trả lời gì đó và lập tức lăn ra ngủ như chết. Sau khi rời khỏi căn nhà

dễ chịu  đó, tôi ra lệnh cho người của mình, những người còn ở lại, phải đánh thức anh trinh

sát. 

Khi quay về vị trí đặt pháo, thậm chí bão tuyết còn trở nên mạnh hơn. Nhưng tôi đã phấn khởi

hơn: giờ đây tôi có chút hơi ấm dưới lớp áo choàng và trong đôi ủng cao cổ. Xạ thủ pháo đang

kiểm tra khẩu pháo và đạn dược trước trận đánh. Người cuối cùng của tổ pháo đã quay về từ

ngôi nhà. Khi tôi hỏi về người trinh sát, họ nói rằng đã đánh thức anh ta, rằng anh ta thức dậy

nhưng lại quay lên bếp lò, miệng nói: “Mặc kệ điều gì sẽ xảy ra, tôi cứ ngủ thêm nửa tiếng

nữa!”

Khi bình minh lên, chúng tôi nghe tiếng đoàn tàu của bọn Đức tới gần. Tuyến đường ray chạy

qua một khe hẻm bên sườn chúng tôi nên chúng tôi không thể thấy điều gì đang diễn ra. Và

rồi đoàn  tàu  bọc  thép  từ  từ  nhô  khỏi  khe  hẻm,  lập  tức  một  làn  mưa  đạn  từ  các  khẩu  pháo

phòng không và những vũ khí khác trút lên ngọn đồi của chúng tôi. Tôi chỉ biết hét: “Pháo và

tổ pháo, ẩn nấp!” Và cả pháo lẫn tổ pháo thủ lập tức rút xuống chiến hào. Có lẽ cơn bão lửa từ

đoàn tàu bọc thép chỉ diễn ra ngắn thôi, nhưng với chúng tôi nó như kéo dài bất tận. Chúng tôi

có bắn trả không? Không thể bắn từ vị trí trống trải thế này! Và mặc dù có mấy khẩu pháo 76

mm ZIS-3 đóng phía sau chúng tôi, chúng cũng giữ im lặng. Chẳng có gì lạ: hỏa lực từ đoàn

tàu quá mạnh, tập trung và ngoài mong đợi, sẽ là tự sát nếu khai hỏa giữa vị trí trống trải để

bắn trả kẻ địch từ khoảng cách xấp xỉ 1.000 mét.

Đoàn tàu bọc thép đột nhiên ngừng bắn và quay mất về khe hẻm. Chúng tôi tập hợp lại từ các

hầm trú ẩn và bắt đầu kiểm tra xung quanh. Tổ pháo thủ và khẩu pháo vẫn nguyên vẹn. Tuy

vậy, khu vực xung quanh vị trí của chúng tôi bị đạn xới nát lên. Bờ công sự cũng bị phá nát. Ụ

đặt kính ngắm cũng bị hư hại nhẹ vì một mảnh pháo, còn nếu như xạ thủ pháo không tháo

kính ngắm vào đúng giây cuối cùng, hẳn nó cũng bị phá hủy, biến khẩu pháo trở thành mù dở.

Tình trạng cũng tương tự trong dãy chiến hào của Kỵ đội 3. Các ụ súng máy bị trúng nặng

nhất. Chúng tôi dần dần hiểu ra tình huống vừa rồi: đoàn tàu địch đã bắn vào những mục tiêu

do một quan trắc viên pháo binh cung cấp. Chúng tôi mau chóng xác định ra hắn: hắn nấp tại

một tháp cao, nằm phía sau tuyến đường ray khoảng 700 mét. Tư lệnh pháo binh sư đoàn ra

lệnh cho chúng tôi tiêu diệt nó. 

Chỉ  mất  vài  giây để  chuẩn  bị  pháo.  Tôi  ra  lệnh:  “Nhắm  vào  cái  tháp,  đạn  mảnh,  nhắm  ...

Nhắm vào điểm giữa của phần trên tháp! Bắn!” Chúng tôi bắn trượt. “Nhắm thấp hơn! Bắn!”

Lần này thì trúng. “Bốn đạn phá, bắn nhanh!” Sau phát đạn thứ tư cái tháp sụm xuống. Tôi ra

lệnh: “Ngưng bắn, ghi nhận mục tiêu số 2 - tháp quan trắc - đã bị tiêu diệt!” Chúng tôi vui

mừng với kết quả pháo kích này và xe tiếp  đạn chở thêm nhiều  đạn tới từ cái khe sau lưng

chúng tôi. 

Tới lúc ấy, chúng tôi mới nhận ra “mảnh thiên đường” của mình đã biến mất. Thay vào đó là

một đống  gạch  và  gỗ,  khói  bốc  lên  từ  dưới đống đổ  nát.  Tay  trinh  sát  có  thoát  ra  kịp  lúc

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

67

không, hay anh ta đang bị chôn vùi dưới đống mảnh vụn? Hai lính bộ binh đi ủng quấn xà cạp

dò dẫm tới đống gạch vụn, đi quanh một lát, lắc đầu rồi bỏ đi. 

Chúng tôi chuẩn bị đón cuộc viếng thăm kế tiếp của đoàn tàu bọc thép. Tôi tới vị trí quan sát

của kỵ đội trưởng để bàn kế hoạch hành  động sắp tới và cách thức phối hợp hỗ trợ. Kỵ đội

trưởng hứa cho tôi con ngựa khác để thay cho con của xe kéo pháo vừa chết: con này bị giết

trong trận pháo kích. Nhưng đoàn tàu bọc thép không xuất hiện trở lại: hóa ra đám trinh sát và

kỹ sư công binh đã cho nổ tung tuyến đường ray. 

Đêm xuống, đơn vị nhận lệnh tái bố trí tại một khu vực khác của mặt trận. Còn những tổ pháo

thủ chúng tôi được lệnh phải thực hiện một đợt pháo kích chính xác lên dãy chiến hào đầu tiên

của bọn  Đức, yểm trợ cho việc thay đổi vị trí các đơn vị quân ta. Một lần nữa, chúng tôi làm

nhẹ gánh cho cánh bộ binh, và chúng tôi vui vẻ thực hiện, cũng nhằm làm nhẹ bớt cho bản

thân một lượng đáng kể đạn pháo, vốn quá nặng và quá nhiều đối với mấy chiếc xe tiếp đạn. 

Thay đổi hướng và góc bắn, chúng tôi đều đặn nã đạn vào các vị trí quân Đức. Chúng tôi bắn

bốn quả theo mỗi hướng và góc độ khác nhau, rồi chuyển sang khu vực khác. Sau khi đã bắn

ít nhất sáu mươi phát trong mười lăm phút, tôi ra lệnh “Ngưng bắn!”. Trong bóng tối dày đặc,

khẩu pháo của chúng tôi di chuyển hòa vào đội hình hành quân của trung đoàn. Khi đi ngang

căn nhà đổ nát, tôi không khỏi dừng lại để tìm người lính trinh sát. Trời đất, mọi hy vọng của

tôi đều vô ích. Tôi chỉ thấy vài mảnh vải từ chiếc áo choàng trắng của anh ấy dưới đống đổ

nát. “Thật tội nghiệp,” tôi nghĩ khi thúc con ngựa, “anh ấy chỉ muốn thêm vài phút yên tĩnh,

thay vì thế lại phải an nghỉ vĩnh viễn!”

Tôi phi tiếp,  đắm chìm trong những suy nghĩ về thiên  đường và thượng giới – phần thưởng

cho một con người đã sống tốt và không có gì đáng trách. Một câu chuyện cười trung đoàn

chợt hiện lại trong đầu...

Có một bà già sống trong làng. Suốt đời, bà gắng giữ gìn trinh tiết vì muốn  được lên thẳng

thiên  đàng  ngay  sau  khi  chết.  Cả  làng đều  biết  bà  ta  khăng  khăng  cương  quyết  ra  sao,  và

không một người đàn ông nào tìm cách khêu gợi bà.

Rồi thì giờ phút ra đi cũng tới. Bà ta cầu nguyện và nói với linh mục của làng: “Thưa cha, xin

hãy cấp cho con giấy chứng nhận con suốt đời vẫn giữ được trinh tiết – ai trong làng cũng biết

thế và cả cha cũng biết thế.” “Con cần cái giấy làm gì?” “Để lên thiên  đàng, thưa cha. Con

muốn lên thẳng thiên  đàng, không vướng víu bất cứ thủ tục nào.” Linh mục bối rối. Kể cũng

lạ vì chưa bao giờ ông phải viết một tờ giấy như vậy. Nhưng cuối cùng ông quyết định: “Thời

thế thay đổi rồi. Thời nay quả là con cần giấy chứng nhận cho mọi thứ, ngay cả việc lên thiên

đàng.” Và ông viết cho bà tờ giấy chứng nhận. 

Bà già về nhà và qua đời bình an với tờ giấy trong tay. Bà lên thẳng cổng thiên đàng và thấy

một hàng người dài đang chờ.  Đó là trọn một trung đoàn bộ binh, bị giết trong những trận

đánh ở Mãn Châu, đang đi qua cổng thiên đàng với đầy đủ súng pháo. Bà già cố gắng len qua

hàng người, nhưng Thánh Paul, người có nhiệm vụ gác cổng, hét lớn: “Ngươi đi đâu vậy, mụ

già kia, ngươi không thấy cả trung đoàn  đang đi hả? Họ xứng đáng vào trước, vì đã hy sinh

trên chiến trường.” Bà già đứng trước cổng và bật khóc. Một xe kéo pháo  đi ngang và người

đánh xe vui vẻ hỏi bà: “Tại sao bà khóc, hở bà già?” “Làm sao tôi không khóc được chứ? Tôi

đã giữ gìn trinh tiết suốt đời, không ngủ với một ai, thậm chí có cả giấy chứng nhận, vậy mà

tôi không thể vào được thiên đàng!” “Đừng lo bà già ơi, tôi giúp bà được mà. Trèo lên xe kéo

pháo của tôi, bà sẽ được đi qua trong vai con điếm của trung đoàn ta...”

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

68

Bị kẻ thù bao vây

Nhiệm vụ của chúng tôi giờ đây không phải là phòng ngự, mà là tiến vào lỗ hổng trên tuyến

phòng thủ của kẻ địch và xông thẳng lên, khai thác thành quả của cuộc tấn công.  Đó chính là

những gì chúng tôi đã làm trong cuộc tấn công Nevel. Vòng ngang Hồ Ezerische, chúng tôi lọt

qua khe hở trong chiến tuyến quân  Đức, tìm lối đi qua đám bùn lầy kinh khủng. Hành lang

này nằm dưới tầm hỏa lực của pháo binh, súng cối và thậm chí đại liên Đức bắn từ cả hai bên

sườn. Chúng tôi đi xuyên những vị trí nguy hiểm đó vào ban đêm, trong im lặng tuyệt đối. Nói

chuyện và hút thuốc bị nghiêm cấm. Đạn pháo và đạn bộ binh Đức bay qua mà không làm hại

chúng tôi, bởi chúng không phát hiện ra chúng tôi. Nếu không có  đám bùn  đáng nguyền rủa

thì việc tiến qua khe hổng có lẽ khá dễ thở. Chúng tôi thiếu ngựa do bị thiệt hại trong những

trận đánh trước: khẩu pháo số 3 được kéo chỉ bằng ba ngựa, thay vì bốn con; và một số tổ viên

phải đi bộ, do cũng bị mất ngựa bởi đạn  địch. Khi trung đoàn cất bước tiến nhanh, họ phải

nhảy lên các khẩu pháo do ngựa kéo. 

Trong khi đó, sương giá ngày càng mạnh hơn, lũ ngựa đóng tuyết khắp mình, còn binh lính

run rẩy dưới cơn gió lạnh chết người. Chúng tôi an toàn lọt qua vùng nguy hiểm và tiếp tục

hành quân dưới sự che chở của thời tiết xấu – những bông tuyết buốt nhọn từ trên trời rơi

xuống. Tới chiều, trung đoàn đã tập trung giữa một khe hẻm dài và khá sâu. Mặt dốc đối diện

với quân  địch gần như dựng đứng,  điều này giúp chúng tôi an toàn trước đạn pháo và súng

máy. Thứ duy nhất có thể hại chúng tôi là đạn cối bắn chính xác, nhưng bọn Fritz sử dụng

chúng để bắn quấy rối, không hề biết vị trí chính xác của chúng tôi.

Trong  một đợt  pháo  kích,  con  ngựa  dưới  mình  sư  đoàn  trưởng  chúng  tôi,  Tướng  N.  S.

Chepurkhin, bị giết chết, còn vị tướng thì bị thương. Chúng tôi kính trọng và yêu mến sư đoàn

trưởng của mình vì ông biết quan tâm như một người cha, công bằng với binh lính cũng như sĩ

quan. Tất cả đều buồn sâu sắc khi biết vị tướng của mình bị thương, nhưng điều này không

gây lo sợ hay bối rối trong sư đoàn. Trung đoàn tôi chuẩn bị cho những trận đánh và cuộc tấn

công mới. Các xe nhà bếp dã chiến dừng ngay dưới sườn dốc của khe hẻm và chuẩn bị thức

ăn. Những người đánh xe và kỵ sĩ cho ngựa ăn, các sĩ quan thú y và thợ rèn kiểm tra lại lũ

ngựa. Các khẩu  đội trưởng kiểm tra pháo và xe chở đạn dược. Mỗi người sử dụng thời gian

nghỉ giữa chiến dịch để làm công việc của mình. Liên lạc viên gọi các chỉ huy tới tập trung tại

ban  chỉ  huy  trung đoàn.  Ai  cũng  muốn  hong  khô  quần  áo  trước  cuộc  tấn  công  và  làm  ấm

người một chút, tuy nhiên đốt lửa bị cấm tuyệt đối. Tất cả những gì chiến sĩ có thể làm là cởi

ủng cao cổ và quấn lại xà cạp.

Pháo  đội trưởng của chúng tôi quay về và thông báo với một giọng chậm rãi điềm tĩnh: các

đơn  vị  phục  vụ  và  hậu  cần  của  trung đoàn  phải  ở  lại  khe  hẻm,  trong  khi đó  chúng  tôi  sẽ

chuyển sang tấn công vào buổi chiều. Trung đội chống tăng số 1 sẽ yểm trợ Kỵ đội 1 và 2,

trong khi Trung đội 2 yểm trợ Kỵ đội 3 và 4. Trong khi tấn công có khả năng sẽ phải đối đầu

với thiết giáp địch. 

Khi trời tối, trung đoàn lặng lẽ lập thành đội hình chiến đấu. Cuộc tấn công bắt đầu. Tôi, cùng

với trung đội của mình, thuộc tuyến hai của trung đoàn, nơi đã bắt đầu giao chiến với địch.

Nhưng trận đánh không thành công và chúng tôi phải quay về lập tuyến phòng thủ. Kế hoạch

thông thường của một cuộc đột kích kỵ binh vào hậu phương địch  đã thất bại từ lúc đó. Lỗ

hổng do cánh bộ binh tạo giữa tuyến phòng ngự Đức quá hẹp – khoảng 10 tới 15 km – và các

chỉ  huy  của  chúng  tôi  không  thể  chiếm được  dù  chỉ  thêm  một  tuyến  chiến  hào  của địch.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

69

Chúng tôi chỉ nhận ra điều  đó khi nhóm trinh sát của trung đoàn bị tiêu diệt dưới hỏa lực dữ

dội của chiến tuyến thứ hai quân Đức. 

Tuyến phòng ngự của chúng tôi đóng trên địa hình thấp và ẩm ướt, phía sau chiến hào là một

khu rừng nhỏ. Nhưng sương giá dữ dội vẫn không thể làm nước trong đất đông lại, khiến gần

như không thể đào  đất được. Chỉ cần  đào xuống đất 15 cm là có nước xuất hiện trong hố, vì

thế chúng tôi phải nằm trong chiến hào  ướt át, nông choẹt dưới làn đạn quân Đức. Tuy nhiên

ban  đêm nước có  đông lại một chút và áo choàng chúng tôi dính vào dưới và hai bên vách

chiến hào.  Valenki, loại ủng dạ chúng tôi vừa được phát, cũng bị ướt và dính vào xà cạp. Tất

cả chúng tôi đều run rẩy vì lạnh, chúng tôi phải bò ngược về phía khu rừng, tại đấy chúng tôi

chạy nhảy để làm ấm người. Lũ ngựa và xe chở đạn cũng đóng trong rừng. Ở đấy có một ngọn

đồi nhỏ, những người đánh xe đào mấy dãy hào nông trên mặt đất cao, chặt cành linh sam gần

đấy và trải xuống đáy hào. Nhưng quân địch mau chóng phát hiện ra vị trí này, chúng đưa

pháo tới và trút đạn xuống. Súng cối phản lực sáu nòng của Đức,  Vanyusha, là thứ gây thiệt

hại nhiều nhất cho chúng tôi. 

Chúng tôi ở trong tình trạng tồi tệ. Nước đọng trong chiến hào và sự thiếu hoạt động đã ảnh

hưởng xấu tới sức khỏe mọi người.  Để làm cho tình thế tồi tệ hơn, bọn Fritz đóng chặt dãy

hành lang cho tới giờ vẫn còn mở dẫn về hậu phương; do đó đã hoàn toàn bao vây chúng tôi.

Việc tiếp tế lương thực và đạn dược ngừng hẳn lại. Mọi người không được phát bữa ăn nữa.

Trong vài dịp hiếm hoi thời tiết tồi tệ cho phép máy bay bay tới, “máy bay ngô” xuất hiện giữa

trời và thả xuống những túi đựng lương khô. Nhưng họ thường nhầm vị trí chúng tôi và thả

xuống chỗ quân  Đức. Tất cả những gì chúng tôi có thể làm là mơ về những túi lương khô

trong tay địch. Bằng đôi môi khô khỏng chúng tôi nguyền rủa bọn Fritz khốn kiếp, nguyền rủa

thời tiết, sự ẩm ướt và mặt đất lầy lội ướt sũng đã tước của chúng tôi sự che chắn khỏi súng

máy và pháo binh địch.  Đứa con đẻ thường gặp của cái lạnh, cái đói và sự bẩn thỉu – lũ rận –

đã xuất hiện. 

Chỉ huy Kỵ đội 4 uống say xỉn và quyết định cải thiện tình hình bằng cách mở một cuộc đột

kích vào vị trí quân  Đức mà không thèm xin phép trung đoàn trưởng. Anh ta ra lệnh cho kỵ

đội mình tấn công bọn  Đức, tự mình  đi bộ trống trải phía trước tuyến xung kích. Anh ta dẫn

đầu kỵ đội về phía vị trí quân  Đức mà không có pháo bắn chuẩn bị, thậm chí không có súng

máy yểm trợ theo quy tắc. Cách chiến hào quân Đức khoảng 20 m, gã chỉ huy kỵ đội bị giết

chết và cuộc đột kích dừng lại do hỏa lực tập trung của địch. Những người sống sót của Kỵ

đội 4 bò ngược về chiến hào của mình.

Trung đoàn trưởng nổi điên vì sự việc xảy ra, nhưng không còn ai để kết tội: viên sĩ quan có

tội đang nằm chết ngoài kia. Chúng tôi quyết định sơ tán người chết khỏi chiến trường vào

ban  đêm, nhằm tránh thêm tổn thất. Tinh thần mọi người xuống thấp –  đói và lạnh  đã có tác

động. 

Khi kiểm tra những người đánh xe và xe chở đạn của mình, tôi lưu  ý thấy có một cột khói

mảnh gần đấy. Đám khói bốc lên từ một khe đất nhỏ. Khi tới gần hơn, tôi nhận ra một nhóm

sĩ quan  đang sưởi ấm bên một đống lửa nhỏ, thứ người ta hay gọi là kiểu đốt lửa “Tashkent”.

Trong các sĩ quan có một bác sĩ của trung đoàn tôi. Vài sĩ quan  đang ngồi trần tới thắt lưng

bên đống lửa, hong khô áo tunic và đồ lót, trong khi đám rận – lúc nhúc trong mớ quần áo –

nổ lách tách làm vui tai mọi người. Các sĩ quan run rẩy và nguyền rủa chiến tranh bằng những

lời lẽ tục tĩu nhất. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

70

Tôi cũng ngồi cạnh  đống lửa, hơ ấm đôi tay lạnh giá. Người bác sĩ, một đại úy,  đề nghị một

cách giết rận khác không cần phải cởi áo tunic. Anh ta lôi từ túi áo ra một băng vải, gỡ dài và

nhét một đầu băng xuống dưới cổ áo tunic. Sau khi ngồi như vậy khoảng mười đến mười lăm

phút, anh ta kéo dải băng ra. Khoảng hơn chục con rận bám trên dải băng. Đại úy dùng kéo cắt

bỏ đoạn băng ấy và ném vào đám lửa. Đoạn băng cháy bùng cùng với đám rận. 

Đám sĩ quan đều khoái cách dùng dải băng “câu” rận mới mẻ này và bắt đầu làm theo. Nhưng

tất nhiên, cũng là vô hiệu, bởi rận sinh sản trên một cơ thể bẩn thỉu và yếu sức nhanh chóng

hơn nhiều so với khả năng tiêu diệt chúng bằng một cái “que giết rận”. Tất cả chúng tôi đều

cần tắm rửa và tẩy trùng sạch sẽ, nhưng không thể làm việc ấy trong điều kiện hiện tại – thậm

chí khói từ một đống lửa nhỏ như kiểu “Tashkent” cũng có thể thu hút pháo binh địch. 

Đó là lúc tôi phải rời đống lửa. Tình thế chúng tôi khá tồi tệ, bọn Đức bất cứ lúc nào cũng có

thể tổ chức đột kích vào vị trí chúng tôi: vì thế tôi không còn lựa chọn nào khác ngoài việc

quay về khẩu đội mình. 

Khẩu đội trưởng, Trung sĩ Cận vệ Palanevich, đã lập một chỗ trú tốt để qua đêm, ra lệnh cho

tổ pháo đem gỗ khô và cành linh sam tới hầm trú ẩn cạnh khẩu pháo. Buổi chiều khá ẩm ướt –

sương xuống thấp – và chúng tôi không thể nhìn rõ vị trí kẻ địch.

Tôi bố trí chiến hào của mình cách khẩu pháo khoảng 10 mét, gần một cái gò nhỏ. Tôi ra lệnh

thay thế những cành cây bị ướt bằng những cành khô. Một người đánh xe đem bữa tối tới cho

tôi, đồng thời cũng là bữa trưa. Món súp kê loãng trong cà mèn vẫn còn nóng. Tôi đặt cà mèn

lên mặt gò và ăn một cách thích thú, mặc dù nó chẳng có mùi vị gì và không có bánh mì kèm

theo, bánh  đã đông lại cứng ngắc. Nhưng thức ăn làm tôi ấm lên và tôi quyết định  đào chiến

hào của mình rộng ra trước lúc bọn Đức có thể tấn công. 

Vừa gạt lớp tuyết trên đỉnh gò để đào xuống, tôi chạm phải một mảnh áo khoác Đức. Khi thọc

sâu hơn xuống tuyết, tôi nhận ra ngọn gò nhỏ gần chiến hào của mình thật ra là cái xác đông

cứng của một lính  Đức. Thật chẳng vui vẻ gì khi có  được hàng xóm như thế! Đặc biệt khó

chịu là tôi vừa dùng thân hắn làm bàn ăn tối. Cũng thế, trong đêm trước tôi đã dùng xác chết

ấy làm vật chắn gió để tựa lưng mình vào. Vậy là tôi cần đào cho mình một chiến hào khác và

ngụy trang cái cũ bằng tuyết. Nhưng giờ đây, tôi lún mình vào cái chiến hào giá lạnh, ướt át và

chật hẹp này. Dần dần, tôi đi vào giấc ngủ.

Tôi thức dậy vào khoảng nửa đêm, lạnh cóng tới tận xương và run lẩy bẩy. Tôi quyết định:

“Dù có  điều gì xảy ra, mình cũng không để ý tới an toàn nữa,” và đi vào rừng để nằm xuống

lớp rơm trên chiếc xe chở đạn. 

Tôi bị đánh thức bởi tiếng nổ của đạn cối Đức, đang rơi xuống khắp nơi: có lẽ một cuộc pháo

kích nữa của khẩu súng cối sáu nòng Vanyusha. Những con ngựa vẫn bị buộc vào xe đang

phóng  lồng  như  điên  trong  khu  rừng.  Tôi  nhảy  xuống,  nửa  tỉnh  nửa  mê,  tìm  cách  dừng  lũ

ngựa. Một con  đã bị thương khá nặng; hai con khác có những vết thương dài tứa máu dọc

sườn. Hai bên chiếc xe chở đạn lỗ chỗ mảnh đạn. Tôi gọi người đánh xe để tháo con ngựa què

ra, nó đã gục xuống tuyết. Một trung sĩ vừa chạy từ chỗ đặt pháo tới cho hay rằng người đánh

xe nằm ngủ trong chiến hào dưới chỗ chiếc xe vừa đậu, nhưng tôi không tin anh ta. Không thể

nào  anh  đánh  xe  của  tôi,  kỷ  luật  và  tháo  vát  như  vậy,  lại  vẫn  ngủ  say  sau  cuộc  pháo  kích

khủng khiếp của khẩu  Vanyusha. Trong khi trung sĩ tháo con ngựa, tôi chạy tới chiến hào.

Người đánh xe vẫn nằm bất động. Thoạt đầu, tôi cũng nghĩ là anh ta đang ngủ: nhưng khi lay

người để đánh thức, tôi nhận ra anh ta đã chết. Trung sĩ bước tới, tháo nút áo choàng và áo

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

71

tunic của người đánh xe, và chúng tôi trông thấy một lỗ  đạn lớn trên ngực anh ấy, ngay chỗ

trái tim. Chúng tôi lấy giấy tờ tùy thân của anh cùng những giấy tờ khác và chôn anh trong

chiến hào, cắm cái gậy nhỏ đính tấm bảng gỗ lên trên nấm mộ. 

Tôi vẫn ngạc nhiên tại sao sự việc như vậy lại xảy ra – tôi nằm trên xe cách mặt đất nửa mét

thì còn sống và thậm chí không hề bị thương (mặc dù áo choàng của tôi bị rách nhiều chỗ vì

mảnh đạn), còn người đánh xe nằm trong hào dưới chiếc xe lại bị giết chết. 

Trước khi kịp hoàn tất việc chôn cất người đánh xe, chúng tôi lại nghe thấy tiếng gào đáng sợ

của khẩu Vanyushavà thêm hàng chuỗi mảnh đạn chết người rơi xuống khoảnh rừng cách đó

không xa. Khẩu cối sáu nòng thật nguy hiểm trong rừng vì đạn nó nổ trên cao khi đập trúng

thân cây, văng mảnh xuống dưới, giết chết người đang nấp ở dưới.

Con ngựa què phải bị mổ thịt và đêm đó các đơn vị đều được ăn tối với thịt ngựa tươi.

Chúng tôi chỉ ở vài ngày trong vòng vây chật hẹp  đó, nhưng nó đã tạo nên những kỷ niệm tồi

tệ nhất suốt cuộc chiến tranh  đối với hầu hết mọi người (trừ tôi ra, vì tôi đã sống qua cuộc

phong  tỏa  Leningrad).  Nhưng  một  buổi  chiều  tháng  11  năm  1943,  chúng  tôi  được  lệnh  rút

khỏi vị trí và đột phá thoát ra. Khi thực hiện, vòng vây bị phá vỡ ngay lần nỗ lực đầu tiên của

đám lính tiên phong và trong đêm toàn bộ trung đoàn rời vị trí lặng lẽ chui qua lỗ thủng. Giờ

đây tất cả chúng tôi đều phấn khởi bởi biết được cuối cùng mình cũng sẽ được tắm rửa và ăn

uống đàng hoàng. 

Nhưng khi rời vị trí, tôi phạm một sai lầm nghiêm trọng có thể làm mất mạng như chơi, hoặc

thậm chí tệ hơn nữa là làm tôi mất tự do. Sau khi đưa khẩu pháo của Palanevich và mấy chiếc

xe chở đạn nhập vào đội hình hành quân của trung đoàn, tôi quyết định  đi kiểm tra xem khẩu

pháo còn lại của trung đội mình, dưới quyền chỉ huy của Trung sĩ Cận vệ Petrenko, có  được

thông báo về lệnh khởi hành không: nếu khẩu pháo vẫn còn trong vòng vây, tôi cũng có phần

trách nhiệm. Lúc ấy tôi không có vũ khí gì trong tay – thậm chí không có cả súng lục – vì vậy

tôi lấy khẩu carbine của lính dưới quyền và quay lại chỗ  đóng quân trước đấy của Kỵ đội 4.

Xung quanh hoàn toàn yên tĩnh – chỉ có tiếng gió rít trên rặng cây và tuyết lạo xạo dưới chân.

Tôi nhét đạn vào ổ  đạn và thận trọng tiến gần vị trí đặt pháo. Không còn người nào trong

chiến hào. Dấu vết trên tuyết cho thấy rõ tổ pháo thủ đã rời đi cùng với kỵ đội. Kẻ địch cũng

không động tĩnh: chúng không biết gì về việc chúng tôi rút lui, nếu không chúng đã tấn công

và bắt chúng tôi phải giao chiến – điều mà chúng tôi không cần vào lúc này.

Như thường lệ, bọn Đức bắn pháo sáng và quấy rối bằng súng máy và pháo binh. Tuy nhiên,

tôi vẫn có thể dễ dàng đâm đầu vào một toán tuần tiễu  Đức và tất nhiên, sẽ không thể chống

trả lâu la gì với khẩu carbine bé tí xíu. Vì thế tôi đeo súng ra sau lưng và chạy đi tìm trung

đoàn.  Đột nhiên, mọi thứ đều im lặng và tôi nhận ra rằng trời bắt đầu có tuyết, con  đường sẽ

mau chóng biến mất và tôi sẽ không tìm thấy đường về trong bóng tối. Tim tôi đập như điên,

máu như dồn lên đỉnh đầu. Để lấy lại nhịp thở, tôi bắt đầu đi bộ - trong đầu lúc nào cũng nghĩ

đến chuyện mình có thể bị bỏ lại phía sau. Suy nghĩ ấy cứ bám theo tôi cho tới khi tôi chúi

đầu chạy và – thật nhẹ nhõm – tôi đâm đầu vào  đám hậu quân của trung đoàn. Cứ như thể

chạm được chiếc cổng nhà thân yêu vậy. 

Sau khi suy nghĩ một lát, tôi quyết định không báo cáo về những nguyên nhân khiến mình

phải quay lại tìm khẩu pháo. Tôi sợ bị cấp trên khiển trách. Nhưng báo cáo của tôi về tình

hình trung đội được trả lại hơi trễ một chút. May thay, sự vắng mặt của tôi không hề được

nhắc đến trong đó. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

72

Anh đánh xe Vedernikov

Khi rút khỏi vòng vây, chúng tôi tiếp tục chậm chạp hành quân về khu vực tập kết. Thậm chí

trước khi tới được đấy, giữa một chặng nghỉ chân,  đám quân y đã dựng lên một nhà tắm dã

chiến và tiến hành sát trùng-tẩy rửa. Từ đâu và bằng cách nào đám quân y dựng được mọi thứ

như vậy chỉ trong vài giờ giữa nơi đồng trống – vẫn còn là một bí mật của Hồng quân thời kỳ

sau chiến tranh. Những công tác như vậy đòi hỏi khả năng xoay sở và chỉ huy chí ít cũng

tương tự những khả năng cần thiết trong trận chiến. Các trung đội phó, kỵ đội trưởng, thượng

sĩ, tất cả đều tuân theo hướng dẫn của quân y. Sau khi tắm, chúng tôi được phát đồ lót sạch.

Những cuộc tắm rửa dã chiến như vậy tựa như những ngày hội đối với chúng tôi, và chúng

khích lệ tinh thần chúng tôi tốt hơn bất cứ dàn nhạc quân hành nào. 

Những ngày nghỉ kế tiếp là đến lượt các sĩ quan thú y: cùng với thợ rèn, họ kiểm tra tất cả

ngựa nghẽo trong đơn vị. Mỗi trung đội đều có thợ rèn riêng, người đóng vai trò quyết định

trong khả năng sẵn sàng chiến đấu của chúng tôi. Một con ngựa đóng móng không tốt thực sự

là trở ngại trong chiến đấu. Trong khi đó, các khẩu đội trưởng dùng mỗi phút rảnh rỗi để kiểm

tra súng pháo, xe chở đạn, vũ khí cá nhân và yên cương. Không ai biết được một chặng nghỉ

giữa những trận đánh sẽ kéo dài bao lâu: chỉ khi đóng quân trong một ngôi làng nằm cách xa

mặt trận, chúng tôi mới hy vọng có một dịp nghỉ kéo dài cả tuần. 

Nhưng trung đoàn tôi dừng lại nghỉ chân khá lâu tại một ngôi làng trong vùng Vitebsk. Làng

này còn khá nguyên vẹn sau thời gian bị bọn  Đức chiếm đóng. Pháo đội tôi đóng trong một

dinh thự biệt lập nằm cách làng và ban chỉ huy trung đoàn khoảng nửa cây số. Các sĩ quan và

các đơn  vị  hậu  cần  (đó  là  nói  tới  xe  nhà  bếp,  xe  chở  lương  thực,  các đơn  vị  thú  y  và  cứu

thương) ở lại trong ngôi nhà, trong khi các tổ pháo xây vài chiếc lán tạm cho bản thân tại

khoảng sân trống. Lũ ngựa phải ở ngoài trời.

Cư dân địa phương sống khá nghèo khổ sau thời kỳ bị Đức chiếm đóng. Họ không còn gia

súc,  rơm  rạ  hay  bất  cứ  thứ  gì.  Chỉ  có  khoai  tây,  tỏi,  cộng  thêm  chút  ít  bánh  mì  lúa  mạch:

nhưng chỉ với vậy thì họ sẽ đói. Do dân làng không thể cung cấp cho chúng tôi thực phẩm, cả

chúng tôi lẫn lũ ngựa đều bị đói. Thực phẩm chúng tôi nhận được cho lũ ngựa – 8 kg lúa mạch

cho ngựa kéo pháo, 6 cho ngựa kéo xe và 4 cho ngựa cưỡi – không đủ để thay cho những thức

ăn dinh dưỡng như rơm hay cỏ khô. Và thế là lũ ngựa bắt đầu sụt cân. Chỉ sau một ngày chúng

đã bắt đầu nhai cả đến cọc buộc ngựa. Chúng tôi phải đối mặt với một vấn  đề quy mô lớn.

Ban chỉ huy trung đoàn  đề xuất dọn dẹp cánh  đồng tuyết để thu nhặt cỏ sót lại từ vụ trước,

nhưng cố gắng đầu tiên  để làm chuyện ấy đã không có kết quả: cỏ  đã đông giá dính cứng

xuống mặt đất.

Pháo  đội trưởng của tôi, Thượng úy Agafonov, tập hợp các trung đội trưởng, thượng sĩ và sĩ

quan quân y tới họp bàn. Anh ta đề nghị đi rút rơm từ mái những ngôi nhà bị phá hủy hay bị

bỏ hoang.  Đó là một ý kiến hay và mọi người đều tán thành. Trong khi đó, tôi được giao tới

một khu vực khác, cách làng khoảng 30 km,  để tìm cỏ khô. Tôi được cấp 4 xe chở hàng và

những đánh xe kinh nghiệm nhất. Chúng tôi lấy theo mọi trang bị cần thiết – rìu, cưa, dây

thừng - cộng thêm lương khô đủ cho hai ngày, và khởi hành về phía bắc. Chúng tôi hướng về

phía bắc vì nghĩ ở đấy có nhiều ngôi làng bị phá hủy hơn. Buổi sáng trời lạnh và bánh xe ngựa

kêu cót két như một dàn nhạc kỳ lạ. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

73

Tôi ngồi trên chiếc xe đầu tiên và trên xe cuối là Vedernikov: một người khỏe mạnh, lặng lẽ

và chậm chạp, anh là một đánh xe rất tốt, rất tháo vát. Buổi sáng thật đẹp, mặt trời chiếu trên

tuyết lấp lánh. Sau khi đi chừng 20 km, chúng tôi tiến vào một vùng nơi các trận đánh vừa kết

thúc.  Rất  nhiều  trang  thiết  bị  quân  sự  hư  hỏng  nằm  rải  rác  trong  tuyết.  Cách  con  đường

khoảng 100 m có một xác ngựa chết, trông khá mập và no đủ, nằm chổng chân lên trời. Chiếc

xe của Vedernikov dừng lại, còn bản thân Vedernikov thì nắm lấy rìu và chạy rời khỏi con

đường, ngập chân trong tuyết sâu. Con đường tạo thành một vòng cua tại chỗ ấy, và tôi hét với

Vedernikov rằng anh ta không được bỏ đi lâu. Nhưng anh ta đã đuổi kịp chúng tôi nửa giờ sau

và chúng tôi tiếp tục chuyến  đi. Tôi hầu như đã ngủ gục trên chiếc xe đầu tiên và cho rằng

Vedernikov chỉ muốn tuân theo tiếng gọi tự nhiên: nhưng tại sao anh ta lại cầm theo chiếc

rìu?

Thời tiết thay đổi tệ hơn vào buổi chiều: một cơn gió rú rít đem tới tuyết nặng hạt và con

đường bị phủ đầy những bông tuyết. Khi trời tối, chúng tôi lạc đường hoàn toàn và di chuyển

xuyên qua một cánh  đồng, hy vọng vào vận may. Bất thần, chúng tôi đâm đầu vào một căn

nhà kho. Nhà không còn tường và mái của nó gục xuống gần sát đất. Thật may mắn là mái lại

làm bằng rơm. Tôi nhảy khỏi xe và kiểm tra chỗ rơm ấy. Rơm hơi cũ, tất nhiên, nhưng vẫn có

thể chấp nhận được với lũ ngựa. Tôi ném một ít xuống chân lũ ngựa và chúng nuốt chửng lập

tức: chúng tôi không phải tìm đâu xa nữa. Mặc cho bão tuyết, chỉ mất có vài phút để dỡ rơm

khỏi mái và chất lên xe ngựa. Chúng tôi chất đầy hai xe, và tôi rất mừng là như thế đã gần đủ

một nửa định mức mà pháo  đội trưởng giao cho tôi. Tôi ra lệnh cho mấy người đánh xe đưa

những chiếc xe chở nặng trĩu quay về trung đoàn ngay lập tức. Trong khi đó, nhóm còn lại

đem rơm cho ngựa ăn, đi tìm con đường và tiếp tục tìm kiếm vận may. 

Cơn gió thậm chí nổi lên mạnh hơn trước - chúng tôi phải tìm chỗ trú ngay. Sau khi đi lang

thang  trong  bóng  tối  khoảng  một  tiếng đồng  hồ,  chúng  tôi  nghe  thấy  tiếng  chó  sủa  xa  xa.

Chúng tôi quay về hướng đó và chẳng mấy chốc đã đến một ngôi nhà đứng lẻ loi. Hóa ra đó là

ngôi nhà duy nhất còn lại của nơi từng là cả một khu làng. Qua cửa sổ thấy có ánh đèn. Chúng

tôi buộc ngựa vào hàng rào và đến gõ cửa. Một phụ nữ ra mở. Bà ta trông lớn tuổi nhưng

giọng lại khá trẻ, bà mời chúng tôi vào nhà. Bên trong thật ấm áp. Một luồng ánh sáng dịu tỏa

ra từ chiếc đèn dầu cũ kỹ đặt trên bàn. Ánh sáng leo lét của nó chỉ đủ chiếu sáng trên cái bàn:

phần còn lại của căn phòng vẫn nằm trong bóng tối. Chúng tôi đã lạnh tới xương và rất mừng

khi thoát khỏi cơn bão tuyết dữ dội.

Bà chủ nhà chào và cho hay rằng chúng tôi có thể nghỉ lại trong nhà bà để sưởi ấm. Không

cần khách sáo, bà bảo tôi có thể ngủ trên giường với các con bà, trong khi các chiến sĩ còn lại

tự xoay sở. Tôi không chờ phải mời đến lần thứ hai, lập tức nằm xuống chiếc giường cạnh

mấy đứa trẻ đang ngủ chen chúc lên nhau. Chỉ trong chốc lát, chính tôi cũng chìm vào giấc

ngủ.

Tôi bị Vedernikov đánh thức dậy, anh mời tôi dùng bữa. Có một nồi thịt hầm khoai tây và tỏi

bốc hơi thơm phức nằm trên bàn. Vedernikov mời mọi người trong nhà cùng ăn. Quá nhiều

người trong phòng tới mức chen kín cả cái bàn rộng. Tôi mau chóng rửa tay rồi ngồi xuống

bàn.

Vedernikov  là  người  chủ  lễ  trên  bàn  tiệc.  Anh  ta  chia  cho  mỗi  người  một  miếng  thịt  hầm.

Khoai tây hầm đựng trong hai cái nồi to đặt ở hai đầu bàn và mọi người có thể lấy bao nhiêu

tuỳ  thích.  Đám  trẻ  con  đặc  biệt  vui  thích  –  chúng  nhỏm  dậy  ngay  khi  ngửi  thấy  mùi  thịt.

Chúng nhảy xuống giường, chòng chiếc áo duy nhất lên người và ngồi lên đùi mẹ chúng. “Cậu

ta kiếm ra số thịt này ở chỗ quái nào thế?” Tôi trầm ngâm tự hỏi. Câu hỏi ấy được lặp lại lớn

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

74

tiếng  bởi  một  phụ  nữ  trẻ  mà  Vedernikov  vừa  mời  vào  cùng ăn.  Không  cần  nghĩ  ngợi,

Vedernikov trả lời rằng cô ta không phải lo vì binh lính chúng tôi được cấp đầy đủ lương thực

và luôn sẵn sàng chia sẻ với những người thiếu thốn. Một phụ nữ khác nghi ngờ gì đó và hỏi:

“Có phải thịt ngựa không? Tôi không bao giờ ăn thịt ngựa, tôi nôn ra ngay lập tức đấy!”

Tuy nhiên, không ai để ý tới những thắc mắc đó: mọi người đều chén chỗ thịt và không ai nôn

ra cả. Trái lại, mọi người ăn rất ngon miệng, nuốt những miếng lớn kèm với khoai tây và tỏi.

Lũ trẻ ăn uống còn hào hứng hơn cả chúng tôi. Chốc chốc chúng lại rụt rè liếc nhìn chúng tôi

bằng cặp mắt to tròn. Thịt rất mềm và ngọt. Người phụ nữ, hồi nãy đã nghi ngờ là thịt ngựa,

ăn uống đặc biệt ngon miệng. 

Trong cuộc trò chuyện trên bàn ăn, chúng tôi mới biết ra rằng ngoài gia đình chủ nhà, còn có

ba gia đình nữa cùng ở trong nhà. Nhà của họ đã bị phá huỷ, họ chỉ toàn đàn bà và trẻ con. Tất

cả đàn ông trong làng đều  đã gia nhập quân  đội hoặc ở trong những đơn vị du kích. Họ cũng

đưa hết gia súc đi cùng. Căn nhà còn nguyên vẹn chỉ nhờ điều thần kỳ: thậm chí con chó cũng

còn sống - tiếng sủa của nó đã dẫn chúng tôi tới ngôi nhà trong đêm tối. 

Chỉ sau khi ăn xong bữa tối do Vedernikov nấu, tôi mới hiểu ra anh ta đã lấy thịt từ đâu. Tôi

nhớ lại con ngựa chết trên đường, nhớ Vedernikov đã nhảy khỏi xe với chiếc rìu trong tay, và

mọi thứ trở nên rõ ràng. May thay, trời đang rét nặng, và thịt ngựa bị đông cứng lại như trong

tủ lạnh. Mọi người đều cám ơn Vedernikov vì bữa ăn tuyệt vời đó, nói rằng họ chưa từng ăn

bữa nào như vậy từ khi chiến tranh nổ ra. 

Bên ngoài trời sáng dần, bão tuyết đã hết và chúng tôi phải tiếp tục lên đường. Chúng tôi cám

ơn chủ nhà và để lại cho họ một lon thịt hộp, rồi tiếp tục đi tìm rơm. Sau khi tìm kiếm khá lâu

trên cánh  đồng, chúng tôi nhìn thấy một đụn rơm cũ ở bìa rừng. Chúng tôi chất nó lên mấy

chiếc xe và quay về đơn vị kịp trước khi trời tối. Chỉ huy của chúng tôi, Thượng uý Cận vệ

Agafonov, rất vui và thậm chí không tranh cãi hay phản đối khi tham mưu trưởng trung đoàn

tới và ra lệnh cho anh ta phải chia lại một xe rơm cho ban chỉ huy trung đoàn. 

Điều diệu kỳ của thiên nhiên

Chiều ngày 27 tháng Giêng 1944, thư ký của pháo  đội đi tìm tôi và cho hay rằng tôi phải tới

báo cáo ban chỉ huy trung đoàn ngay lập tức. Anh ta không biết tại sao họ lại muốn gặp tôi.

Người đánh xe đưa tôi một con ngựa đã thắng yên và chúng tôi phóng đi. Sĩ quan trực đang

đứng  chờ  khi  tôi  vừa  tới,  lập  tức đưa  tôi  tới  gặp  chính  ủy  trung đoàn,  Thiếu  tá  Cận  vệ

Vydajko. 

Thiếu tá rất quen thuộc với mọi người: anh ấy rất cởi mở, giản dị và quan tâm tới mọi người.

Anh bảo tôi ngồi xuống và giải thích tại sao tôi được gọi đến. Toàn thể Sư đoàn Kỵ binh Cận

vệ số 5 sẽ được tập hợp cho cuộc mít tinh ngày mai. Cuộc mít tinh được tổ chức nhân sự kiện

đập tan hoàn toàn vòng vây của quân Đức quanh Leningrad: dường như tôi là người duy nhất

đến từ thành phố này trong toàn sư đoàn!

Ngày hôm sau, 28 tháng Giêng, tất cả các trung đoàn của sư đoàn đứng đều trong đội hình

duyệt binh trên một cánh  đồng rộng. Ngay sau bài diễn văn của chính ủy sư đoàn, bục diễn

được nhường qua cho tôi. Tôi kể về cuộc phong tỏa. Tôi kể về nhân dân anh hùng của thành

Leningrad, những người đã chết vì lạnh,  đói, vì bom đạn quân  Đức, nhưng kiên quyết không

đầu hàng. Tôi kể về chuyện những công dân thành phố đã xây dựng tuyến phòng thủ như thế

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

75

nào,  đã ném những quả bom cháy từ mái nhà xuống ra sao,  đã làm việc suốt ngày tại xưởng

máy và xí nghiệp như thế nào. Cuối bài phát biểu tôi khích lệ tất cả những chiến sĩ Cận vệ trả

thù cho những người đã chết trong vòng vây Leningrad. Cuộc mít tinh kết thúc với một tiếng

hô “Hurrah!” lớn, ca ngợi Hồng quân và Đảng ta vinh quang. Dàn nhạc của sư đoàn chơi bản

quốc ca Liên Xô. Các trung đoàn diễu hành về trại với lá cờ tung bay,  đi cùng hàng chuỗi

những bản hành khúc. 

Đó là lúc trung đoàn bắt đầu được nhận bổ sung cả người và ngựa. Những thanh niên hầu hết

đến từ vùng Poltava thuộc Ukraina và Saratov miền Nam Nga. Lữ đoàn kỵ binh chúng tôi

được lệnh tái đóng quân, để những tân binh có thể học kỹ thuật và quen với cuộc sống dã

chiến trên đường hành quân. 

Những con ngựa bổ sung chúng tôi nhận  được là quà tặng của Mông Cổ cho Liên bang Xô

viết. Những con này khá nhỏ bé và không thuần lắm. Chúng không muốn  ăn lúa mạch từ túi

đeo và từ chối uống nước từ những chiếc xô vải dầu chúng tôi đeo dưới cổ chúng. Vậy mà đó

là công việc chủ yếu trong huấn luyện kỵ binh: chúng tôi phải cho ngựa ăn theo cách  ấy. Bởi

thế, lũ ngựa lùn Mông Cổ bắt đầu ốm và chết. Trung đoàn trưởng chúng tôi, Trung tá Cận vệ

Tkalenko, cho tập hợp tất cả các kỵ đội trưởng lại. Anh ta muốn làm họ xấu hổ vì đã thiếu

quan tâm, và tuyên bố rằng một số “Mông Cổ” sẽ được phân về cho các pháo đội, để cho các

pháo thủ có thể dạy cánh kỵ binh cách nuôi dạy ngựa thế nào. Sau  đó chúng tôi được nhận

khoảng bốn mươi con ngựa Mông Cổ, dành cho cả xe kéo pháo lẫn tổ pháo thủ. Nhưng không

có lính cựu nào muốn nhận một con ngựa Mông Cổ - điều diệu kỳ của thiên nhiên – và họ đều

phân chúng cho  đám tân binh. Thế là bắt đầu cơn ác mộng của chúng tôi: bởi vậy chúng tôi

phải huấn luyện  đầy đủ cho  đám lính mới, trong khi tới lượt họ lại phải huấn luyện cho lũ

“Mông Cổ”. Sau nhiều khó khăn và một số thiệt hại (khoảng năm hay sáu con ngựa bị chết)

chúng tôi cũng dạy được cho lũ ngựa Mông Cổ ăn lúa mạch trong túi, uống nước từ xô vải và

giữ đội hình. Nhưng tôi phải thực sự khen ngợi lũ ngựa lùn Mông Cổ: dù quá thấp so với sở

thích của đám sĩ quan kỵ binh  đỏm dáng, chúng lại rất dẻo dai khi hành quân và nhanh nhẹn

trong chiến đấu. 

Hãy cho tôi một khẩu súng trường có nòng bị cong

Chúng tôi thường hành quân ban  đêm. Ban ngày, chúng tôi nghỉ chân trong rừng hoặc giữa

những khe hẻm, gần một điểm dân cư nào đó. Hành quân đêm là một thử thách khắc nghiệt

đối với tân binh, bởi họ vừa phải giữ tỉnh táo trong khi cho ngựa ăn và chải lông chúng vào

ban ngày, vừa phải lau chùi vũ khí. Những người đánh xe kéo pháo và xe chở đạn thậm chí

còn phải làm nhiều hơn: mỗi người bọn họ phải chăm sóc cho hai tới ba con ngựa. Những

người trong ca trực còn phải làm nhiều việc hơn nữa. 

Nếu chúng tôi có việc phải rời khu rừng vào ban ngày, chúng tôi phải thay cầu vai kỵ binh

bằng những loại khác: loại của bộ binh có sọc màu mâm xôi đỏ tươi, hoặc loại của pháo binh

có sọc đỏ. Bí mật như vậy là cần thiết nhằm che dấu hướng tấn công chính của lực lượng quân

ta,  để kẻ địch không kịp tổ chức phòng ngự.  Điều này đặc biệt quan trọng để che dấu sự có

mặt của kỵ binh, bởi chúng tôi có nhiệm vụ  đặc biệt: vai trò của chúng tôi không phải giữ

phòng  thủ,  mà  là  xông  qua  những  lỗ  hổng  trên  phòng  tuyến  Đức  do  cánh  bộ  binh  tạo  ra.

Chúng tôi phải chạy càng nhanh càng tốt vào sâu hậu phương địch, khai thác thành quả của

cuộc tấn công. Vì vậy, khi có một đơn vị kỵ binh lớn tập trung tại một điểm trên mặt trận, ta

có thể đoán trước sẽ có một cuộc tấn công quy mô. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

76

Trong một chặng nghỉ giữa ngày, thông thường chúng tôi nhận  được lệnh phải nộp lại tất cả

những vũ khí cá nhân chiến lợi phẩm: chỉ có khẩu  đội trưởng được phép giữ súng tiểu liên.

Luôn luôn là như vậy. Ngay khi chúng tôi tiến vào một lỗ hổng trên chiến tuyến Đức và bước

vào chiến đấu, chúng tôi sẽ chất hết súng carbine kỵ binh lên xe giàn và nhặt lấy những khẩu

tiểu  liên  -  bất  kể  là  loại  của Đức  hay  của  Nga  ngay  trên  chiến  trường.  Sau  khi  chiến  đấu,

chúng tôi luôn nhận được lệnh phải chuyển lại tất cả những vũ khí không phù hợp với điều lệ

dã chiến và đổi sang súng carbine. Các xạ thủ pháo theo quy định phải có súng ngắn, nhưng

họ không bao giờ nhận được chúng trong suốt cuộc chiến. 

Theo điều lệ, chúng tôi phải dùng carbine, nhưng không ai thích chúng. Tổ pháo thủ của khẩu

đội 3 thậm chí có cả một khẩu trung liên. Khi tôi hỏi xạ thủ pháo Palanevich thế quái nào anh

ta lại cần  đến khẩu súng máy, anh ta trả lời “chỉ phòng ngừa thôi”. Chúng tôi, các sĩ quan

trong pháo  đội, không cấm đoán điều này, bởi tiểu liên là vũ khí tốt nhất khi đánh cận chiến,

và đạn thì rất dễ kiếm. 

Một lính của tôi nhặt được khẩu súng trường bắn tỉa có kính ngắm và tôi có dịp để bắn thử thứ

vũ khí ấy trong chiến  đấu, giết được một tên  Đức đơn độc khi hắn bất cẩn  đi bộ giữa tuyến

phòng thủ quân Đức. Khoảng cách tới chỗ tên Đức tầm độ một cây số, nhưng có thể thấy hắn

rất rõ qua ống ngắm. Tôi nhắm và bắn. Hắn ngã ra sau phát súng đầu tiên. Tôi quan sát hắn

thêm năm phút nữa; hắn vẫn không động đậy và không có người nào lần tới chỗ hắn nữa.

Thay  cho  đám  vũ  khí  chúng  tôi  vừa  giao  nộp,  tổ  pháo  và  người đánh  xe  được  nhận  súng

trường nòng dài bộ binh Model 1891 Mosin-Nagant không hợp chút nào với kỵ binh. Nhưng

mệnh lệnh là không thể cãi được và chúng tôi phải bắt tay vào lau chùi vũ khí. Súng trường

loại này khá cũ và lòng khòng. Một lính trẻ thông súng bằng que thông nòng và chọc mạnh

đến nỗi không thể rút ra được. Anh ta suýt nữa thì phát khóc vì thất vọng làm tôi phải chạy tới

giúp. Tôi ra lệnh cho anh ta lấy một viên  đạn và tháo  đầu ra khỏi cát tút. Tôi nhét viên  đạn

rỗng tự chế ấy vào ổ súng, gạt khóa và đi ra xa khỏi chỗ mọi người đang đứng. Rồi tôi nổ

súng bắn cái thông nòng vào không trung. Cách này tất nhiên là phản lại các quy tắc nhưng tôi

không còn lựa chọn nào khác. Chúng tôi làm tất cả những chuyện ấy tại điểm nằm giữa khu

rừng và một con  đường. Sau khi lau chùi súng, chúng tôi phải điều chỉnh thước ngắm bằng

cách bắn thử. Chúng tôi bắn thử súng vào những mục tiêu dựng dưới sườn một quả đồi, giữa

khu rừng và con đường. Sau khi bắn thử, một trung tá lạ mặt (hóa ra đó là sĩ quan NKVD của

sư đoàn) cưỡi ngựa tới chỗ chúng tôi và quở mắng. Anh ta nói rằng, trong khi đang cưỡi ngựa

dọc con  đường, các viên đạn chúng tôi bắn ra bay rít bên cạnh anh. Chúng tôi nhìn lẫn nhau.

Tôi chỉ hướng bắn của chúng tôi cho trung tá, nhưng anh ta không tin, giơ nắm đấm lên và phi

đi. Vì không nên tranh cãi với sĩ quan NKVD sư đoàn, tôi đành ngậm miệng. 

Khi kiểm tra bộ phận bên trong của một khẩu súng “mới” kiểu đó, tôi phát hiện thấy cái nòng

không thẳng. Đó là lý do tại sao các viên  đạn bắn ra đã bị bay vặn về phía con  đường. Trung

đội phó của tôi không buồn lắm về chuyện này và nói thêm rằng anh ấy biết ai là người cần

dùng những khẩu súng ấy: có một tay lính trẻ trong đám mới bổ sung sẽ rất mừng khi được

nấp sau góc nhà để bắn vào kẻ thù. Cứ như câu chuyện cười của chúng tôi: “Vâng tôi muốn đi

chiến  đấu! Tôi muốn  được vào một đơn vị hậu cần trên chiếc xe ngựa đi cuối cùng của mặt

trận! Vậy xin hãy cho tôi một khẩu súng trường với nòng bị cong để tôi có thể bắn vào kẻ thù

từ sau góc nhà!” Sau  đó mọi người bắt đầu thi nhau kể chuyện cười và chuyện đùa. Tay khẩu

đội trưởng kể lại giai thoại sau: “Tớ đã tận mắt thấy tình huống sau đây. Đơn vị hàng xóm của

chúng ta là cánh bộ binh. Tay đại đội trưởng thúc anh em xông lên tấn công, hét lớn “Tiến lên,

hỡi những con  đại bàng Nga của tôi!” Mọi người đứng dậy, ngoại trừ hai tay lính Do Thái.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

77

Chính trị viên hỏi họ: “Tại sao các anh còn ngồi? Toàn đại đội đang tiến lên kìa!” Câu trả lời

là: “Chúng tôi là những con sư tử Zion – trong khi lệnh lại ra cho những con đại bàng Nga.”

Hình dáng một người lính

Chúng tôi tiếp tục hành quân, lần này là ra chiến tuyến, chặng dừng cuối cùng trước khi chiến

đấu. Chúng tôi khá gần với mặt trận và trung đoàn hành quân vào ban ngày - một điều hiếm

hoi những khi tái bố trí đội hình. Mặt trời chiếu sáng rõ, một cơn gió mát thổi trên cánh đồng.

Bên trái chúng tôi là đội hình ồn ào của xe tăng và pháo tự hành thuộc Quân đoàn Cơ giới III.

Đội  hình  chúng  tôi  chậm  dần  rồi  dừng  hẳn  lại.  Lệnh  “Xuống  ngựa”  từ  hàng đầu  chuyển

xuống,  được nhắc lại bởi mọi người dọc theo  đội hình trải dài. Các kỵ sĩ mau chóng nhảy

xuống ngựa. Thật tốt khi được đứng trên đất cứng sau một chuyến đi dài. 

Khi xuống ngựa, chúng tôi nhìn thấy một dấu vết kỳ lạ trên mặt đường.  Đó là hình dáng của

một người lính, với hai tay hai chân duỗi sang hai bên, đầu quay về phía tây, hướng về chiến

tuyến. Người lính đã bị nghiền nát trên mặt đường tới nỗi thân xác anh ấy chỉ còn mỏng dính

không hơn một tờ giấy. Hàng trăm xe tăng và xe tải đã cán qua xác anh, nghiến anh dính chặt

xuống con đường. Căn cứ theo những mảnh quân phục thì anh ta là một lính bộ binh. Chuyện

gì đã xảy ra với người lính ấy? Có phải anh là một lính tùng thiết bị thương rồi ngã khỏi xe

tăng? Hay anh bị giết ngay? Không thể trả lời được. Câu trả lời duy nhất là chiến  đấu quyết

liệt hơn, trả thù bọn Đức vì tất cả những thống khổ chúng đã đem tới mảnh Đất Mẹ chịu nhiều

đau khổ của chúng ta. Chúng ta phải trả thù cho tất cả những ai đã ngã xuống trong cuộc chiến

thần thánh này.

Đại đội trưởng của người lính ấy hẳn  đã báo cáo về anh là “đã mất tích trong chiến  đấu” –

không có  đủ thời gian  để kiểm tra lại trong khi cuộc tiến công đang tiếp diễn, khi nhiệm vụ

của anh ta là phải dấn lên không cho kẻ địch một phút nghỉ ngơi. Các đồng đội của người lính

có lẽ đã uống một ngụm vodka cầu cho anh an nghỉ trên thiên  đường rồi lại tiếp tục hành

quân. Vậy thôi.

Đội hình chúng tôi tiếp tục di chuyển. Mệnh lệnh “Lên ngựa” một lần nữa truyền xuống mọi

người dọc hàng quân. Trung đoàn chuyển sang phi nước kiệu và tiếp tục hành quân về phía

tiền tuyến. 

Tuyết lở

Đêm cuối cùng trước khi tiến vào lỗ hổng trên tuyến phòng ngự quân  Đức. Chờ đợi tại khu

vực chuẩn bị xuất phát là điều khó nhất đối với mỗi người lính. Binh lính và sĩ quan muốn bắt

đầu chiến đấu càng sớm càng tốt. Mọi người đều biết rằng kết thúc chiến dịch sẽ chỉ còn một

phần ba trung đoàn sống sót: hai phần ba còn lại sẽ hy sinh hoặc bị thương. Người chết sẽ mãi

mãi  nằm  lại  chiến  trường  và  người  bị  thương  sẽ  tàn  tật,  mang  dấu  ấn  của  cuộc  chiến  thần

thánh này cho đến lúc cuối đời. Chúng tôi nghe thấy tiếng pháo nổ xa xa. Không ai có thể ngủ

được trong cái đêm cuối cùng ấy.

Sáng ngày 23 tháng Sáu 1944, Cụm Kỵ binh Cơ giới hỗn hợp của chúng tôi (gồm Quân đoàn

Kỵ binh Cận vệ III và Quân đoàn Cơ giới Cận vệ III) tiến vào lỗ hổng được tạo ra trên tuyến

phòng ngự Đức bởi các đơn vị xe tăng và bộ binh. Kỵ đội 2 của trung đoàn tôi là đơn vị đầu

tiên đi vào chiến đấu tại Bogushevsk. Kỵ đội này, dưới quyền Thượng úy Cận vệ Oleinikov, ở

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

78

tuyến  đầu của trung đoàn và bất ngờ đâm thẳng vào vành  đai phòng thủ của bọn Fritz xung

quanh thị trấn. Oleinikov có một quyết định táo bạo: hai trung đội tay gươm xuống ngựa và

bắt đầu bắn nhau với bọn  Đức, thu hút sự chú ý của chúng, trong khi Oleinikov và hai trung

đội tay gươm còn lại vòng qua tuyến phòng thủ của bọn Đức và ập vào chúng từ phía sau, từ

trên lưng ngựa với tay gươm tuốt trần. Bọn Đức khiếp sợ bỏ chạy. 

Tiếp sau Bogushevsk là một ngôi làng lớn và một đầu mối đường sắt quan trọng có tên là

Smolianưi. Khi tiến đến chỗ này, ngôi làng đang bốc cháy do bị bọn Đức châm lửa đốt. Đó là

trận đánh mà khẩu đội 2 của pháo đội tôi, dưới quyền Trung sĩ Cận vệ Malakhov, đã phải làm

rất nhiều việc. Kỵ đội 2,  đơn vị Malakhov  đang phối thuộc yểm trợ, có nhiệm vụ phải chiếm

được khu ngoại vi phía đông của làng. Tuyến phòng thủ ở đây do khoảng hai mươi tên Đức có

trang bị một trung liên phụ trách. Kỵ đội ta bị ghìm đầu xuống. Khi Malakhov thấy vậy, anh

liền lăn khẩu pháo của mình tới trước một vị trí bắn trống trải. Bọn Đức phát hiện thấy khẩu

pháo và tập trung mọi hỏa lực lên khẩu  đội. Pháo binh  Đức cũng tham gia nỗ lực tiêu diệt

khẩu pháo 45 mm đơn độc của Malakhov, nhưng bọn Fritz bắn trượt và Malakhov khai hỏa.

Anh tiêu diệt khẩu súng máy Đức và tiếp tục yểm trợ kỵ đội bằng hỏa lực trực tiếp, phá huỷ

được một xe tải chở đạn của bọn Đức. Sau khi tiêu diệt khẩu súng máy, kỵ đội xung phong lên

trước và dễ dàng chiếm được Smolianưi. Malakhov được trao Huân chương Sao Đỏ vì trận

đánh đó. 

Nhưng  chúng  tôi  đang  tiến  quân  trong  tuyến  hai  của  trung đoàn  và  thoạt đầu  không được

chứng kiến nhiều trận chiến. Có tin đồn lan truyền trong sư đoàn rằng chúng tôi sẽ đối đầu với

một lữ đoàn kỵ binh của bọn Vlasov - những kẻ đã phản bội đất nước ta và chấp nhận chiến

đấu cùng phía với bọn  Đức. Trong những khóa huấn luyện tôi đã từng thấy một cuộc xung

phong bằng gươm do hai hoặc ba kỵ đội liên tục cùng lúc – đó là một cảnh đáng sợ. Một cuộc

xung  phong  chớp  nhoáng  bởi  khối đông  các  kỵ  binh  được  quân  chủng  kỵ  binh  Nga  gọi  là

“tuyết lở”, và tôi nhận ra rằng nếu hai khẩu pháo 45 mm của tôi bị tấn công bởi lính Vlasov,

chúng tôi sẽ không có cơ hội nào sống sót: chúng rất nhanh nên không thể dùng đạn mảnh mà

chặn lại được. Vì thế tôi đề nghị kho  đạn cấp cho loại đạn ghém. Nhưng loại đạn này không

có sẵn ở kho trung đoàn nên tôi không yên tâm chút nào. Một hôm, trong khi hành quân ở

tuyến hai, tôi nhận ra một khấu pháo Xôviết 45 mm bị bỏ lại bên  đường. Có vẻ bọn  Đức đã

chiếm được và sử dụng nó. Tôi cho hai người tới chỗ khẩu pháo đó và họ đem về hai quả đạn

ghém. Tôi lập tức bảo người đánh xe chở đạn đi nhặt về tất cả đạn ghém mà anh ta có thể tìm

thấy. Sau  đó tôi cảm thấy an tâm hơn – trong trường hợp bị bọn kỵ binh Vlasov tấn công –

nhưng trong suốt chiến dịch Belorussia chúng tôi không bao giờ chạm trán với lính Vlasov: có

lẽ chúng đã rút lui về phía tây mà không tham chiến. 

Tại một ngôi làng nhỏ, hai kỵ đội đã phải chiến đấu trong khi đang hành quân, họ bắt đầu xua

bọn  Đức ra khỏi ngôi làng về một cánh  đồng trống trải phía sau. Khẩu pháo của tôi, dưới sự

chỉ huy của Trung sĩ Cận vệ Palanevich,  đã khai hỏa bắn nhanh lên bọn  Đức, khi bọn này

đang từ từ rút lui.  Đám bộ binh  Đức rút lui nã đạn tiểu liên vào khẩu pháo chúng tôi từ bên

sườn trái. Một cơn mưa đạn trút lên tấm lá chắn của khẩu pháo và vào sườn chiếc xe kéo pháo

nhưng không trúng ai. Đó là lần  đầu tiên  đám tân binh của chúng tôi (những người đã gia

nhập pháo đội sau chiến dịch Nevel) tham gia chiến đấu, và bọn họ phản ứng rất khác nhau.

Khẩu đội trưởng, xạ thủ pháo và người nạp đạn bình tĩnh khai hỏa khẩu pháo, trong khi người

vác đạn, Chikhin, lại quyết định  đấy là lúc phải đào hào trốn. Không có lệnh từ trung sĩ hay

tôi, anh ta đã đào một chiến hào khá sâu  để nấp kín mà không bị nhìn thấy. Anh ta ngồi đó

như con thỏ, cho tới khi tôi ra lệnh cho một lính mới khác, Cherkaschenko, đi kéo anh ta lên.

Trong những khóa huấn luyện, Chikhin chưa bao giờ đào hào nhanh như thế! Anh ta là một

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

79

tay lính rất lười, đặc biệt ghét đào hào và luôn tìm ra một lý do để không phải làm chuyện ấy:

hoặc là đất quá cứng, hoặc là xẻng quá tệ, hoặc hắn ta bị đau bụng, hoặc có gì đó không ổn.

Nhưng ở đây, giữa trận chiến, hắn ta đào cho mình một cái hố chỉ trong nháy mắt mà không

cần chờ lệnh.

Không như Chikhin, binh nhất Cherkaschenko và Balatski hành xử như những người lính có

kinh nghiệm. Ngay sau khi khẩu pháo  đã sẵn sàng khai hỏa, Cherkaschenko chạy tới xe chở

đạn và đem về cả một thùng, vừa túa mồ hôi vừa chửi thề. Balatski là người coi ngựa, và

nhiệm vụ của anh ta trong trận  đánh – sau khi đã đưa khẩu pháo tới vị trí bắn – là tháo ngựa

khỏi xe kéo pháo tới nơi an toàn. Sau đó, công việc của anh ta là ở đấy với lũ ngựa cho tới khi

có lệnh tôi: “Đưa ngựa tới chỗ pháo!”. Balatski không hề mất tinh thần. Anh ta đưa ngựa tới

nơi trú và rồi nã đạn vào mấy tên  Đức đang bắn vào khẩu pháo của tôi từ bên sườn và phía

sau. Tôi không hề trông chờ ở người lính nhút nhát này những hành  động cương quyết như

vậy. Anh ta đã làm việc rất tốt!

Một xe tăng T-34 Xôviết thận trọng xuất hiện từ khu rừng phía bên phải chúng tôi và dừng lại.

Cửa nắp mở ra và xa trưởng bắt đầu tìm hiểu địa hình. Tôi hét lớn với anh ta: “Chạy tới trước,

bọn Fritz bỏ chạy rồi!” Nhưng anh ta không nghe lời tôi và đóng cửa lại, chọn cách chờ cho

tiếp viện tới mà thậm chí không dám bắn về phía bọn Đức. Chỉ khi đội hình thiết giáp Xôviết

đã tới, chiếc xe tăng kia mới chạy lên và nã pháo chính. Việc thiết giáp xuất hiện làm bọn Đức

hốt hoảng và chúng mau chóng rút khỏi làng để tháo chạy tán loạn.

Đồng thời với những chiếc xe tăng, tôi trông thấy Kỵ đội 3 và 4 của trung đoàn mình xuất

hiện từ phía làng. Họ  đang phi nước kiệu rất nhanh. Tôi ra lệnh: “Ngưng bắn,  đưa ngựa đến

chỗ pháo!” và chúng tôi phi nước kiệu để bắt kịp với các kỵ đội đang xung phong. 

Có một đoàn thiết giáp của ta đang di chuyển về phía con  đường bên trái chúng tôi. Họ nã

pháo chính, nghiến xích ken két và rồ máy, nghe còn to hơn tất cả những tiếng động khác của

trận  đánh. Do tiếng ồn hỗn loạn kinh khủng ấy mà không thể ra lệnh bằng miệng được, và để

điều chỉnh khẩu pháo, tôi rút thanh gươm của mình khỏi vỏ và giơ cao trên đầu, chỉ hướng

cho khẩu  đội trưởng và người đánh xe. Bên phải chúng tôi, trên cánh  đồng, tôi nhìn thấy bộ

binh  Đức đang chạy ba chân bốn cẳng, trong khi hai kỵ đội của trung đoàn  đang xông lên

trước với gươm tuốt trần.  Đó là lần  đầu tiên tôi được thấy một cuộc xung phong thực sự của

kỵ binh và cảnh đó thật ấn tượng đến không thể quên được. Các kỵ sĩ chém liên tiếp vào đám

lính Đức đang bỏ chạy ở hai bên trái phải. Những kỵ sĩ kinh nghiệm làm việc đó rất chuyên

nghiệp, xả đầu người ra làm hai. Những tay trẻ hơn, cưỡi trên những con ngựa lùn Mông Cổ,

không được hiệu quả như thế, nhưng tôi vẫn thấy bọn Đức ngã xuống dưới những cú đánh của

họ. Bọn Fritz ngày càng thưa dần trên cánh đồng. Những tên bị gươm chém và chẻ không bao

giờ có thể ngóc lên khỏi mặt đất ướt lầy lội được nữa.

Cuộc  xung  phong  bằng  gươm  được  yểm  trợ  tốt  bởi  hỏa  lực  từ  thiết  giáp  và  dã  pháo.  Khi

chúng tôi phi nước đại trên chiến trường, một tên Fritz phát điên vì sợ cố gắng chạy ngang qua

con  đường ngay trước mặt tôi. Con ngựa của tôi nhảy sang một bên và tôi tự động chém vào

tên lính với thanh gươm trong tay. Sau trận đánh, người đánh xe kéo pháo kể lại cho tôi rằng

tên Đức rơi vào một cái rãnh bên đường và không thấy xuất hiện nữa.

Cũng cần phải nói đôi lời về những con ngựa chiến của chúng tôi. Chúng là những chiến sĩ

thực  thụ  như  chúng  tôi  và  hiểu  rõ  cần  phải  làm  gì,  trong  hành  quân  cũng  như  trong  xung

phong. Chúng tôi không cần phải quất chúng bằng roi: tự chúng đã biết tình huống khi nào

cần phi nước đại tới trước với tốc độ chóng mặt, không cần quan tâm tới súng đạn nổ xung

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

80

quanh. Các kỵ sĩ yêu quý và tôn trọng con ngựa đã từng trải lửa đạn của họ, cứu mạng họ biết

bao lần. Với chúng tôi, một con ngựa đã trải qua chiến  đấu có giá trị hơn nhiều giống ngựa

đua tốt nhất nhưng chưa từng chiến đấu. Ngựa đã trải qua chiến  đấu không bao giờ hoảng sợ

dưới làn đạn và có thể hoàn thành bất cứ nhiệm vụ nào trên chiến trường. 

Cần nói rằng những cuộc xung phong bằng gươm như vậy không diễn ra nhiều, trong hầu hết

các trận đánh những kỵ sĩ thường đi bộ, chỉ dùng ngựa làm phương tiện di chuyển. Khi chúng

tôi đối diện với một cứ điểm mạnh của bọn  Đức, chúng tôi sẽ xuống ngựa và chiến  đấu như

bộ binh, trong khi các quản ngựa (có khoảng mười người trong mỗi kỵ đội) sẽ tập hợp những

con ngựa lại và đưa chúng tới chỗ an toàn. Chỉ khi nào bọn Đức hoảng sợ và bỏ chạy, chúng

tôi mới xung phong bằng gươm. Trong suốt hai năm chiến  đấu trong trung đoàn kỵ binh, tôi

chỉ thấy khoảng năm cuộc xung phong. Tuy nhiên, tất cả những cuộc xung phong ấy đều theo

một cách giống nhau. Một trung đoàn kỵ binh tiến công trên lưng ngựa theo nhiều tuyến. Nếu

nhóm tiên phong gặp phải một cụm phòng thủ của Đức – một đồn trú trong làng, một toán

chặn hậu, hay cả một tuyến phòng ngự - các kỵ sĩ sẽ xuống ngựa và đi bộ như bộ binh thường.

Nếu không thể xuyên thủng chiến tuyến  Đức, một trong những kỵ đội đi sau sẽ tới giúp họ.

Trong khi đó, các kỵ đội khác cố gắng vòng qua túi phòng ngự và đột phá quân Đức bằng một

cuộc tấn công bất ngờ từ bên sườn hoặc phía sau. Ngay khi quân địch mất tinh thần và bắt đầu

rút lui, tất cả kỵ sĩ sẽ lên ngựa và đuổi theo, chém bằng gươm và phi theo cho tới khi gặp túi

phòng ngự mới. 

Vượt sông Berezina

Quân  đoàn  tiếp  tục  cuộc đột  kích  chớp  nhoáng  của  mình  tới  sông  Berezina.  Nhiệm  vụ  là

chiếm được một điểm vượt sông Berezina và băng qua dòng sông ở phía bắc thị trấn Borisov,

đó  là  chìa  khóa để  chiếm  thủ  đô  Minsk  của  Belorussia.  Một đầu  cầu  trên  bờ  tây  của  sông

Berezina sẽ cho phép binh lính của Phương diện quân Belorussia số 3 có cơ hội tiến quân về

Molodechno và Vilejko. 

Thời tiết khá khô ráo. Trời đã không mưa một thời gian dài. Đơn vị đầu tiên của quân đoàn tôi

tới được Berezina là các kỵ sĩ của Sư đoàn Kỵ binh Smolensk số 32. Ngựa của họ  đã uống

nước sông từ ngày 28 tháng Sáu 1944. Tuy nhiên, không dễ để vượt sông và lập ở đấy một

đầu cầu. Quân  Đức đã chống cự một cách tuyệt vọng. Một trung đoàn của Sư đoàn Kỵ binh

Cận vệ 6 bị Trung đoàn Cảnh vệ 120 thuộc Waffen-SS tấn công, có pháo tự hành yểm trợ.

Một lực lượng đặc nhiệm Đức khá mạnh cũng tấn công đội hình chúng tôi, nhưng tư lệnh Sư

đoàn Kỵ binh Cận vệ 5 chúng tôi, Tướng Cherpukhin, đã ra một quyết định liều lĩnh: ông để

lại Trung đoàn Kỵ binh Cận vệ 24 đánh trả những cuộc tấn công của kẻ thù và tiếp tục tiến lên

trước với hai trung đoàn còn lại. Hai ngày sau, chúng tôi bắt kịp với sư đoàn mình. Tuy nhiên,

trước đấy chúng tôi đã phải đánh lui những cuộc phản công dữ dội của những lực lượng Đức

khá mạnh, và Kỵ đội 2 dưới quyền Thượng úy Cận vệ Oleinikov lại lần nữa giành được vinh

quang. Họ chờ cho tới khi thiết giáp Đức phải dừng lại tiếp nhiên liệu trong một khu rừng thì

bắt đầu xung phong tấn công bọn Fritz bằng gươm. Cuộc xung phong quá nhanh và bất ngờ

nên bọn  Đức không kịp trở tay. Khi các tổ lái tăng Đức nhận ra mình  đang lâm vào thế kẹt,

chúng cho nổ tung xe tăng của mình. Cuộc xung phong kỵ binh này dược hỗ trợ bởi hỏa lực

đại liên của các xe ngựa chở đại liên di động, y hệt thời Nội chiến Nga, và xạ thủ súng máy

Davidenko vừa di chuyển vừa bắn khẩu Maxim của mình liên tục không ngừng vào bọn Đức.

Một xạ thủ súng máy khác, Kuhlyanovski, gặp khó khăn khi ống tản nhiệt khẩu Maxim của

anh bị trúng một viên  đạn. Dưới làn đạn  địch, anh  đã tìm lấy một mẩu xà phòng trong túi và

dùng nó bịt lỗ đạn. Sau đó anh xé một mảnh vải từ áo tunic để băng nòng khẩu súng. Một xạ

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

81

thủ súng máy khác, Okunkov, đã bắn hết cả đạn của mình: anh leo lên con ngựa của đồng đội

đã hy sinh và xông tới trước với tay gươm tuốt trần. 

Sau khi trận đánh kết thúc, chúng tôi phải gắng bắt kịp với sư đoàn mình. Đó là một nhiệm vụ

khó khăn, bởi trong hai ngày họ đã di chuyển được 100 km về hướng tây. 

Chúng tôi tới Berezina vào sáng sớm. Được làn sương mù dày đặc hỗ trợ, chúng tôi tới điểm

vượt sông do cánh công binh thiết lập. Trung đội công binh chiến  đấu, dưới quyền Trung úy

Cận vệ M. F. Gribanov, vẫn  đang làm việc quần quật với tay rìu  để hoàn thành  điểm vượt

sông, trong khi đội tiền tiêu của trung đoàn, theo sau là kỵ đội cùng khẩu pháo chống tăng của

tôi, mau chóng tiến lên cây cầu. Trong những ngày ấy, chúng tôi không khi nào quan tâm xem

đám công binh đã bỏ ra biết bao công sức, năng lực và kiến thức để xây dựng những chiếc cầu

như vậy. Dưới làn đạn và các đợt không kích liên tục của bọn Đức, Trung úy Cận vệ Gribanov

luôn làm việc cùng chiến sĩ của mình, hướng dẫn làm mẫu cho họ. Nhiều người trong trung

đội anh bị thương tại Berezina, nhưng họ vẫn không rời vị trí cho tới khi chiếc xe cuối cùng

của trung đoàn an toàn vượt qua bờ bên kia. 

Ngay sau chỗ vượt sông là một dải đất thấp, rồi đến khu rừng nằm trên bãi đất cao, phía sau là

một ngọn đồi. Nhóm tiền tiêu vừa đến được bìa rừng thì chúng tôi bị hỏa lực súng trường tấn

công từ ngọn  đồi ở cánh phải.  Đó là một ổ chặn hậu ngầm dưới đất của quân  Đức. Một con

ngựa kéo chiếc xe gắn súng máy đi trước chúng tôi bị giết chết bởi làn  đạn ấy. Việc này cản

trở đà tiến của chúng tôi. Khẩu pháo và hai chiếc xe chở đạn của tôi bị kẹt giữa cầu và bọn

Đức tập trung mọi hỏa lực lên chúng tôi. 

Khi chúng tôi tới được bờ đối diện, tôi nhìn thấy chiếc cầu vẫn chưa được hoàn tất: một số

tấm gỗ  đã bị mất hay bị gãy khi kỵ đội phi qua.  Để giúp những chiếc xe của tôi vượt qua an

toàn, tôi nhảy khỏi xe kéo pháo và đưa người đánh xe vượt qua cầu. Sau khi chiếc xe cuối

cùng băng qua, tôi hét lên với người đánh xe: “Phóng hết tốc lực!” Tôi hy vọng nhảy được lên

chiếc xe chở súng máy đi liền sau, nhưng chẳng thấy nó  đâu. Có gì đó đã xảy ra hồi nãy trên

cầu: có lẽ nó đã trúng đạn của pháo đội Đức đang bắn cầu vồng vào chỗ vượt sông. Tôi nhảy

khỏi cầu và chạy theo  để bắt kịp mấy chiếc xe của mình, vốn  đang phi nước kiệu rất nhanh.

Nhưng điều này nói thì dễ hơn làm, bởi bọn  Đức tập trung hết hỏa lực súng trường vào tôi.

Đạn bay rít qua và tôi bị ghìm đầu xuống. 

Giờ đây tôi phải bò về phía đám cỏ cao. Nhưng rất khó  để trèo lên ngọn  đồi dưới hỏa lực

nhằm bắn cẩn thận ấy. Tôi nhớ lại khóa huấn luyện ở học viện pháo binh, nơi các trung đội

trưởng của chúng tôi đặc biệt nghiêm khắc trong giờ học lăn lê bò toài. Nếu một học viên nhô

đầu hay lưng khỏi mặt đất, anh ta sẽ bị điểm kém và phải thực hiện lại bài tập. Ở đây, trên

cánh  đồng này, thầy giáo của tôi là kẻ thù và điểm kém mà tôi nhận  được sẽ là cái chết. Tận

dụng mọi mô  đất, mọi khe lõm và gò  đụn, tôi bò tới trước –  đôi khi bật phóng những quãng

ngắn – vừa nguyền rủa bản thân vì không nhảy lên chiếc xe đi cuối. 

Tôi được giúp  đỡ bởi chiếc xe chở súng máy mất tích hồi nãy, cuối cùng đã xuất hiện ở chỗ

vượt sông: bọn Fritz tập trung mọi hỏa lực vào nó và để tôi yên. Tôi nhảy lên và chạy thẳng

lưng về phía khu rừng, tới nơi tôi là vô địch trước làn đạn Đức. Trung đội đang chờ tôi ở đấy.

Họ đã chứng kiến trò chơi của tôi với thần chết, nhưng không thể giúp được bởi từ chỗ đó họ

không thể nhìn thấy vị trí bọn Đức. Tim tôi đập rất to, như nhảy vọt khỏi lồng ngực. Máu dồn

lên đầu như điên, và tôi đổ mồ hôi như thể mình vừa rời khỏi nhà tắm hơi vậy. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

82

Tôi ngồi xuống xe kéo pháo, không cần lấy lại hơi thở, ra lệnh: “Thẳng tiến! Bắt kịp theo đội

hình!” Nhanh chóng lấy lại cảm giác nhờ phóng nhanh qua khu rừng, tôi thấy đội hình hành

quân của mình  đã ngay phía trước mặt. Các xe chở súng máy đã bắt kịp với nước kiệu rất

nhanh. Cuối cùng chúng tôi đã nhập lại được với trung đoàn. 

Trong khu rừng vạn vật đều yên tĩnh

Borisov nằm cách chỗ chúng tôi 14 km về phía nam. Ở trong rừng rất đẹp và mát mẻ: cây cối

che chắn rất tốt khỏi những cuộc không kích. Tôi gắng lấy lại bình tĩnh sau tình huống trải qua

chỗ vượt sông. Trong khu rừng rất thanh bình, hình ảnh những khóm cây mùa hè gợi lại cho

tôi ký ức về thời thơ ấu lang thang quanh Leningrad, những nơi tôi thường đi hái anh đào và

nhặt nấm. Những hồi tưởng này không kéo dài. 

Một mệnh lệnh ban xuống hàng quân đến từng người một: “Chỉ huy Trung đội chống tăng số

2 tiến lên đầu hàng quân!” Tôi không làm gì khác ngoài việc rời khỏi chiếc xe kéo pháo thoải

mái  dễ  chịu,  nhảy  lên  con  ngựa  và đi  cùng  người  giữ  ngựa  của  mình  tới  chỗ  trung đoàn

trưởng. Trung tá Cận vệ Tkalenko vẫn vắn tắt như thường lệ khi ra lệnh: “Nắm một trung đội

pháo chống tăng và quay lại chỗ ngã tư đường gần Borisov. Bố trí một trận địa pháo mai phục

ở đấy và chặn  đứng bất cứ cuộc tấn công nào của thiết giáp  Đức vào phía sau  đội hình hành

quân của ta.”

Tôi tập hợp hai khẩu pháo 45 mm cùng hai xe đạn và phóng trở về chỗ ngã tư đường. Vạn vật

trong rừng đều yên tĩnh, chẳng có gì nói lên nỗi nguy hiểm. Tôi tìm thấy vị trí đặt pháo ở cả

hai bên đường và các khẩu đội trưởng lặp tức bắt tay vào đào hào; trong khi đó trung đội phó,

cùng với các quản ngựa, lôi ngựa và xe đi nấp trong một khe hẻm cách đó khoảng 40 m. Chọn

một nơi làm vị trí đặt pháo, rồi đào đắp và nguỵ trang nó, là những công việc cốt yếu trong bố

trí pháo chống tăng. Nếu có thời gian, tốt nhất là tìm cách  đào lấy chiến hào sao cho khẩu

pháo có được tầm bắn tốt không chỉ về phía trước mà cả về phía sau, phòng trường hợp quân

địch có thể tấn công từ phía sau. Nhưng ngụy trang vị trí bắn là điều quan trọng nhất. Một

khẩu pháo chống tăng có thể bình tĩnh và tập trung bắn vào thiết giáp  địch cho tới khi nó bị

phát hiện. 

Tôi quyết định đi cùng người giữ ngựa của mình về Borisov để kiểm tra tình hình. Sau khoảng

300 m, chúng tôi dừng lai ở quãng đường cong và lắng nghe … Chúng tôi nghe thấy tiếng

gầm không thể lầm lẫn được của động cơ ở khoảng xa. Thoạt đầu, tiếng rầm rú của thiết giáp

địch lớn dần lên, nhưng rồi dường như nó yếu đi. Tôi chú ý tới những vị trí có khả năng xuất

hiện xe tăng, và rồi quay trở về. Giờ thì chúng tôi phải chuẩn bị cho trận đánh. 

Mọi người đang bận rộn. Đám nhồi đạn cẩn thận lau chùi dầu mỡ trên những viên đạn xuyên

giáp,  trong  khi  các  khẩu  đội  trưởng  và  xạ  thủ  pháo  đang  lập  phần  tử  ngắm  cho  pháo.  Tôi

thông báo những vị trí từ đó có thể xuất hiện xe tăng Đức cho các khẩu đội trưởng và một lần

nữa đi ra chỗ con  đường, cứ khoảng mười bước lại dừng lại để nghe ngóng tiếng động cơ.

Tiếng ồn, tuy vậy, tiếp tục giảm dần. Tôi đoán xe tăng Đức đang chạy đi xa, nhưng để chắc

chắn, tôi quyết định  đi thám thính trên lưng ngựa xa hơn theo dọc con  đường. Chúng tôi đi

khoảng 1.500 m cho tới khi những dấu vết trên mặt đất rõ ràng cho thấy xe tăng đã vòng lại và

quay về Borisov. 

Tôi vừa định cho báo cáo về chuyện này thì một kỵ sĩ từ ban chỉ huy tới chuyển cho tôi tin

nhắn từ Tkalenko, lệnh cho chúng tôi huỷ bỏ phục kích và đuổi theo bắt kịp trung đoàn. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

83

Tới chiều, Kỵ đội 3 chuyển lên đi đầu trung đoàn. Tôi đi cùng Trung sĩ Cận vệ Palanevich và

khẩu chống tăng của anh ta. 

Con đường vẫn uốn lượn qua khu rừng, từ phía Bắc Borisov về hướng Minsk. Bóng tối buông

xuống và thật khó  để nhận dạng mọi thứ trong ánh sáng nhập nhòa: vì vậy chúng tôi bắt đầu

tập trung vào tai nghe hơn là mắt thấy. Tại một bãi trống nhỏ, nhóm tiền tiêu của trung đoàn -một trung đội tay gươm, khẩu pháo chống tăng và một xe chở súng máy - dừng lại để chờ

khúc đầu  đội hình hành quân, sao cho liên lạc khẩu lệnh có thể duy trì trong khi hành quân

đêm. Các kỵ sĩ xuống ngựa và khe khẽ trò chuyện. Mọi vật xung quanh đều tĩnh lặng và thanh

bình. 

Đột nhiên, một chiếc xe xuất hiện từ khúc quanh của con đường phía trước mặt. Nó phát hiện

ra chúng tôi, dừng lại cách khoảng 20 m và vẫn  đứng yên  đó trong độ vài giây. Chúng tôi

không thể tưởng tượng đó có thể là kẻ địch – ở đây giữa khu rừng, chiếc xe đơn độc có vẻ quá

hiền hòa, không có gì bảo vệ. Chỉ khi chiếc xe bắt đầu quay lại thì tôi - vẫn choáng váng vì sự

xuất hiện đột ngột của nó – hét lên với tổ pháo: “Chuẩn bị chiến đấu!” Có lẽ chỉ một phát tiểu

liên bắn ra cũng có thể dừng chiếc xe lại, nhưng chúng tôi đã chậm vài giây để phản ứng, và

nó phóng đi hết tốc lực. Chỉ khi đó chúng tôi mới nhận ra mình đã để hụt một con mồi quan

trọng. 

Giờ thì chúng tôi phải đi lên trước càng nhanh càng tốt, không cho bọn  Đức thời gian lập

tuyến phòng thủ. Trong một cuộc chạy đua điên cuồng, đi khoảng 110 km trong hai mươi tám

giờ, lữ đoàn kỵ binh chúng tôi đã bắt tay được với các đơn vị khác để chiếm Borisov, chiếm

được lòng tin của bộ tổng tham mưu, thể hiện trong một mệnh lệnh toàn thể. 

Một chút quà nữa cho chúng mày, lũ khốn khiếp!

Ngày 28 tháng Sáu, lực lượng hỗn hợp kỵ binh và cơ giới của chúng tôi đã giải phóng Vilejko,

cắt đứt tuyến đường sắt Vilnius-Minsk. 

Giờ đây tôi đi cùng với Khẩu đội 4, do Trung sĩ Cận vệ Petrenko chỉ huy, khẩu đội này được

phối thuộc với kỵ đội đi tiên phong. Chúng tôi đi nhiều cây số qua những cánh đồng, cố gắng

bắt kịp kỵ đội, nhưng nhóm dẫn đầu đã quành một cua rất gấp và phi nước kiệu vào một cánh

rừng có thể thấy từ xa xa phía nam. Chúng tôi còn tụt lại phía sau khoảng 300 m. 

Khi cua vòng để đi theo kỵ đội, tôi phát hiện một đoàn vận tải lớn cách đó khoảng 500 m, di

chuyển về phía hậu phương chúng tôi, song song với con đường. Trông thật đáng ngờ, do đó

tôi liền nhấc ống nhòm lên. Tôi thấy rất rõ ràng đám lính Đức đi trong đội hình, nhưng hiển

nhiên chúng đã nhầm chúng tôi là lính bạn và đang thanh thản di chuyển. Tôi quyết định nã

đạn,  nhằm  không  cho  chúng  cơ  hội  nào  có  thể  tiến  công  bất  ngờ  vào  hậu  quân  chúng  tôi.

Đồng thời, tôi cho một kỵ sĩ chạy tới chỗ chỉ huy kỵ đội để báo về quyết định của tôi: “Chuẩn

bị chiến  đấu! Bọn  Đức ở phía trái! Nhắm vào  đội hình  Đức,  đạn mảnh, thước ngắm 10, một

phát, bắn!” “Đã bắn!” Khẩu  đội trưởng báo cáo, “một phát đạn trúng giữa đội hình!” Tôi ra

lệnh bắn tốc độ nhanh bốn phát chuyển sang hai bên trái và phải. 

Không cần chờ lệnh tôi, người đánh xe Vedernikov đã đưa xe chở đạn tới chỗ pháo và bắt đầu

dỡ thùng đạn xuống. Anh ấy thật tuyệt, nhưng đồng thời,  đưa một xe đạn ra giữa vị trí bắn

trống trải thật không thích hợp. Bọn  Đức, trong lúc đó, đã tỉnh lại sau cơn sốc ban  đầu,  đang

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

84

bắn đáp trả vào khẩu pháo chúng tôi. Vedernikov và chiếc xe đạn của anh ta có thể trông thấy

từ cách cả dặm: anh đang mạo hiểm tính mạng của mình và cả lũ ngựa. “Đưa của quỷ ấy biến

khỏi đây!”  Tôi  hét  lên  với  anh  trong  khoảng  khắc  ngắn  ngủi  giữa  hai  phát đạn.  Nhưng

Vedernikov bình tĩnh dỡ đến thùng đạn cuối, như thể anh ta không nghe thấy lệnh tôi giữa

tiếng đạn rít xung quanh. Và rồi anh ta nhặt lên tất cả những vỏ đạn rỗng, nhét chúng vào các

thùng đạn rỗng và tới khi ấy mới chịu phóng đi. Anh làm tất cả chuyện ấy không chút hấp tấp,

như thể anh đang làm việc trên cánh đồng trong nông trang kolkhoz làng mình vậy. Anh  đánh

xe Vedernikov là thế đó. Một người ít nói, chậm rãi và điềm tĩnh, không bao giờ mất tinh thần

– thậm chí trong những tình huống xấu nhất – và luôn thực hiện nhiệm vụ của mình rất tốt:

bất kể giữa trận đánh, khi hành quân hay lúc nghỉ chân. 

Khẩu pháo của tôi tiếp tục bắn. Tổ pháo thủ làm việc nhanh lẹ và phối hợp ăn ý với nhau với

tinh thần rất cao. Petrenko vừa ra lệnh cho tổ pháo vừa đứng thẳng người, vui vẻ lặp lại mệnh

lệnh của tôi và thêm vào đó vài câu rủa dành cho bọn Đức: “Đây là chút quà nhỏ dành cho lũ

khốn khiếp chúng mày!” Khi bọn Đức ngưng bắn và bắt đầu tháo chạy, anh ấy hô lớn: “Chúng

mày không thích thế à? Thêm chút nữa đây, đồ phát xít cặn bã! Còn đây là cho thằng Führer

chúng mày, thằng Hitler đấy!” Nòng khẩu pháo chúng tôi nóng đỏ lên vì bắn nhanh. Quân

địch tan tác khắp cánh đồng, bỏ lại bọn bị chết và những chiếc xe bị phá huỷ trên đường. Trận

đánh khá mạo hiểm về phía chúng tôi, do chúng tôi không có bộ binh yểm trợ. May thay, bọn

Đức không có súng cối, pháo binh hay đại liên, hơn nữa chúng không thành công trong việc tổ

chức một cuộc phản công bằng bộ binh vào vị trí chúng tôi. Vì vậy, chỉ với một khẩu pháo

duy nhất, chúng tôi đã đánh tan cả một đoàn vận tải lớn. Bây giờ thì chúng tôi phải đuổi theo

cho kịp kỵ đội.

Bị chôn sống

Vào buổi sáng đầy nắng ngày 4 tháng Bảy chúng tôi đã tới sát Krasnoe, một nút giao thông

đường sắt lớn. Theo các báo cáo của đám trinh sát, một trung đoàn bộ binh Đức kèm theo xe

tăng và pháo tự hành  đang bảo vệ nơi này. Kỵ đội chúng tôi được giao nhiệm vụ vòng qua

Krasnoe, xuyên ngang một khu rừng và đánh vào bọn Fritz từ phía sau. Chúng tôi cưỡi ngựa

đi qua khu rừng một lúc và rồi kỵ đội vòng sang tay trái vào một vùng đất lầy lội. 

Những con ngựa tải nhẹ của kỵ đội và các xe chở súng máy dễ dàng vượt qua đầm lầy mà

thậm chí không làm bới lộn mặt lầy, nhưng xe kéo pháo nặng nề của chúng tôi lập tức từ từ

lún xuống. Chẳng mấy chốc lũ ngựa ngập trong bùn tới ngực và trục khẩu pháo biến mất dưới

mặt bùn. Chúng tôi phải tháo ngựa ra và lôi chúng lên khỏi đám lầy từng con một. Sau  đó

chúng tôi kéo khẩu pháo ra khỏi vũng lầy. Tổng cộng chúng tôi mất khoảng ba tiếng đồng hồ

cho việc giải cứu. Mọi người đều kiệt sức và bê bết bùn nhão khắp từ đỉnh  đầu cho tới gót

chân. May thay, các xe chở đạn tải nặng đi sau không bị trúng vào bãi lầy. Chúng tôi lau chùi

khẩu pháo và cố gắng sửa soạn bản thân lại cho gọn gàng một chút, trước khi leo lên con

đường chính và hướng về Krasnoe. 

Một lát sau, sĩ quan liên lạc của trung đoàn trưởng xuất hiện. Khi thấy tôi anh ta kêu lên ngạc

nhiên: “Yakushin! Cậu quay về từ “cõi bên kia” đấy à?” Tôi đang chẳng có tâm trạng nào  để

đùa bèn đáp: “Hừ, vẫn còn đùa à? Tớ không về từ “cõi bên kia”, tớ vừa từ đầm lầy ra!”

Trong  khi  chúng  tôi  còn  bị  kẹt  ở đây  trong  đám  lầy,  Krasnoe đã được  quân  ta  giải  phóng.

Không cần vội vàng gì nữa, chúng tôi từ tốn tiến vào khu làng. Bề ngoài trông vắng vẻ: chỉ ở

một vài nơi chúng tôi thấy dấu vết của trận  đánh vừa mới kết thúc. Nhưng các sĩ quan của

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

85

trung đoàn  lại  chỗ  chúng  tôi đều  hỏi  một  câu  lạ  lùng:  “Cậu  vừa  từ  chỗ  chết  trở  về  à?”

“Yakushin, người ta đã chôn cất cậu  đấy! Cậu vẫn còn sống sao?” Tôi choáng váng. Nhưng

đến cuối buổi chiều hôm ấy thì mọi việc trở nên rõ ràng. 

Hóa ra Kỵ đội 3, có khẩu pháo chống tăng của Palanevich đi cùng, đã xông vào ngôi làng tiếp

ngay sau một trung đoàn kỵ binh khác của sư đoàn tôi. Có cả mấy đơn vị bộ binh cùng tham

gia cuộc tấn công. Một trong số các sĩ quan của trung đoàn đó bị thương nặng trong trận đánh.

Palanevich đã băng bó cho anh ta và anh ta đã hy sinh trên tay anh. Một sĩ quan tham mưu của

trung đoàn tôi cưỡi ngựa đi qua thấy chuyện này. Anh này biết Palanevich và hỏi xem anh

đang ôm ai vậy. Palanevich đáp: “Đó là trung uý của chúng ta, anh ấy bị thương nặng ở đây và

đã qua đời trong tay tôi”. Khi Palanevich nói “của chúng ta” có ý rằng đó là một trung uý

thuộc sư đoàn kỵ binh của chúng tôi, không phải một sĩ quan bộ binh. Nhưng tay sĩ quan tham

mưu nghĩ Palanevich muốn nói đến chính trung đội trưởng của mình, tức là tôi – Trung uý

Cận vệ Yakushin. Anh ta báo cáo  đầy đủ chuyện này lên ban chỉ huy trung đoàn. Nếu tôi bị

kẹt trong vũng lầy kia lâu hơn, hẳn trung đoàn đã gửi một lá thư “Đã hy sinh trong chiến đấu”

về cho gia đình tôi! Đó là lần đầu tiên người ta chôn tôi khi vẫn còn sống … . 

Cuối  ngày  hôm đó,  các  kỵ  sĩ  bắt đầu  các  trận  đánh  giải  phóng  Molodechno  và  Lebedevo.

Vùng phía bắc của Molodechno và nhà ga đường sắt đã bị đổi chủ nhiều lần. Tuy nhiên, sau

khi giải phóng Krasnoe,  đồn luỹ của quân  Đức ở cả Molodechno và Lebedevo lâm vào tình

thế chông chênh và do  đó bị buộc phải rút lui. Những dân thường sống sót kể về các thống

khổ của họ dưới ách chiếm đóng của quân  Đức và về số phận của những người Do Thái. Ở

Volozhin, một làng nhỏ gần Molodechno, bọn Đức đã giết chết toàn bộ cộng đồng Do Thái.

Chúng nhét họ vào nhà kho và thiêu sống. Sau khi nghe những câu chuyện như thế, mong

muốn trả thù của chúng tôi càng mạnh mẽ thêm. Mặc dù mệt mỏi và thiếu ngủ, chúng tôi vẫn

sẵn sàng tiến tới, tiêu diệt kẻ thù cho tới khi toàn bộ mảnh đất Xôviết của ta được giải phóng

khỏi bọn phát xít bẩn thỉu. 

Chúng tôi tiếp tục tấn công. Trung đoàn dễ dàng đánh bại và tiêu diệt những nhóm chặn hậu

đơn lẻ của bọn Đức, tiến lên trước không ngừng. Chúng tôi chiếm nhiều đồn luỹ của bọn Đức

mà chúng hoàn toàn bất ngờ. Có những trường hợp, trong lúc chúng tôi tiến vào làng, bọn

Đức, bọn Polizei địa phương và những kẻ phản bội tổ quốc khác chạy tán loạn trên người mặc

độc có bộ đồ lót. Khi trông thấy chúng tôi và nhận ra chống cự là vô ích, chúng giơ cao tay lên

trời - thật là khoái đối với kỵ binh Cận vệ. Vẫn có những đồn luỹ được tổ chức tốt, phòng thủ

vững chắc, và chống cự quyết liệt.  Đó chính là trường hợp trận  đánh mà tôi suýt chút nữa bị

giết chết.

Đám cảnh giới đi trước của chúng tôi cưỡi ngựa qua một vùng đất cát, chỉ có rừng thưa, và tới

một bãi trống kéo dài tận một khu làng khác. Cánh trinh sát báo cáo thấy một đơn vị Đức lớn

đóng ở đấy, cũng như có các chiến hào ở rìa khu làng. Đám trinh sát xuống ngựa và tiến công

ngôi làng, nhưng mau chóng bị chặn lại bởi hỏa lực súng máy dữ dội. Một kỵ đội khác tiến

đến hỗ trợ cũng không làm thay đổi tình thế. Các kỵ sĩ chúng tôi bị ghìm đầu xuống và buộc

phải đào hào nấp.

Tôi được giao nhiệm vụ tiến ra cánh đồng với khẩu pháo của mình và tiêu diệt mấy khẩu súng

máy địch. Tôi không có đủ thời gian để chọn vị trí bắn tốt: thật ra, không có vị trí nào tốt trên

cánh đồng đó - chỉ là một khe hẻm với bãi trống trải dài phía sau và không có chỗ ẩn nấp nào.

Hơn nữa, bãi trống được mặt trời chiếu sáng rõ, và quân địch lại đóng quay lưng về phía mặt

trời. Tôi chẳng thể làm gì ngoài việc đặt khẩu pháo ngoài chỗ trống, gần một cái cây. Cũng dễ

để phát hiện vị trí đặt súng máy của địch: chúng luân phiên bắn vào  đám kỵ sĩ của chúng tôi,

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

86

ghìm đầu họ xuống. Tôi chỉ mục tiêu cho Trung sĩ Cận vệ Palanevich và ra lệnh cho anh lăn

khẩu pháo vào vị trí rồi tiêu diệt các ổ súng máy. Tổ pháo thủ đã chuẩn bị kỹ cho những tình

huống như vậy nhờ nhiều đợt huấn luyện ở hậu phương. Họ lăn khẩu pháo vào vị trí, nấp sau

tấm lá chắn và chuẩn bị chiến đấu. Tất cả chỉ mất vài giây và khẩu pháo khai hỏa. 

Khẩu súng máy đầu tiên bị phá huỷ từ ngay phát đạn đầu. Khẩu thứ hai, tuy vậy, khó tiêu diệt

hơn  nhiều,  do  tổ  xạ  thủ  súng  máy Đức đã  phát  hiện  khẩu  pháo  và  trút đạn  lên  chúng  tôi.

Chúng ngắm chính xác và đạn bắn rất trúng lá chắn pháo. Phải mất nhiều nỗ lực để tiêu diệt

khấu súng máy thứ hai đó, nhưng khi chúng tôi tiêu diệt xong thì pháo địch bắt đầu lên tiếng.

Bất ngờ, đạn pháo nổ lung tung quanh khẩu pháo. Bọn Fritz bắn chính xác và chúng tôi phải

vội vã ẩn nấp. Tôi thấy hỏa lực bọn Đức thật chết người và nhận ra rằng nếu cứ ở lại đây lâu

hơn tất cả chúng tôi sẽ chết hết. Tôi ra lệnh cho tổ pháo rời khẩu pháo và ẩn nấp ở phía sau.

Tôi ở lại với xạ thủ pháo và chúng tôi tiếp tục đào hào. Hóa ra đất ở đây nhiều cát và khá dễ

đào. Cái hố của xạ thủ pháo ở bên trái của pháo, trong khi của tôi ở bên phải. Bọn  Đức tập

trung tòan bộ hỏa lực của chúng vào khẩu pháo của tôi. Sau mỗi cú nổ chúng tôi lại nhô khỏi

hố và hỏi nhau: “Cậu còn sống không đấy?” Cát từ vách cái hố của tôi rơi rào rào, hố không

chắc cho lắm. Sau vài lần hỏi nhau như vậy tôi nghe có tiếng bang khủng khiếp, có gì đó rơi

mạnh xuống tôi, và tôi bất tỉnh. 

Khi tỉnh lại, lính của tôi đang khiêng tôi trên tấm áo mưa plash-palatkatrở về cái khe đất.

Hóa ra khẩu pháo của tôi đã bị phá hủy vì một phát đạn trúng đích, đồng thời chôn sống tôi.

Cái cây bị cắt đôi vì cú nổ và đổ xuống cái hố bị sụp của tôi. Xạ thủ pháo nhô khỏi hố sau cú

nổ và chạy đến đào xuống cứu mạng tôi. Palanevich và tổ pháo của mình cũng thấy khẩu pháo

bị trúng đạn và chạy đến. Họ làm cật lực để hồi tỉnh tôi, kéo tôi về hầm trú ẩn trên cái áo

plash-palatka. May mắn cho tất cả là hỏa lực bọn Đức đã yếu đi, do lực lượng chính của trung

đoàn đã bao vây bọn Đức trong làng. 

Đó là lần thứ hai tôi bị chôn sống: lần này trong một cái hố.

Chiến thắng, Hào hứng và Điên cuồng

Mũi nhọn của trung đoàn – trung đội tay gươm, xe chở súng máy và khẩu pháo 45 mm của

chúng tôi cùng xe chở đạn – đang lặng lẽ di chuyển qua đêm tối. Kẻ thù đang ở đâu? Hắn có

thể  ở  bất  cứ đâu.  Phía  trước  và  hai  bên  sườn  chúng  tôi  là  mấy  cặp  kỵ  binh  đi  tuần  trong

khoảng cách tai nghe thấy được. Thật khó để giữ tỉnh táo khi luôn phải hành quân ban đêm và

chiến  đấu ban ngày. Ban  đêm không khí ấm áp và yên tĩnh. Trời không có trăng. Ngồi trên

ngựa giống như đang nằm trong nôi vậy: binh lính gần như ngủ gục và mất tập trung. Tôi

đang ở cuối đội hình tiên phong với khẩu pháo số 4, do Trung sĩ Cận vệ Petrenko chỉ huy.

Petrenko đã chiến  đấu qua nhiều trận. Anh là một khẩu  đội trưởng tốt và có kinh nghiệm, tôi

có thể tin cậy ở anh. Tổ pháo gồm những lính mới bổ sung đến từ vùng Poltava sau chiến dịch

Nevel: họ đã chứng kiến vài trận đánh.

Tôi tranh luận về phối hợp trong chiến  đấu với chỉ huy của đội tiên phong và thả mình trên

chiếc xe chở đạn bên cạnh người đánh xe, Vedernikov. Chuyển  động đều  đều của chiếc xe

khiến tôi buồn ngủ. Lũ ngựa trong đội hình hành quân đang đi tới với bước chân rất êm. Đội

hình dừng lại, tôi nghe thấy ai đó nói tiếng Đức. Tôi nghĩ đám trinh sát đã bắt được một tù

binh và chỉ huy đội tiên phong, một trung uý Cận vệ,  đang thử nói chuyện với hắn. Một vài

giây im lặng. Và rồi một tràng đạn bắn trúng chúng tôi ở tầm trực diện. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

87

Chúng tôi không thể nhìn thấy kẻ địch trong bóng tối. Chúng tôi không thể thấy chính lính của

mình.  Điều duy nhất chúng tôi có thể thấy là luồng đạn rít dọc con  đường. Hỏa lực rất tập

trung và bất ngờ làm mọi người mất tinh thần. Không ai còn buồn ngủ nữa. Ngựa đứng dựng

trên hai chân sau, suýt chút nữa thì lật úp xe chở đạn. Trong nháy mắt Vedernikov và tôi đánh

xe chở đạn rẽ khỏi con đường, cho lũ ngựa nhảy vào dọc một cái rãnh rộng. Khẩu đội trưởng

cũng làm như vậy, cứu những con ngựa quý giá khỏi làn  đạn. Trong những nhoáng lửa ngắn

của làn  đạn súng máy Đức tôi phát hiện cái bóng tối sẫm của khẩu pháo Petrenko nằm trên

đường. Do xe chở đạn đánh một vòng ngoặt gấp chữ U trên đường, khẩu pháo đã tự rời ra và

đang quay đối mặt với quân địch. Tôi hét hết sức, cố gắng nghe được tiếng mình giữa tiếng ồn

ào của súng máy: “Khẩu đội tới chỗ pháo! Chuẩn bị chiến đấu!” Cùng với Petrenko, người đã

chạy  tới  chỗ  pháo,  chúng  tôi  kéo  càng  pháo  qua  hai  bên  và  chuẩn  bị  pháo  để  bắn.  “Đạn

mảnh!” Tôi hét. “Không có  đạn mảnh, chúng ở hết trong xe đạn rồi! Tôi chỉ có  đạn xuyên

giáp!” Petrenko hét trả lời. “Được, vậy đưa tôi đạn xuyên giáp … Nạp  đạn!” Tôi bắn pháo,

nhắm vào chớp đầu nòng của khẩu súng máy Đức, chỉ cách chúng tôi không hơn 50 m. Tiếng

động sắc gọn, âm vang kim loại của phát đạn xuyên giáp  đã thay đổi toàn bộ tình thế. Tất

nhiên, một phát đạn mảnh có thể công phá nhiều hơn, nhưng hiệu quả tâm lý của đạn xuyên

giáp thì mạnh hơn. Sau phát đạn thứ hai và thứ ba, quân địch ngưng bắn, và các kỵ sĩ khai hỏa

tiểu liên. Binh nhất Cherkaschenko bò tới khẩu pháo cùng hòm đạn mảnh: các thành viên còn

lại của tổ pháo bò tiếp sau anh ta. Tình thế đã chuyển sang có lợi cho chúng tôi. Và rồi khẩu

pháo bắt đầu bắn nhanh. Tổ pháo hành động bình tĩnh, như trong các bài tập huấn luyện, phát

này nối tiếp phát kia bắn vào họng bọn  Đức. Trung đội tay gươm vùng dậy và chạy tới với

tiếng hô lớn “Hurrah!” Trong ánh trời sáng dần, họ đuổi theo bọn Đức đang tháo chạy. 

Chúng tôi trông thấy những khẩu súng máy bị bỏ lại và các thùng đạn trong chiến hào. Cách

đó một quãng là xe chở đạn bị phá huỷ, một con ngựa chết và khoảng mười xác lính Đức. Sau

tuyến  phòng  thủ  bọn  Đức  là  một  khu  làng  lớn.  Kỵ đội  tay  gươm  của  nhóm  tiên  phong đi

ngang qua chúng tôi. Họ đang phi với gươm tuốt trần. Tôi ra lệnh: “Ngưng bắn! Đưa ngựa tới

pháo!” Bây giờ chúng tôi phải đuổi kịp kỵ đội đang xung phong để yểm trợ bằng hỏa lực. Bọn

Đức đồn trú  đã tháo chạy. Cuộc xung phong bằng gươm và truy đuổi tiếp tục sau khi chúng

tôi đã băng xuyên qua khu làng. 

Nguyên tắc chính yếu là chúng tôi không được cho kẻ địch chỉ một giây ngơi nghỉ. Chúng tôi

phải tước của chúng mọi cơ hội có thể ổn định và tổ chức vị trí phòng thủ. Chỉ có tiến lên!

Cảm giác vui sướng của chiến thắng, hào hứng và điên cuồng chúng tôi có được khi đuổi theo

kẻ  thù  đang  tháo  chạy  khó  có  gì  có  thể  so  sánh  được.  Trong  những  khoảng  khắc  như  thế,

người ngựa như nhập thành một, không gì ngoài cái chết có thể ngăn cản cơn tuyết lở: cả hai

cùng như say với chiến thắng và chỉ muốn phóng tới đập tan mọi vật cản.

Cuối cùng chúng tôi bắt kịp với kỵ đội và có thể nã đạn yểm trợ khi cần thiết. Cuộc truy kích

tiếp tục. Quân  đoàn tôi tiếp tục đà tiến từ Minsk về phía tây. Phía trước chúng tôi là thị trấn

Lida. Quân Đức mau chóng ổn định tuyến phòng thủ: các lực lượng đặc nhiệm của chúng với

bộ binh có xe tăng và pháo binh hỗ trợ, xây dựng những cứ điểm mạnh trong các khu làng và

chống trả quyết liệt. Chúng tôi vượt qua một trong những lực lượng đặc nhiệm như vậy trên

tuyến đường Traby – Yuratishki, nơi có hai tiểu đoàn bộ binh Đức cùng với xe tăng, đã chiến

đấu dữ dội. Phải sau một cuộc tấn công phối hợp tốt, có pháo kích chuẩn bị do các khẩu pháo

76 mm cấp trung đoàn, một pháo  đội cối và pháo  đội chống tăng chúng tôi tham gia, chúng

mới bị chọc thủng. Quân  Đức rút lui trong hoảng loạn. Chúng tôi đuổi theo chúng trên mọi

ngả đường tới sông Gatia, chiếm giữ các điểm vượt sông. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

88

Bây giờ quân  đoàn kỵ binh  đã tiến quân quá xa, mất liên hệ với các đơn vị thiết giáp và bộ

binh của ta. Tư lệnh quân đoàn không muốn mất thời gian đã ra lệnh lập tức tấn công Lida: Sư

đoàn Kỵ binh Cận vệ 6 tấn công thị trấn từ phía bắc; Sư đoàn Kỵ binh Cận vệ 5 chúng tôi

đánh tan các nhóm chặn hậu của bọn  Đức, vượt sông Lida và tấn công vùng ngoại vi phía

đông  của  thị  trấn;  trong  khi đó,  Sư  đoàn  Kỵ  binh  Smolensk  32  đánh  thị  trấn  từ  phía  nam.

Trung đoàn Kỵ binh Cận vệ 17 thuộc Sư đoàn tôi đã thể hiện sự nổi bật trong trận  đánh đó.

Họ đã tiến hành một cuộc xung phong bằng gươm bất ngờ và phóng giữa thành phố, hầu như

không gặp phải sự kháng cự nào. Ngay khi vào  được thành phố, các kỵ sĩ xuống ngựa và bắt

đầu chiến  đấu trên  đường phố. Cuộc tấn công quá nhanh nên bọn  Đức thất bại trong việc di

tản cả một đoàn tàu chở trang thiết bị nặng quân sự trong nhà ga. Các trận đánh ở thị trấn đó

đã lấy mất của chúng tôi nhiều người. Trung tá Cận vệ Trukhanov, chỉ huy trung đoàn bạn, đã

tử thương tại Lida và được chôn cất tại đây. Giờ đây một trong những con  đường của thành

phố có mang tên anh. Ngày 9 tháng Bảy thị trấn được hoàn toàn giải phóng, và ngày 10 tháng

Bảy các cuộc mít tinh được tổ chức tại mọi đơn vị của quân đoàn. Bộ chỉ huy tối cao đã bày tỏ

lòng cảm ơn với các kỵ sĩ trong một mệnh lệnh toàn thể. Ba trung đoàn của quân đoàn tôi đã

được nhận danh hiệu vinh dự “Lida”. 

Binh nhất Glushan và Mười hai tên Fritz

Chúng tôi đang ở trạng thái tinh thần cao sau cuộc giải phóng Lida. Mọi người đều  đón chào

sự xuất hiện của tay thượng sĩ của chúng tôi, đặc biệt khi anh ta đi cùng gã anh nuôi tươi cười

và xe nhà bếp của hắn. Thượng sĩ cũng đem theo thư từ ở quê nhà gửi tới cùng với báo chí.

Quân đoàn tôi có tờ báo riêng, tờ Người Kỵ binh Cận vệ, và nó khá phổ biến với binh sĩ. Mọi

người cùng ăn như một gia đình: hai, ba, hoặc thậm chí bốn người ăn chung một cà mèn, thay

phiên nhau khoắng thìa. Một số thậm chí có cả nồi 5 lít trên xe, chứa đủ thức ăn cho cả bốn

người. Không một ai ăn kém ngon! Mọi người ăn hết tất cả - và rồi hỏi xin thêm. Bánh mì còn

thừa được cẩn thận quấn trong khăn mặt và cất trong xe: không ai biết được khi nào xe nhà

bếp sẽ bắt kịp chúng tôi lần nữa. 

Tôi hỏi thượng sĩ: “Những khẩu pháo khác làm ăn thế nào? Các đơn vị hỗ trợ của pháo đội ra

sao?” “Mọi thứ đều tốt,” anh ta trả lời, “anh đã đánh bại bọn Fritz tan tành đến nỗi chúng đang

lang thang khắp cánh  đồng và trong rừng. Chỉ một vài tên Đức đi lẻ còn lại trong thành phố:

vài tên đang chống cự để tìm đường quay về phía địch”. Từ gương mặt rạng rỡ của thượng sĩ

tôi có thể thấy pháo đội đã làm việc thực sự tốt. “Pháo đội trưởng ra lệnh cho anh viết báo cáo

về hoạt động của mình, lập danh sách người chết và bị thương, nêu tên những người anh  đề

nghị khen thưởng,” anh ta tươi cười, “bây giờ tôi phải đi phục vụ Trung đội 1. Tôi sẽ nhận báo

cáo của anh trên  đường quay về. Nhưng đừng quên nêu tên Glushan trong danh sách đề nghị

của anh: anh ta đã bắt được mười hai thằng Fritz đưa tới ban chỉ huy”. Vụ này thật mới với

tôi. Tôi không thể tin  được chuyện này, nhưng thượng sĩ bảo tôi là anh ta đã thấy tận mắt

Glushan dẫn những thằng Fritz khốn kiếp ấy tới ban chỉ huy. 

Tôi thả mình thoải mái dưới bóng một cái cây nhỏ và viết một báo cáo cho pháo  đội trưởng

Agafonov. Ở đoạn cuối tôi đính kèm danh sách các binh sĩ được đề nghị khen thưởng. Tôi

cũng nhớ ghi tên Glushan và viết rằng vì đã bắt sống mười hai tên Fritz nên anh xứng đáng

được nhận Huy chương Dũng cảm.

Bản thân Glushan  đã là cả một câu chuyện thú vị. Anh ta tới trung đội tôi cùng đợt lính bổ

sung chúng tôi nhận được trước các trận đánh tại Belorussia. Glushan tính tình lặng lẽ và hay

cả thẹn. Anh ta đã học hết trung học, một trình  độ cao rất khó kiếm ở trung đoàn tôi. Thoạt

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

89

đầu, anh không bộc lộ rõ những mặt mạnh của mình. Anh luôn cố gắng né tránh những nhiệm

vụ được giao, và khẩu đội trưởng đã đặt cho anh biệt hiệu “Gã lười khốn khiếp”. 

Sau khi phân công thêm một nhiệm vụ nữa cho anh ta để trừng phạt vì tội thiếu kỷ luật, tôi

cho gọi Glushan. Anh ta báo cáo có mặt và đứng nghiêm. Anh nhẫn nại lắng nghe mọi lời

khiển trách của tôi nhưng không tập trung lắm. Khi tôi hỏi xem anh ta sắp tới muốn làm gì,

anh nói anh sẽ cố gắng hết sức mình. Câu trả lời không làm tôi yên tâm và tôi muốn tìm hiểu

lý do chủ yếu dẫn  đến cách cư xử của anh ta: tại sao một người lính Hồng quân có văn hóa

như vậy, thuộc quân chủng Kỵ binh Cận vệ anh dũng, lại cố tìm cách tránh làm những việc

nặng? Anh ta đáp có lẽ sẽ dễ hiểu hơn nếu anh ta cho tôi xem một thứ: “Anh có cho phép tôi

cho anh xem không, thưa đồng chí trung úy?” Hơi bối rối, tôi đồng ý. Anh cởi áo tunic và áo

lót ra: toàn bộ thân mình anh, khắp từ cổ tới thắt lưng, phủ đầy mụn nhọt. Một số đã xuất hiện

bọc mủ. Tôi chưa bao giờ thấy cái gì tương tự như vậy! Tôi nhớ lại chỉ có vài cái mụn đã hành

hạ tôi thời niên thiếu khốn khổ ra sao, nhưng Glushan có hàng chục cái như vậy! Tôi ra lệnh

cho anh mặc lại áo và đưa anh tới chỗ cứu thương, Trung sĩ Cận vệ Silyutin. Người này đã

biết về vấn  đề của Glushan và nói rằng không sao hết. Anh nói anh có thể dùng vài phương

pháp đối với mụn, nhưng phần còn lại thì anh không làm được – đó là vấn đề thời gian và cứ

để  tự  nó  sẽ  khỏi.  Tôi  trao  đổi  với  sĩ  quan  quân  y  của  trung đoàn  và  hỏi  xem  có  thể đưa

Glushan vào bệnh viện  được không. Nhưng không có kết quả. Sĩ quan quân y đề nghị miễn

anh ta không phải làm việc nặng, vậy thôi.

Nhưng  không  có  việc  nào  nhẹ  nhàng  trong  các đơn  vị  hậu  cần  của  trung đoàn.  Thậm  chí

không có những công việc giành riêng cho thư ký ở bất cứ ban chỉ huy nào. Việc duy nhất tôi

có  thể  làm  cho  Glushan  là  chuyển  anh  ta  qua  xe  chở đạn  của  Vedernikov  làm  phụ  xe.

Vedernikov phản  đối, nhưng không thể làm gì khác, bởi đó là lệnh của tôi. Bằng cách này

Glushan rời khỏi bộ phận chiến đấu của trung đội và tạm thời về hậu phương với Vedernikov. 

Tôi  chỉ được  nghe  chi  tiết  về  việc  Glushan  bắt được  mười  hai  tên  Đức  sau  khi  chiến  dịch

Belorussia kết thúc, khi tất cả chúng tôi đều  đã nhận khen thưởng. Binh lính và sĩ quan pháo

đội tôi tập hợp quanh bàn tiệc mừng tại một khoảng trống giữa rừng.  Đầu bếp của chúng tôi

vận hết sức để trổ tài, thức ăn tuyệt ngon, và tinh thần mọi người đang rất phấn khởi. Tôi nhận

được Huân chương Chiến tranh Vệ quốc hạng 2 – phần thưởng đầu tiên của tôi từ khi ra mặt

trận.  Khi  tôi  chúc  mừng  chiến  sĩ  của  mình  nhân  dịp  được  phần  thưởng,  tôi  nghe  thấy  một

tràng cười rú lên từ phía khẩu  đội của Petrenko. Tôi quyết định tìm hiểu và thấy mọi người

đang cười như điên như dại. Có kẻ thậm chí cười lăn lộn trên đất, miệng nói: “Thật là một tay

cừ! Tao chết mất vì cười! Đùa thế mới là đùa!” Chỉ có Glushan và Vedernikov là nghiêm túc

và lặng lẽ, vừa ngồi vừa quan sát tất cả. Khi mọi người dịu xuống một chút, tôi hỏi Petrenko

xem có chuyện gì. Hóa ra câu chuyện của Glushan về việc anh ta đã bắt được mười hai tên

Fritz đã  làm  mọi  người  phá  ra  cười  như  điên.  Petrenko,  vẫn  còn  đang  phì  cười,  đề  nghị

Glushan kể lại câu chuyện cho tôi nghe: “Kể lại cho trung úy Cận vệ nghe đi, tụi mình sẽ

không được nghe những chuyện như vậy trong bất cứ phim ảnh kịch cọt nào  đâu!” Glushan

đồng ý và kể lại toàn bộ câu chuyện cho tôi.

Mọi việc xảy ra khi bọn tôi đang chiến  đấu ở Lida. Các đơn vị hỗ trợ của trung đoàn  đang

chậm chạp di chuyển về phía thị trấn và dừng lại giữa một cánh  đồng lúa mạch, chờ những

mệnh lệnh tiếp theo. Glushan có việc khẩn cấp, anh hỏi Vedernikov rằng anh có thể ra ngoài

cánh  đồng để nghe theo lời gọi của tự nhiên hay không. Vedernikov miễn cưỡng đồng ý, nói

thêm rằng Glushan phải nhanh lên, bởi đoàn quân có thể sẽ khởi hành bất cứ lúc nào. Glushan

đi  khoảng  hai  mươi  bước  cách  con  đường,  cởi  quần  và  ngồi  sụp  xuống.  Và  rồi,  như  lời

Glushan kể: “Ngay khi tôi ngồi xuống, tôi thấy bọn Đức đang đi về phía tôi với tiểu liên trong

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

90

tay, như chúng thường làm khi tấn công. Tôi cứng cả người đi vì sợ. Bọn  Đức cứ tiếp tục đi.

Chúng tới chỗ tôi – toàn là bọn to cao, bẩn thỉu và râu ria lởm chởm – và chúng giơ hết tay lên

trời! Tôi không nhớ nổi làm cách nào mình hồi tỉnh lại và kéo quần lên, nhưng chúng tôi đi

quay trở về con  đường – tôi và mười hai tên Fritz với súng tiểu liên và tay vẫn giơ lên trời.

Chúng tôi đi tới chỗ Vedernikov. Anh ta nhìn chúng tôi và hỏi một cách cáu bẳn: “Tại sao cậu

lại đem chúng nó tới đây? Chúng mình cần quái gì chúng nó ở đây? Cậu chỉ hay đem rắc rối

cho mình thôi, Glushan! Bắt được tù binh thì cậu tự áp giải tới ban chỉ huy đi”. Tôi không thể

làm gì khác ngoài việc đưa chúng tới ban chỉ huy. Chúng tôi vẫn  đi y như trước, bọn Fritz

bước theo sau. Tôi nghe thấy Vedernikov hét: “Chờ đã! Cầm lấy khẩu carbine của cậu trong

cái xe ấy! Và bắt chúng nó đi đằng trước cậu … Cầm khẩu carbine sẵn sàng nhả đạn!” Và tôi

đã làm theo như thế. Các sĩ quan tham mưu tước súng tiểu liên của bọn Đức và ghi lại các chi

tiết: tên tôi, cấp bậc, đơn vị và số lượng tù binh Đức tôi bắt được. Rồi họ ra lệnh cho tôi quay

về pháo đội và đuổi theo những người khác. Câu chuyện là thế. Tôi không hiểu tại sao lại khôi

hài đến vậy?”

Câu chuyện của Glushan như vậy đó; được đón nhận với hàng tràng cười của mọi người xung

quanh. Chẳng bao lâu Glushan  đã khỏe hơn và được rời khỏi xe của Vedernikov. Anh ta trở

thành một trong những thành viên khẩu  đội và chiến  đấu dũng cảm – chứng tỏ mình xứng

đáng với phần thưởng được trao. 

Anh chán sống rồi à?

Đã chiến đấu trên những nẻo đường xuyên qua toàn cõi Belorussia, chúng tôi tiến tới thị trấn

Grodno.  Sau  lưng  chúng  tôi  là  những  thành  phố  Borisov,  Krasnoe,  Molodechno,  Lida  và

nhiều thị trấn làng mạc khác.

Quân  Đức nhanh chóng dựng lên những tuyến phòng ngự ở ngoại ô phía đông của Grodno,

nhưng mọi nỗ lực của chúng đều vô ích. Quân đoàn tôi tấn công thành phố từ phía bắc, không

phải từ phía đông nơi kẻ địch  đã xây dựng hệ thống chiến hào phòng thủ rất vững chắc với

nhiều lớp hàng rào kẽm gai. Vùng đất phía bắc tiếp giáp với Grodno rất lầy lội và bọn  Đức

không nghĩ tới việc chống lại cuộc tấn công từ hướng đó. Chúng tôi đã chiến  đấu xuyên qua

rừng rậm và đầm lầy, và tấn công thành phố với thiết giáp hỗ trợ. 

Hôm đầu tiên của chiến dịch, quân  đoàn tôi đã chiếm được nhà ga đường sắt tại Pozhene.

Chúng tôi vượt sông Neman vào trưa ngày 13 tháng Bảy và chiến  đấu  để chiếm lấy những

ngọn đồi quan trọng ở phía tả ngạn. Quân Đức chống trả quyết liệt. Chúng cho không quân tới

tấn công chúng tôi. Khoảng bốn mươi máy bay ném bom tấn công đội hình chúng tôi trong

cuộc  vượt  sông  Nemen,  và  những  người  sống  sót  sau  cuộc  không  kích  đem  lại  cho  tôi  tin

buồn: trung đội phó của tôi đã bị giết chết khi đang tiến lên trong tuyến hai của trung đoàn.

Trong khi đó, đám công binh phải sửa đi sửa lại chỗ vượt sông, cho tới khi toàn bộ trung đoàn

tôi qua hết được bờ bên kia.

Nhưng bọn Đức vẫn giữ được nhiều cao điểm và chống cự quyết liệt, trút mưa đạn súng máy

và súng trường lên đám kỵ sĩ chúng tôi, những người đang đi bộ tấn công. Tình thế trở nên tệ

hơn bởi kẻ địch phản công lại kỵ đội tôi, vốn  đã mất quá nhiều người trong những trận  đánh

trước đấy. Chúng tôi phải tiêu diệt ụ súng máy của chúng và chế ngự lập tức bọn bộ binh.

Nhưng làm thế nào thực hiện  được việc ấy khi khẩu pháo của tôi vẫn còn ở chỗ vượt sông,

trong một hõm đất, và chiến hào của địch thì ở tít trên  đồi? Một khẩu pháo phòng không hay

súng cối còn có thể làm ăn được, nhưng lúc này chúng tôi không có những món đó trong tay.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

91

Chủ nhiệm pháo binh trung đoàn, Thiếu tá Cận vệ Sonin, quyết định bắn vào bọn Đức từ trên

một ngọn đồi do quân ta chiếm giữ: “Yakushin, hãy đặt khẩu pháo của cậu trên đỉnh ngọn đồi

và nã bay hết mấy khẩu súng máy Fritz chó chết kia đi!” Khi tôi nhìn lên ngọn  đồi dốc đứng

mà thiếu tá chỉ cho tôi, tôi lập tức nghi ngờ khả năng thành công của nhiệm vụ này. 

Tôi ra lệnh khẩu đội trưởng của mình, Trung sĩ Cận vệ Palanevich, đi tìm một vị trí bắn thích

hợp hơn ở chân ngọn đồi. Sau đó tôi leo lên sườn đồi dốc để tự mình quan sát xem có thể kéo

khẩu pháo lên  đỉnh  đồi được không. Nhưng càng leo lên cao, hỏa lực địch càng tập trung và

chính xác. Những viên  đạn rít lên xung quanh. Khi tôi bò tới tuyến kỵ binh hàng đầu, những

người đã tham gia đối súng với bọn Fritz, tôi bị trung đội trưởng của họ chặn lại, anh ta hét

với tôi: “Dừng lại! Quay lại, anh không được đi xa hơn nữa!” Cái đỉnh trống trải của ngọn đồi

đã ở trước mặt, xung quanh rải rác xác lính ta. “Anh  đi đâu đây? Anh chán sống rồi à?” Tôi

giải thích cho anh ta là mình có lệnh phải đặt khẩu pháo của mình ở đây. Trung đội trưởng

muốn mỉa mai cái gì đó, nhưng rồi đổi ý và bình tĩnh giải thích rằng toàn bộ đỉnh  đồi đã nằm

trong tầm ngắm của bọn Đức, và anh ta thậm chí không thể sơ tán thương vong trên đỉnh đồi –

mọi cố gắng làm thế chỉ khiến tăng thêm số người chết nằm kia.

Tôi nhận ra mình chẳng có gì để làm ở đây và bắt đầu bỏ đi – đúng hơn là lăn xuống đồi, làm

mình mẩy xây xước do những cành nhọn của mấy bụi rậm. Đến chân  đồi, tôi thấy khẩu pháo

của mình  đã sẵn sàng để bắn vào dãy chiến hào  đầu tiên của địch, nằm lưng chừng ngọn  đồi

đối diện. Bọn Fritz,  đang tập trung hỏa lực lên  đỉnh cao mà tôi vừa rời khỏi,  đã không phát

hiện ra khẩu pháo của tôi. Chúng tôi liền khai hỏa. Hỏa lực chúng tôi mau chóng được hỗ trợ

bởi mấy tổ cối và một khẩu 76 mm cấp trung đoàn vừa vượt sông Neman. Hỏa lực phối hợp

của chúng tôi đã làm câm họng kẻ địch và buộc chúng phải rời bỏ chiến hào. Kỵ đội tôi bắt

đầu ép bọn Đức chạy vào thị trấn Grodno. Bất ngờ chúng tôi nhận được lệnh: “Dừng tấn công,

để cho bộ binh tiếp tục trận  đánh. Rút ra, chúng ta có một nhiệm vụ khác.” Bộ binh của các

Sư đoàn bộ binh 174 và 352 bắt đầu tấn công ngay trong lúc hành tiến. 

Cuối buổi chiều ngày 15 tháng Bảy 1944, Sư đoàn Kỵ binh Cận vệ 6 và những đơn vị khác

của quân đoàn tôi đột phá qua tuyến phòng thủ thứ hai của quân Đức tại Grodno và cuộc chiến

đấu  đường phố bùng lên trong thành phố. Các đơn vị bộ binh nối tiếp trận  đánh và bọn Fritz

bị  quét  sạch.  Quân  đoàn  tôi  và  Sư  đoàn  Kỵ  binh  Cận  vệ  6  được  nhận  danh  hiệu  vinh  dự

“Grodno”. 

Nguyền rủa Hitler và đám thợ đóng giầy của hắn

Chúng tôi đang cưỡi ngựa về phía Augustov, một thị trấn ven biên giới với Đông Phổ. Thật

tuyệt khi một lần nữa được cưỡi ngựa qua các khu rừng, được che chắn bởi đám cành lá khỏi

các cuộc không kích. Mặc dù mệt mỏi và thiếu ngủ, tôi vẫn vui vẻ và hát một bài của Nikita

Bogolovski:

Nơi ấy lũ ngựa dẫm lên những xác chết,

Nơi ấy khắp mặt đất phủ đẫm máu huyết,

Chàng sẽ được che chở trước thần chết và đạn rít

Bởi tình yêu trong trắng của em

Palanevich phóng tới chỗ tôi và hỏi: “Ổn không, trung úy?” “Không có gì, tớ chỉ hát thôi mà”

“Tốt thôi. Tôi đã nghĩ anh muốn gọi tôi đến, nhưng hóa ra anh chỉ hát. Vậy là tốt!” Sau khi

nói vậy anh ta quay về chỗ khẩu pháo. Mặc cho mọi khiển trách của tôi, cả binh lính và hạ sĩ

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

92

quan trung đội tôi đều gọi tôi là trung úy, mặc dù tôi chỉ mới là thiếu úy (Mladshưi Lejtenant).

Tất nhiên, gọi tôi là trung úy (Lejtenant) thì gọn miệng hơn, đồng thời họ cũng ngụ ý mong tôi

sẽ sớm được thăng chức.

Trung đoàn đang phi tới, không có thời gian để dừng lại nghỉ và chúng tôi phải di chuyển càng

nhanh càng tốt. Chúng tôi cho ngựa ăn ngay trong đội hình hành quân, giữa những chặng nghỉ

ngắn. Ngay khi kỵ đội dừng lại tại chỗ có nước, các kỵ sĩ túm lấy xô vải dầu và chạy đi lấy

chút nước cho ngựa của mình. Sau khi cho ngựa uống nước một lúc, binh lính sẽ đeo túi đựng

yến mạch vào quanh cổ chúng. Mọi người ngóng tai chờ lệnh của các sĩ quan. Khi mệnh lệnh

“Thẳng tiến!” vang lên, mọi xô túi đều sẽ biến mất chỉ trong nháy mắt. Kỵ đội tiếp tục hành

quân. 

Đột nhiên, khoảnh rừng kết thúc. Chúng tôi xuất hiện giữa một cánh  đồng trống trải với một

đoàn vận tải lớn của quân Đức trước mặt. Chúng đang chở thực phẩm, quân trang và mọi thứ

mà bọn Fritz tìm cách cướp  được từ dân thường.  Đám đánh xe và bảo vệ bỏ chay,  để lại cả

một đoàn xe làm chiến lợi phẩm cho chúng tôi. Cùng lúc đó, máy bay tiêm kích Đức xuất hiện

từ phía mặt trời. Chúng bay thẳng tới chỗ chúng tôi, giữ một đội hình chặt chẽ. Chỉ khi chiếc

tiêm kích khạc đạn vào  đoàn quân của chúng tôi thì báo  động “Không kích!” mới vang lên.

Kỵ đội tản ra hai bên của con  đường theo từng trung đội. Tôi cùng với khẩu  đội của mình

phóng tới một khu làng nhỏ có những bụi cây keo rậm rạp, lấp ló phía xa xa. Phóng qua một

cánh đồng khoai tây mấp mô, chiếc xe kéo pháo hướng tới một dãy nhà kho. Nhưng chỉ có xe

kéo pháo tới được chỗ nấp: mấy cái xe tải đạn nặng nề kẹt lại giữa cánh đồng khoai tây. Đám

tiêm kích Đức bắn phá đội hình đã tản ra và chúng tôi nằm dưới làn đạn súng máy của chúng.

Đạn bắn tung tóe dọc mặt đất, để lại hai con ngựa bị què mà sau đó chúng tôi quyết định phải

giết bỏ. 

Sau đợt không kích đầu, tôi cố gắng đưa được xe chở đạn tới nấp dưới mấy bụi rậm, rồi phóng

về phía khẩu pháo. Nhưng sau khi chạy được vài mét, tôi vấp chân và ngã nhào xuống mặt

ruộng. 

Tiêm kích  Đức oanh tạc chúng tôi mãi cho tới tối. Cứ một biên  đội bay đi thì một biên  đội

khác lại tới ngay lập tức. Chúng không cho chúng tôi nghỉ một phút nào  để đổi chỗ núp. Tôi

nằm ngửa trên cánh đồng, xuyên qua những chiếc lá của bụi khoai tôi có thể thấy rõ mấy chiếc

máy bay và thậm chí cả lũ phi công. Ngay từ hồi đầu chiến tranh tôi đã không chịu nổi tiếng

đạn rít. Đối với tôi thật khó để kìm mình không nhào xuống tránh mỗi khi có tiếng đạn rít bay

qua. Đám lính cựu bảo rằng nếu nghe thấy viên đạn bay rít qua thì không cần phải nhào tránh

bởi nó sẽ không bắn trúng anh. Thay vì vậy, tôi cứ nhào xuống nấp – hoặc “cúi chào” như

người ta thường nói ngoài mặt trận – trước mỗi tiếng rít của đạn bay qua. Tôi khá tự tin với

bom, pháo và đạn cối, kể từ hồi bao vây Leningrad trở đi. Sự bình tĩnh ấy thậm chí còn cao

hơn sau khi tôi đã ở trong đơn vị pháo binh. Nhưng tôi không thể nào quen với tiếng đạn rít,

đặc biệt khi chúng bay từ trên trời xuống. Tôi cứ nằm đó mà nghĩ: “Người kế tiếp sẽ là mình.

Hắn sẽ dùng đạn đóng đinh mình xuống Đất Mẹ”. 

Khi trời tối, không kích dừng lại. Mặc dù bị không kích liên tục kéo dài tới ba bốn tiếng, thiệt

hại của trung đoàn là không đáng kể. Trung đội tôi mất ba con ngựa và hai người bị thương

nhẹ. Tôi nhận bổ sung hai con ngựa mới cho xe tải đạn và ra lệnh cho tổ pháo thủ nghỉ ngơi.

Sau đó tôi đi tìm Khẩu  đội 4 của Petrenko. Kỵ đội 4, có Khẩu đội 4 của Petrenko phối thuộc,

đã cố gắng tới được khu rừng trước khi cuộc không kích bắt đầu, do vậy không bị thiệt hại gì.

Rất khó để tìm ra anh ta trong khu rừng tối, nhưng các chiến sĩ của Kỵ đội 4 đã giúp tôi và tôi

mau chóng tìm được Petrenko và tổ pháo thủ. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

93

Tổ  pháo  thủ  của  Petrenko  đang  nghỉ  ngơi  tại  ngôi  nhà  của  người  gác  rừng.  Họ  đang  ngồi

quanh  một đống  lửa,  rán  trứng  trong  một  cái  chảo  lớn.  Cầu  thang  bên  ngoài  của  ngôi  nhà

trông như một hàng song cửa với vô số chai lọ có nhãn mác đủ màu  đẹp mắt. Tổ pháo  đã ăn

xong và chuyển đến lượt những người đánh xe. Khi trung sĩ phát hiện thấy tôi, anh ta hô lệnh:

“Đứng dậy! Nghiêm!” Tôi ngăn anh lại, bảo mọi người tiếp tục dùng bữa và yêu cầu trung sĩ

báo cáo tình hình. Báo cáo của anh ta gắn ngọn: “Kỵ đội đã chiếm được một đoàn vận tải lớn

rồi chạm trán với một lực lượng Đức khá mạnh. Chúng tôi giao chiến với chúng và dừng lại,

lập tuyến phòng ngự. Một phần của đoàn vận tải Đức vẫn nằm lại ở vùng trắng giữa hai bên.

Khẩu pháo chúng tôi thuộc vành đai phòng thủ cách chỗ này khoảng 30 m. Có hai người đang

gác ở đó, những người khác nghỉ ngơi tại đây. Bọn Fritz đang yên lặng. Thưa đồng chí trung

úy,  xin  hãy  thoải  mái  dùng  thử  món  trứng  rán  của  chúng  tôi.  Ở đây  cũng  có  cả  thức  uống

nữa.”

Tôi đang rất đói. Tôi rửa tay bằng chút rượu vang Pháp – quanh  đấy chẳng tìm đâu ra nước.

Sau khi chiếm được đoàn vận tải, tổ pháo không chỉ tranh thủ được thực phẩm và đồ uống mà

kiếm được  cả đồ  lót  lụa,  ủng  cao  cổ  và  vải  quần  áo  làm  xà  cạp  và  chăn  phủ  lưng  ngựa.

Petrenko nhìn xuống đôi ủng kirsamòn vẹt của tôi và đề nghị tôi đổi chúng lấy đôi ủng cao cổ

bằng da của sĩ quan Đức. Đồ lót mới và vải quấn chân thì được, bởi đã cả tháng trời kể từ lần

cuối cùng chúng tôi được tắm rửa trong nhà tắm hơi và thay quân phục mới. Tôi không thể

không đồng ý với Petrenko. Tôi cố thử nhiều  đôi ủng Đức nhưng không vừa đôi nào. Cuối

cùng tôi tìm thấy một đôi trông như ủng cao cổ của Nga và đi vào, nhưng không phải là không

có khó khăn. Ủng cao cổ Đức có cổ ống rộng loe để giắt băng đạn và hoàn toàn không hợp với

kỵ binh hay bộ binh Nga. Chúng gây khó khăn cho kỵ sĩ và cọ vào sườn ngựa, còn bộ binh đi

chúng thì gặp vấn đề khi bò trên mặt đất. 

Tôi  kiểm  tra  khẩu  pháo  và  tổ  pháo  cùng  với  Petrenko  và  bước  về  phía  khẩu  pháo  của

Palanevich. Tôi dừng lại giữa rừng và quyết định phải thay bộ  đồ lót, thoải mái đặt mông lên

một gốc cây. Tôi phải mất rất nhiều công để rút đôi ủng cao cổ của Đức ra và thay đồ: sau đó

gặp vấn đề khi xỏ lại đôi ủng. Tôi dùng hết sức để xỏ lại đôi ủng, nhưng vô ích mặc dù đã thử

nhiều lần: chúng bị ướt sương đêm nên không vừa chân nữa. Tôi rạch ống ủng ra bằng con

dao và chỉ có thể xỏ  đôi ủng đáng nguyền rủa vào khi đã rọc tới tận  đế ủng. Và cứ thế tôi đi

nhặt lại đôi ủng kirsa cũ từ chỗ khẩu pháo của Petrenko – với ống ủng bị rọc suốt! May thay,

trời vẫn còn tối, không ai thấy tôi bò về khẩu pháo  để nhặt đôi ủng cũ, vừa tìm vừa chửi rủa

Hitler và lũ thợ giầy của hắn. Với chúng tôi, những người lính Nga, không có gì tốt hơn  ủng

cao cổ của Nga!

Chiến đấu cùng nhau thì có chết cũng thấy đời đẹp!

Sau cái vận đen đủi của tôi với đôi ủng Đức, tôi đi tìm pháo đội trưởng, Agafonov, và báo cáo

về tình trạng trung đội tôi. Agafonov bảo tôi chờ nhận các lệnh tiếp theo trong khi anh ta tới

ban chỉ huy trung đoàn  để xin chỉ thị mới. Nhưng ngay khi Agafonov chưa trở về, một kỵ sĩ

đã xuất hiện  đưa tôi tin nhắn yêu cầu lên báo cáo trung đoàn trưởng. Tôi gặp Agafonov trên

đường, và anh ta cho tôi biết tình hình đang khá nghiêm trọng. Có lẽ chúng tôi một lần nữa lại

lọt vào vòng vây của địch, và trung đoàn phải nỗ lực rút ra. Anh ta cũng bảo tôi rằng Kỵ đội 2

và trung đội chống tăng của tôi phải ở lại làm đội chặn hậu. Tôi nhớ là Kỵ đội 2 luôn  được

trung đội pháo chống tăng của Trung úy Cận vệ Zozulya hỗ trợ: “Cậu ấy còn vợ và hai con ở

Vinnitsa,” Agafonov trả lời. Tôi hiểu anh muốn nói gì: trong một số trường hợp đã có những

đội chặn hậu không bao giờ trở về. Tôi đến báo cáo với trung đoàn trưởng. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

94

Buổi sáng trời đẹp và đầy nắng. Lũ chim hót ríu rít – chỉ có bọn  Đức im lặng. Các sĩ quan

đứng quanh trung đoàn trưởng thành nửa vòng tròn. Mọi người im lặng lắng nghe lời tham

mưu trưởng,  Đại úy Cận vệ Todchuk, người đang tóm tắt tình hình, và thấy rõ là tình hình

không sáng sủa như trời đẹp hôm nay :

- Trưa ngày 18 tháng Bảy, quân  Đức đã phá được tuyến phòng thủ của các đơn vị bộ

binh và chiếm lại được khu vực Loiki-Bela, Tserkevna-Kelbaski.

- Quân địch cũng đã cắt đứt tuyến liên lạc của quân đoàn ta. 

- Bộ binh  địch và các đơn vị của Sư đoàn Waffen-SS Totenkopf đã vượt qua một đội

chặn hậu của sư đoàn ta ở Lipsk và chiếm lại được thị trấn.

- Quân đoàn ta bị bao vây bởi lực lượng Đức vượt trội từ ba hướng: tây, nam và đông.

Chỉ ở phía bắc còn lại một tuyến liên lạc yếu ớt với Sư đoàn bộ binh 174, vốn  đang

liên tục phải giao chiến dữ dội và đã chịu nhiều thiệt hại. 

- Tình hình của quân  đoàn ngày càng xấu  đi: chúng tôi có thể bị quân  Đức hoàn toàn

bao vây bất cứ lúc nào.

- Sở chỉ huy quân đoàn đã quyết định thu gọn vành đai phòng ngự.

Mọi người đều im lặng. Trung đoàn trưởng kết thúc cuộc họp, nói: “Bây giờ trung đoàn sẽ rút

khỏi khu vực đã được sư đoàn trưởng chỉ định.  Để cuộc hành quân không bị cản trở, một đội

chặn hậu phải ở lại đây trên đường quốc lộ. Đội chặn hậu bao gồm Kỵ đội 2 có sự phối thuộc

của Trung đội pháo chống tăng 2 dưới quyền Thiếu úy Cận vệ Yakushin và trung đội cối của

Thượng sĩ Cận vệ Vodzinski. Chúng tôi đang đặt hy vọng vào các anh. Các anh đã biết lệnh –

chiến  đấu tới viên  đạn và chiến sĩ cuối cùng! Không được rút lui khi không có lệnh tôi! Còn

câu hỏi nào không?” Tôi không có câu hỏi nào. “Chúng tôi sẽ hoàn thành mệnh lệnh như các

chiến sĩ Cận vệ!” chúng tôi cùng trả lời.

Trung đoàn lặng lẽ và bí mật rút khỏi vị trí, biến mất trong màn sương sớm. Chúng tôi, một

nhúm người, ở lại đơn độc để đối mặt với kẻ thù  đông vượt trội. Phía trước là Augustov và

Đông Phổ; đằng sau thì chẳng có gì – ngoại trừ những vật cản và bãi mìn mà trung đoàn để lại

trong khi rút lui. Tất cả chúng tôi đều thấy chán nản. Chúng tôi biết rằng nếu quân  Đức tấn

công, đó sẽ là trận đánh cuối cùng: tất cả chúng tôi sẽ bị giết hay trở thành tù binh. Chúng tôi

biết chắc điều đó. Cứ như đang đứng bên bờ hố chôn quan tài của mình vậy.

Tôi đặt mấy khẩu pháo vào vị trí bắn rồi tới chỗ kỵ đội trưởng chịu trách nhiệm đội chặn hậu

để bàn về cách hành  động. Bọn Fritz đang im lặng, chốc chốc lại bắn quấy rối, giống như sự

im lặng trước một cơn bão. Trận  đánh sẽ nóng bỏng, và nhiệm vụ chính sẽ được giao cho

chúng  tôi  –  những  người  của  pháo  đội  chống  tăng.  Tôi  bàn  luận  xem  sẽ  làm  gì  trong  tình

huống này với kỵ đội trưởng. Cả hai chúng tôi đều  đồng ý không nên khiêu khích bọn  Đức:

điều chủ yếu là ngăn chúng nhận ra lực lượng chính của trung đoàn đã rời đi. Chúng tôi cũng

phải tiết kiệm đạn cho trận  đánh quyết định. Trong khi chờ, chúng tôi quyết định tiến hành

bắn quấy rối bằng vũ khí nhẹ, đặc biệt bởi súng cối của Vodzinski còn ít đạn và anh ta chỉ có

thể bắn khi có chiến đấu. 

Tôi cảnh báo các khẩu đội trưởng là không được uống rượu, bởi những chiếc xe bọn Đức chất

đầy rượu vang và các loại rượu mạnh khác vẫn còn  đứng trên  đường chưa hư hại gì. Tôi ra

lệnh cho các khẩu  đội trưởng phát 100 gram cồn cho mỗi tổ viên và cấm họ uống nhiều hơn.

Tôi ngạc nhiên khi nghe thấy tất cả chiến sĩ của tôi đều thẳng thừng từ chối uống - trông mọi

người đều dữ tợn và căng thẳng. Tôi nghĩ: “Thật ngạc nhiên. Tại sao họ không uống khi đều

biết  chúng  ta  sắp  chết  hết,  và  chúng  ta  chẳng  làm được  gì  nhiều  để  thay đổi  chuyện  đó?”

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

95

Nhưng mọi người đang chuẩn bị cho trận  đánh cuối cùng trong danh dự, xác định phải giết

càng nhiều kẻ thù càng tốt trước khi bị giết chết. Chúng tôi muốn đổi mạng mình với giá đắt

nhất.

Các khẩu đội trưởng kiểm tra lại pháo lần nữa. Thật ra, mỗi khi có cơ hội, chúng tôi đều kiểm

tra lại mọi thứ: pháo, đạn dược, ngụy trang, chiến hào, vũ khí nhẹ, lựu đạn, các mốc chuẩn để

xác định khoảng cách, mức độ sẵn sàng chuyển sang phòng ngự vòng tròn và v.v. Chúng tôi

biết rằng trong một trận  đánh chống lại lực lượng đông hơn chúng tôi không có thời gian  để

kiểm đi kiểm lại mọi thứ và mỗi sai lầm đều bắt chúng tôi trả giá đắt. Các tổ pháo đang hoàn

thành vị trí bắn dự trữ và tạo đường dẫn vào rừng để sơ tán pháo khi cần thiết.

Một máy bay trinh sát Đức có  đầu cánh màu vàng đang bay rất thấp. Nó cố gắng làm chúng

tôi bắn trả để tiết lộ vị trí. Tay phi công lượn một vòng trên tuyến phòng thủ của chúng tôi, và

có lẽ không muốn mạo hiểm thêm nên sau đó hắn bay đi. Chúng tôi đang chờ bọn Đức bắt đầu

tiến công, nhưng bọn Fritz không vội vàng, chúng đang chuyển tới các khí tài mạnh hơn – có

thể nghe thấy thường xuyên tiếng gầm của động cơ và tiếng loảng xoảng của xích xe. Quân

Đức đang chuẩn bị một cuộc tấn công mạnh mẽ bằng thiết giáp: ngay lính mới cũng nhận ra

được điều  đó. Ăn trưa mà miệng đắng nghét, tất cả suy nghĩ của chúng tôi đều xoay quanh

trận đánh sắp tới. 

Đột nhiên, tôi nghe thấy tiếng móng lốp cốp của một con ngựa đơn độc. Nó  đi tới từ phía

trung đoàn khởi hành. Mọi người đều bị kích động – một kỵ sĩ đơn độc phi nước kiệu dài tới

chỗ chúng tôi? Anh ta đem theo tin gì? Tôi bước ra con  đường để gặp anh ta.  Đó là sĩ quan

liên lạc của ban tham mưu trung đoàn. Anh ta chúc mừng tôi và hỏi tìm chỉ huy đội chặn hậu.

Tôi đáp rằng tôi là phó của anh ấy và sẽ đưa anh ta tới chỗ chỉ huy. “Anh  đem tin gì cho

chúng tôi đó?” Tôi lặng lẽ hỏi anh trong lúc chúng tôi đi bộ xuyên qua khu rừng. “Rút lui!”

anh ta trả lời cùng với giọng khe khẽ như thế. Những lời của anh ta tựa như một cú khoát tay

xóa bỏ đi bản án tử và tôi cảm thấy như bia mộ đã rơi khỏi đôi vai mình. “Vâng, tất cả những

gì bây giờ chúng tôi phải làm là thoát khỏi bọn Fritz khốn khiếp, và vậy là chúng tôi sẽ được

cứu sống!” tôi vừa nghĩ vừa đưa sĩ quan liên lạc tới chỗ kỵ đội trưởng.

Khi kỵ đội trưởng nghe xong mệnh lệnh, anh ta lập tức chỉ huy chúng tôi hành quân. Trung

đoàn trưởng đã đồng ý cho chúng tôi rút ra với hai lý do: một, trung đoàn đã thoát khỏi quân

địch một cách thành công, kết quả là nhiệm vụ của chúng tôi đã hoàn thành; thứ đến, sự góp

mặt của chúng tôi cũng cần thiết khi chọc thủng vòng vây. 

Tôi đề nghị một kế hoạch rút lui có tổ chức: tôi sẽ rút mấy khẩu pháo của mình khoảng 400 –

500 m tới một điểm ở phía sau và yểm hộ cho kỵ đội đi bộ theo sau tôi. Khi kỵ đội tới điểm

hẹn, tôi tiếp tục rút xa hơn và lại yểm hộ cho họ khi họ lên ngựa. Chỉ huy kỵ đội khoái kế

hoạch này và chúng tôi đã thực hiện như đề nghị của tôi. Nã đạn từ những vị trí tạm thời và

luân phiên yểm hộ nhau, chúng tôi đã tới được điểm hẹn và chẳng mấy chốc mọi người đã lên

ngựa, súng máy sẵn sàng trên xe, và kỵ đội lập thành một đội hình trên đường. 

Ở ban chỉ huy trung đoàn không ai trông chờ gặp lại chúng tôi: họ cho là giờ này chúng tôi đã

chết cả rồi. Mọi người nhìn chúng tôi như thể vừa về từ “cõi bên kia”. Chúng tôi tham gia trận

đánh đột phá vây khi vừa hành quân tới nơi: nhưng đó là một trận  đánh quen thuộc, với bao

đồng đội xung quanh. Bây giờ chúng tôi không còn  đơn độc, chúng tôi chiến  đấu như một

thành phần của trung đoàn. Chiến đấu cùng nhau thì có chết cũng thấy đời đẹp.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

96

Ngày 21 tháng Bảy trận chiến đã tới đỉnh  điểm. Quân  đoàn tôi đã hoàn toàn bị bọn  Đức bao

vây. Những người bị thương phải sơ tán trên máy bay U-2 “máy bay ngô”. Các kỵ sĩ vừa hộ

tống người bị thương tới sân bay tạm trên đường trở về đã bị phục kích và tàn sát. Trong khi

đó, chúng tôi đã gần cạn đạn dược. Một kỵ đội của trung đoàn tôi tới được một ngôi làng đang

bị bọn  Đức chiếm giữ. Bọn này cho rằng ý chí chiến  đấu của chúng tôi đã bị bẻ gãy nên tổ

chức cuộc tấn công vào kỵ đội, có một xe tăng đi kèm. Khi bọn Fritz chỉ còn cách kỵ đội

khoảng 30 m, bí thư đảng bộ trung đoàn, Thiếu tá Cận vệ Ostrovski hét lớn: “Vì Tổ quốc!” và

dẫn mọi người xông vào giáp lá cà. Kỵ đội vùng dậy và xông thẳng vào bọn Đức với tiếng hô

lớn “Hurrah!”. Chiếc tăng Đức bị hạ gục bởi lựu đạn. Ostrovski bắn hạ ba tên Đức ở tầm gần.

Ngôi làng được chiếm trở lại. 

Sau hai ngày chiến đấu quyết liệt, các kỵ sĩ của quân  đoàn  đã chọc thủng vòng vây. Ngày 23

tháng Bảy quân  đoàn nối lại được liên lạc với các đơn vị bộ binh: một lần nữa, chúng tôi đã

giành lấy thế chủ động từ tay kẻ địch. Sau đó sư đoàn tôi tiến về phía nam, đuổi theo bọn Đức

tháo chạy trong hơn hai ngày. Chúng tôi lại một lần nữa tiến về Augustov, đầu mối đường sắt

quan trọng này nằm trên đường biên giới với Đông Phổ. Những trận đánh đã khiến chúng tôi

mất đi  nhiều  sinh  mạng  và  nhiều  người  bị  thương.  Ngày  25  tháng  Bảy  Thượng  sĩ  Cận  vệ

Vodzinski bị thương lần thứ ba kể từ chiến dịch Belorussia. 

Như thường lệ, bất ngờ quân  đoàn tôi nhận lệnh rút ra, chuyển về dự bị và bàn giao chiến

tuyến lại cho bộ binh.  Đó là lúc chiến dịch Belorussia kết thúc đối với chúng tôi. Trong ba

mươi lăm ngày chiến  đấu chúng tôi đã tiến  được 550 km về hướng tây. Nhưng nếu tính cả

hành tiến thì thực ra chúng tôi đã cưỡi ngựa đi khoảng 900 km. Chúng tôi tiến quân khoảng 25

km mỗi ngày, giải phóng được mảnh đất phải chịu nhiều đau khổ Belorussia. 

Sau chiến dịch Bagration chúng tôi có dịp  để chụp ảnh với các sĩ quan và chiến sĩ đã chiến

đấu nổi bật trong cuộc giải phóng Belorussia. Zozulya và tôi đứng ở tận hàng cuối cùng, bởi

chúng  tôi đi  ra  mãi  vào  phút  cuối  cùng.  Pháo  đội  trưởng  của  chúng  tôi,  Agafonov,  loanh

quanh ở ban chỉ huy và không kịp vào chụp ảnh. Bức ảnh ấy rất quý giá đối với tôi bởi nó lưu

giữ hình ảnh duy nhất của Trung úy Kuchmar mà tôi còn lại được – anh ấy bị giết chết ngày 2

tháng Năm 1945. 

Quân  đoàn  trưởng  chúng  tôi  ra  lệnh  cho  tất  cả  sĩ  quan  và  binh  lính  phải đội  mũ  kubanka

truyền thống Cô dắc sau chiến dịch Bagration. Tôi nghĩ đó là vì truyền thống màu mè của kỵ

binh, và do mong muốn có vẻ ngoài khác biệt với tất cả các quân chủng khác – đặc biệt là so

với bộ binh. Chúng tôi có một câu nói vốn bắt nguồn từ thời Quân đội Sa hoàng trước kia:

Thằng điệu phục vụ trong kỵ binh,

Thằng lười – trong pháo binh;

Thằng say phục vụ trong hải quân;

Còn thằng ngốc – cho nó vào bộ binh.

NKVD, Ban Đặc biệt, SMERSH

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

97

Như tôi đã đề cập, toàn bộ giấy tờ của Trung đoàn Cối 497 đã bị bọn Đức chiếm được, vì thế

hồ sơ cá nhân của tôi cũng bị mất. Việc này gây cho tôi một số vấn đề khi sau này tôi ở trong

kỵ binh. Một hôm có một sĩ quan NKVD thuộc trung đoàn tôi tới gặp tôi và nói: “Anh biết

đấy, Thiếu úy, chúng tôi vẫn chưa nhận được hồ sơ của anh từ chỗ đơn vị cũ gửi tới”. Tôi thấy

không dễ chịu chút nào – thời đó các sĩ quan Hồng quân không có bất cứ giấy chứng minh

nào, họ chỉ có một hồ sơ cá nhân đi theo cùng mỗi sĩ quan từ đơn vị này qua đơn vị khác. Vì

thế sĩ quan NKVD có thể nghi ngờ tôi là một gián  điệp hay bất cứ thứ gì! Một thời gian sau

tôi tới gặp thiếu tá đó và nói: “Vậy tôi phải làm gì đây, thưa đồng chí thiếu tá?” – “Đừng lo,

Thiếu úy, Bộ Quốc phòng đã gửi cho chúng tôi bản sao hồ sơ của anh” – anh ta trả lời.  Đôi

khi thiếu tá yêu cầu các sĩ quan chúng tôi phải nghe ngóng xem các binh lính đang nói chuyện

gì và báo cáo cho anh ta nếu nội dung chuyện của họ có gì đó chống Xô viết. Anh ta nói tôi

phải đặc  biệt  cẩn  thận  với  những  tân  binh  tới  từ  những  vùng  vừa  bị Đức  tạm  chiếm.  Tuy

nhiên, tôi luôn kể cho anh ta rằng mọi binh lính của tôi đều tốt, trung thành và chiến  đấu tốt.

Tóm lại anh ta có nhiệm vụ theo dõi chúng tôi mọi lúc mọi nơi. Tôi không thể nói chúng tôi là

bạn tốt với anh ta – khi chúng tôi đi vào chiến đấu, anh ta ở sau hậu tuyến. Nhưng đồng thời,

anh ta không bao giờ cố gắng gán tội ai không có căn cứ và không bao giờ tùy tiện bắt giữ hay

hành quyết ai.

Chiến  thuật  của  pháo  binh  ngựa  kéo  và  vai  trò  của  trung đội

trưởng trung đội pháo chống tăng

Pháo đội chống tăng chúng tôi được sử dụng không chỉ trong vai trò chống tăng, mà cả bắn

trực tiếp yểm trợ cho kỵ binh khi họ xuống ngựa chiến  đấu. Pháo  đội tôi thường được bố trí

phối thuộc với các kỵ đội theo từng trung đội một, vì thế tôi luôn đi cùng các kỵ sĩ. Có mặt tại

chỗ nào là quyết định cá nhân của tôi, do tôi không thể đồng thời có mặt ở cả hai khẩu pháo

của trung đội. Tôi còn trẻ, nhiều tham vọng và khao khát chiến đấu, vì thế luôn gắng chọn lấy

vị trí nguy hiểm nhất. Ví dụ như khi một trong hai khẩu pháo  được phối thuộc với trung đội

tay gươm mũi nhọn thì tôi luôn ở tuyến đầu với khẩu pháo và vài xe chở đạn. Không ai ra lệnh

cho tôi phải làm thế, đó là quyết định của cá nhân tôi.

Zozulya, trung đội trưởng trung đội pháo chống tăng số 2, là người lớn tuổi hơn tôi và đã có

gia đình,  luôn  cố  gắng  có  mặt  ở  nơi  an  toàn  hơn.  Trung  đội  phó  của  anh  ấy  là  Trung  sĩ

Sukholovski  thường  thực  hiện  thay  trách  nhiệm  của  trung đội  trưởng,  trụ  giữ  ở  vị  trí  nóng

bỏng nhất của trận  đánh. Anh ta là người dũng cảm đến  đáng ngạc nhiên, và không có gì lạ

khi anh  được nhận các Huân chương Vẻ vang hạng 1, hạng 2 và 3,  đầy đủ tước hiệu Hiệp sĩ

Huân chương Vẻ vang. 

Pháo chống tăng loại 45 mm và về sau là 57 mm của chúng tôi luôn có mặt trên tuyến  đầu,

chúng được sử dụng gần giống như súng máy. Chúng tôi là hy vọng và sự cứu rỗi của đám kỵ

sĩ xuống ngựa, do chúng tôi có thể tiêu diệt xe tăng,  ụ súng máy và các loại hỏa điểm khác

trên chiến trường, bởi thế các kỵ sĩ luôn vui mừng khi nhìn thấy chúng tôi.

Loại pháo 76 mm thường ở tuyến hai khi tấn công, và chỉ bắn gián tiếp. Chúng không bao giờ

phối thuộc với các kỵ đội và luôn chiến  đấu theo toàn pháo  đội. Chúng chủ yếu sử dụng khi

phòng thủ, khi chúng có thời gian để xây dựng công sự.

Lương bổng ngoài mặt trận

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

98

Tôi  có  lương  bình  thường  của  một  trung  úy,  ngoài  ra  tôi  có  thêm  mọi  loại  phụ  cấp,  khiến

lương của tôi khá cao. Tôi nhận lương cơ bản của một trung úy, nhưng tôi cũng được cấp:

Phụ cấp 50 % lương do phục vụ trong một đơn vị Cận vệ

50 % lương do ở trong pháo đội chống tăng

50 % lương do phục vụ ở tiền tuyến

Khi tôi còn đóng ở Đức, tôi nhận thêm 50 % lương vì đang phục vụ ở nước ngoài.

Vì thế lương của chúng tôi ngoài mặt trận là khá ổn. Trung đội phó của tôi, Trung sĩ Chernov,

nhận lương gần gấp đôi so với một trung úy phục vụ trong các đơn vị hỗ trợ và hậu cần ở hậu

phương. 

Là một sỹ quan pháo binh chống tăng tôi cũng được phép nhận thưởng cho mỗi xe tăng địch

bị tiêu diệt. Ngay sau chiến tranh tôi đã phải chiến  đấu về chuyện  đó với tay sĩ quan kế toán

của trung đoàn – đó là về chiếc xe tăng cuối cùng mà tôi bắn hạ ngày 1 tháng Năm 1945. Tôi

tới gặp anh ta và nói: “Tôi muốn nhận tiền thưởng cho chiếc xe tăng bị hạ” Tay sĩ quan kế

toán nói: “Tôi không trông thấy anh hạ bất cứ chiếc xe tăng nào!” - “Tất nhiên là anh không!

Anh không bao giờ xuất hiện ở mặt trận, lúc nào cũng ở chỗ nào đó an toàn ở hậu phương! Đi

mà tận mắt nhìn thấy đi!” – “Anh có thể chứng minh chính anh là người hạ nó không?” – “Đi

hỏi trung đoàn trưởng ấy! Anh ấy sẽ cho anh hay!”

Sau cùng, sĩ quan kế toán nói với tôi: “Thôi được. Lương của anh dù sao cũng đã quá cao rồi,

bởi vậy tôi không trả tiền anh vì chiếc xe tăng ấy đâu” Tôi không quan tâm lắm bởi thực ra

lương của tôi là rất cao. 

Quân phục, quân hiệu và huấn luyện kỵ binh

Là một đơn vị pháo chống tăng, chúng tôi trên lý thuyết được phép đeo phù hiệu đặc biệt của

đơn vị pháo chống tăng – hai nòng pháo bắt chéo trên nền vải đen hình viên kim cương với

sọc đỏ trên ống tay áo tunic. Tuy nhiên, chúng tôi không bao giờ được nhận loại phù hiệu ấy;

chúng hầu như chỉ giành cho các đơn vị pháo chống tăng độc lập, trong khi chúng tôi là pháo

chống tăng phối thuộc cho Kỵ binh Cận vệ.

Tôi rất tự hào vì bộ cầu vai pháo binh có sọc đỏ của mình và không muốn  đổi nó lấy bộ cầu

vai kỵ binh có sọc xanh da trời. Bằng cách ấy tôi nhấn mạnh mình thuộc về quân chủng pháo

binh, một quân chủng cao quý. Dù vậy tôi phải đội mũ lưỡi trai kỵ binh do người ta không có

loại mũ pháo binh trong trung đoàn. Không một sĩ quan nào để ý tới chuyện đó, các trận đánh

nối tiếp diễn ra và mọi người đều bận rộn. Chỉ mỗi trung đoàn trưởng chúng tôi, Trung tá Cận

vệ Tkalenko, là để ý thấy. Khi gặp tôi, sau khi chào hỏi anh ấy hỏi tôi: “Khỏe không, anh bộ

binh?” – ý nói tới cầu vai pháo binh của tôi. Tôi phải giải thích cho anh hết lần này đến lần

khác rằng tôi là lính pháo binh, bởi tôi có sọc đỏ trên cầu vai, trong khi bộ binh có sọc màu đỏ

mâm xôi. “Dù sao thì cậu cũng là bộ binh” – anh ta trả lời khi bỏ đi. 

Anh ta trở lại hòa thuận với tôi sau Chiến dịch Belorussia, khi tôi cuối cùng đã bỏ đôi cầu vai

pháo binh và đeo bộ của kỵ binh. Tuy nhiên, tôi gắn thêm vào  đó cái huy hiệu pháo binh cũ

từng được phát trong học viện pháo binh (hình hai nòng pháo bắt chéo). Tôi không gắn lên

huy hiệu kỵ binh, hình hai thanh gươm bắt chéo trên cái móng ngựa. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

99

Chi nhiều năm sau tôi mới hiểu rằng chỉ huy của tôi đã cố gắng gieo vào tôi sự tôn trọng và

tình yêu  đối với Kỵ binh Cận vệ, vinh dự được đứng trong hàng ngũ một đơn vị ban  đầu là

quân đoàn kỵ binh dưới quyền của Chỉ huy Hồng quân huyền thoại Kotovski thời Nội chiến. 

Trong  những  chặng  nghỉ  giữa  các  trận  đánh,  Tkalenko  thường  tổ  chức  một  khóa  học  cưỡi

ngựa cho tất cả các sĩ quan trong trung đoàn. Anh ta ngồi trên lưng con ngựa của mình ở giữa

vòng tròn các kỵ sĩ, quan sát những tay này cho ngựa đi vòng tròn quanh anh ta. 

Các bài tập thông thường là ngồi trên ngựa phi nước kiệu, phi nước kiệu không dùng bàn đạp,

kỹ năng sử dụng gươm v.v.

“Nước kiệu, ha-a-ành qu-uân! Bỏ chân khỏi bàn  đạp!” Tkalenko thường hét lên như vậy.  Đó

là khởi đầu cho mỗi lần ruột gan tôi lộn lên lộn xuống. Cứ như thể tôi đang dùng mông mình

để đóng mấy cái đinh vào yên ngựa vậy. Người ta nói rằng các kỵ sĩ hiếm khi bị sỏi thận, bởi

không còn gì tồn tại trong đó sau mỗi lần nhồi xóc như vậy.

Tôi, một chàng trai thành phố, phải chịu đựng nhiều hơn những người khác, bởi tôi phải học

mọi thứ tất cả từ đầu. Tôi phải chịu đựng vô số phê bình của trung đoàn trưởng: “Ôi đám lính

pháo này!” – Đó rõ ràng là lời phê bình giành cho tôi. 

Tuy nhiên, khi thời gian trôi qua, tôi cũng khá hơn. Những cuộc hành quân mệt lử kéo dài và

các trận đánh là những trường học cưỡi ngựa tốt nhất của tôi. Con ngựa dần dần trở thành một

phần gắn bó của đời tôi, là điều cần thiết trước hết, và không ai có thể phân biệt tôi với một kỵ

sĩ chuyên môn. 

Thật thú vị khi mệnh lệnh phải đội mũ kubanka ban ra mặc dù chúng tôi là đơn vị kỵ binh chứ

không phải đơn vị Cô-dắc truyền thống. Một thời gian sau trên  đường chiến đấu chúng tôi có

gặp Sư đoàn Cô-dắc số 5. Đó là lúc chúng tôi được thấy sự pha trộn kỳ lạ các loại quân phục:

họ mặc quần dài màu xanh dương truyền thống Cô-dắc với nẹp  đỏ rộng, nhưng lại đội mũ

mềm pilotka thông thường trong quân đội và mũ lưỡi trai. Chúng tôi, Quân đoàn Kỵ binh Cận

vệ  III,  tất  cả đều  đội  mũ  kubanka  truyền  thống  Cô-dắc  nhưng  lại  mặc  quần  bộ  binh  thông

thường. 

Khi chúng tôi tiến vào lãnh thổ Đức, có một mệnh lệnh ngầm hiểu rằng tất cả các đơn vị cần

cố gắng lấy càng nhiều  đồ dự trữ từ địa phương càng tốt. Vì thế, trong những ngày yên tĩnh

chuẩn bị cho chiến dịch cuối cùng chúng tôi ra lệnh cho tất cả các thợ may Đức ở địa phương

phải may cho các sĩ quan chúng tôi những bộ áo kitel tunic từ vải bông và len trắng. Màu

trắng là màu truyền thống của các sĩ quan Quân đội Sa hoàng và chúng tôi rất tự hào được nối

tiếp truyền thống ấy. Những áo tunic ấy được thấy trên hầu hết các bức ảnh chụp từ năm 1945

tới 1946.

Những ngôi sao Giáng sinh

Chúng tôi tiến vào Ba Lan.  Đất nước ấy có vẻ khác lạ và bất thường với chúng tôi: những

cánh đồng rộng được chia ra cho những nông dân cá thể của vùng Bialystok. 

Một lần nữa chúng tôi đi tiên phong, tiến vào mảnh  đất Ba Lan trước các đơn vị khác.  Đó là

một buổi sáng sớm, các con đường của làng quê Ba Lan đều trống rỗng – các nông dân  đang

còn ngủ hay ẩn mình trong hầm nhà, chờ đợi trận  đánh giữa chúng tôi và bọn  Đức. Tại ngôi

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

100

nhà ở cuối một làng nọ, chúng tôi nhìn thấy xác chết của cả một gia đình – ông bà, cha mẹ và

bốn đứa nhỏ - sắp thành hàng trên mặt đất. Bọn Đức này không chừa ai hết. Tại sao chúng lại

giết hại gia đình này? Và ai đã mất công sắp họ thành hàng đều  đặn phía trước ngôi nhà như

vậy?

Chúng tôi rời làng và sa ngay xuống một con đường đầy bùn. Một nông dân già tiều tụy ló ra

từ một ngôi nhà và chạy đến chỗ chúng tôi, la hét điều gì đó bằng tiếng Ba Lan. Chúng tôi chỉ

hiểu  được: “Các anh em! Các anh em!” Ông dừng lại trước đội hình chúng tôi với cặp mắt

đẫm nước mắt và vui sướng. Rồi ông chạy về chỗ một đống rơm đã rút gần hết, vơ lấy một ít

và ném lên xe chúng tôi. Cuộc gặp với người nông dân nghèo Ba Lan ấy, người đón mừng

binh lính chúng tôi như những người giải phóng và cố gắng giúp chúng tôi tối thiểu một chút

gì đó, đã làm chúng tôi cảm động sâu sắc. Nhưng không phải tất cả người Ba Lan  đều  đón

chào chúng tôi theo cách ấy. Một số nấp trong hầm nhà của họ và tỏ ra ghê sợ với binh lính

Xôviết chúng tôi. 

Sau khi hoàn tất việc giải phóng vùng Bialystok vào cuối năm 1944, quân đoàn  được lệnh

dừng lại nghỉ ngơi và nhận tiếp viện trước những trận  đánh quyết định ở Đông Phổ. Trong

thời kỳ này, chúng tôi được giao cho một khu vực tương đối yên tĩnh của mặt trận gần thị trấn

Goniondz. Trung đoàn trưởng chúng tôi, Trung tá Cận vệ Tkalenko, dẫn tất cả sĩ quan của

trung đoàn đi trinh sát bằng ngựa tới tuyến phòng ngự đầu tiên của quân ta. Chúng tôi dừng lại

bên một sườn dốc nhỏ và Tkalenko bắt đầu giới thiệu cho chúng tôi. Phía trước là một cánh

đồng lầy rộng 3 km, sau đấy là một dãy đồi do quân địch nắm giữ. Mặc dù khoảng cách tương

đối xa, tuy nhiên nhóm người ngựa của tôi hiển nhiên có thể bị quan sát rõ ràng từ những

ngọn đồi ấy, bởi bọn Fritz đã nã một đợt pháo kích dày đặc trước khi Tkalenko có thể kết thúc

bài giới thiệu của mình. Chẳng mấy chốc mà đạn pháo  đã nổ tung tóe khắp nơi. Tkalenko ra

lệnh: “Nấp đi!” và tất cả chúng tôi phi vào một khe đất nhỏ. Tôi quên mất mình đang đeo cái

ống nhóm trên cổ, và khi tôi xuống ngựa, vẫn còn đang xoay người thì cái ống nhòm đập vào

môi trên của tôi, xé rách nó. Cái chỗ ấy đau rát rất lâu và thậm chí cả sau khi đã liền miệng,

ria mép tôi vẫn không mọc được ở đấy. Chuyện này làm tôi rất bực, vì hầu hết sĩ quan trung

đoàn tôi đều thích để ria mép, sao cho trông như đám kỵ binh Cận vệ của Quân đội Sa hoàng. 

Chúng tôi được nhận loại pháo chống tăng 57 mm, có tầm bắn hiệu quả xa hơn và sức xuyên

giáp mạnh hơn kiểu pháo cũ 45 mm vẫn còn khá hiệu quả. Chúng tôi cũng được nhận nhiều

ngựa hơn, mỗi khẩu pháo được kéo bởi 6 ngựa, và thêm vào tổ pháo một người đánh xe phụ.

Chúng tôi không có bất cứ cẩm nang hay quy tắc nào hướng dẫn về cách bắn dành cho loại

pháo mới này: vì lý do nào đấy mà người ta không hề gửi đến cho chúng tôi! Nhưng chúng tôi

vẫn phải học cách bắn. Về sau, tôi nhặt được một quyển sách Đức viết về pháo binh Xô viết,

tìm thấy tại một trụ sở chỉ huy chiếm được từ tay bọn Fritz. Cuốn sách mô tả các tính năng

chiến thuật của mọi loại pháo Xô viết, kể từ loại dã pháo 45 mm và 57 mm cho  đến các loại

lựu pháo hạng nặng. Thật tức cười là tôi phải dùng cuốn sách  Đức ấy để huấn luyện các tổ

pháo của mình, bởi không có trong tay bất cứ cẩm nang nào bằng tiếng Nga! Đó là một hạn

chế trong sư đoàn tôi – họ hoặc là không có, hoặc là không muốn phát hành cẩm nang cho các

khí tài mới.

Chúng tôi đào vị trí bắn cho các khẩu pháo mới vào ban đêm để bọn Đức không thể phát hiện

được. Chúng tôi cũng đào hầm trú cho cả pháo và tổ pháo thủ. Đất khá mềm và chúng tôi đào

xong rồi ngụy trang mọi thứ từ trước lúc rạng đông. Chỉ có cánh lính gác là ở lại bên pháo vào

ban ngày: các thành viên còn lại của tổ pháo đều đi ngủ. Mặc dù đây là khu vực khá yên tĩnh,

chúng tôi đều biết là chẳng chóng thì chầy chúng tôi sẽ bắt đầu chiến đấu. Bởi chẳng ai muốn

đi vào chiến đấu với thứ vũ khí còn chưa quen, khẩu đội trưởng của tôi đề nghị cho phép bắn

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

101

thử vài phát: tôi đồng ý. Phát đạn thứ hai của chúng tôi bắn trúng bờ công sự của dãy chiến

hào  Đức, nhưng chúng tôi nhận  được một loạt pháo bắn trả rất dày dặc và dữ dội, chúng tôi

phải lăn khẩu pháo vào hầm và chạy đi ẩn nấp. Thêm vào  đấy, chủ nhiệm pháo binh trung

đoàn, Thiếu tá Cận vệ Sonin, đã chửi cho tôi một trận vì bắn mà không xin phép. 

Có một hầm nhà rất rộng gần vị trí bắn của tôi. Do nó xây bằng đá tảng lớn và trông có vẻ

chống được đạn pháo, chúng tôi quyết định dời vào  đó. Chẳng mấy chốc,  đám trinh sát bộ

binh bắt đầu ghé ngang qua, nghỉ trong hầm của chúng tôi cả trước và sau khi đi làm nhiệm

vụ. Họ chia phần vodka, thịt hộp và các thực phẩm khác cho chúng tôi – họ được cung cấp rất

đầy đủ: có lẽ đó là phần thưởng cho công việc nguy hiểm.  Đám trinh sát luôn cho chúng tôi

biết rõ họ sẽ lọt qua phòng tuyến quân  Đức ở vị trí nào và sẽ quay trở về tại đâu. Họ chỉ đi

thực hiện nhiệm vụ vào lúc trời tối sẫm: nếu trời có trăng, hay nếu bọn Fritz bắn pháo sáng,

đám trinh sát sẽ nằm yên trên  đất rất lâu, chờ tới khi tối trở lại. Khi bò trở về phòng tuyến

quân ta, họ sẽ ra tín hiệu cho chúng tôi.  Đôi khi họ  đem về một “cái lưỡi” – một tù binh. Sĩ

quan chỉ huy đám trinh sát phải báo cáo với chúng tôi bởi chúng tôi không có bộ binh hỗ trợ:

chỉ có mình chúng tôi giữ tuyến phòng thủ tại khu vực này. 

Một hôm, có mấy con cừu xuất hiện tung tăng quanh vùng giữa chiến tuyến. Chuyện này làm

đám lính trẻ của tôi phấn khích hết sức, và họ liên tục quấy rầy tôi với đề nghị được chui ra và

bắt lấy món “thịt nướng biết chạy” ấy. Không thể chui ra khu giữa chiến tuyến ấy vào ban

ngày, bởi bọn Đức thấy rõ mọi thứ từ vị trí của chúng: nhưng sau khi trời tối, đám lính cả hai

bên đều muốn ra đó. Tôi cho phép hai tay lính kinh nghiệm đi ra khu giữa chiến tuyến và đem

về một con cừu. Họ mau chóng quay về, và trong suốt một tuần các tổ pháo của tôi chén món

thịt cừu tươi.

Thị trấn Goniondz ở bên cánh trái chúng tôi, không xa là mấy. Bọn  Đức thường xuyên pháo

kích thị trấn. Một đêm nọ, một panenkaBa Lan (cô gái trẻ) hoảng sợ chạy vào căn hầm của

chúng tôi. Khi chúng tôi hỏi cô đến từ đâu và để làm gì, cô nói rất nhanh, không ai trong hiểu

được gì. Tôi trả lời bằng tiếng Ba Lan mới tập tọng: “mọi người không hiểu”, và đề nghị cô

nói chậm lại. Cuối cùng, chúng tôi cũng ráng biết được là cô tới từ Goniondz, nơi đạn pháo

cối nổ lung tung khắp nơi, và không có chỗ ẩn nấp, vì thế cô chạy qua chỗ chúng tôi. Chúng

tôi trấn tĩnh cô gái, cho cô chút thức ăn và chuyển cô về hậu phương trung đoàn. 

Mùa thu càng lúc càng lạnh hơn. Cuối cùng, mùa đông đã tới xứ Ba Lan. Sau nhiều cuộc hành

quân nối tiếp tại vùng Bialystok, chúng tôi dừng lại tại một ngôi làng yên tĩnh và ấm cúng có

ngôi nhà thờ nho nhỏ. Chiến tuyến còn cách xa nơi chúng tôi. Thậm chí chúng tôi không nghe

thấy cả tiếng pháo bắn. Bọn  Đức đã không rút qua làng này nên không căn nhà nào bị hư hại

hay đổ nát. Tôi cùng anh em dưới quyền vào ở trong một căn nhà xinh xắn và sạch sẽ. Bà chủ

nhà sống cùng với cô con gái trẻ măng và bà mẹ già.  Đám phụ nữ đón tiếp tôi rất nồng hậu:

Zosia, cô gái nông dân xinh đẹp và khỏe mạnh, cho phép tôi ngủ trên giường cô, còn bản thân

cô thì ngủ trên cái ghế sofa gỗ. Thật tuyệt khi được ngủ trên chiếc giường sạch sẽ, ấm áp và

mềm mại sau khi phải sống ngoài trời và hành quân liên tục ban đêm.

Tiếng Ba Lan có phần nào gần với tiếng Ukraina, và sau vài lần thử chúng tôi đã có thể nói

chuyện với dân địa phương khá thoải mái. Bạn của Zosia, một cô gái hàng xóm gầy gò, ít nói

và hay e thẹn, thường xuyên tới thăm ngôi nhà tôi ở. Cô ấy luôn tìm ra một lý do để đến thăm

– hoặc là hỏi xin diêm, muối, hay chỉ cần chuyển một tin tức cho bà chủ nhà cô ở. Mỗi khi tới

thăm nhà, cô cứ nhìn tôi mà cười tủm tỉm. Tôi thích cô ngay từ cái nhìn đầu tiên và dùng tất

cả thời gian rỗi để tới nhà cô, khiến Zosia phát ghen lên. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

102

Tôi nhớ có hai sự kiện  đáng kể xảy ra trong thời gian nghỉ chân: việc tôi được thăng chức

trung úy Cận vệ và một Lễ Giáng sinh Ba Lan. Pháo  đội trưởng của tôi, Thượng uý Cận vệ

Agafonov, một hôm đến nhà và tuyên bố với bà chủ nhà cùng mọi người xung quanh: “Các

bạn có thể chúc mừng vị khách của mình được rồi – bây giờ cậu ấy đã là trung uý Cận vệ và

sẽ đeo hai ngôi sao trên cầu vai thay vì chỉ có một”. Agafonov, bà chủ nhà hiếu khách,  pani

Jadwiga, con gái bà Zosia, và cả bà cụ mẹ của chủ nhà, tất cả đều lần lượt chúc mừng tôi.

Hôm sau, bà chủ nhà tổ chức một bữa tiệc để mừng dịp tôi được thăng chức. Bữa tối được làm

theo kiểu Ba Lan, với vô số loại bánh nướng và bánh nướng ngọt, có gì đó pha trộn giữa bánh

nướng nhân ngọt Ukraina và vằn thắn pelmenivùng Siberia.

Vài ngày sau toàn thể ngôi làng đều biến  đổi – Giáng sinh  đã tới. Mọi gia đình  đều tất bật

chuẩn bị cho ngày lễ lớn. Những người họ hàng ăn vận bảnh bao tới thăm bà chủ nhà vào

ngày Giáng sinh, trong khi bà sắp xếp chuẩn bị lễ cầu kinh trong nhà mình. Lễ cầu kinh gồm

những  bài  hát  rất  hay.  Bà  chủ  điều  khiển  dàn  đồng  ca  bằng  giọng  hát  tuyệt  vời  của  mình,

những người còn lại hát theo bà. Sau lễ cầu kinh, Zosia và những cô gái trẻ khác đi tới từng

ngôi nhà để hát đồng ca. Họ mời tôi cùng đi, nhưng tôi cảm ơn và nói rằng một sĩ quan Xôviết

như tôi không tham gia lễ Giáng sinh được. 

Và thế là, chỉ còn lại một mình, tôi tập trung vào việc kiếm thêm ngôi sao  đeo lên cầu vai

mình. Bây giờ đã là trung uý Cận vệ, tôi cần tới bốn sao trên cầu vai áo tunic và bốn trên áo

choàng. Nhưng không sĩ quan nào trong trung đoàn có thừa sao, vì thế tôi tạm chế chúng từ vỏ

đồ hộp. Tôi gắn mấy ngôi sao xịn nhà máy làm lên áo tunic, và đính mấy ngôi sao tự chế lên

cầu vai áo choàng. Khi vừa sẵn sàng để rời ngôi nhà, có ai đó gõ lên cửa sổ và một dàn đồng

ca trẻ trung cất tiếng hát một bài ca chúc sức khoẻ. Bà chủ nhà giải thích rằng đó là những ca

sĩ  hát  Giáng  sinh  đang  xin  phép  được  vào  nhà.  Bà  xin  phép  tôi,  và  dẫn  toàn  thể  ban  nhạc

thanh thiếu niên vào, cúi đầu xuống chào họ. Với những đôi má hồng lên vì giá rét, nhóm trai

gái vui vẻ hạnh phúc đó, đem theo ngôi sao Giáng sinh lớn gắn trên một cây gậy và những túi

quà, cùng nhau bước vào nhà – trong nhóm có cả Zosia và các bạn của cô. Các ca sĩ lập thành

nửa vòng tròn trước mặt chủ nhà và bắt đầu hát với bà. Họ cũng chơi những nhạc cụ tự chế để

đệm cho lời hát. Sau khi buổi biểu diễn kết thúc, tất cả ca sĩ từng người một đến trước chủ

nhà, nhận những món quà khác nhau từ tay bà: bánh nướng, bánh nướng nhân ngọt và bánh

ngọt mà bà đã nướng dành cho dịp này. 

Và rồi, vẫn cầm ngôi sao trên tay, bọn họ tới chỗ tôi. Bà chủ nhà nói tôi cần thưởng công hát

cho họ. Nhưng tôi chẳng có bánh ngọt lẫn bánh nướng. Bà lại đỡ cho tôi lần nữa và nói rằng

thay vì vậy tôi có thể biếu ít tiền  złoty. Tôi vừa nhận được tiền Ba Lan và thực sự không biết

phải dùng làm gì, bởi đã có mọi thứ mình cần (người lính cũng chẳng cần gì nhiều). Hơn thế,

cộng đồng địa phương cũng chưa quen loại tiền mới mà chúng tôi được phát.  Đấy là lúc tôi

dùng những đồng złoty lần đầu tiên trong đời. Tôi hào phóng lấy tiền cắc złotythưởng cho cả

nhóm ca sĩ. 

Hài lòng với món tiền thưởng, tất cả thành viên ban nhạc cây nhà lá vườn đó cúi xuống chào

và nói “rất cám ơn anh” bằng tiếng Ba Lan, rồi rời ngôi nhà. Bà chủ nhà rất vui khi giới thiệu

được với tôi, một “pansĩ quan Nga”, về một tục lệ cổ truyền vui đến vậy của Ba Lan. Tôi rất

thích cái nghi thức cổ xưa đó. Sau chiến tranh, khi quay về nhà tại Leningrad, tôi kể cho mẹ

mọi chuyện về các bài ca Giáng sinh Ba Lan và tục lệ đến hát từng nhà, mẹ bảo tôi rằng ở các

làng Nga thời trước Cách mạng cũng có tục lệ giống hệt vậy. Do tôi được sinh ra sau cách

mạng nên không có dịp biết đến phong tục đó. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

103

Sau khi mừng Giáng sinh tại nhà, cả làng tập hợp lại làm lễ ở nhà thờ. Vị linh mục Thiên chúa

giáo La Mã – không như linh mục Chính thống giáo Nga của ta – trông không khác những

người thế tục là mấy.  Điều duy nhất ông ta khác với mọi người là trình  độ văn hoá cao. Ông

cũng ăn mặc rất đẹp và cạo râu cẩn thận. Ông vui vẻ tiếp nhận sự tôn kính hết mực từ dân

làng. Ông cũng vô cùng vui vẻ cởi mở với lính Nga chúng tôi. Vị linh mục Ba Lan tại làng ấy

không lấy vợ: ông chỉ có một hầu gái rất trẻ phục vụ mình. Buổi lễ được tổ chức trong nhà thờ

và giáo đoàn ngồi trên các băng ghế giống như đám học sinh trong lớp học: điều khác biệt duy

nhất là họ đặt những cuốn thánh ca trước mặt thay vì vở học sinh. 

Thời gian nghỉ chân của chúng tôi đã kết thúc. Mặt trận đang chờ đợi. Chúng tôi biến một bãi

lầy đóng băng thành một trường bắn và tập bắn  đạn thật. Việc tập bắn thực hiện nhằm giúp

các tổ pháo nắm vững vũ khí và chuẩn bị tốt cho các trận chiến quyết định sắp diễn ra trên đất

địch.

PaniJadwiga và đám nữ hàng xóm của bà bắt đầu bàn tán về chuyện chúng tôi rời làng: trung

tâm tin đồn ở đây vận hành tốt y như tại Nga! Làm cách nào mà đám đàn bà nông dân ấy luôn

biết trước ngày xuất phát của chúng tôi, trong khi chúng tôi chẳng biết gì cả? Có lẽ một sĩ

quan tham mưu của chúng tôi đã không biết giữ mồm giữ miệng … 

Vậy là ngày khởi hành của chúng tôi đã đến.  PaniJadwiga nướng bánh nhân ngọt nóng hổi

cho tôi, ôm ghì và tiễn tôi đi như thể tiễn chính con trai của bà. Tôi ôm và hôn Zosia trên

đường rời khỏi làng. Bạn của cô chạy khỏi nhà khi chúng tôi đã ngồi vững trên yên ngựa.

Toàn thể dân làng ùa ra ngoài phố và chúc chúng tôi mau chóng chiến thắng. Ban ngày trời

lạnh và trong vắt, tuyết trắng lấp lánh cót két dưới bánh xe ngựa. Chúng tôi đã sẵn sàng bước

vào các trận đánh mới. 

Sau chặng hành quân tiếp theo, chúng tôi dừng nghỉ chân một quãng ngắn tại một ngôi làng

yên tĩnh khác của vùng Bialystok. Tôi ra lệnh cho các trung sĩ chăm sóc lũ ngựa rồi đi bộ vào

một ngôi nhà. Bà chủ nhà mời tôi ngủ một chút trên giường. Tôi cởi tấm áo choàng, ngả mình

trên giường và mau chóng thiếp đi. Tôi bị đánh thức khi có gì đó chọc chọc lên mặt. Cho rằng

đó là một con ruồi, tôi cố gắng xua đi mà không phải mở mắt, nhưng không ăn thua. Cuối

cùng tôi đành hé mi mắt, và thấy không phải là ruồi mà là một panenkaBa Lan rất trẻ, đang

lấy cọng cỏ khô khều khều trên mặt tôi. Tôi thử ôm lấy cô nhưng cô trượt ra nhanh như một

con thằn lằn. Sau đó tôi ngay lưng lại và ngủ thiếp đi. 

Nhưng cô panenkaBa Lan ấy quay lại và thử khều phá tôi lần nữa. Nổi cáu, tôi tóm lấy tay cô

và nhất định không thả ra. Cô phảt hoảng và xin tôi bỏ qua, hứa sẽ đoán hậu vận cho tôi để

chuộc lại. Cô nắm tay tôi và bắt đầu kể tôi nghe. Tôi bảo là tôi không tin vào tướng số, nhưng

cô cứ khăng khăng và đáp mình luôn nói đúng sự thật. Vậy là tôi hỏi: “Thử nói tôi nghe, tôi có

sống sót sau chiến tranh không?” Cô xăm xoi các chỉ tay một lúc rồi nói: “pantrung uý sẽ

sống sót, nhưng phải bị thương nhiều lần!” Lúc đó là tháng Giêng năm 1945, sau đó đúng là

tôi sẽ bị thương hai lần trong các trận đánh tiếp theo tại Đông Phổ và Đức. Vậy là cô thầy bói

Ba Lan trẻ trung ấy đã kể cho tôi sự thật: tôi bị thương hai lần nhưng vẫn sống sót!

Một cuộc đấu súng

Trong  khi  Phương  diện  quân  Belorussia  1  đang  thực  hiện  chiến  dịch  Vistula-Oder,  các

Phương diện quân Belorussia 3 và 2 cùng tiến hành một cuộc tấn công vào  Đông Phổ. Quân

đoàn Kỵ binh Cận vệ III của chúng tôi, dưới quyền Tướng Oslikovski, gồm 140 tăng và pháo

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

104

tự hành, và ba sư đoàn kỵ binh Cận vệ (số 5, 6 và 32) nhận nhiệm vụ vượt qua các đơn vị bộ

binh  của  quân  ta  tại  Ezhnorozhec,  Psashnysh  và  chiếm  Allenstein,  thuộc  khu  vực  của  Tập

đoàn quân số 3. Hơn thế, mục tiêu của chúng tôi phải được hoàn thành vào ngày 22 tháng

Giêng 1945. 

Quân đoàn tiến công qua Ba Lan tới biên giới Đông Phổ với tốc độ sấm sét, tiêu diệt các đội

chặn hậu trên  đường tiến. Trung đoàn Kỵ binh Cận vệ 24 chúng tôi tiến sâu vào hậu phương

địch  theo  một đường  di  chuyển  chọc  sườn  vào  ngày  20  tháng  Giêng  1945.  Ngày  21  tháng

Giêng chúng tôi vượt qua biên giới Đông Phổ tại vùng Brauchwalde, phía nam Allenstein.

Cuối cùng, chúng tôi đã tiến vào lãnh thổ của địch: hang ổ lũ sói!

Ngay sau khi chúng tôi tiến vào Đông Phổ, Tkalenko tập hợp tất cả sĩ quan của trung đoàn lại

và bảo chúng tôi: “Tôi nghĩ rằng giờ đây chúng ta có thể gửi tay sĩ quan NKVD của mình  đi

nghỉ phép. Có một lệnh bất thành văn rằng các chiến sĩ có thể thoải mái nghe theo tiếng gọi

trong tim mình khi ở trên đất địch. Nếu ai đó muốn trả thù, các anh cần bỏ lơ đi”. Mọi sĩ quan

đều hiểu thông điệp này. Bọn Đức đã đem đến biết bao đau khổ, chết chóc và huỷ diệt tới đất

nước ta – có người trong trung đoàn tôi cả gia đình bị giết sạch – nên rất nhiều người muốn trả

thù. Do  đó, khi tiến vào  Đông Phổ, các tội ác do lính Hồng quân thực hiện  được xem là các

trường hợp trả thù. Nhưng việc này không kéo dài, bởi các mệnh lệnh chính thức cũng tới sau

đó yêu cầu phải đối xử tốt với dân cư địa phương. 

Tôi  không  nghe  được  bất  cứ điều  gì  về  các  vụ  hãm  hiếp  do  lính  trung đoàn  tôi  thực  hiện,

nhưng có thể hình dung những vụ như vậy sẽ diễn ra thế nào. Hầu hết là do lính hậu cầu làm:

họ có quá nhiều thời gian, trong khi chúng tôi luôn phải hành quân. Chúng tôi cũng phải chăm

sóc lũ ngựa và trang bị khí tài, việc này tiêu tốn khá nhiều thời gian và sức lực. Tuy nhiên, tôi

có thể xác nhận rằng nhiều sĩ quan đã hẹn hò với phụ nữ Đức. Những quý bà ấy có lẽ khá vui

vẻ khi sống với sĩ quan Xôviết (tất cả đàn ông Đức đều đang ở mặt trận) và theo tôi thì họ lập

luận như sau: “Nếu tôi sống với một sĩ quan Xôviết,  đám lính thường sẽ không dám làm gì

xấu ở nhà tôi.”

Trung đoàn Kỵ binh 17 thuộc sư đoàn tôi là đơn vị đi đầu trong đội hình ngày hôm ấy, và do

đang cưỡi ngựa trên  đường dốc, chúng tôi thấy rõ  đội hình hành quân sẫm màu của họ trên

quãng đường  phía  trước.  Chúng  tôi  thuộc  tuyến  hai  của  sư  đoàn.  Bất  ngờ,  một  phi đội

ShturmovikIl-2 của ta xuất hiện trên  đầu và bắt đầu oanh kích  đội hình của Trung đoàn 17,

bắn pháo và súng máy. Chỉ sau khi đã bắn nhiều phát pháo hiệu, đám Il-2 mới ngưng tấn công

lính  ta  và  bay đi.  Chúng  tôi  đã đột  nhập  quá  sâu  vào  hậu  phương  Đức,  đám  phi  công  kia

không nghĩ sẽ gặp lính ta trong khu vực này: có lẽ, họ đã nhầm chúng tôi với lữ đoàn kỵ binh

Vlasov đang rút lui!

Đêm ngày 21 tháng Giêng, Trung đoàn Kỵ binh Cận vệ 24 chúng tôi được chuyển lên tuyến

một và tôi, với một khẩu pháo của trung đội mình, nhập vào nhóm tiên phong. Chúng tôi thấy

một căn nhà gỗ hai tầng nằm giữa một khoảng trống. Bên trong không có đèn sáng. Chúng tôi

bước vào. Từ ánh sáng của một tờ báo cháy vừa đốt lên làm đuốc, chúng tôi thấy một chiếc

bàn trên đặt thức ăn còn đang nóng. Có lẽ, đây là một nhà nghỉ đi săn, nhưng đám chủ nhà đã

sợ hãi bỏ đi, quên cả bữa ăn tuyệt vời của chúng. Chúng tôi không ở lại lâu. Chẳng mấy chốc,

nhóm tiên phong lại tiếp tục chuyến đi vào lãnh thổ địch. 

Sau khoảng 5 km, chúng tôi đâm vào một đội chặn hậu của địch và bị trùm trong hỏa lực tập

trung của vũ khí tự động.  Đám kỵ sĩ xuống ngựa và một phát pháo hiệu chiến  đấu bay lên.

Chúng tôi phải phối hợp với đám kỵ sĩ và áp chế khẩu súng máy Đức. Nhưng muốn tiêu diệt

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

105

khẩu súng máy, trước tiên ta phải trông thấy nó cái đã! Khẩu súng máy này bắn từng loạt ngắn

trong bóng tối mù mịt nên rất khó phát hiện. Tôi ra lệnh cho tổ pháo của mình: “Chuẩn bị

chiến đấu! Nhắm vào khẩu súng máy Đức, đạn phá, ngòi nổ mảnh … Nạp!” Nhưng khẩu súng

máy chó chết ấy không thấy đâu cả, mặc dù tôi đã rõ ràng nghe thấy nó  đang bắn từng loạt

ngắn. Tôi ra lệnh cho khẩu đội trưởng chờ tôi rồi luồn tới trước trong đám tuyết. Bộ quần áo

ngoài toàn trắng của tôi ngụy trang rất tốt và cuối cùng tôi tới gần khẩu súng máy mà không bị

phát hiện. Tôi tới cách nó vài mét, đảm bảo là mình nhớ rõ vị trí của nó, rồi bò ngược về cùng

đường với lúc nãy. Hai phát đạn là đủ để làm nó câm miệng. 

Mấy khẩu súng tự động cũng mau chóng im tiếng, và chúng tôi chiếm được vị trí bọn  Đức:

một khẩu súng máy bị phá huỷ và nhiều xác bọn Fritz nằm lại trên chiến trường. Chúng tôi

tiếp tục tiến về Allenstein. 

Chúng  tôi  hành  quân  khoảng  8  km  mà  không  gặp  một  phát  súng  nổ,  nhưng  rồi  nhóm  tiên

phong của chúng tôi bị chặn lại bởi một đồn luỹ địch rất mạnh nằm tại một ngôi làng lớn kiên

cố. Một cuộc đấu súng nổ ra. Nhóm cảnh giới tiền tiêu của trung đoàn (một kỵ đội tay gươm

với các đơn vị hỗ trợ nhỏ) được giao phải tham gia trận đánh. 

Đồn luỹ địch – có tới hai tiểu  đoàn bộ binh với thiết giáp – đã chống trả quyết liệt. Ngôi làng

này nằm trên  đỉnh một ngọn  đồi. Dừng khẩu pháo chống tăng ZIS-2 của mình lại trên  đường

dưới  sự  che  chở  của  bóng đêm,  tôi  gửi  một  liên  lạc  tới  gặp  kỵ đội  trưởng để  nhận  chỉ  thị

hướng dẫn chỗ bố trí. Con  đường mà chúng tôi dừng lại dẫn tới một thung lũng dốc đứng

trước khi chạy thẳng lên mấy ngôi nhà ở rìa làng. Nhóm cảnh giới tiền tiêu của trung đoàn

đang cố hết sức để đột kích vào những ngôi nhà này, nhiều căn đã bắt lửa, chúng chiếu sáng

khu vực lân cận. Trong ánh sáng của ngọn lửa, tôi trông thấy rõ ràng ba chiếc xe tăng Đức

đang tiến vào làng. 

Người liên lạc của tôi quay lại từ chỗ kỵ đội trưởng, và thông tin cho tôi là lính ta đã chiếm

được hơn nửa ngôi làng, do đó chúng tôi không phải lo sẽ bị bộ binh phục kích. Tôi liền quyết

định tiêu diệt đám xe tăng - chúng vẫn còn  được chiếu sáng rõ - và đặt pháo nằm ngay trên

con đường, do tôi không tìm được một vị trí bắn khác tốt hơn. 

Các pháo thủ trong tổ pháo của tôi còn thiếu kinh nghiệm và chưa từng đối đầu với thiết giáp

Đức, mặc dù họ đạt kết quả bắn tập rất tốt. Xe tăng Đức cách chúng tôi khoảng 500-600 mét,

được chiếu sáng rõ, trong khi khẩu pháo chống tăng của chúng tôi đang bị bóng tối che phủ.

Bằng quả đạn đầu tiên chúng tôi đã hạ được một xe tăng. Nhưng trước khi có thể nạp lại đạn,

ngôi nhà phía sau chúng tôi đột nhiên bùng cháy, lộ ra vị trí chúng tôi. Những chiếc tăng Đức

lập tức đáp trả. 

Chúng tôi phải mau chóng rút khỏi đây và thay đổi vị trí bắn, nhưng ngay quả đạn đầu tiên của

bọn Đức, tổ pháo đã bỏ chạy, nhảy vào một cái rãnh ven đường. Tôi hét lớn: “Khẩu đội chạy

tới pháo!” Chỉ mất khoảng vài giây để gập càng khẩu pháo lại và kéo xuống đồi để tới một “vị

trí an toàn”. Nhưng các pháo thủ của tôi, những người mới lần đầu trạm chán với xe tăng, vẫn

nằm yên trong cái rãnh. Họ chỉ phản ứng khi tôi một mình chạy tới khẩu pháo và cố gắng tự

gập càng pháo lại, miệng lặp lại mệnh lệnh “Các pháo thủ về chỗ pháo,  đồ chết tiệt!” Đám

pháo thủ vội chạy tới khẩu pháo và bắt đầu gập càng pháo lại. Thật lạ rằng, những lời lẽ chửi

mắng vốn không hề có trong Cẩm nang dã chiến của chúng tôi, lại rất hữu ích trong những

trường hợp như thế này. Tôi gào thêm một lệnh nữa: “Nâng nòng pháo!” và giơ tay trái lên chỉ

hướng kéo pháo. Nhưng đã quá muộn: thời cơ đã qua đi. Trước khi tổ pháo thủ kịp làm theo

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

106

lệnh tôi, khẩu pháo  đã bị bắn trúng và phá huỷ bởi một phát đạn từ xe tăng Đức. Ba người

trong tổ bị thương. Tôi cũng bị một mảnh đạn bắn trúng cổ tay phải. 

Đám cứu thương chạy tới và sơ tán thương binh về tuyến sau. Tôi cố tự băng vết thương bằng

cuộn băng cá nhân, nhưng không tài nào làm nổi chỉ bằng tay trái. Rất khó để cầm máu trong

giá rét, trong khi tay tôi bị thương khá nặng.  Đám cứu thương tới giúp tôi. Sau khi chúng tôi

phải dùng tới cuộn băng thứ hai thì máu mới ngừng chảy.  Đột nhiên, tôi thấy người lạnh dữ

dội: mấy ngụm vodka do chính uỷ đưa cho làm tôi ấm người còn hơn bất cứ thứ áo ấm nào. 

Sau này, mỗi khi nhớ lại trận đánh đó, tôi lại thấy rõ kinh nghiệm và sự dũng cảm của tổ pháo

thủ có tính quyết định như thế nào. Chỉ cần tôi có một lính cựu trong nhóm thôi, khẩu pháo lẽ

ra đã thoát khỏi vị trí nguy hiểm mà không chịu tổn thất gì. Nhưng các pháo thủ sống sót sẽ

không bao giờ sợ hãi và sẽ luôn có mặt cạnh pháo trong khi chiến  đấu với đám xe tăng sau

này. Những trận  đánh của chúng tôi chống lại xe tăng Đức hầu như luôn nổ ra bất ngờ, giữa

những lần tao ngộ chiến, khi chúng tôi không đủ thời gian  để chọn một vị trí bắn tốt và kịp

ngụy trang pháo, do  đó chúng tôi phải nổ súng càng nhanh càng tốt. Những trận  đánh đó tựa

như những cuộc đấu tay đôi, nhưng thường chúng tôi luôn là những kẻ được nổ súng trước.

Tuy nhiên nếu anh không kịp tiêu diệt chiếc xe tăng, chúng sẽ không bắn trượt mà sẽ giết anh

ngay cùng với khẩu pháo. Một điều không ai có thể phủ nhận – các tổ lái tăng Đức là những

xạ thủ cừ khôi. Nhưng chúng tôi cũng có một lợi điểm khác: chúng tôi bảo vệ tổ quốc mình,

trong khi chúng tiến hành một cuộc chiến tranh  ăn cướp; chúng tôi đứng vững trên mặt đất,

còn chúng ngồi trong một chiếc hộp sắt, chứa đầy dầu xăng và chất nổ; chúng tôi rất khó bị

phát hiện, trong khi chúng có thể bị nhận rõ từ cách xa hàng dặm.

Trên những nẻo đường chiến tranh

Tôi nằm lại ở Quân y viện số 2727 từ ngày 22 tháng Giêng 1945 cho tới ngày 5 tháng Ba

1945. Bệnh viện  đóng tại thị trấn Ba Lan Psashnysh. Các vết thương của tôi đang lành lại.

Một ngón tay, vốn chỉ bị rách trên da, lành lại sau hai mươi ngày; nhưng ngón trỏ, bị hỏng

xương và khớp, lâu lành hơn. Người ta đã muốn cắt bỏ ngón trỏ tay phải của tôi ngay lúc họ

đưa tôi tới tiểu đoàn quân y, nhưng tôi không cho phép làm điều  đó! Tuy nhiên, chỗ khớp bị

vỡ và không cử động được: ngón tay tôi cứ cong lại như vậy, làm khó tôi mỗi khi sử dụng

súng lục hay gươm kiếm. 

Các nhân viên bệnh viện thật tuyệt, nhưng tất cả những người bị thương đều muốn quay về

đơn vị mình càng sớm càng tốt. Tôi quyết định đề nghị bác sĩ trưởng cho tôi ra viện, bởi cũng

đã lâu rồi. Ông ta đồng ý, nhưng căn theo điều lệ, từ chối gửi tôi về đơn vị cũ, và thay vì đó

chuyển tôi sang một trung đoàn pháo binh dự bị. Tôi không cần nghĩ lâu la gì. Tôi đề nghị một

bệnh nhân cho tôi mẩu bút chì xanh hóa học rồi viết: “về đơn vị cũ” đè lên tờ lệnh và giả chữ

ký của bác sĩ trưởng. Nhờ thế, với ba món giấy tờ quan trọng - thẻ sĩ quan của tôi, giấy chứng

thương và lệnh xuất viện – tôi tạm biệt tất cả bệnh nhân và nhân viên y tế của bệnh viện rồi đi

về phía tây, đuổi theo đơn vị cũ. Đó là sáng ngày 5 tháng Ba 1945. 

Nhưng đi tìm đơn vị tôi hóa ra lại khó khăn vô cùng: đám điều khiển giao thông trên các ngả

đường lớn không biết đơn vị tôi ở đâu. Tôi cần nói rõ là mọi xe cộ thuộc các quân  đoàn  độc

lập được đánh dấu bởi phù hiệu đơn vị mình. Những phù hiệu ấy được thay đổi liên tục. Trong

những năm tôi đi cùng Quân đoàn Kỵ binh Cận vệ III, phù hiệu chúng tôi khi thì một cái đầu

ngựa với số hiệu sư đoàn  ở dưới; khi thì một móng ngựa với số hiệu sư đoàn bên trong; rồi

cuối cùng là một tam giác trắng với số hiệu sư đoàn ở giữa. Tôi cố gắng tìm quân đoàn mình

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

107

bằng cách hỏi đám điều khiển giao thông về mấy chiếc xe, “có phù hiệu hình móng ngựa”.

Nhưng mấy cô gái điều khiển giao thông chẳng cho biết gì nhiều. Những sĩ quan quản trị các

thành phố dọc trên  đường đi cũng vậy: họ không chia sẻ thông tin về di chuyển của các quân

đoàn kỵ binh, bởi đường đi của chúng tới mặt trận là bí mật tuyệt đối.

Trong khi đó, các ngả đường của Đông Phổ và Pomerania chen chúc những dân thường từ

mọi quốc gia. Họ đi bộ, ngồi trên xe ngựa kéo, thậm chí cả đi xe đạp. Dường như cả đất nước

đều  đang di chuyển. Những đám đông dân thường ấy cản trở lưu thông của các đơn vị quân

đội. Như thể tuân theo một sắc lệnh ngầm, mỗi dân thường đều mang một cái băng đeo tay.

Người Đức có băng trắng, Xô viết đỏ, Ba Lan đỏ và trắng – Pháp, Anh và các nước khác, đều

có băng theo màu cờ nước mình. Các lá cờ còn  được treo vào xe ngựa và xe đạp. Trong khi

đó, cờ trắng được treo trên ban công và cửa sổ các ngôi nhà tại các thành phố  Đức: một dấu

hiệu đầu hàng người chiến thắng. Tôi nhìn thấy một cảnh khôi hài khi một người tị nạn Pháp

(hoặc là cựu tù binh chiến tranh) bị bao vây bởi nhiều lính Hồng quân, những người giận dữ

lên án anh ta vì đã làm việc cho Hitler. Anh Pháp tội nghiệp giải thích bằng tiếng Đức tồi rằng

anh ta không làm việc cho Hitler mà đã sống gần hết thời gian đó với nhiều phụ nữ Đức khác

nhau. 

Tôi không định ra một lộ trình cụ thể cho chuyến  đi của mình. Tại một thành phố lớn – tôi

nghĩ đó là Danzig – tôi đã gặp được chỉ huy quân sự quản trị thành phố và hỏi anh ta về quân

đoàn tôi. Anh ta không thể nói cho tôi những gì tôi cần biết, nhưng đưa tôi địa chỉ của ngôi

làng mà ở đó theo anh tôi có thể kiếm được thông tin chính xác. Sĩ quan quản trị trưởng thành

phố cấp cho tôi một phiếu thực phẩm và một chỗ qua đêm ở khách sạn. Sớm hôm sau tôi lại

lên  đường. Đi nhờ xe và đôi khi đi bộ, tôi tới được ngôi làng cần tìm. Ở đấy tôi tìm thấy Ban

chiến dịch của Sở chỉ huy Phương diện quân, và họ cho tôi lộ trình chính xác của quân  đoàn

(tôi vẫn còn ngạc nhiên về sự ít quan liêu tại tất cả sở chỉ huy các phương diện quân trong

cuộc chiến ấy). Từ lúc đó tôi không còn phải hỏi đám điều khiển giao thông nữa: việc đầu tiên

trong buổi sáng mà tôi làm là lên đường. 

Tôi gặp một trung sĩ và một trung úy của quân đoàn tôi (họ thuộc Sư đoàn Kỵ binh Cận vệ 6).

Họ không có manh mối nào về vị trí quân đoàn và rất mừng khi biết tôi có mọi thông tin cần

thiết. Họ nhập cùng tôi và chúng tôi cùng đi nhờ xe. Thật tốt khi được đi chung với nhau.

Sau khi đi được một lúc, chúng tôi quyết định nghỉ chân và rời hỏi đường chính. Chúng tôi

dừng lại ở một vùng yên tĩnh đẹp như tranh vẽ bên cái hồ nhỏ. Phía sau đó là một căn nhà hai

tầng cũ kỹ xinh xắn nằm trên  đồi. Nó trông như một dinh thự của người Nga thời trước cách

mạng. 

Chúng tôi nghe thấy mấy tiếng đạn bắn từ phía hồ. Khi tới gần hơn, chúng tôi thấy một sĩ

quan Nga có lẽ đang bắn súng lục vào mặt nước. Sau mỗi phát đạn, một người lính đi xuống

hồ và kéo lên cái gì đó. Khi tới gần hơn, chúng tôi thấy đó là một cách bắt cá rất cơ bản! Sĩ

quan đó là một đại uý, và hóa ra là sĩ quan quản trị ngôi làng. Anh ta đang bắn cá to, trông rất

rõ dưới lớp nước trong vắt như pha lê của hồ. Cần vụ của anh ta kéo lên những con cá chết và

bị choáng.  Đại uý mời chúng tôi tham gia món thể thao này, nhưng khi nghe thấy chúng tôi

cần ăn tối và nghỉ ngơi, anh ta xin chúng tôi hãy ở lại ngôi dinh thự, ngôi nhà trước đây thuộc

về một viên tướng Phổ. 

Nơi  tiếp  đón  chúng  tôi  đúng  thật  xứng  với  các  vị  tướng.  Chúng  tôi  từ  chối  một  bữa  tắm,

nhưng vui vẻ rửa mặt và lau rửa thân trên. Bàn  ăn nằm giữa một phòng ăn rộng, có khăn trải

bàn trắng và đồ ăn bạc rất đẹp. Một Frautrẻ và gầy, đeo cái tạp dề trắng, phục vụ cho bữa tối.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

108

Đại uý nhớ người thân của mình và thèm nghe tiếng Nga, thú nhận rằng đang phát ốm vì phải

nói tiếng Đức. Anh rất mừng khi có chúng tôi làm khách. Anh ta đề nghị chúng tôi ở lại vài

ngày nữa, hứa sẽ cung cấp bất cứ giấy tờ gì chúng tôi có thể cần. Nhưng chúng tôi không thể

nhận  đề  nghị  của  anh  ta:  chiến  thắng đang  gần  kề,  và  chúng  tôi  muốn  ra  mặt  trận.  Vì  thế

chúng tôi cám ơn đại uý về bữa tiệc và bảo anh ta chúng tôi sẽ rời đi vào sáng sớm.

Chúng tôi ngủ lại trên những chiếc giường mềm mại rất đẹp và khi tỉnh dậy, một bữa sáng

ngon lành đã sẵn sàng. Chúng tôi nói tạm biệt với đại uý và cám ơn anh ta vì đã đón tiếp hào

hiệp. Chúng tôi cũng cám ơn cô Frauvì thức ăn tuyệt vời, và cô cho chúng tôi thêm nhiều để

đem đi đường, nhét đầy chặt tay nải. Sau khi chia tay chúng tôi đi trở lại đường chính, nơi các

xe quân sự đang lăn bánh về hướng tây trong một cơn sóng vĩ đại. 

Chúng  tôi đi  nhờ  chiếc  xe  tải  Studebaker đầu  tiên.  Trung  uý  và  tôi  chen  chúc  trong  cabin,

trong khi trung sĩ thoải mái ngồi phía sau. Sau một lát chúng tôi đã tóm được một ôtô bọc thép

của Sư đoàn Kỵ binh Cận vệ 6. Chúng tôi dừng xe tải và chờ chiếc xe bọc thép. Tài xế nói

chúng tôi anh ta đã rớt lại phía sau sư đoàn và đang gắng đuổi theo nhưng không biết lộ trình

hành quân. Anh ta rất vui khi gặp  đồng đội - đặc biệt khi tôi bảo rằng tôi có tuyến  đường

chính xác của quân  đoàn – và chúng tôi đồng ý đi cùng nhau. Trung uý và trung sĩ leo vào

trong chiếc xe bọc thép, còn tôi quyết định hưởng chút khí trong lành và thoải mái ngồi trên

tháp pháo xe. Khá thoải mái, bởi nòng khẩu súng máy nằm ngay giữa hai chân và tôi có thể

quan sát rất rõ cảnh quan xung quanh.

Chúng tôi đi. Một đoàn người di tản bất tận đi ngược chiều chúng tôi. Chúng tôi tiến vào một

thị trấn nhỏ và quyết định nghỉ một chút để ăn trưa. Chúng tôi dừng lại tại một ngôi nhà nhỏ

ngăn nắp và bước vào. Một cô gái khoảng mười sáu tuổi đón chúng tôi. Khi nghe chúng tôi

nói  “Guten  Tag!”  cô  liền  đáp  “Chúc  một  ngày  tốt  lành!”  bằng  tiếng  Nga.  Hóa  ra  cô  gái  là

người Ukraina, bị ép đi lao động tại Đức làm người hầu trong ngôi nhà của một Fraugià. 

Chúng tôi nhờ cô gái nấu hộ bữa tối. Cô sắp đi xuống hầm để lấy thức ăn thì đột nhiên quay

mắt về góc phòng, và mặt cô cứng lại vì sợ. Chỉ khi đó chúng tôi mới nhận thấy bà chủ của cô

gái: một Frau già trên xe lăn, mụ ta đang gào lên gọi người đồng bào trẻ tuổi của chúng tôi

bằng  tiếng Đức.  Chúng  tôi  phải  can  thiệp  và  giải  thích  cho  bà  chủ  là  tình  thế đã  thay đổi.

Galya (tên của cô gái Ukraina) bây giờ đã tự do, cô  đang được Hồng quân che chở và đã tới

lượt cô là người ra lệnh.

Galya vẫn sợ nhưng đã đi phục vụ bữa trưa. Chúng tôi mời cô ăn cùng, nhưng cô không thấy

ngon miệng. Cô vẫn nhìn về phía mụ  Fraugià như một nữ nô lệ. Chúng tôi cũng mời mụ

Frau ăn trưa nhưng bà ta giận dữ từ chối. Chúng tôi ăn, nghỉ một chút, cám ơn Galya và bà

Frau  già vì bữa ăn rồi lên  đường. Quý bà người Đức căm phẫn vẫy tay về phía chúng tôi.

Chúng tôi khuyên Galya đến kể cho chỉ huy Hồng quân tại địa phương rồi tiếp tục lên đường.

Chúng tôi phát hiện nhiều xe tải và xe ngựa khác có phù hiệu quân đoàn tôi trên  đường. Ban

đêm, chúng tôi đi vào Kezlin, một thị trấn Ba Lan. Ở đây chúng tôi gặp thêm bốn sĩ quan nữa

của các trung đoàn khác nhau thuộc quân đoàn tôi, tất cả đang cùng đuổi theo đơn vị mình. Sở

chỉ huy Sư đoàn 5 đóng ở Kezlin. Tham mưu trưởng vui mừng khi thấy nhóm chúng tôi, ra

lệnh cho chỉ huy quản trị cấp chỗ trọ và thức ăn cho chúng tôi. Do đó, chúng tôi được trọ tại

một ngôi nhà lớn,  đã được biến thành một khách sạn. Một lính Anh - là cựu tù binh chiến

tranh – ra tay giúp chúng tôi. Anh ta là một người tháo vát và tốt bụng. Anh ta cho chúng tôi

xem những tiện nghi khác của khách sạn – nhà tắm, phòng ngủ, phòng ăn – và phục vụ bữa tối

với rượu vang Pháp.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

109

Chúng tôi phải nói tiếng Đức bồi với tay Ănglê, bởi không ai trong chúng tôi biết tiếng Anh

và anh ta không thể nói tiếng Nga. Không ai nói giỏi tiếng Đức, nhưng chúng tôi hiểu nhau

khá tốt - đặc biệt sau khi chúc rượu nhau vài lần. Bữa tiệc kéo dài tới khuya. Chúng tôi ngủ

ngon và thức dậy lúc chín giờ. Tắm rửa, ăn sáng và nhắm chút rượu để chữa cơn nhức đầu mất

một lúc, rồi chúng tôi đã sẵn sàng khởi hành lúc 11 giờ sáng. Tôi hỏi xung quanh về Trung

đoàn Kỵ binh Cận vệ 24. Hóa ra trung đoàn đã hành quân ngược lại phía khách sạn vào sáng

sớm và giờ đã cách thị trấn khoảng 20 km. Tôi phải đuổi theo trước khi bị mất dấu lần nữa

trên đường.

Con đường đầy binh lính đang hành quân. Chúng tôi gồm ba người thuộc cùng trung đoàn. Cố

gắng đi nhờ xe, nhưng do vận rủi, chẳng có chiếc nào  đi cùng hướng cần thiết. Nhưng có cả

một núi xe đạp mới cáu chồng chất hai bên  đường. Tôi đề nghị đi tiếp trên xe đạp và cả hai

đồng đội đều  đồng ý. Chúng tôi chọn lấy xe đạp và một đồng đội cùng tôi đạp  đi. Người thứ

ba tuy vậy tiếp tục đi bộ, dắt chiếc xe theo: hóa ra anh ta chưa bao giờ cưỡi xe đạp. Điều duy

nhất chúng tôi có thể làm là bỏ lại xe và tiếp tục đi nhờ. 

Chiếc xe đầu tiên chúng tôi chặn lại là một máy kéo với xe ngựa theo sau, di chuyển rất chậm.

Sau mười phút bị hành hạ như vậy, chúng tôi nhận ra mình sẽ không bao giờ đuổi kịp với

trung đoàn nên nhảy khỏi xe. Mười lăm phút sau chúng tôi chặn một chiếc Studebaker - nửa

giờ sau chúng tôi bắt kịp đội hình trung đoàn. Khi chiếc Studebaker vượt ngang trung đội tôi,

tôi  dừng  xe  lại,  nhảy  xuống  và  chết  ngộp  trong  vòng  ôm  kiểu  gấu  nghẹt  thở  của  Chernov,

trung sĩ thân quen của tôi. Anh ta đã dẫn dắt trung đội trong khi tôi vắng mặt, bởi vị trí trước

của anh là trung đội phó. Lát sau một người giữ ngựa đưa tới con ngựa của tôi và vậy là tôi lại

một lần nữa ngồi trên lưng ngựa cùng trung đội mình!

Đầu tiên tôi báo cáo với trung đoàn trưởng,  Đại tá Cận vệ Tkalenko, người đang đứng bên

đường, kiểm tra trung đoàn hành quân. Anh tự hỏi làm quái nào tôi lại có thể quay trở về với

trung đội mình. Tôi nói về chuyến phiêu lưu của mình, kể cả việc giả mạo chữ ký của bác sĩ

trưởng. Tkalenko ca ngợi sự tháo vát của tôi và chúc mừng tôi: trong khi vắng mặt tôi đã được

tặng Huân chương Sao Đỏ vì những trận  đánh  ở Đông Phổ. Tôi cám ơn anh bằng câu truyền

thống  của  Hồng  quân:  “Tôi  phục  vụ  Liên  bang  Xô  viết!”  Rồi  tôi được  Tkalenko  cho  phép

quay đi, thúc vào hông ngựa, vội vã đi tới chỗ pháo đội trưởng, Thượng uý Cận vệ Agafonov.

Đó thật là một cuộc gặp gỡ nồng ấm. Một lần nữa tôi lại đi cùng với anh em đồng đội. 

Bán đảo không bị chiến tranh động tới

Trung đoàn di chuyển về hướng bờ biển Baltic, tới bán đảo Leba. Nhiệm vụ của chúng tôi là

nhận lính tiếp viện và bổ sung, bảo vệ bờ Baltic không cho quân Đức đổ bộ, chuẩn bị cho trận

đánh cuối cùng: cuộc công phá Berlin.

Chúng tôi tới được bán đảo Leba mà không phải mạo hiểm gì. Thị trấn Leba trông có vẻ yên

tĩnh và vắng người. Không có  đánh nhau tại khu vực này nên mọi ngôi nhà đều còn nguyên

vẹn. Ban chỉ huy và các đơn vị hỗ trợ ở lại thị trấn, trong khi pháo  đội tôi tiếp tục hành quân

tới vị trí trên bờ Baltic, cách đó khoảng 5 km.

Khu vực quanh vị trí chúng tôi thật đẹp. Không bị chiến tranh  động tới và phá hoại, mọi thứ

đều sạch sẽ và ngăn nắp. Các khu nhà địa phương đều hoang vắng – chỉ có binh lính chúng

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

110

tôi, xe nhà bếp, các bác sĩ quân y và thú y đóng ở đây. Trang thiết bị của chúng tôi được đưa

vào các nhà kho lớn, tôi sắp các khẩu pháo và xe chở đạn vào một cái sân trống.

Trong khi tôi bận rộn sắp xếp pháo, một Fraugià người Đức tới đơn vị tôi và lịch thiệp hỏi

một chiến sĩ rằng bà có thể xin vài phút của Herr Leutnantkhông? Tin này được chuyển cho

tôi, và tôi - ngạc nhiên vì đề nghị đó - nhắn lại là tôi có thể rảnh sau mười lăm phút nữa. Trọn

mười lăm phút đó bà Fraunhẫn nại đứng chờ ở xa, quan sát chúng tôi làm việc. Khi đã làm

xong công việc, tôi tới chỗ người đàn bà. Bà mời tôi tới nhà, và trên  đường đi, cố gắng giải

thích lời mời của mình: “Sprechen Sie Deutsch?” “Sehr schlecht,” tôi trả lời, vì thế bà bắt đầu

hoa tay hoa chân, như thể tôi bị điếc vậy. Thật thú vị khi nhìn các điệu bộ như múa của bà và

cách bà cố gắng chuyển tải ý mình. Bà muốn tôi ở lại nhà mình, không phải ở chỗ  được sĩ

quan chỉ huy hậu cần phân cho. Tôi bảo bà là tôi hiểu, nhưng không trả lời ngay. 

Bà Fraucó một căn nhà xinh xắn, xây theo kiểu  Đức. Một cái bàn nằm trong căn phòng ăn

sáng sủa, có hai cô con gái của bà Frau đang kiên nhẫn chờ tôi tới. Tôi rửa tay trong một cái

chậu vừa được đem tới rồi ngồi xuống bàn. Thức ăn ngon tuyệt - mọi thứ mà một gia đình

trung lưu Đức có thể có được trong những năm cuối cuộc chiến. Một bữa ăn ngon, có kèm đồ

uống làm mềm cả lưỡi. Bà chủ nhà bảo tôi rằng bà là một góa phụ: chồng bà đã bị giết trong

chiến tranh. Tất cả những gì bà muốn là có một sĩ quan ở lại chỗ bà, bởi bà sợ đám lính Nga.

Bà sợ nhà bà sẽ bị cướp và đám con bà bị hiếp. Nhưng ngôi nhà quá xa chỗ pháo đội nên tôi

không tiện, đồng thời sự hiếu khách của bà Frauvà các con bà làm tôi thấy giả tạo. Vì thế tôi

cám ơn lời mời và bữa tối, nhưng bảo bà tôi không thể ở lại. Thay vào đó, tôi sẽ đề nghị một

sĩ quan cùng trung đoàn đến ở với bà (tôi đã làm đúng như vậy, và sau này một sĩ quan bạn tôi

có đến ở nhà bà Frau). 

Trên đường về pháo  đội, tôi quyết định  đi theo lối khác và thử khám phá một chút. Thời tiết

ấm áp, không có gió, mùa xuân ngập trong không khí, còn tôi đang trong tâm trạng rất thoải

mái. Đột nhiên, tôi đâm vào một trại tập trung với những túp lều nhỏ làm bằng ván ép. Có lẽ

đây là một trại tù binh. Toàn khu bao quanh bởi hàng rào kẽm gai. Hiển nhiên  đã có nhiều

người ở đây và sau  đó bị chuyển  đi chỗ khác: tôi chỉ có thể đoán biết về số phận những tù

binh ấy. Tâm trạng vui biến đi đâu mất, tôi nhớ lại câu chuyện của cha tôi về nước Đức. Ông

cũng từng là lính pháo binh - một cựu binh thời Thế chiến I. Ông bị bắt làm tù binh trong

chiến đấu và bị chuyển tới giam ở nước Đức. Ông đã thử trốn tù với một người bạn nhưng thất

bại. Họ vượt biên giới qua Bỉ nhưng mất phương hướng và bị lạc trở lại đất Đức. Họ bị cảnh

sát bắt và phải quay về trại tù. Họ bị phạt thêm hai năm lao động vì tội trốn trại, ở đấy họ  đã

phải chịu rất nhiều vất vả. Cách mạng ở Nga và Đức đã giúp họ thoát cảnh tù. Cha tôi có tai

âm nhạc rất tốt và giọng hát hay – ông là thành viên của dàn đồng ca tù binh Nga ở Đức. Ông

thích hát trong những dịp lễ lạt tại gia đình tôi, khi cả nhà cùng ngồi bên bàn ăn. 

Khi quay về, đồ đạc cá nhân của tôi đã nằm sẵn trong căn nhà được phân cho tôi. Tôi ở chung

với Trung uý Zozulia. Bà chủ nhà, một Fraugià người Đức rất thân thiện, dọn phòng cho tôi:

một cái giường đầy đủ chăn ga gối nệm sạch sẽ, một bộ đồ lót đã giặt là cẩn thận đặt bên cạnh.

Cứ như ở trong khách sạn! Tôi từ chối lời mời ăn trưa của bà chủ và lăn ra giường. Tôi ngủ rất

say và chỉ thức dậy vào buổi chiều. Bà chủ lại mời tôi ăn tối, nhưng tôi lại từ chối: tôi chỉ

muốn ngủ. Thật tuyệt khi được cởi bỏ quần áo, tắm rửa và rồi nhào vào một chiếc giường

mềm mại, sạch sẽ, mát mẻ sau quá nhiều chặng hành quân dài và mệt mỏi. 

Trong đêm khi tôi đang ngủ say, bà chủ nhà già tay cầm nến mở cửa phòng bước vào và hỏi

tôi xem bà có được phép khóa cửa chính không? Khi tôi hỏi tại sao cần làm vậy, bà giải thích

rằng “Deutsche Soldaten” có thể vào và bắn tôi: “Puk Puk - schießen!” Tôi bảo bà có thể khóa

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

111

cửa nếu muốn, và đề nghị bà - đặt câu với một cụm từ tiếng Đức thật khó – đánh thức tôi dậy

vào rạng sáng mai: “Wecken Sie mich es ist sieben Uhr morgens”. Bà chủ ngạc nhiên khi thấy

tôi biết nói một ít tiếng Đức và chúc tôi “Gute Nacht”. Bà đánh thức tôi như đã hướng dẫn vào

đúng 7 giờ sáng, chuẩn bị sẵn một chậu nước, xà phòng và khăn mặt. Tôi rửa mình, lịch sự từ

chối uống trà và vội vã tới pháo đội. 

Tôi ăn sáng với Agafonov, pháo  đội trưởng, và Trung uý Zozulia, trung đội trưởng thứ hai.

Agafonov giao chúng tôi nhiệm vụ xây dựng hệ thống phòng thủ bờ biển có thể chịu được hoả

lực của tàu chiến hạng trung và hạng nặng của Hải quân  Đức. Agafonov  đã tới ban chỉ huy

trung đoàn và biết chỗ nào pháo đội tôi sẽ phải đóng. Những người giữ ngựa đang chờ chúng

tôi với lũ ngựa đã sẵn sàng, và chúng tôi cưỡi ngựa thoải mái ra bờ biển. Con  đường đi qua

một khu rừng dày đặc những cây linh sam. Biển nằm sau những đụn cát cao, và chỉ sau khi lên

tới đỉnh, chúng tôi mới thấy được mặt biển Baltic tráng lệ. Biển rất yên bình và chẳng thấy

bóng dáng con tàu nào. Hoàn toàn yên lặng, bầu trời xanh trong vắt, không khí trong lành, gợi

tôi nhớ lại kỷ niệm về những kỳ nghỉ trên các bãi biển ngập cát quanh vùng Leningrad thời

trước chiến tranh. Thật là một khu nghỉ dưỡng thực sự!

Chúng tôi tìm thấy những vị trí đặt pháo rất tốt, đánh dấu chúng bằng những chiếc sào nhỏ, và

gửi liên lạc viên  đi đưa pháo và các tổ pháo thủ tới đây. Chúng tôi cần xây dựng lô cốt làm

điểm tựa chính của khu vực trung đoàn phòng thủ. Trước tiên, chúng tôi đào những chiến hào

lộ thiên cho pháo và lăn pháo vào đó. Kế đến chúng tôi xây những lô cốt thực sự bằng gỗ, có

ba lớp gỗ làm mái, và ụ pháo với phạm vi xạ kích rất rộng. Đào trên cát rất dễ, và nguồn vật

liệu xây dựng – các súc gỗ - lại ngay gần đấy. Các thành viên pháo đội hăng hái làm việc.

Ngày hôm sau, ban chỉ huy trung đoàn gửi các lao  động từ cộng đồng địa phương tới giúp

chúng tôi. Pháo đội tôi nhận được vài chục người lớn tuổi, nhưng có vài người bị ốm và hoàn

toàn không thể làm việc. Tôi tỏ vẻ không hài lòng với tham mưu trưởng, người đã gửi những

vị đó tới đây. Anh ta hứa sẽ gửi đến những người trẻ khoẻ hơn. Ngày kế tiếp,  đám lao động

chúng tôi được nhận là các cô gái Đức tuổi từ mười sáu tới mười tám.  Đám này còn tệ hơn

hôm trước. Ít nhất những người Đức lớn tuổi còn không quấy rầy công việc của chúng tôi, còn

đám con gái kia cứ trò chuyện và đá mắt liên tục với lính của tôi. Họ sợ phải đi vào rừng với

lính để vác gỗ, và cứ lởn vởn quanh chỗ công trường xây dựng. Công việc dừng lại trong suốt

ngày. Tôi phải báo cáo với ban chỉ huy và đề nghị họ đừng gửi những trợ tá như vậy tới nữa.

Cuối cùng, chúng tôi không cần lao động trợ giúp nữa bởi đã tự mình hoàn tất việc xây dựng

các lô cốt: bây giờ chỉ phải nguỵ trang chúng kỹ lưỡng.

Khu vực chúng tôi rất yên tĩnh. Có vài chiếc tàu quân sự, liên tục xuất hiện từ phía chân trời,

nhưng chúng không tiến vào bờ và không bắn vào chúng tôi. Có vài cuộc đấu pháo giữa Hải

quân Đức và các pháo đội của ta, nhưng chúng xảy ra trong khu vực của Sư đoàn Kỵ binh Cận

vệ 6. 

Trong khi các khẩu  đội trưởng của tôi đang xây lô cốt, các trung đội phó và thượng sĩ của

pháo  đội đi nhận lính tiếp viện và bổ sung. Chúng tôi cần thêm quân số, ngựa, khí tài và cỏ

khô. Trung đội phó của tôi, Vladimir Chernov,  đem về một lượng khá đầy đủ những thứ kể

trên, gồm cả nhiều thùng lớn cồn nguyên chất. Chernov cũng làm việc để ổn  định cuộc sống

trung đội trong khu trại. Anh ta kiếm được những giường tầng bằng sắt và vải mới ở đâu đó,

và doanh trại chúng tôi trông còn sang hơn cả bệnh viện! Mỗi người lính đều có được giường

riêng. Chernov cũng đặt một cái bàn,  đủ cả khăn trải bàn, ở giữa doanh trại và để một chiếc

bình có kèm cốc tách lên trên. Chiếc bình ấy suýt nữa trở thành nguyên nhân gây rắc rối lớn. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

112

Vụ rắc rối xảy ra một tuần sau đấy, khi một vị tướng từ Sở chỉ huy quân đoàn tới kiểm tra cứ

điểm và doanh trại chúng tôi. Ông ta quan sát khu trại, khen ngợi tôi vì sạch sẽ và trật tự, rồi

chuẩn bị rót nước vào cốc từ chiếc bình của Chernov thì lại đổi ý: “Tôi cho là thứ nước này

chỉ để cho có và các anh không thay nó thường xuyên. Tôi vào bếp và xin  đầu bếp ít nước

sạch còn tốt hơn.” Tôi không để ý đến sự việc nên cũng không có ý kiến gì. Nhưng Trung sĩ

Chernov đã quan sát mọi việc qua một cánh cửa mở hé. Khi thấy Chernov tôi không nhận ra

cậu ta nữa - cậu ta trắng bệch như tờ giấy và kích động tột độ: “Tôi thật may mắn!” cậu ta nói

và làm dấu thánh. “Mày bị sao vậy? Ông tướng ổn kia mà!” Tôi hỏi. “Ừa. Nhưng trong bình

không phải là nước, rượu mạnh trăm phần trăm đó!” Tí nữa là có chuyện lớn nếu vị tướng

uống phải nó! Tôi chửi Chernov một trận vì vụ đó. 

Có lẽ đó là thời kỳ tốt đẹp  đối với rượu cồn tại mặt trận. Giờ đây có biết bao bàn tán trong

đám lính tiền tuyến frontovik cựu trào về 100 gram vodka mà mọi lính chiến trường đều được

phát cho mỗi ngày. Nhưng trung đoàn tôi có hơi khác một chút. Chúng tôi có nhận khẩu phần

vodka 100 gram mỗi ngày, nhưng do đám thượng sĩ có nhúng tay vào, nên vodka của chúng

tôi còn khuya mới chứa đủ 40 phần trăm cồn.Lính của tôi nhất loạt từ chối uống thứ đấy. Khi

còn ở Nga và Belorussia, và cồn ở đó thì hiếm, chỉ có vài trường hợp say xỉn, nhưng trung

đoàn trưởng của tôi rất nghiêm khắc với vụ này và trừng phạt đám say rượu rất nặng. Khi tiến

vào nước Đức, chiếm được hàng đống các loại đồ uống có cồn, chúng tôi chỉ uống một cốc

rượu cồn mỗi bữa gọi là khởi động. Uống thế không làm chúng tôi say, bởi chúng tôi có vô số

món  để  chén.  Chúng  tôi  biết  mức độ  nguy  hiểm  có  thể  chết  nếu  uống  methanol,  vốn  nhìn

ngoài và ngửi mùi cũng giống vodka, vì thế tư lệnh quân  đoàn tôi ra một lệnh nghiêm khắc

rằng bất cứ thứ rượu mạnh nào  đều phải được quân y kiểm tra trước, sau  đó mới được tiêu

thụ. Và sự thể cũng diễn ra như vậy. Nếu chúng tôi tìm thấy bất cứ thứ rượu mạnh nào, chúng

tôi gửi nó tới chỗ bác sĩ trung đoàn, anh ta sẽ cho phép chúng tôi được uống nó hoặc cho biết

nó có  độc tính hay không. Bác sĩ được lấy 10 % lượng rượu  để trả công làm việc đó. Chúng

tôi cũng khá hài lòng với mức thương lượng này. 

Một đêm nọ, mười lăm sĩ quan thuộc các đơn vị khác nhau của trung đoàn được triệu tập khẩn

cấp lên ban chỉ huy. Chúng tôi được lệnh sơ tán dân cư địa phương khỏi khu vực phòng thủ

của trung đoàn. Chúng tôi được yêu cầu lập danh sách các gia đình sơ tán, và chuyển các danh

sách ấy tới ban chỉ huy. Cứ mười hộ thì có một hộ được phép ở lại, nhằm có người chăm sóc

tài sản và gia súc gia cầm. Nhưng tôi được cho hay rằng khu làng mà tôi phải làm việc này đã

được sơ tán xong, vì thế tôi phải “mượn” nhiều gia đình người Đức từ các làng khác để tái bố

trí họ vào khu làng bỏ hoang. Tôi tới chỗ cậu hàng xóm Nhikulin, người phải lo cho khu làng

lớn nhất vùng này. Tôi bảo anh ta là mình cần lấy chín gia đình Đức từ chỗ anh ta. Anh ta vẫn

chưa bắt đầu sơ tán nên rất vui vẻ khi nghe tin này, bởi sẽ làm nhẹ bớt công việc cho mình.

Tới nửa đêm, tôi đi vòng quanh chín ngôi nhà người Đức, cho họ ba giờ để chuẩn bị sơ tán,

rồi quay về nhà của Nhikulin và lăn ra ngủ tới 2 giờ 45 sáng. Các gia đình người Đức đã đứng

ngoài cửa nhà họ với đồ đạc trên xe ngựa đúng chính 3 giờ sáng. Người Đức quả là đúng giờ

đến đáng kinh ngạc!

Con  đường  phải đi  qua  một  khu  rừng  tối.  Đội  của  tôi đi  rất  chậm.  Người  giữ  ngựa  và  tôi

xuống ngựa để trông khỏi giống lính gác.  Đám người Đức đều trông thiểu não, họ lo lắng về

chuyến sơ tán vội vã này và mù mờ về tương lai mình. Họ đi sát vào nhau và lê bước như thể

đi dự đám ma chính mình vậy. Tôi cố gắng thuyết phục họ rằng sẽ không có chuyện gì xấu

xảy ra, nhưng hoặc là họ không hiểu lời tôi - hoặc họ không tin - bởi họ vẫn rất sợ sệt và chán

nản. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

113

Chỉ khi chúng tôi tiến vào khu làng hoang vắng và tôi bắt đầu phân nhà cho các gia đình, đám

người Đức mới thở ra nhẹ nhõm. Tôi giải thích rằng họ phải chăm sóc cho gia súc và mọi thứ:

họ vừa cười vừa đáp “Gut, Gut, Gut …” Vốn tiếng Đức của tôi có hạn, bởi tôi chỉ học chút ít

ở trường, nhưng giúp tôi rất nhiều khi lập danh sách tất cả các gia đình, có  đầy đủ ngày sinh

tháng đẻ, viết bằng tiếng Đức. Sau  đó tôi đưa danh sách cho đám người Đức để họ kiểm lại

nhằm tránh sai sót. Sau khi họ  đã ký vào, tôi chuyển nó về ban chỉ huy. Ban tham mưu khen

ngợi tôi bởi tôi là người duy nhất có được danh sách bằng tiếng Đức: tất cả những người còn

lại đều lập danh sách bằng tiếng Nga, họ làm lẫn lộn lung tung mọi thứ!

Ban chỉ huy trung đoàn thông báo cho tất cả các đơn vị rằng bây giờ chúng tôi có thể gửi bưu

phẩm từ Đức về nhà. Zozulia có một ít chiến lợi phẩm và quà lưu niệm, còn tôi thì chẳng có

gì. Đám frontovik chúng tôi, luôn tấn công ở tuyến đầu, kiếm đâu ra được chiến lợi phẩm? Tôi

thậm chí không hề nghĩ về những thứ đó. Chiến lợi phẩm chủ yếu là còn sống sót nguyên vẹn

sau những trận  đánh đẫm máu chống lại bộ binh và xe tăng Đức. Binh lính của các đơn vị ở

hậu phương, các đơn vị hậu cần trung đoàn, sư đoàn và quân đoàn thì có rất nhiều chiến lợi

phẩm - họ kiếm được dễ dàng mà không phải liều tính mạng. Thậm chí thư ký pháo  đội tôi

cũng có hàng chục đồng hồ  đeo tay, anh ta thắng được từ các chiến sĩ của pháo  đội qua trò

chơi “nhắm mắt đổi mò vật dụng”. Trò chơi cũng đơn giản: hai người chơi giấu sau lưng món

đồ họ muốn  đổi, và nếu cả hai cùng đồng ý thì tráo  đổi cho nhau mà không nhìn trước. Tay

thư ký thường chỉ đem ra những hộp  đồng hồ rỗng để chơi và nhận lại được những đồng hồ

vẫn chạy tốt.

Zozulia an ủi tôi và bảo anh ta sẽ chia một số chiến lợi phẩm cho tôi. Anh ta bảo quản ngựa

của mình đem tay nải tới. Khi tay giữ ngựa trút mọi thứ trong đó ra, tôi thấy chẳng có gì đáng

chọn cả: tất cả đều là đồ bỏ  đi. Vì thế tôi từ chối lấy bất cứ mòn gì của Zozulia. Bà chủ nhà

bảo tôi rằng bà sẵn sàng cho tôi một số quần áo và giầy dép mới của bà để gửi về Leningrad.

Tôi không từ chối. Bà chủ nhà và tay giữ ngựa nhét hết vào một gói đồ và tôi gửi nó về nhà có

đính kèm một bức thư. Tôi gửi về một gói thứ hai nhờ có Chernov, người luôn nhặt được

những chiến lợi phẩm ngon lành nhất trong toàn trung đội. Gói đồ thứ ba, tuy vậy, là gói có

giá trị nhất với người thân của tôi ở Leningrad: nhưng tôi không biết về nó trong suốt một thời

gian dài. 

Đó là khi tôi đang dưỡng thương trong một bệnh viện vào khoảng giữa tháng Năm và tháng

Sáu 1945, có hai y tá trẻ tới phòng chúng tôi và nói họ có thể gửi bưu phẩm về nhà cho chúng

tôi. Đám láng giềng có đủ thứ để gửi về và cho mấy y tá biết địa chỉ của họ. Nhưng tôi có độc

mỗi khẩu súng lục vẫn giữ trong túi đựng bản đồ phòng trường hợp khẩn cấp, vì thế tôi bảo cô

y tá là mình chẳng có gì. Họ không bỏ đi mà hỏi han về gia đình tôi. Khi nghe thấy tôi có cha

mẹ ở Leningrad, những người đã sống qua cuộc phong tỏa, họ thì thầm với nhau gì đó rồi

quay đi. Tôi không gặp lại họ bởi hôm sau tôi bị chuyển tới một bệnh viện khác. Nhiều tháng

sau tôi nhận  được một lá thư nhà. Cha mẹ tôi cám ơn vì gói quà quý giá mà có lẽ tôi đã gửi

cho họ - nhiều mét vải len, 10 mét lụa và đường cát. Mọi thứ ấy đều rất thiếu ở Leningrad thời

kỳ hậu chiến. Tôi không hiểu ai đã gửi chúng, và chỉ mãi sau này mới nhớ lại cuộc trao  đổi

của mình với mấy cô y tá.

Tôi rất biết ơn các y tá, bác sĩ, người giải phẫu và mọi nhân viên y tế ngoài mặt trận vì đã

chăm sóc các sĩ quan và binh sĩ bị thương. Không ai đòi hỏi các y tá ấy tìm hiểu  địa chỉ nhà

tôi và gửi gói bưu phẩm mà không cho tôi hay. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

114

Bà chủ nhà đem một máy quay đĩa tới khu nhà chúng tôi ở. Chúng tôi ngồi nghe nhạc bà đem

tới. Một số giai điệu khá giống nhạc Nga. Khi tôi hỏi bà Frauvề Mozart, Beethoven và Bach,

bà và con gái bà bảo tôi họ không biết những thứ nhạc ấy.

Chúng tôi có một đợt nghỉ tuyệt vời trên cái bán  đảo chiến tranh không động tới ấy. Bây giờ

chúng tôi phải sẵn sàng cho trận  đánh cuối cùng của Cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại. Mọi

thứ trên đời đều có phần kết, vì thế kỳ nghỉ của chúng tôi cũng tới lúc kết thúc. Vào một sớm

mùa xuân, pháo  đội tôi lập thành một đội hình hành quân trên  đường làng và khởi hành  đi

Leba, nơi trung đoàn tôi đang chờ. Tôi đang ngồi trên yên thì cô con gái bà chủ nhà chạy tới,

đưa cho tôi một gói thức ăn, bảo rằng đó là do “Mutter” gửi cho tôi. 

Trận đánh cuối cùng của tôi

Quân đoàn tôi được lệnh phải tới điểm xuất phát thuộc khu vực Tập đoàn quân 49. Chúng tôi

hành quân ban ngày, dừng lại ban đêm trong những ngôi làng do các sĩ quan chỉ huy hậu cần

chọn lựa. Người địa phương không đón chào chúng tôi như những người giải phóng, nhưng

họ cũng không tỏ vẻ thù  địch: họ thường tuân theo mệnh lệnh và quá hạ mình trước những

người chiến thắng. Họ cung cấp cho chúng tôi mọi thứ chúng tôi đề nghị mà chẳng than phiền

gì: chỗ ở, thực phẩm, cỏ khô, v.v. Các sĩ quan hậu cần của đơn vị tôi nhận  được thực phẩm

miễn  phí  từ  dân  địa  phương.  Người Đức  nguyền  rủa  Hitler  mọi  lúc  mọi  nơi,  lúc  nào  cũng

“Hitler kaput!”. Tôi hỏi một bà Frau già người Đức: “Tại sao bà ghét Hitler thế?” Câu trả lời

phổ biến nhất mà tôi nhận được là: “Vì hắn đã để thua cuộc chiến này!”

Một buổi chiều, ba sĩ quan của pháo đội, trong đó có tôi, tụ tập ăn tối sau một chặng dài hành

quân. Chúng tôi bắt đầu nói chuyện về các bà chủ nhà và ngôi nhà mà chúng tôi đang ở qua

đêm.  Zozulia  tán  dương  bà  chủ  của  mình  hết  mức.  Theo  anh  ta,  bà  ta  còn  trẻ  (khoảng  ba

mươi), vui vẻ và hiếu khách. Bà chủ nhà của tôi đã trung niên, khá nghiêm khắc, có trình  độ

văn hóa cao, im lặng và tiết kiệm. Bà ta sống với Muttergià của mình. Pháo  đội trưởng ngồi

nghe câu chuyện của chúng tôi và nói: “Chẳng gì sánh  được với bà chủ nhà của tớ! Bà ấy

mũm mĩm tới nỗi không chui qua nổi chiếc cửa này, nhưng nhảy múa khéo léo cứ như một

tiên  nữ,  hát  và  chơi  áccoócđêông  rất  hay.  Các  cậu  phải  chứng  kiến  mới được”.  Chúng  tôi

không tin anh ta và kết luận là pháo đội trưởng chỉ nói đùa. Phụ nữ trung niên Đức thường là

gầy: họ không chỉ luồn qua được cái cửa, mà thậm chí còn lọt qua được cả khe nứt trên tường!

Trong vấn  đề này họ khác hẳn phụ nữ Nga và Ukraina. Và làm thế nào bà ta nhảy múa như

tiên nếu như mũm mĩm như vậy? Agafonov không thèm cãi, anh ta chỉ mời chúng tôi tới chỗ

mình ở. Anh ta đã nói cho chúng tôi nghe sự thật. Bà chủ nhà thực sự rất rất vất vả mới chui

qua được cánh cửa – bà ấy phải nghiêng người mới qua nổi. Bà đón tiếp chúng tôi như cố

nhân và mời chúng tôi dùng bữa tối. Chúng tôi cám ơn nhưng từ chối vì vừa ăn xong rồi. Thế

là bà ta lấy ra chiếc đàn áccoócđêông và làm một buổi hòa nhạc nhỏ cho chúng tôi nghe – bà

chơi đàn và hát rất hay. 

Một chặng hành quân nữa và lại nghỉ qua đêm – thêm những con người mới. Bà chủ nhà lần

này có hai cô con gái nhỏ nhắn xinh xắn, năm và bảy tuổi. Thoạt đầu, mấy bé gái sợ tôi và nấp

sau lưng bà mẹ xinh đẹp, nhưng rồi đã quen dần và bắt đầu cười như nắc nẻ mỗi khi tôi phát

âm sai tiếng Đức: “Ông thật to lớn và ông chẳng biết nói cho đúng!” Chúng vác tới mấy quyển

sách thiếu nhi và bắt đầu dạy tôi tiếng Đức. Chúng tôi mau chóng làm bạn với nhau. Tôi khá

cởi mở với cư dân địa phương và trẻ em là người đầu tiên đáp lại sự thân thiện của tôi. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

115

Chúng tôi càng tới gần mặt trận, các chặng nghỉ chân giữa đường càng rút ngắn lại. Giờ đây

chúng tôi hành quân suốt đêm với những chặng nghỉ ngắn ban ngày. Chúng tôi đã hoàn tất

chặng hành quân dài 380 km. Sáng ngày 22 tháng Tư chúng tôi đã ở vị trí xuất phát ở sườn

trái của Phương diện quân Belorussia 2, thuộc khu vực của Tập đoàn quân 49. 

Trưa ngày 26 tháng Tư 1945, quân đoàn nhận lệnh tới sông Oder, và bắt đầu vượt sông qua bờ

tây vào nửa đêm. Hai bờ sông Oder lầy lội và lở lói. Chúng tôi không quá vất vả khi vượt

sông – không như đám lính phải tấn công tuyến phòng ngự Đức trên bờ tây trước chúng tôi –

nhưng tuy vậy vẫn là một nhiệm vụ phức tạp. 

Sông Oder có hai nhánh, thực ra là hai dòng sông riêng biệt: Ost Oder (Đông Oder) và West

Oder (Tây Oder). Vùng đất ngập nước giữa hai con sông rất lầy lội và chúng tôi sợ đất sẽ lún

dưới  chân  ngựa,  kể  cả  kỵ  binh,  pháo  và  xe  kéo.  Chúng  tôi  cố  gắng  tiến  tới  thật  nhanh,  di

chuyển pháo và xe kéo theo những lối khác nhau  để phân tán tải trọng hợp lý. Bọn  Đức bắn

pháo sáng lên trời, kèm theo hàng tràng đại liên. Các trang bị nặng của chúng tôi đang vượt

sông đâu đó ở cánh phải chúng tôi: chúng tôi có thể nghe thấy tiếng trọng pháo ở phía ấy. Đội

hình  chúng  tôi  không  bị  quân  địch  phát  hiện  và  chúng  tôi  lặng  lẽ  tiến  qua  West  Oder.

Mọingười đều im lặng, nghiêm túc và tập trung cao độ. Lũ ngựa của chúng tôi cũng cảm thấy

nguy hiểm ngay gần nên rất nghe lời đôi cựa thúc. Các mệnh lệnh được truyền đi bằng giọng

thì thào. Không ai châm lửa hút thuốc. 

Tôi  còn  nhớ  những  lời  sau  đây  từ  mệnh  lệnh  của  Nguyên  soái  Rokossovski:  “giữ  gìn  sinh

mạng binh lính,  đặc biệt trong trận  đánh quyết định cuối cùng.” Chúng tôi, lính pháo binh,

được lệnh phá huỷ và áp chế mọi ụ vũ khí và ổ đại liên Đức trước cuộc tấn công. Trung đoàn

nhận  được sáu pháo  đội (từ loại dã pháo 76,2 mm ZIS-3 cho tới lựu pháo 122 mm) để thêm

vào ba pháo đội cơ bản sẵn có (một pháo đội 76 mm cấp trung đoàn, pháo đội chống tăng 57

mm của chúng tôi và một pháo đội cối 82 mm). Tất cả những đơn vị phối thuộc ấy đều cùng

nhau hành quân vượt sông, với trung đoàn xe tăng thuộc quân  đoàn tôi ở đâu đó bên phải

chúng tôi. 

Chúng tôi vượt sông Oder mà không bị phát hiện và không bị tụt lại phía sau lực lượng chính

của trung đoàn. Một lần nữa chúng tôi tiến vào lỗ hổng trên phòng tuyến địch và bắt đầu cuộc

đột kích cuối cùng của mình và trung tâm đất Đức.

Mặc cho chiến tranh sắp kết thúc, vẫn có những cuộc đối đầu ác liệt xảy ra. Buổi chiều ngày

đầu tiên, chúng tôi đâm vào một nhóm lính Đức chặn hậu và bị chặn đứng bởi những loạt đạn

dữ dội. Thậm chí khi quân tiếp viện tới cũng vẫn không đủ sức để vượt qua được sự kháng cự

của quân  Đức. Trung đoàn trưởng của chúng tôi gọi tới một phân  đội xe tăng. Sau một trận

chiến ngắn tất cả các xe tăng của chúng tôi đều bị phá hỏng bởi Panzerfaust. Thời gian trôi

qua, chúng tôi bắt buộc phải tiến quân, và chúng tôi đã nghĩ tới việc đơn giản là bỏ qua cái cứ

điểm này để đi tiếp.  Đám trinh sát, thật đúng lúc, bắt sống được một tên  Đức và dẫn hắn tới

Ban chỉ huy trung đoàn.  Đó là một tên nhóc mười lăm tuổi,  đang sụt sùi và nức nở. Trung

đoàn trưởng đẩy tên tù binh ra trước mặt tất cả các kỵ đội trưởng và nói: “Các anh có thấy ai

đang chống lại chúng ta không? Chỉ là mấy thằng nhóc! Nào, hãy tiến lên đuổi hết bọn chúng

đi! Chiến thắng đã gần lắm rồi!” 

Sau  đợt  pháo  bắn  chuẩn  bị  ngắn  và  dữ  dội  từ  mấy  khẩu  pháo  của  tôi  và  của  Trung  uý

Kuchmar, cộng thêm một loạt đạn cối của trung đội Vodzinski, những kỵ sĩ của một trong

những kỵ đội chạy ào lên trước với một tiếng hô lớn “Hurrah!”. Ngay khi họ tiến tới được

chiến hào bọn  Đức,  đám Volkssturmlập tức ném vũ khí và bỏ chạy hoặc đầu hàng. Phòng

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

116

tuyến có vẻ không vững chắc như suy nghĩ lúc ban đầu. Tất cả bọn chúng đều là những thằng

nhóc khoảng mười sáu tuổi. Dù còn trẻ, chúng vẫn rất thành công trong việc tiêu diệt thiết

giáp của chúng tôi bằng Panzerfaustbắn từ những hố cá nhân đào nông. Đó thật là một thứ vũ

khí đáng sợ – chỉ cần một lính bộ binh cũng có thể phá huỷ được xe tăng!

Bọn  Đức thấy tiếp tục kháng cự là vô ích và toàn bộ  đơn vị đã ra đầu hàng chúng tôi. Ban

tham mưu trung đoàn không có đủ kỵ sĩ để áp tải đám tù binh đó về hậu phương, vì thế họ gửi

chúng đi mà không có lính gác đi kèm, dưới sự chỉ huy của các sĩ quan  Đức, kèm theo một

giấy xác nhận của ban tham mưu chúng tôi. 

Dù bị thiệt hại không nặng, chúng tôi vẫn thiếu người trong các trung đội chống tăng, đặc biệt

là trong các tổ pháo thủ chống tăng. Trong một đợt dừng chân ngắn  ăn trưa, khi khẩu  đội 3

đang ăn những thức ăn đạm bạc do đầu bêp nấu, một tên lính Đức trẻ không vũ trang tiến tới

và hỏi xin thức ăn. Mọi người xếp cho hắn một chỗ ngồi trên cái thùng đạn,  đưa hắn một cà

mèn đầy cháo, một ít bánh mì và một chiếc thìa. Tên “Fritz” (tên mà tổ pháo thủ đặt cho hắn)

nói “Danke, danke, gut” và ngốn ngấu ăn. Sau khi cái cà mèn đã cạn sạch, mọi người cho hắn

thêm cháo, và hắn lại chén hết nhẵn.  Đưa cho tên Fritz một ít thuốc lá, khẩu  đội trưởng mời

hắn ở lại với khẩu đội. Sau một tràng dài giảng giải bằng thứ hỗn hợp giữa tiếng Nga và tiếng

Đức, cộng thêm cả cách ra hiệu bằng tay, tên Đức cuối cùng cũng hiểu ra. Hắn không cần nghĩ

ngợi lâu và lập tức đồng ý. 

Khi đó tôi đang vắng mặt và lúc quay về chỗ khẩu pháo số 3, tôi thấy tên Đức đang ngồi giữa

mọi  người.  Tôi  lập  tức  hỏi  khẩu  đội  trưởng:  “Anh  nghĩ  anh  đang  làm  cái  quái  gì  thế  hả?

Thằng Đức này đang làm cái gì ở đây?” Tay khẩu đội trưởng trả lời: “Đừng lo, đồng chí trung

uý,  hắn  là  một  thằng Đức  tốt”  Tôi  nói:  “Ít  nhất  cậu  có  biết  tên  hắn  không đã?”  -  “Hắn  là

‘Fritz’” – “Được, thế cậu đã hỏi tên hắn chưa? Không phải là ‘Fritz’ thì sao?” – “Hắn vẫn đáp

lại mỗi khi chúng tôi gọi hắn là ‘Fritz’”. Tôi hỏi lại thằng Fritz, hắn xác nhận là hắn rất vui

nếu  được  ở  lại  cùng  với  khẩu  đội.  Những  người  lính  đi  lạc  vẫn  thường  ở  lại  với  khẩu  đội

chúng tôi trong một thời gian. Nhưng đó là người của ta, là người Xôviết, là bộ binh hoặc kỵ

binh, những người đã bị lạc mất đơn vị của mình, còn  đây là lần  đầu tiên chúng tôi phải cho

một tên lính Đức nương nhờ. Tôi không biết việc này có vi phạm hay không công ước quốc tế

về tù binh chiến tranh, nhưng chuyện tên Fritz ở lại với khẩu đội của chúng tôi được sự đồng

thuận của cả hai bên mà không gặp bất kỳ chống đối nào về phía ta cho nên tôi không phản

đối một “vị khách“ như thế. Do  đó, vài ngày sau tên Fritz đã trở thành một thành viên tình

nguyện của khẩu  đội, cố gắng tìm cách giúp  đỡ mọi người. Có lẽ hắn xuất thân từ một gia

đình nông dân, do hắn điều khiển lũ ngựa rất giỏi. 

Các trận đánh tiếp theo diễn biến rất nhanh, khó có thể tả lại chúng. Các kỵ đội tay gươm phi

tới trước theo nước kiệu mà không hề xuống ngựa. Họ không cần pháo binh chúng tôi hỗ trợ

và đánh tan những nhóm chặu hậu nhỏ của bọn Đức chỉ bằng hỏa lực của mình. Tiến lên, chỉ

có tiến lên để đi gặp các Đồng minh phương Tây của chúng ta!

Ngày 28 tháng Tư 1945, Sư đoàn Kỵ binh số 6 và 32  đã tới trước phòng tuyến Gindelge –

Friedrich – Swalde. Sư đoàn Kỵ binh Cận vệ 5 của chúng tôi tập trung ở khu vực Greifenberg

và Angermünde. Quân đoàn Cơ giới II đã tiến quân thành công bên cánh phải chúng tôi. Đám

bộ binh đã tụt lại như thường lệ.

Tư lệnh Phương diện quân giao nhiệm vụ cho quân đoàn chúng tôi phải chiếm Fürstenberg và

Reinsberg chậm nhất là vào ngày 30 tháng Tư. Các báo cáo tình báo của chúng tôi chỉ ra là

quân  Đức đang  có  kế  hoạch  làm  chậm đà  tiến  của  chúng  tôi  bằng  những  nhóm  chặu  hậu

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

117

mạnh, giành thời gian để tổ chức tuyến phòng ngự trên bờ tây của sông Havel. Tư lệnh quân

đoàn tôi không muốn cho bọn Đức cơ hội để củng cố tuyến phòng thủ, và đã tung sư đoàn tôi

vào trận  đánh  ở khu vực của Sư đoàn Kỵ binh Cận vệ 32, với nhiệm vụ chiếm được những

chỗ vượt sông Havel vào cuối ngày (ngày 28 tháng Tư 1945).

Những chặng hành quân chớp nhoáng và trận  đánh bắt đầu tiếp diễn. Chúng tôi vượt sông

Havel ở Langevall và tiếp tục đà tiến về Zechow, giờ đây che chở cho bên sườn của Sư đoàn

Kỵ binh Cận vệ 6. Lại vài cuộc giao chiến ngắn, và rồi chúng tôi quay sang hướng tây. Sông

Elbe ở đâu đó phía trước chúng tôi. Đường xá khá tốt, có cây trồng cả hai bên đường. Chúng

che chắn chúng tôi không bị Không quân Đức tấn công. 

Ngày 30 tháng Tư 1945. Kết thúc của chiến tranh  đã gần kề. Trời xanh yên tĩnh ở cao phía

trên đầu. Âm thanh duy nhất có thể nghe được là tiếng vó ngựa của nhóm đặc nhiệm chúng tôi

– tiên phong của trung đoàn. Tôi cưỡi ngựa cùng với chỉ huy nhóm tiên phong, một trung uý

trẻ. Một trung đội kỵ binh, một xe chở đại liên và khẩu pháo chống tăng 57 mm của tôi cùng

với xe chở đạn đi theo. Phía trước, ở bên phải và bên trái chúng tôi và những nhóm cảnh giới

cưỡi ngựa. Phạm vi còn lại là vùng đất hoàn toàn xa lạ. Khoảng 500 m phía sau chúng tôi là

đội cảnh giới tiền tiêu của trung đoàn theo sau và luôn theo sát chúng tôi trong tầm quan sát.

Chúng tôi đi không ngừng nghỉ, bởi nhiệm vụ chúng tôi là tiến càng sâu vào lãnh thổ  Đức

càng tốt.  Đám cảnh giới của chúng tôi cũng đồng thời là trinh sát - họ  đi phía trước, nhưng

luôn  ở trong tầm quan sát. Bản thân chúng tôi, đội tiên phong của trung đoàn, cũng đóng vai

trò nhóm trinh sát trong suốt chặng hành quân. Quân  địch  đang ở đâu? Lực lượng chúng ra

sao? Chúng tính chặn bước chúng tôi như thế nào? Chúng tôi không biết gì hết!

Phân  đội xe tăng của Trung đoàn tăng 104 đang tiến quân  đâu đó trên con  đường song song

với chúng tôi, nhưng chúng tôi không nhìn thấy họ.  Đột nhiên, con  đường mở ra một cánh

đồng rất rộng.  Đó là một sân bay có các máy bay đang đậu. Xung quanh hoàn toàn yên tĩnh.

Bọn Đức hẳn không mong chờ chúng tôi xuất hiện ở đây.

Tuốt gươm! Chúng tôi xung phong về phía đám máy bay. Khẩu pháo của tôi theo sau các kỵ

binh, nhưng cũng không cần có pháo binh yểm trợ: đám phi công và thợ mặt đất tháo chạy

theo mọi hướng, bỏ lại máy bay của chúng. Những máy bay hai động cơ và tàu lượn đang đậu

sắp hàng trên cánh đồng. Chúng tôi chiếm được những thứ đó mà hầu như không phải nổ một

phát súng nào trong cuộc xung phong bằng gươm!

Lực lượng chính của trung đoàn đã tới và củng cố thành quả của chúng tôi. Chúng tôi dừng lại

nghỉ một chút tại tòa trung tâm điều phối hai tầng. Bọn Đức bỏ chạy vội quá, chúng biết quan

tâm không chỉ đến chỗ ở mà cả bữa ăn cho chúng tôi. Đầu bếp của chúng tôi tới với chiếc xe

nhà bếp của mình, phát súp và cháo, kèm theo một cốc vang Pháp hảo hạng. Nhưng tất cả

những thứ đó đều chẳng thấm gì. Lính của tôi đang ngồi trong những ghế bành tiện nghi giữa

tiền sảnh của toà nhà điều hành và hút những điếu xì gà đắt tiền. Họ chén những sơn hào hải

vị ngon nhất tìm được trong toà nhà và không thèm đoái hoài đến những lời nài nỉ thống thiết

của gã đầu bếp xin họ hãy nếm thử thức ăn của hắn!

Chúng tôi đặt lính gác và ở lại qua đêm trong tòa nhà. Nơi này có mọi thứ mà ta mong ước để

nghỉ lại thoải mái: bàn ghế mềm mại, một thư viện tuyệt vời, kho thực phẩm và rượu rộng lớn

cùng nhiều máy chiếu phim ảnh. Tuy nhiên, chúng tôi đang quá mệt mỏi, chỉ muốn  đi ngủ,

không để ý tới tất cả những chiến lợi phẩm đó. Lũ ngựa được cho ăn và nghỉ ngơi ở bên ngoài.

Chúng tôi thậm chí không tháo yên hay nới dây cho chúng, bởi không bao giờ biết được khi

nào lệnh lên ngựa và lên đường sẽ phát ra.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

118

Ngày mùng Một tháng Năm 1945 đã tới. Quân đoàn tiếp tục đà tiến, với nhiệm vụ chiếm khu

vực Wittenberge, Lenzen và Karstadt chậm nhất là ngày 3 tháng Năm. Trước khi tất cả các

đơn vị của trung đoàn tiến quân, một mệnh lệnh truyền xuống suốt dọc hàng quân: “Trung uý

Cận vệ Yakushin  đưa một khẩu pháo lên hàng đầu  đội hình hành quân!” Trung đoàn trưởng

giao cho chúng tôi một nhiệm vụ: kỵ đội hai, được bổ sung thêm khẩu pháo chống tăng của tôi

và một trung đội trọng liên, phải tiến về phía đường lộ dẫn tới Wittenberge. Chúng tôi phải cắt

đứt con đường đó và chặn không cho đoàn xe quân sự của bọn Đức đi qua về phía Tây để đầu

hàng những Đồng minh phương tây của chúng ta. Trung đoàn trưởng bảo tôi khi chúng tôi

khởi hành: “Đi đi, trung uý. Ngôi Sao vàng đang chờ anh ở đó đấy”. Anh ta cho là từ vị trí

phục kích chúng tôi sẽ có thể hạ gục cả tá xe tăng. Dù vậy, sự việc diễn ra không phải như thế.

Kỵ đội tổ chức tuyến phòng thủ ở rìa một khu rừng. Tình hình như sau: phía bên trái chúng

tôi, cách đó khoảng 300 mét, một pháo  đội Đức đang nổ súng bắn vào những hậu phương

chúng tôi. Kẻ địch không trông thấy chúng tôi, do chúng tôi ở phía sau pháo đội ấy. Phía trước

chúng  tôi,  cách  khoảng  một  cây  số,  một đội  hình  lớn  thiết  giáp  và  pháo  binh  Đức đang  di

chuyển về phía Tây. Chúng tôi quyết định hạ gục một trong những chiếc xe tăng và tạo nên

một vụ tắc nghẽn giao thông trên đường lộ. Chúng tôi chuẩn bị khẩu pháo sẵn sàng để bắn. 

Sau một khẩu lệnh ngắn gọn: “Chuẩn bị chiến  đấu!” mọi người lập tức sẵn sàng. Thậm chí

ngay cả tên tù binh Đức, kẻ vẫn ở cùng khẩu đội, cũng hiểu rõ tầm quan trọng của sự việc và

chuyển những thùng đạn rất nhanh gọn và chính xác. Tôi ra lệnh: “Bắn vào chiếc xe tăng đi

giữa đội hình! Đạn xuyên giáp, bắn!” Loại đạn này tạo ra một đuôi lửa, và chúng tôi có thể

nhìn rõ  đường đi của nó. Phát đầu tiên vọt lên hơi cao hơn mục tiêu. Phát thứ hai bắn trúng

chiếc xe tăng. Chiếc xe bị thương quay ngang 180 độ trên  đường và dừng lại.  Đội hình của

chúng cũng dừng lại. Vài chiếc cố gắng vượt qua chiếc xe tăng đã bị hạ gục, những chiếc khác

cố gắng quay lại. 

Tất  cả  công  việc  chúng  tôi  phải  làm  bây  giờ  là  mau  chóng  và  kín  đáo  thay  đổi  vị  trí  bắn.

Chúng tôi biết rằng ngay khi chúng tôi nổ súng, pháo đội Đức sẽ quay về phía chúng tôi và nã

đạn trực tiếp. Nhưng điều này đã không xảy ra. Những tổ pháo thủ  Đức chạy khỏi các khẩu

pháo của chúng ngay từ phát đạn đầu tiên của chúng tôi – thậm chí không có ai bắn một phát

nào về phía chúng tôi! Tuy nhiên,  đằng sau khẩu  đội này có một khẩu pháo tự hành của Đức

được nguỵ trang kín đáo đang phục kích. Nó nhận ra chúng tôi từ phát đạn đầu và nổ súng. 

Viên đạn đầu tiên của nó nổ về phía bên phải chúng tôi, cách khoảng mười mét. Phát thứ hai

của khẩu pháo tự hành phá hủy khẩu pháo của chúng tôi. Khẩu đội trưởng bị giết ngay lập tức,

còn tôi thì bị thương - vết thương thứ ba của tôi ngoài mặt trận. Chỉ có xạ thủ pháo và đám

giữ ngựa là còn nguyên vẹn. Dưới hỏa lực hỗ trợ của kỵ đội, đám giữ ngựa đưa tất cả người bị

thương  tới  nơi  an  toàn,  tại đấy  tất  cả được  băng  bó.  Dựa  vào  tay  ‘Fritz’,  tôi  tới được  con

đường trong rừng. Trung đoàn tôi, dẫn  đầu là trung đoàn trưởng và ban tham mưu, đang tiến

về phía tôi. Những lá cờ của Trung đoàn đang bay cao sau lưng trung đoàn trưởng. Lá cờ đầu

tiên có gắn tấm Huân chương Cờ Đỏ mà Trung đoàn được nhận từ thời Nội chiến trong Binh

đoàn của Kotovski. Lá cờ thứ hai – Lá cờ Cận vệ mà Trung đoàn  được nhận sau chiến dịch

Yelets vào tháng Chạp năm 1941. Đó là lần  đầu tiên trong suốt cuộc chiến tranh chúng tôi

được thấy cảnh tượng như vậy – trên  đồng rộng, trong ánh sáng ban ngày trung đoàn trưởng

và bộ tham mưu của mình cùng những lá cờ mở rộng đang cưỡi ngựa đi về phía chiến trường. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

119

Tôi báo cáo lên trung đoàn trưởng về số phận khẩu pháo của mình. Nhóm chúng tôi đã hoàn

thành nhiệm vụ của mình và chặn không cho bọn  Đức đột phá về phía tây cho tới khi Trung

đoàn đến kịp. Về sau, khi quay lại đúng con đường này, tôi trông thấy chiếc xe tăng mà mình

đã bắn hạ. Viên đạn xuyên qua vỏ thép bên hông xe tăng và có lẽ đã trúng chỗ chứa đạn. Tháp

pháo chiếc xe tăng bị bật qua một bên, nòng pháo của nó gục xuống thấp.  Đằng sau chiếc xe

tăng là những xe cộ bị bọn Đức bỏ lại. Đó là trận đánh cuối cùng của tôi. 

May mắn thay, mảnh đạn đã bắn trung sườn trái tôi chỉ xé rách thịt mà không làm hại xương.

Nhưng vết thương khá rộng: từ 6 tới 10 cm. Người đánh xe đưa tôi và trợ lý của trung đội

trưởng trinh sát tới trung đội cứu thương của trung đoàn tôi. Ở đó họ tiêm ngừa uốn ván cho

tôi, băng bó và chuyển chúng tôi tới tiểu  đoàn quân y. Tôi chỉ ở lại đó một ngày, trước khi

được chuyển qua Bệnh viện Lưu động số 124, nơi người ta ghi nhận chi tiết vào hồ sơ bệnh án

của tôi: viết nhầm ngày bị thương là ngày 3 tháng Năm thay vì 1 tháng Năm.

Bệnh viện Lưu động đóng tại toà nhà lớn hai tầng bằng gỗ ở giữa một khu rừng. Có những

chiếc giường kim loại có tủ quần áo ngay cạnh. Có khoảng mười lăm người bị thương trong

một phòng: hầu hết những người bị thương có thể tự mình  đi được. Tôi không được phép  đi

lại, thậm chí cả khi có nạng. Xung quanh bệnh viện thật im ắng, ta có thể nghe thấy bất cứ

tiếng súng nào chứ đừng nói đến tiếng đại bác. Chỉ có tiếng thì thầm điềm tĩnh của gió giữa

những hàng linh sam, xuyên qua những ô cửa số mở rộng. Mặc dù  đau, vẫn thật thích khi

được nằm trên giường êm ái và sạch sẽ.  Điều duy nhất làm phiền chúng tôi là những nhóm

lính Đức và Waffen-SS vẫn còn lang thang trong khu rừng. Chúng tôi không có bất cứ đội bảo

vệ nào và không có đơn vị nào  đóng gần  đấy. Toà nhà gỗ của chúng tôi chỉ cần một loạt đạn

lửa của tiểu liên cũng có thể bắt lửa và bốc cháy như ngọn đuốc.

Trước khi chúng tôi có thể nghĩ ra bất cứ kế hoạch nào  để tự phòng thủ trong trường hợp bị

bọn  Đức tấn công, một cuộc đấu súng nổ ra gần bệnh viện. Chúng tôi có thể nghe thấy tiếng

lạch tạch của đủ loại vũ khí cá nhân. Tiếng động của trận đánh ngày càng gần: dường như nó

đang lan tới gần toà nhà chúng tôi. Không ai muốn bị giết hay thiêu sống trong những ngày

cuối cuộc chiến tranh: căn phòng lập tức vắng người trong nháy mắt. Những người bị thương

bỏ chạy khỏi toà nhà, đi theo đám cứu thương, những người đã chạy đi sớm hơn. Bản thân tôi

và những người không thể di chuyển  được là những kẻ duy nhất còn lại trong phòng. Chúng

tôi không thể đi mà chỉ có thể bò trườn. Tôi trườn khỏi giường và rút khẩu súng lục khỏi cái

túi đựng bản đồ (tôi cần nói thêm là tôi luôn lấy khẩu súng lục khỏi bao đeo sau khi bị thương,

và nhét nó vào túi đựng bản đồ của mình, nhằm giữ nó luôn bên mình trong bệnh viện – các sĩ

quan bị khám xét trong các bệnh viện và súng lục bị lấy đi, nhưng người ta không bao giờ

khám đến túi đựng bản đồ). Thế là, y như vậy, mặc có quần áo lót và cầm khẩu súng lục trong

tay, tôi luồn khỏi phòng và chui khỏi toà nhà. Tôi phải trườn càng xa càng tốt khỏi toà nhà gỗ,

vốn có thể bắt lửa bất cứ lúc nào. Tôi trườn  được khoảng 30 m khỏi toà nhà và nấp trong

những bụi cây. Đó là chiều ngày 9 tháng Năm 1945. 

Khu rừng đã tối. Cuộc đấu súng không hề dịu đi. Tiếng súng bắn càng lúc càng gần hơn. Đột

nhiên, một người lính Xô viết chạy tới bãi trống phía trước tôi. Anh ta nhấc khẩu tiểu liên lên

bắn một loạt dài lên không trung. Tôi hét: “Dừng lại! Bọn Đức đang ở đâu?” Người lính ngơ

ngác. Chỉ khi nhìn thấy tôi ở giữa bụi rậm, anh ta mới hét lại đầy vui sướng và hân hoan:

“Bọn Đức nào? Chiến thắng! Chiến thắng!” Anh ta bắn thêm nhiều loạt nữa lên trời trước khi

chạy đi để báo với đồng đội về tin mừng này. Chúng tôi tất cả đều trông chờ chiến thắng,

nhưng không hề mong đợi nó đến sớm và bất ngờ như vậy. Tôi bò ngược về toà nhà, chui lại

vào  phòng  mình.  Phòng  trống  rỗng  ngoại  trừ  một  người  nữa  bị  thương  nặng  không  thể đi

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

120

được, đang nấp dưới gầm giường. Tôi nhét lại khẩu súng lục vào chỗ của nó trong túi bản đồ.

Và rồi tôi bắt đầu hét lớn: “Hurrah! Hurrah! Chiến thắng! Chiến thắng ... “

Phần kể thêm

Trong tòa nhà năm tầng của chúng tôi bên Kênh Griboyedova, có rất nhiều cư dân vốn từng

thuộc tầng lớp thượng lưu thời trước Cách mạng ở Nga. Họ sống trong những căn hộ biệt lập,

không phải những căn hộ chung như chúng tôi, những người thường, và là mục tiêu ngon lành

cho  đợt  khủng  bố  của  Stalin  năm  1937.  Tuy  nhiên,  thật  kỳ  lạ  khi  trong  toàn  khối  nhà  của

chúng tôi đã không có ai bị bắt!

Trong Trung đoàn Cối 497, một trong những trung đội trưởng trung đội thông tin  đã bị bắt

thời trước chiến tranh, mặc dù không vì lý do chính trị, theo như tôi được biết khi trao đổi với

anh ta. Khi chiến tranh nổ ra, anh ta tình nguyện ra trận và được chỉ định làm trung đội trưởng

trung đội thông tin. 

Sau  khi  chiến  tranh  kết  thúc,  khi  Sư  đoàn  Kỵ  binh  Cận  vệ  5  đã đóng ở  Izyaslav,  Tướng

Cherpukhin, tư lệnh Sư đoàn, đã tổ chức một buổi lễ khi tất cả chúng tôi được giới thiệu trước

ông. Chỉ trước đó một lát có một đại úy vừa chuyển tới trung đoàn tôi và được bổ nhiệm làm

hiệu trưởng trường huấn luyện hạ sĩ quan của trung đoàn. Ông ta không kết thân với bất cứ ai

trong số chúng tôi, và thậm chí ở căng tin sĩ quan ông cũng ngồi ăn một mình. Vậy là, tất cả

chúng tôi đều  đứng sắp hàng phía trước vị tướng. Từng người một chúng tôi bước đều tới

trước mặt ông và trịnh trọng tự giới thiệu. Bản thân Cherpukhin bị thương ở tay phải trong

chiến tranh và ngón trỏ của ông lúc nào cũng cong lại như một cái móc. Tôi cũng gặp vấn đề y

như vậy với ngón trỏ sau khi bị thương ở Đông Phổ, vì thế khi tôi giới thiệu mình là chỉ huy

trung đội pháo chống tăng và vị tướng bắt tay tôi, ngón trỏ của chúng tôi bèn móc vào nhau.

Vị tướng hỏi tôi: “Ngón trỏ của cậu bị cong như vậy ở đâu?” – “Ở Allenstein, Đông Phổ” – tôi

trả lời. “Ồ, tôi nhớ trận đánh đó rõ lắm!” ông tướng đáp.

Rồi Tướng Cherpukhin  đi tới chỗ người đại úy vừa chuyển tới, bắt tay ông ta và bảo ông:

“chúng tôi sẽ rất vui nếu anh và vợ anh cùng đến ăn tối ở chỗ chúng tôi tối nay”. Tất cả chúng

tôi đều sốc – vị tướng của chúng tôi mời một đại úy tới ăn tối cùng sao? Hóa ra đại úy khiêm

tốn  đó đã là hiệu trưởng trường hạ sĩ quan trung đoàn khi Tướng Cherpukhin hãy còn là học

viên hạ sĩ quan. Và rồi Cherpukhin thăng quan tiến chức nhanh chóng mặt và trở thành một sư

đoàn trưởng, trong khi đại úy có lẽ đã bị bắt, mất hết chức vụ và chỉ là một đại úy thậm chí

mãi đến năm 1945. 

Phần kết

Trong cuộc tấn công cuối cùng của Hồng quân vào Berlin, có ba Phương diện quân Xô viết

đã tham dự, tổng cộng khoảng hai triệu rưởi người, 6.000 xe tăng, 42.000 pháo, trên 7.000

máy bay. Ngày 16 tháng Tư 1945, Phương diện quân Belorussia 1, dưới quyền Nguyên soái

Zhukov, tiến hành tấn công mở màn, sau  đó được Phương diện quân Ukraina 1 của Nguyên

soái Konev hỗ trợ. Ngày 19 tháng Tư Zhukov tới được ngoại ô Berlin, trong khi Konev tiến

xuống phía nam thành phố. Ngày 25 tháng Tư Berlin bị bao vây và trong cùng ngày, Phương

diện quân Belorussia 2, dưới quyền Nguyên soái Rokossovski, đã chọc thủng phòng tuyến của

Tập đoàn quân xe tăng III gần Stettin. Hitler, nấp trong boongke của mình ở Berlin, tiếp tục

bố trí những tập đoàn quân hắn vẫn tưởng tượng là còn tồn tại, trong khi Hồng quân đã hoàn

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

121

toàn tiêu diệt hệ thống phòng thủ của thành phố. Ngày 1 tháng Năm Hitler chết, tự sát, và Cờ

Đỏ  Xô  viết  tung  bay  trên  Reichstag.  Ngày  2  tháng  Năm  Berlin  chính  thức đầu  hàng  Hồng

quân, và ngày 8 tháng Năm Nguyên soái Keitel ký biên bản đầu hàng vô điều kiện. 

Yakushin và các đồng đội thương binh ăn mừng Ngày Chiến thắng trong Bệnh viện Lưu động,

uống say rượu vodka và rượu nặng. Ngày hôm sau, ông được đưa về phía đông tới Bệnh viện

Dã chiến lưu động 93, một đơn vị trang bị tốt đóng trong nơi trước đây là một bệnh viện Đức.

Sau đó ông được chuyển về một bệnh viện khác ở Prenzlau, ở đấy tới ngày 6 tháng Sáu 1945.

Vào hôm ấy, sau khi nhận một bức thư từ pháo  đội trưởng của mình, Agafonov, khuyên ông

quay về đơn vị để nhận Huân chương Alexander Nevski (được trao vì những trận  đánh cuối

cùng tại Đức) đang chờ ông, Yakushin rời bệnh viện và  đi nhờ xe tới biên giới Ba Lan. Sau

khi gặp lại trung  đoàn cũ, giờ đóng tại Ba Lan, Yakushin nhận  được phép về nhà, và khởi

hành đi Leningrad cuối tháng Sáu.

Đoàn tàu rất chật chội đông người, không thể quay mình được. Tôi bị ép giữa một panenkaBa

Lan xinh  đẹp và bạn gái của một trung đoàn trưởng không quen biết. Cũng khá dễ chịu, dễ

chịu hơn phải bị ép giữa những hành khách Ba Lan sặc mùi thuốc lá, mang theo những túi

xách khổng lồ. Hầu hết khách người Ba Lan  đều  đi xuống tại một trạm dừng ngay trước khi

qua biên giới: ít nhất như vậy khiến toa tàu rộng rãi hơn. 

Đoàn tàu dừng lại trước biên giới Liên Xô và không đi xa hơn. Cùng với hai sĩ quan khác, tôi

tới chỗ  đầu máy hơi nước để xem nguyên nhân chậm trễ. Người duy nhất có mặt trong đầu

máy là một người đốt lò, anh ta nói lái tàu và phụ tá đã đi tìm bia uống.  Đi theo chỉ dẫn của

người đốt lò, chúng tôi tìm thấy nhóm lái tàu  đang dựa vào một quầy bar thờ ơ uống bia và

tham gia một cuộc trò chuyện bất tận. Chúng tôi cũng uống ít bia và quay về đoàn tàu. Một sĩ

quan tới cảnh báo chúng tôi là lính biên phòng Xô viết sẽ tước súng ngắn của tất cả các sĩ

quan. Tôi chẳng vui gì với tin ấy! Tôi nhét khẩu súng của mình vào túi đựng bản  đồ - cũng

như khi tôi ở trong bệnh viện. Khi lính biên phòng tới, tôi cho họ xem bao  đựng súng lục

rỗng, bảo họ tôi đã bỏ lại súng ở trung đoàn.

Cuối cùng, người lái tàu và phụ tá đã quay trở lại đoàn tàu, một hồi còi dài vang lên, và chúng

tôi vượt qua biên giới vào lãnh thổ Liên Xô. Tôi quay về đất nước mình, còn sống và khoẻ

mạnh  –  không  nói đến  vết  thương  cuối  cùng  của  tôi  vẫn  chưa  lành  –  và  quay  về  nhà  ở

Leningrad!

Tới chiều chúng tôi về đến Lvov, chặng cuối của tuyến tàu Ba Lan  đó. Nhà ga đầy người.

Chẳng nơi nào có vé cả. Người ta ngủ trên sảnh chờ của ga, trên ghế dựa và trên sàn nhà. Hầu

hết hành khách đều là quân nhân. Tin xấu: mọi người đều đã chờ đây từ ba ngày trời và không

có hy vọng để lấy được vé. Chúng tôi qua đêm ngủ trên hành lý của mình. 

Hôm  sau,  tôi  lang  thang  quanh  Lvov,  tham  quan  các  kiến  trúc  của  thành  phố.  Thành  phố

dường như không bị chiến tranh tàn phá nhiều lắm. Khi quay về nhà ga, tôi thấy chỉ hai sĩ

quan cao cấp - từ thiếu tá trở lên – là có thể lấy vé đi Maskva. Tôi quyết định tiếp tục chuyến

đi của mình trên một đoàn tàu hàng. Nửa tiếng sau, tôi đã trên đường tới Kiev và ngủ thiếp đi

trong tiếng đều  đều của bánh tàu nghiến lên  đường ray. Gần chỗ tôi nằm có một thiếu niên

khoảng mười sáu tuổi. Đột nhiên, cậu bé hốt hoảng kéo ống tay áo tôi, chỉ vào một sàn trống

của toa tàu kế tiếp. Một người đàn ông đang đứng đấy, trên người mặc bộ quân phục không có

phù hiệu. “Xem kìa! Anh ta sắp  ăn cắp cái cặp  đấy!” Tôi không tin cậu bé và bảo nó rằng

quân nhân không phải là trộm cắp: nhưng tôi chuẩn bị súng lục sẵn sàng và nhét súng dưới áo

khoác để phòng hờ. Vừa lăn ra ngủ, cậu bé lại kéo tôi lần nữa. Tôi mở mắt và thấy người đàn

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

122

ông  mặc  quân  phục  nhảy  khỏi đoàn  tàu  với  cái  cặp  của  ai đó.  Tôi  rút  súng  lục  ra  và  bắn.

Người “quân nhân” lăn tròn trên bờ đường tàu cùng với cái cặp. 

Sau khi đi thêm khoảng 10 km nữa chúng tôi tới Fastov, một ga đường sắt lớn. Người trưởng

tàu bảo tôi rằng thời gian dừng tàu sẽ kéo dài khoảng 30 phút. Tôi rời tàu để xuống duỗi chân

duỗi cẳng. Có một chốt kiểm soát quân sự và tôi cho họ biết sự việc xảy ra với người đàn ông

mặc quân phục ăn cắp chiếc cặp. Tay trung uý trưởng chốt kiểm soát bảo tôi rằng đó là chuyện

thường. Anh ta nói thêm là tại vùng này các băng cướp có vũ khí thường chặn tàu lại cướp

bóc  hành  khách.  Tất  cả  chuyện  này  nghe  thật  kỳ  dị  với  chúng  tôi,  cánh  lính  tiền  tuyến

frontovik. Chúng tôi không thể tưởng tượng được rằng trong khi những người tốt đi ra mặt

trận,  chiến  đấu  vì đất  nước,  lại  có  một  số  kẻ  khốn  khiếp  ở  hậu  phương  đang  tâm  đi  cướp

những hành khách không có gì tự vệ. 

Một lát sau, tàu chúng tôi tới Kiev. Không như Lvov, nhà ga ở đây vẫn trong cảnh bị tàn phá.

Phòng bán vé đóng cửa, bị một đám đông nghìn nghịt xếp hàng vây quanh. Tôi vào thành phố,

ăn trưa trong một căngtin rồi quay về nhà ga. Vẫn không có vé cho những chuyến tàu trung

chuyển quá đông người chờ đi về Maskva. Tôi ở thêm một đêm tại nhà ga ấy.

Tới sáng, tôi nghe thấy tiếng loa phóng thanh thông báo: “Chuyến tàu tới Maskva đang được

lập ... “ Những chuyến tàu như vậy được mệnh danh là “Đoàn tàu Hạnh phúc thứ 500”. Chúng

được ghép bằng những toa tàu chở gia súc, lắp tạm bợ những dãy giường tầng bằng gỗ cho

hành khách. Các quân nhân thậm chí không cần vé vẫn được lên tàu ấy. Tàu đi rất chậm, dừng

lại  ở  bất  cứ  ga  nào  để  nhường  cho  những đoàn  tàu  quan  trọng  hơn  vượt  qua.  Toa  của  tôi

không đến nỗi đông hành khách. Thật tuyệt khi được ngủ trên chiếc giường ở tầng trên: cửa

trượt cùa toa tàu luôn mở và không khí tràn ngập mùi hương thơm ngát của hoa cỏ. Tổ quốc

thân thương của tôi! Điều duy nhất làm tôi buồn là tôi chỉ có mười lăm ngày phép, bất kể thời

gian đi về Leningrad có chiếm mất bao nhiêu đi chăng nữa. 

Hai ngày sau tôi đã ở Maskva. Tôi ùa xuống metro và đi thẳng ra ga Leningrad. Thật lạ rằng ở

đấy không có cảnh xếp hàng trước quầy vé. Tôi chìa tất cả giấy tờ của mình ra và chờ đợi

được nghe câu trả lời quen thuộc: “hết vé”. Nhưng tôi mua được vé ngay lập tức, và người

soát vé bảo tôi đi nhanh lên, bởi tàu  đi Leningrad sắp khởi hành sau mười lăm phút nữa. Tôi

chạy xô tới tàu. Cảnh bị hành hạ khi di chuyển trên những toa tàu  đông nghẹt người đã kết

thúc: tôi chui vào một khoang riêng thoải mái, đưa tôi về thành phố quê hương. 

Khi xuống tàu ở ga Maskva tại Leningrad, tôi suy nghĩ một lúc lâu xem nên về nhà như thế

nào. Đã ba năm rưỡi từ khi tôi rời thành phố, ba năm rưỡi ấy như kéo dài vô tận. Chiến tranh

đáng nguyền rủa chính là nguyên do. Tôi rời thành phố khi còn là một cậu học sinh và quay về

như một sĩ quan đáng kính, một frontovik, với ba huân chương kiếm được trong chiến đấu. Để

chắc ăn, tôi hỏi thăm một khách bộ hành  đường về Quảng trường Pokrovskaia, lên một tàu

điện và đi xuyên qua thành phố quê hương. Những người trên tàu nhận ra tôi là frontovikvà

gần nửa số hành khách xô tới quanh tôi, hỏi thăm về cha, anh hay con trai mình, những người

đã ra trận. Họ hy vọng tôi đã cùng phục vụ trong đơn vị của người thân mình, hoặc nghe thấy

tin gì về đơn vị của họ. Phụ nữ hỏi tôi xem khi nào người thân của họ được quay về nhà. Một

núi câu hỏi tới tấp trút xuống đầu tôi. Tôi là một trong những frontovik đầu tiên về được đến

Leningrad. Nhưng tôi có thể kể cho họ  điều gì, các công dân Leningrad thân thương của tôi,

những phụ nữ đang mòn mỏi thương nhớ người mình yêu quý? Có quá nhiều phương diện

quân, tập đoàn quân, quân đoàn, sư đoàn, và trung đoàn trong cuộc chiến tranh này ...

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

123

Nhưng  vào  tháng  Sáu  1945,  gần  như  không  có  frontovik nào  trong  số  các  quân  nhân  ở

Leningrad. Phụ nữ đang mong chờ người thân của mình quay về. Việc cho phép sĩ quan và

binh lính về nghỉ phép chỉ vừa mới bắt đầu, vì thế thật dễ hiểu rằng phụ nữ cứ tấn công bất kỳ

tay frontoviknào bằng hàng đống câu hỏi. Thậm chí khi tôi bước xuống tàu điện, một vài phụ

nữ vẫn  đi theo tôi, tiếp tục hỏi về người thân của mình. Họ thực sự ghen tỵ với cha mẹ tôi,

những người sẽ sớm được gặp con trai mình an toàn và khoẻ mạnh. Gia đình tôi – mẹ tôi, cha

tôi và em trai không hề biết gì về việc tôi về phép. Tôi không thể thông tin cho họ trước, bởi

việc tôi được nghỉ phép cũng rất bất ngờ. Điều duy nhất họ biết từ bức thư cuối cùng của tôi là

tôi vẫn còn sống, bị thương trong trận đánh cuối cùng và đang hồi phục trong một bệnh viện ở

Ba Lan. 

Tôi đi về nhà mình, leo lên cầu thang và bấm chuông cửa. Một phụ nữ lạ mở cửa và hỏi tôi:

“Cậu muốn tìm ai?” Bà ấy là hàng xóm mới của chúng tôi nên không biết mặt tôi. Tôi nghe

tiếng bước chân quen thuộc của mẹ đằng sau lưng bà ta. Em tôi cũng tới bên cửa.  Đó là một

cuộc tái ngộ không thể tả thành lời. Tất cả chúng tôi đều thổn thức vì mừng, ôm ghì và hôn

nhau. Tất cả hàng xóm đều chạy tới sảnh  để nhìn tận mắt một lính  frontovikcòn sống sót trở

về. 

ZHURAVLEV ALEXANDER GRIGORYEVICH

Zhuravlev  Alexander  Grigoryevich,  Anh  hùng  Liên  Xô,  trung  úy  và  là  trung  đội

trưởng, tham gia các trận Stalingrad và Kursk, trận vượt sông Dnieper, giải phóng Ba Lan,

đánh chiếm Sandomierz, Berlin và Prague. Alexander Zhuravlev ra mặt trận khi ở tuổi 30;

trong  thời  gian  hòa  bình  trước  chiến  tranh  ông  giữ  một  chức  vụ  tại  một  xưởng  máy  tại

Maskva. Hẳn là vì thế nên ông được tin cậy giao cho chức vụ khẩu đội trưởng chứ không chỉ

là một trung đội. Hiện nay thị lực của ông đã hòan tòan mất hẳn. Tuy nhiên, điều này đã cho

phép ông hồi tưởng kỹ càng về thời kỳ khó khăn trong chiến tranh, sắp xếp lại cho chính xác

và phân tích nguyên nhân và kết quả của mỗi sự kiện xảy ra trong chiến tranh. Khi được hỏi

về bí quyết sống lâu, ông đáp: “Tôi phải sống!” 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

124

Khi chiến tranh nổ ra ông đang  ở Maskva. Vậy chuyện chiến tranh xảy ra có phải

là một điều hòan tòan bất ngờ không? Cảm xúc nào phổ biến trong cộng đồng dân cư thủ

đô? 

Khi chiến tranh nổ ra tôi đang làm việc trong một nhà máy ở Maskva chuyên sản xuất

máy biến thế. Tôi giữ chức vụ quản  đốc một xưởng thực nghiệm. Chúng tôi làm ba ca một

ngày mà không có ngày nghỉ kể từ chiến tranh chống Phần Lan năm 1939-1940 trở đi. Chúng

tôi làm việc như thế cho tới năm 1941. Ngày làm việc của chúng tôi bắt đầu từ 8 giờ sáng.

Vào ngày chiến tranh chống phát xít Đức nổ ra, tôi đang đi tới nhà máy như thường lệ. Đó là

một ngày Chủ nhật như bình thường. Một số người đi về nhà nghỉ ở quê, những người khác đi

câu cá. Bất ngờ một nhân việc thuộc văn phòng giám đốc chạy tới hét lớn: “Chiến tranh nổ ra

rồi”. Một tay trong số chúng tôi đáp lại: "Tốt, giờ thì chúng ta sẽ cho chúng biết tay”. 

Tại sao anh ấy lại trả lời như vậy? Chúng tôi đã được dạy như thế, chúng tôi được bảo

rằng những thành phố quan trọng được bao vệ chắc chắn, rằng chúng tôi không muốn chiếm

bất kỳ một mẩu đất nào của nước khác nhưng chúng tôi cũng không giao lãnh thổ mình cho ai.

Chúng tôi tin chắc rằng các lãnh tụ của mình biết rõ mọi chuyện và họ sẽ làm tất cả những gì

cần thiết. Thật thú vị khi nhớ lại khi ấy có một tranh cổ  động vẽ ba nhân vật trên nền là một

cánh đồng Nga: M.M. Litvinov, Bộ trưởng Bộ Ngọai giao, N.I. Yezhov, Bộ trưởng Bộ Nội vụ,

và Bộ trưởng Quốc phòng K.Ye. Voroshilov. N.I Yezhov được mô tả như một người chỉ huy

với một chiếc roi sắt kiểm sóat mọi kẻ thù của mình. Bức tranh viết: "Chúng tôi biết rõ mình

phải bảo vệ ai và bảo vệ cái gì, và chúng tôi có tất cả những gì cần thiết để bảo vệ những điều

đó”. Vào thời đó có những cuộc diễn thuyết liên tục tuyên bố rằng nền ngọai giao của chúng ta

là thật tài ba, quân đội ta vô cùng mạnh, và chúng ta có thể dễ dàng kiềm chế kẻ thù của mình.

Chúng tôi, đám thanh niên, không thể ngồi yên, tinh thần hăng hái chiến đấu thôi thúc

chúng tôi. Chúng tôi tham gia những câu lạc bộ xạ thủ Voroshilov. Chúng tôi tập bắn trên

trường bắn, chúng tôi tập nhảy dù. 

Một tháp  để tập nhảy dù nằm tại Công viên Văn hóa Gorky. Tôi, ngòai ra, tham gia

một cuộc đua xe đạp có đeo mặt nạ phòng độc.Có rất nhiều sách vở viết về thời kỳ nội chiến.

Phim ảnh mô tả cho chúng tôi cảnh các chiến sĩ biên phòng của ta dễ dàng phát hiện bọn gián

điệp trên biên giới. Cũng rất thú vị khi nhớ lại có một bài hát yêu nước tựa đề “Nếu ngày mai

chiến tranh xảy ra” ... Đấy là l‎ ý‎ do tại sao chúng tôi đều tin tưởng rằng Hồng quân sẽ “cho tất

cả chúng nó biết tay”. 

Vậy mà điều trái ngược đã xảy ra. Một cụ già, nhân vật trong bộ phim "Những người

sống và những người chết”, đã cay đắng thốt lên: “Tại sao các anh không nói cho chúng tôi từ

trước là quân đội ta còn thiếu quá nhiều thứ? Chúng tôi có thể tiết kiệm mọi thứ nhưng chúng

tôi cũng sẽ hiến mọi thứ cho Hồng quân.” Quân  đội đã yếu kém hơn nhiều so với những gì

chúng tôi được biết. Lực lượng chính đóng sâu cách vùng biên giới hàng trăm cây số trong khi

biên giới chỉ được bảo vệ bởi lính biên phòng. Bọn họ được trang bị những gì? Đương nhiên,

lính biên phòng đã chuẩn bị sẵn sàng cho chiến tranh, và một số biện phòng cần thiết đã được

thực hiện. Về sau này chúng tôi được biết rằng binh lính luôn đi ngủ không cởi bỏ quân phục

và sĩ quan luôn ở lại trong doanh trại. Tới ngày thứ hai của chiến tranh tờ Pravda (Sự Thật) in

một bài viết nói rằng trong vòng sáu tháng trước (chiến tranh - LTD)máy bay Phát xít đã xâm

nhập vùng biên giới 180 lần, và gần như trong mỗi ngày. Trong khi đó, một tuần trước chiến

tranh, Thông tấn xã TASS công bố một báo cáo nói rằng mọi tin  đồn về một cuộc tấn công

của Quốc xã cần được xem như và một sự khiêu khích. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

125

Và chiến tranh đã nổ ra. Tòan thể nhân dân đều bất ngờ. Tin tức bay tới làm người dân

Maskva  vô  cùng đau  buồn.  Vẫn  chưa  bị  ném  bom.  Buổi  sáng  ngày  thứ  hai  và  thứ  ba  (của

chiến tranh – LTD), chúng tôi trông thấy một đòan máy bay trên bầu trời. Phòng không bắn

lên rất nhiều. Không có chiếc nào bị bắn hạ. 

Chúng tôi vẫn tiếp tục làm việc. Tới ngày thứ hai của chiến tranh tôi được thông báo

rằng mình sẽ vẫn chưa được nhập ngũ. Mãi tới ngày 10 tháng Bảy, tôi mới nhận  được lệnh

yêu cầu tới trụ sở tuyển quân khi nào có thời gian rảnh rỗi. Tôi mà cũng có thời gian rảnh rỗi

sao? Tôi rời nhà máy và lên chuyến xe điện cuối cùng để về nhà. Khi tới được trụ sở tuyển

quân, tôi được cho hay là mình không được gia nhập tình nguyện vào bất cứ lữ đòan khẩn cấp

nào và không được phép rời thành phố mà không được dân ủy cho phép. Tôi phải đợi để được

gọi nhập ngũ. Tới ngày 17 tháng Bảy, họ  điện thọai tới phân xưởng: "Zhuravlev?" - "Vâng".

"Anh phải tới trụ sở tuyển quân ngay lập tức” 

Họ đang tuyển những pháo thủ pháo hạng nặng. Một trung đòan được thành lập tại ga

Alabino gần Maskva. Nhưng tôi vẫn chưa đủ may mắn  để được chiến  đấu trong một trung

đòan trang bị cối phản lực hạng nặng Katyusha. Không bao lâu sau, chúng tôi được nhận quân

phục và đạn dược. Những trung úy, tốt nghiệp tại học viện ở Leningrad, cũng vừa tới. Còn

chúng tôi,  đám tân binh, được chuyển về lực lượng dự bị trực thuộc Bộ Chỉ huy Tối cao và

sau  đó là về Quân khu Maskva. Ban đầu chúng tôi đóng tại ga Kolomna gần Maskva. Sau đó

chúng tôi nhận được lệnh phải chiếm lĩnh vị trí tại địa điểm phòng thủ gần Maskva nhất, trong

Công viên Fili. Đó là tuyến phòng thủ cuối cùng của Maskva. Sau lưng chúng tôi không còn

ai. Tháng Chạp 1941, khi cuộc phản công của quân  đội Xôviết bắt đầu, chúng tôi đã được

chứng kiến những đòan xe tăng bất tận chạy hết tốc lực trên đường quốc lộ Rublevskoye ban

đêm. 

Tháng Giêng 1942, chúng tôi đóng quân tại vùng Dmitrov, phía Bắc Maskva. Chúng

tôi ở lại đó cho tới tháng Năm. Các trận đánh ở đó không ác liệt lắm. Chúng tôi chiếm giữ một

điểm cao.  Đạn dược thiếu thốn. Thời kỳ đầu chiến tranh chúng tôi thường ngồi trong chiến

hào mà nhìn lên bầu trời. chúng tôi mong cho máy bay quân ta xuất hiện. Tại đó cho tới lúc

này vẫn không hề thấy máy bay Xôviết trên bầu trời. 

Trung  đòan của ông trực thuộc sự sắp xếp của Quân khu Maskva. Ông  đã chứng

kiến Maskva trong thời kỳ đen tối ác liệt nhất của trận đánh khi nó đang tới gần. Maskva

thời kỳ đó như thế nào? 

Tôi đã chứng kiến cuộc không kích  đầu tiên vào Maskva khi đang ở Alabino. Chúng

tôi trông thấy một chuỗi liên tục máy bay phát xít tiến về Maskva. Chúng tôi thấy bầu trời

chớp sáng và nghĩ bụng chớp sáng đó có nghĩa là một chiếc máy bay nào  đó đã bị bắn hạ.

Chúng tôi hét lớn: "Hurrah!" Hóa ra đó lại là chiến thuật của bọn phát xít. Đầu tiên chúng ném

bom cháy và kế đó là pháo sáng. Chúng cũng dùng chính chiến thuật ấy khi vượt sông Đông

và sông Đơnhiép (Dnieper). 

Tháng Mười là lúc tình thế trở nên phức tạp nhất. Ngày 16 tháng Mười năm 1941, tại

Maskva xuất hiện một cuộc hỏang lọan thực sự. Đại lộ  Những người Nhiệt tìnhdẫn về phía

đông đất nước tràn ngập những xe cộ. Người ta đang chạy khỏi Maskva. Khi đó chúng tôi

đang đóng tại Kolomna và không biết gì về chuyện này. Tới ngày 17 tháng Mười, chúng tôi

được tập trung tại sở chỉ huy trung đòan dự bị của mình. Khi đi ngang qua Kolomna chúng tôi

không hiểu nổi chuyện gì đã xảy ra. Mọi thứ thật hỗn lọan, trông như cả thành phố đang gồng

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

126

gánh  đồ  đạc của mình ra đi. Trung đòan trưởng khi trao  đổi với chúng tôi không cho biết gì

nhiều; ông chỉ đơn giản là ra lệnh cho chúng tôi phải vác tất cả vũ khí và đạn dược để lên

đường tới nhà ga và lên chuyến xe lửa về Maskva. Chúng tôi ngồi đợi ở nhà ga tới tận khuya.

Không có chuyến tàu nào về Maskva. Tất cà các chuyến tàu đều đã rời Maskva đi, chúng chất

đầy người và trang thiết bị. Chúng tôi nhận thấy nhiều nhà máy quan trọng của Maskva đã lên

đường sơ tán. Chúng tôi nhận thấy có một điều đáng sợ nào đó đã xảy ra. 

Chúng tôi về tới Maskva ngày 17 tháng Mười. Ban đêm, trong doanh trại gần khu chợ

Danilovsky chúng tôi đã súyt chết hụt sau một trận bom dữ dội. Sáng hôm sau chúng tôi nhận

được lệnh phải chiếm lĩnh vị trí bên rìa Công viên Fili. Chúng tôi đi bộ tới đó và trông thấy rõ

Maskva thời kỳ đó như thế nào. Chúng tôi vượt qua Cầu Krymsky. Nó  đã bị gài mìn. Gần

Công viên Văn hóa Gorky, nhà ga tàu  điện ngầm, những túi đựng đường được thành  đống

giữa những cửa hàng thực phẩm tạo nên một bức tường cao ngang đầu người. Những chiến

lũy tương tự cũng xuất hiện trên Quảng trường Dorogomilogskaya. Ban đêm các xe điện và xe

hơi phải tắt bớt đèn. Bọn phát xít ném bom một khu chợ trên Quảng trường Arbat phía sau rạp

chiếu phim Khudozhestvenny, nhà ga xe lửa Kiev và rạp chiếu phim Mossovet gần nhà ga xe

lửa Paveletskaya. Bom rơi trúng nhà hát Vakhtangov và Nhà hát Bolshoi. Quảng trường Cách

Mạng được ngụy trang bằng các tấm giả mái các công trình. Xuất hiện những túi đường tại

cửa sổ những cửa hàng mới xây dựng trên phố Gorky. Tôi cũng nhìn thấy một căn nhà mất

hẳn một mặt tường; có thể trông rõ mọi thứ bên trong. 

Ông bắt đầu tham gia các chiến dịch quân sự khi nào? 

Đó là ở gần Stalingrad. Trung đòan tôi được chuyển tới đây vào tháng Năm 1942. Trận

đánh dữ dội tột cùng. Mặt đất cứng đến nỗi ta chỉ có thể chật vật đào xuống bằng xẻng vào

mùa hè, còn mùa đông thì đành bó tay. Chúng tôi phải dùng đến cuốc và rìu. 

Tôi còn nhớ có lần chúng tôi đang đóng tại một vị trí yểm trợ dự bị. Khi đó tôi đang là

trung đội trưởng. Đột nhiên cối địch nã xuống dữ dội. Một quả rơi xuống ngay gần khẩu pháo

của chúng tôi. Khẩu pháo kẹt đầy đất và không thể khai hỏa được. Ngay khi đó một chiếc tăng

phát xít xuất hiện, nó di chuyển trên cánh  đồng giữa hai bãi mìn của chúng tôi. Tên lái xe

không thể trông thấy mìn chúng tôi gài do trời đã tối. Một sự ngẫu nhiên may mắn. Chiếc tăng

băng qua chỗ chúng tôi, chạy tới bờ khe cạn, quay lại và lại chạy ngang qua chỗ chúng tôi lần

nữa. Cuối cùng khẩu pháo của chúng tôi đã sẵn sàng, chúng tôi nổ súng và bắn hỏng phần

trước ụ pháo chiếc xe tăng phát xít. Chiếc tăng quay lui và phóng về trước. Chúng tôi bắn một

phát nữa làm đứt xích. Chiếc tăng xoay tròn và khựng lại. Chúng tôi bắt tay vào lăn các khẩu

pháo của mình vào vị trí sẵn sàng.  Đột nhiên chúng tôi nghe tiếng ai đó nói: "Hitler kaputt".

Chúng tôi quay lại và trông thấy bốn tên lính xe tăng Đức. Cánh tay tên chỉ huy phát xít bị

thương  khá  nặng.  Chúng  tôi  không  biết  phải  làm  gì  tiếp.  Trận  đánh  đang  diễn  ra  khắp  nơi

xung quanh nên chúng tôi phải tiếp tục bắn. May thay đám bộ binh xuất hiện, và chúng tôi

giao ngay bốn tên phát xít cho họ. 

Ông kể rằng trong trận Maskva quân đội thiếu thốn đạn dược. Tới khi nào thì vấn

đề đó được thực sự giải quyết? 

Trong thời gian trận Kursk diễn ra thì không gặp vấn đề thiếu thốn  đạn dược. Cụ thể,

trong  ngày đầu  tiên  của  cuộc  tiến  công  của  chúng  tôi  tại  Kursk,  mùng  5  tháng  Bảy,  1943,

chúng tôi bắn 1.800 phát đạn cho tới trước 2 giờ chiều – ba cơ số đạn cho bốn khẩu pháo của

trung đội tôi. Chúng tôi bị phản pháo. Có người chết, bị thương và bị sức ép. Hầm trú ẩn của

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

127

chúng tôi bị hư hại nặng. Chúng tôi phải xây lại nó trong đêm. Tới sáng chúng tôi được lệnh

phải chuyển đi chiếm lĩnh vị trí khác. 

Tại Kursk chúng tôi cũng từng nhận lệnh sau: "25 phát, bắn nhanh". Chúng tôi bắn

thật vội vàng, cố gắng giữ đúng mục tiêu. Chúng tôi đã hòan thành tới ba lần những lệnh như

thế: mỗi khẩu pháo bắn ra 75 phát. Sau đó tất cả các nòng pháo đều nóng rực. Tôi nhổ một bãi

nước bọt, lập tức nó sôi sủi bong bóng. 

Trong trận Kursk các tuyến phòng thủ  đặc biệt mạnh. Rất nhiều chiến hào  đã được

đào. Tại đây chỉ có một sự thần kỳ đã cứu tôi khỏi chết. Trong chiến hào của tôi, có nhiều bậc

tam cấp dẫn tới hầm trú ẩn bị bắn tan. Trong hầm có  điện đài viên, chỉ huy khẩu pháo và chỉ

huy trạm thu phát vô tuyến. Tôi nấp trong một vách hàm ếch tự khóet vào vách chiến hào. Tại

đó tôi tiếp nhận qua điện  đài viên các mệnh lệnh của khẩu  đội trưởng và truyền lệnh cho các

pháo thủ. Trong các cuộc không kích tôi ngồi trên những bậc thềm dẫn tới hầm trú ẩn ấy. Có

lần trong một dịp tạm yên, tôi qua thăm hầm của tiểu  đội 4. Bất ngờ tôi nghe thấy tiếng một

quả đạn đang bay tới. Dây đeo vai trên áo tôi đứt tung, cả một tảng đất rơi trúng vai. Viên đạn

đó đã rơi trúng hầm trú ẩn của chúng tôi. Viên chỉ huy trạm thu phát vô tuyến và tay điện đài

viên bị thương nặng. Chỉ huy pháo cũng bị thương nhẹ. Nếu lúc đó tôi đang ngồi trên những

bậc thềm nọ như vẫn thường làm thì chắc cũng tan xác ra rồi. 

Thời điểm nào đơn vị của ông chịu thương vong nặng nề nhất? 

Tôi vẫn nhớ cái ngày bất hạnh nhất ấy. Chúng tôi thiệt hại tới 50 người.  Đó là vào

tháng Bảy 1944, ở gần thành phố Lvov. Mọi chuyện bắt đầu lúc rạng đông. Xung quanh chúng

tôi là một cánh đồng lúa mạch. Những thân lúa đã mọc rất cao. Khi sương mù bắt đầu tan, bọn

phát xít đã xuất hiện phía sau lưng chúng tôi. Chúng tiến thẳng tới các khẩu  đội chúng tôi.

Chúng tôi quay pháo lại và bắn tan bọn phát xít. Rồi chúng tôi ăn bữa sáng và nhận lệnh  đi

chiếm lĩnh vị trí mới. Thông thường khẩu đội một của tôi sẽ dẫn đầu đòan khi hành quân, tiếp

theo là các khẩu đội hai và ba. Trung đội tôi có cả thảy bốn chiếc studebaker (xe kéo pháo do

Mỹ viện trợ - ND)và mỗi chiếc phải kéo một khẩu đại bác. Chiếc xe thứ tư của chúng tôi chạy

lọt vào một hố đạn và bị gãy trục xe. Chúng tôi phải dừng lại. Các khẩu đội đi sau đã vượt lên

trước. Khi tiến tới ngôi làng kế tiếp, họ trở thành mồi cho một trận không kích dữ dội chưa

từng thấy. Xe cộ cháy trụi,  đạn pháo nổ tung, tất cả mọi người chạy trốn vào một kho chứa

rơm. Một quả bom rơi trúng vào đấy. Khi trận bom kết thúc, chúng tôi đào bới cái kho rơm và

tìm thấy những bộ xương cháy đen. Chúng tôi nhận ra được viên tham mưu trưởng qua đôi

ủng của anh ấy. Không thể nhận ra những người còn lại. Nếu xe của chúng tôi không vấp vào

cái hố đạn thì khẩu đội tôi hẳn đã là khẩu đội đầu tiên hứng cái họa ấy. Chúng tôi đổ biết bao

công sức để sửa chiếc xe hỏng ấy rồi buộc phải bỏ nó lại. Tại một bìa rừng bọn phát xít nã đạn

vào chúng tôi. Chúng t6oi quay lại đường quốc lộ và đi tiếp trên cánh đồng. Trong khi chúng

tôi ngụy trang, tôi phát hiện thấy thiếu mất chiếc xe thứ ba. Tôi đi tìm và thấy nó trên cánh

đồng. Người lái bị thương, tay chỉ huy đang băng bó cho anh ta. Tôi không thể để lại chiếc

studebaker ở đây, làm vậy có nghĩa là giết chết tổ lái. Vì tôi có thể lái xe nên tôi phóng chiếc

xe ấy với hết tốc lực.  Động cơ gầm lên ầm ầm, vì thế tôi không thể nghe tiếng đạn bắn: bọn

phát xít nã súng máy vào tôi. Chỉ về sau, tôi chú ‎ thấy khi mình đánh tay lái sang trái thì chiếc

studebaker lại nghiêng sang phải. Chật vật lắm tôi mới về được đến  địa điểm ngụy trang của

ta. Có một lỗ thủng to ở phía sau xe. Nhưng chẳng sao, tôi không hề bị thương. Và chúng tôi

tiếp tục lên đường. Trên đường đi chúng tôi bị rơi vào một cơn bão dữ dội và nhận lệnh phải

lập tuyến phòng thủ tại bìa rừng. Chúng tôi nghe tiếng xe của bọn  Đức gầm rú ngay gần và

tiếng xích của chúng kêu lỏang xỏang. Chúng tôi vội vã kéo pháo và đào hầm bằng tay suốt

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

128

đêm ấy. Sáng hôm sau tất cả đều yên tĩnh. Cánh trinh sát của chúng tôi báo cáo rằng bọn Đức

đã rút lui, không hề bắn lại một phát nào. 

Các ông có thường phải kéo pháo bằng tay không? 

Khi còn ở trong trung đòan bộ binh 225 thuộc sư đòan 23, chúng tôi dùng ngựa để kéo

pháo. Tất cả đều là ngựa già yếu. Thường là chúng tôi tháo ách cho chúng và tự mình kéo

pháo. Trong Trung đòan Cận vệ số 1 nơi tôi phục vụ trong trận Kursk, pháo  được kéo bằng

các xe studebaker, trong khi pháo thủ  đi bộ. Có lần tại Kursk chúng tôi lạc đường, chúng tôi

chạy xe suốt đêm nhưng cuối cùng lại tới đúng cái làng mình vừa khởi hành, chỉ có điều tiến

vào nó từ hướng khác. Khi đó không có đường, chúng tôi chỉ tòan chạy trên cánh  đồng. Lần

đầu tiên chúng tôi hành quân trên một đường quốc lộ là sau trận vượt sông Dnieper. Tại đấy,

gần thị trấn Zhitomir chúng tôi đã đi suốt đêm vượt qua 150 kilômét. 

Khi nào thì các ông được nghỉ? 

Chúng tôi chỉ được ngủ thành từng chặng ngắn. Năm 1942 chúng tôi được lệnh phải

quấy rối bọn phát xít, không cho chúng nghỉ cả ngày lẫn  đêm. Vâng, khi chúng tôi quấy rối

chúng thì chúng tôi cũng không được ngủ. Luôn luôn có một điện đài viên bên cạnh tôi trong

hầm trú ẩn, anh ta phải ngồi nghe suốt đêm để chờ các mệnh lệnh có thể đột xuất ban xuống.

Đôi khi anh ta cũng ngủ quên. Khi tôi nghe có tiếng máy kêu, tôi đánh thức anh ta bằng cách

hét lên: "Cậu ngủ  đấy à?" và dùng chân thúc anh ta. Anh ta chồm dậy nói: "Ồ, không". Một

lần tôi lăn ra ngủ như chết và thức dậy khi trời sáng, trèo lên khỏi chiến hào. Ban  đêm tuyết

thật trắng và tinh khiết. Tới sáng đã có vô số hố đạn rải rác trên đó. Mọi người bảo tôi rằng đó

là do một cuộc không kích vào lúc đêm khuya. Vậy mà tôi chẳng nghe thấy gì. Có lẽ, cô thể

chúng tôi có một cơ chế phòng vệ nào  đó. Đôi lần tôi thức dậy và một vạt áo chòang của tôi

đã đóng băng dính chặt xuống đất. Vâng, vậy mà tôi không hề bị ốm. Tuy thế, khi tôi phải vào

bệnh viện, cơ thể của tôi chùng xuống và tôi lăn ra ốm. 

Ông đã phải vào bệnh viện lần nào chưa? 

Vâng, hai lần. Lần  đầu tiên, tôi được đưa vào một bệnh viện dã chiến khi chân tôi bị

thương. Chúng tôi được cho ăn cháo lúa mì, thậm chí không được nghiền kỹ. Thứ này rất khó

nấu  chín  và  tiêu  hóa.  Còn  về  thuốc  thì  có  món  thuốc  mỡ  Vishnevsky.  Vết  thương  của  tôi

không lành lại được, và các bác sĩ quyết định phải làm một điều gì đó. Họ rạch da tôi mà

không cho tôi chút thuốc tê nào, tôi phải tự chịu đau. Khi tôi được băng lần thứ hai, tôi nhớ lại

sự đau đớn đã trải qua và lăn ra bất tỉnh. Khi tỉnh lại, vết thương của tôi đã được băng, và tôi

thấy mình đang nằm trên một chiếc bàn ướt sũng. 

Tới trước trận Kursk chúng tôi có các hướng dẫn viên quân y trong mỗi khẩu  đội. Số

lượng họ giảm dần, nhưng chẳng có hướng dẫn viên nào được gửi tới bổ sung nữa. Cuối cùng,

chúng tôi còn lại một hướng dẫn viên quân y cho mỗi ba khẩu đội. Tôi cũng có một túi sơ cứu

cá nhân. Có lần tôi đã tự băng bó cho một điện đài viên bị thương. Điều đó đã cứu mạng tôi.

Lúc đó là năm 1944. Cuộc tấn công của ta đã được lên kế họach. Bọn phát xít phát hiện ra vị

trí chúng tôi, và chúng tôi phải rời đi chỗ khác. Chúng tôi tìm thấy một địa điểm mới vắng vẻ

để làm vị trí bắn pháo, chỗ  đó cao và tuyết xung quanh rất sạch. Khi trời tối chúng tôi lên

đường chuyển tới vị trí mới. Ngay khi bắt đầu dỡ đồ đạc xuống đột nhiên chúng tôi nghe tiếng

đạn pháo bay tới. Nó rơi đằng sau chúng tôi. Rồi mọi thứ lại trở về im lặng. Chúng tôi tiếp tục

dỡ đồ, và một phát đạn thứ hai bắn về phía chúng tôi. Nó không rơi tới vị trí chúng tôi. Chúng

tôi biết kỹ thuật bắn này – phát thứ ba sẽ được bắn vào giữa hai vị trí đầu tiên và sẽ trúng mục

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

129

tiêu. Và thật vậy, viên thứ ba rơi sát khẩu pháo thứ ba của chúng tôi. Pháo thủ hét lên với tôi:

“Trung úy, điện đài viên bị thương rồi!” Tôi vội chạy đi lấy túi sơ cứu cá nhân của mình. Viên

đạn thứ tư rơi đúng vị trí mà tôi vừa mới rời đi. Chỉ huy pháo bị trúng luồng hơi nổ, anh ta bị

sức ép và chết mà không tỉnh lại lần nào. Một pháo thủ khác cũng bị dập thương nhẹ. Anh ta

nằm trong bệnh viện ba tùân rồi quay lại đơn vị. Thời gian trôi qua và anh ta bị nhũn não. 

Ông đã  được tặng thưởng Danh hiệu Anh hùng Liên Xô vì đã vượt sông Dnieper.

Tới đây ta nên nhắc lại một đọan trích trong bài thơ "Vasily Terkin" của Tvardovsky: 

"Ôi vượt sông, vượt sông. 

Hữu ngạn tựa như bức tường dốc". 

Tình thế cũng tương tự vậy trên con sông Dnieper. Hồng quân phải vượt từ phía bờ

trái thấp hơn sang bờ phải dốc và  đầy vật cản. Dòng sông rộng không dưới một kilômét.

Chiến dịch này kéo dài suốt từ tháng Chín cho tới tháng Chạp 1943. Ông có thể kể lại về

chiến dịch này không? Sư đòan ông tiến hành vượt sông khi nào?

Trong tháng Chín - tháng Mười. Cánh bộ binh là những người đầu tiên chiếm được

một đầu cầu, nhưng họ không thiết lập được liên lạc với đám pháo binh. Và thế là bọn phát xít

nống họ ra, và họ phải nhào xuống sông bơi về. Một số trong bọn họ chìm nghỉm giữa dòng.

Quá nửa đêm nhiều khẩu  đội pháo tìm cách qua được hữu ngạn, trong số đó có cả chúng tôi.

Tới sáng bọn phát xít bắt đầu thả bom. Trận ném bọm rất dữ dội. Một chỉ huy pháo bị giết,

một số người khác bị thương và bị sức ép. Một quả bom rơi trúng một đống thùng đạn pháo.

Chúng bắt lửa. Tôi bị bắn sang bên vì cú nổ. Tôi tiếp đất bằng cả hai chân hai tay và cảm thấy

như phía dưới mình trống rỗng chẳng có gì. Thế rồi tôi bắt đầu quay người lại bị cát mềm bao

kín. Không thể thở được. Nghẹn thở, tôi không tài nào nhúc nhích. Tôi nhận thấy có ai đó

chạy về phía mình. Tôi hiểu rằng họ sẽ không thể trông thấy tôi dưới lớp cát, cho nên tôi thu

hết sức ngẩng đầu lên. Ai đó trông thấy tôi và bới tôi lên. Tới chiều các đơn vị quân ta cũng

tới. Chúng tôi rời vị trí và tiến về phía trước. 

Có người bạn nào của ông sống sót không? 

Tôi có rất nhiều bạn nhưng tất cả bọn họ đều hy sinh trong chiến tranh. Sau trận vượt

sông Dnieper, những trận  đánh dữ dội khác đã tiếp diễn gần thành phố Zhitomir. Chúng tôi

chịu thiệt hại nặng nề. Trung đòan tôi mất 50 phần trăm quân binh lính và sĩ quan cùng trang

bị chiến đấu. Nó được tổ chức lại và chúng tôi được bổ sung một khẩu đội trưởng mới. Nhưng

anh  ấy cũng không ở được lâu, bị một viên  đạn lạc giết chết. Những binh lính và sĩ quan có

kinh nghiệm thì lập tức nằm xuống nhưng anh ấy cứ đứng nguyên. Anh chết ngay lập tức. 

Vượt qua nỗi sợ chết có khó khăn lắm không? 

Anh chỉ có thể chết một lần. Đám bộ binh dường như phải chịu đựng những điều kiện

còn tồi tệ hơn nhiều. Vì thế họ tránh không đóng quá gần pháo binh. Họ bảo rằng ngay khi

chúng tôi nổ súng một phát, chúng tôi liền bị đáp trả gấp ba lần. Vâng, cái chết có mặt khắp

nơi. Khi ngồi trong chiến hào binh lính chỉ suy nghĩ làm sao tìm một chỗ an tòan hơn và luôn

bồn chồn lo lắng. Một quả đạn có thể rơi trúng bất cứ đâu, và mảnh văng tung tóe khắp nơi

giết chết mọi người. Một lần tôi ngồi trong chiến hào, pháo bắn liên tục suốt một tiếng rưỡi

đồng hồ. Cứ một phút rưỡi là lại có một viên bắn về phía chúng tôi. Thần kinh tôi căng thẳng

tột độ, tôi muốn nhảy bật ra ngòai, nhưng cố gắng giữ mình ở nguyên tại chỗ. Mảnh pháo

không thể bắn trúng người trong chiến hào, còn nếu viên đạn rơi thẳng vào chỗ anh ta thì anh

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

130

ta sẽ chẳng còn  đủ thời gian để nói một lời. Người nào mất tinh thần thì cũng đồng nghĩa với

đi gặp cái chết. 

Người ta thường đóan trước được cái chết của mình. Có lần chúng tôi đang hành quân

ban đêm và đi ngang một ngôi làng. Chúng tôi phải rẽ ngoặt chỗ gần cái nhà thờ. Ngôi nhà thờ

này đã được đánh dấu trên bản  đồ và thường bị pháo hạng nặng nã vào. Chúng tôi chọn lấy

một thời điểm thuận lợi và mau chóng băng vượt qua nó. Khi chúng tôi đi qua, con đường

ngày càng trở nên hẹp hơn. Cuối cùng, chúng tôi đã đứng bên rìa của vách đá. Một người lính

nhảy khỏi chiến hào và hét lớn với chúng tôi: "Các anh đang đi đâu vậy? Bọn phát xít đang ở

phía bên kia đấy”. Anh ta chửi thề ỏm tỏi. Chúng tôi nhận ra rằng đáng ra mình phải rẽ ngoặt

từ chỗ gần nhà thờ. Quay lại, chúng tôi nhận thấy đội trinh sát của mình  đã biến mất. Họ lạc

mất chúng tôi như một ơn huệ của số phận. Khi chúng tôi bắt kịp họ, tôi hỏi một tay trinh sát:

“Tại sao anh không cho chúng tôi biết mình  đã đi sai đường?” Anh ta đáp: “Vâng, đó là lỗi

của tôi. Tôi không biết cái gì đã xảy ra với mình nữa. Tôi cũng vừa chạy thóat đây.” Tôi nhận

thấy mặt anh ta đã thất thần. Ngay khi vừa tới chỗ nhà thờ, chúng tôi nghe thấy một quả đạn

cối bay đến gần. Một người nghe thấy tiếng rú  đó khi quả đạn  đang rơi xuống trúng chỗ anh

ta. Tôi lập tức tìm chỗ ẩn nấp, nhưng anh ấy cứ chạy luống cuống và đã bị giết. Đối với tất cả

những người còn lại thì mọi chuyện đã kết thúc an tòan. 

Ông kể rằng thật đau xót khi phải chứng kiến những thất bại của quân ta hồi đầu

chiến tranh. Về sau tâm trạng này đã thay đổi phải không? 

Đúng vậy. Sau trận vượt sông Dnieper, Hồng quân bắt tay vào giải phóng Ukraina.

Thường thường bộ binh luôn là người đầu tiên tiến vào giải phóng các thị trấn. Chúng, cánh

pháo binh hạng nặng, rất ít khi tiếp xúc với dân  địa phương vì thường đóng quân ngòai cánh

đồng. Nhưng do ngẫu nhiên,  đám pháo binh hạng nặng lại là người đầu tiên tiến vào thành

phố Ukrania Shostka. Chúng tôi được tiếp đón thật nồng ấm. Mọi người đổ ra ôm hôn chúng

tôi. Tôi cũng nhớ lần ở ngôi làng Ukraina Divochki. Làng vừa mới được giải phóng. Không

một căn nhà nào trong làng bị hư hại hay phá hủy. Những dân làng trẻ tuổi đón chào những

người giải phóng, nhưng đám thanh nữ không thèm quan tâm tới chúng tôi. Một tay lính trong

bọn tôi thốt lên: “Mình cảm thấy như bị đạn bắn vậy!” Vâng, điều ấy đã làm tổn thương chúng

tôi.

Ông ở đâu khi chiến tranh kết thúc? 

Tôi kết thúc chiến tranh tại Prague.Sư đòan tôi được rút khỏi Berlin khi nó vẫn chưa

được giải phóng hòan tòan và chuyển về Prague. Chúng tôi dừng chân tại một ngôi làng. Đó là

vào tháng Năm. Dân làng đem táo chín tới cho chúng tôi. Đó là sự đón tiếp nồng ấm chúng tôi

được nhận khi tiến vào Prague hồi đầu tháng Năm!. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

131

Aleksandr Alekseevich Goncharov

17.12.1918 - 14.12.2000

Lý lịch quân sự trích đoạn :

Trung đoàn lựu pháo 330 Học viên      10.1938-9.1939

Trung đoàn lựu pháo 330 Trung đội phó trung đội hiệu chỉnh  9.1939-7.1941*

Lữ đoàn chống tăng số 1 Bộ binh      7.1941*-10.1941

Trung đoàn bộ binh 188 Bộ binh      9.1943-10.1943

Trung đoàn xe tải số 12 Trung đội trưởng trung đội huấn luyện  10.1943-5.1945

Trung đoàn xe tải số 15 Hạ sĩ nhất đại đội xe tải    5.1945-6.1946

* Hồ sơ quân đội ghi tháng 6-1941, nhưng theo tư liệu phát hành năm 1964, phù hợp với hồi

ức của A. A. Goncharov là vào tháng 6 đơn vị của ông được trang bị lựu pháo 203mm: hồ sơ

quân đội đã có sai sót.

Học viên Aleksandr Goncharov, vùng Zhitomir. 1939.

Uỷ  ban  quân  sự  Dzerzhinski  thành  phố  Baku  triệu  tập  tôi  vào  Hồng  quân  tháng

10-1938.  Ban  đầu  tôi được  bố  trí  làm  học  viên  trường  Pháo  binh,  và  tháng  9-1939  tôi  trở

thành trung đội phó trung đội hiệu chỉnh. Vì nhiệm vụ của trung đội bao gồm cả sửa chữa và

điều chỉnh cho pháo bắn, nên đôi khi chúng tôi được gọi là "trung đội trinh sát và hiệu chỉnh".

Nhưng thực tế chúng tôi không tham gia trinh sát và không bao giờ tới gần khu giới tuyến.

Chúng  tôi  tìm  những  vị  trí  quán  sát  tốt,  ngụy  trang  cẩn  thận  và  sử  dụng  thiết  bị  thông  tin

hướng dẫn, hiệu chỉnh cho pháo bắn.  Đó là những gì người ta dạy chúng tôi ở trường Pháo

binh. Thực thà mà nói, việc tính toán cũng tương đối phức tạp, bao gồm nhiều công thức toán

học và lượng giác. 

Thậm chí trước chiến tranh tôi đã tham gia đóng giữ miền Tây Ukraine [Cuộc xâm

chiếm miền  Đông Ba Lan]. Một lần tôi được chính trị viên (politruk) [sĩ quan chính trị trong

Hồng quân, tương đương thượng uý] gọi đến  để cùng lao  động với người dân  địa phương.

Hình như đã có mệnh lệnh yêu cầu phải quan tâm đến việc tái định cư cho một bộ phận  đặc

biệt dân chúng ra khỏi khu vực này. Chính trị viên, tôi và nhiều binh lính có lập trường kiên

định  được cử đến  để thiết lập kiểm soát tại địa phương. Chính trị viên của chúng tôi là một

người rất khó chịu, học vấn thấp và rất trơ tráo. Tôi không ưa lắm những người cộng sản và

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

132

luôn giữ một khoảng cách  đối với họ. Nhưng bởi được đánh giá tốt nên tôi đã bị động viên

ngoài ý muốn. Tôi nhớ lại một lần nhận được thư của anh trai tôi. Không giống tôi, anh ấy là

một đoàn viên Komsomol tích cực và là thành viên uỷ ban Komsomol thành phố Baku. Trong

thư anh ấy rất sôi nổi và nhiệt thành khuyên bảo, hướng dẫn tôi về sự trong sạch và tinh thần

yêu nước. Khi tôi đang ngồi đọc thư thì bất ngờ chính trị viên,  đứng sau và đã đọc được vài

đoạn, giật lấy lá thư khỏi tay tôi. Tập hợp đơn vị lại, anh ta đọc to lá thư cho tất cả cùng nghe.

Đương nhiên là tôi không hề thích chuyện này bởi đó là một lá thư riêng. 

Về sau tôi có dịp phải xung đột với “cách thức” làm việc của anh ta và (do đó) tôi lại

còn không ưa bọn họ hơn trước. Tôi nhớ có lần trong một ngôi nhà đang lúc người ta trục xuất

một người nông dân Ba Lan khá giả. Do không biết chuyện gì đang xảy ra bên trong, tôi bước

tới  căn  nhà  và  ngay  lập  tức  thấy  chính  trị  viên,  tay  vung  khẩu  súng  lục  ổ  quay  Nagant

Model-1895, đang chửi rủa và dí nó vào mặt người nông dân, đòi phải nộp vàng và tiền. Tôi

lập tức dừng lại, quay đi và rời khỏi nơi đó, quên luôn cả việc chuyển bản báo cáo, lí do mà

tôi phải đến đấy.

Tôi cũng nhớ có lần chúng tôi đi hộ tống một nhóm dân chúng phải chuyển  đi (để tái

định cư). Họ chở theo những tài sản đơn giản trên xe ngựa, đột nhiên một trong những phụ nữ

Ba Lan cất tiếng hát. Bài hát bằng tiếng Ba Lan và rất hay, nghe tựa như Anna German [Anna

German là một trong những ca sĩ Xôviết nổi tiếng nhất thời bấy giờ]. Tôi không biết cô ấy

đang hát điều gì, nhưng dường như nó như được cất lên từ đáy lòng, và tôi trông thấy mắt

nhiều người Ba Lan rơi lệ.

Tôi phải nếm mùi của thực tế chiến tranh ngay từ những ngày đầu, với tư cách là một

quân nhân thường trực ở miền Tây Ukraine. Trung đoàn lựu pháo số 330 của chúng tôi bố trí

ở Zhitomir và đang trong dịp  đóng trại mùa hè. Vào đêm 22 tháng Sáu người ta đặt chúng tôi

trong tình trạng báo  động và nhanh chóng di tản chúng tôi ra khỏi doanh trại khi nó bị oanh

tạc. Trinh sát Đức đã làm việc rất tốt, dường như họ có  đầy đủ thông tin về vị trí của chúng

tôi. Nhưng chúng tôi đã may mắn thu xếp di tản khẩn trương nên hầu như không bị thiệt hại.

Chúng tôi được trang bị những khẩu lựu pháo 203mm trên giá đỡ tự hành, được kéo bởi một

máy kéo rất khoẻ.

Chiến tranh bắt đầu với chúng tôi như thế đó.

Hạ sĩ nhất A.A.Goncharov, 1943

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

133

Trận đánh đầu tiên của chúng tôi diễn ra tương đối sớm ngay khi chiến tranh vừa bắt

đầu.  Chúng tôi đến một địa điểm đã được cấp trên lựa chọn,  khẩn trương bố trí pháo,  sau đó

phát hiện một đơn vị xe tăng và bộ binh Đức đang hành quân. Chúng tôi bắn tập trung vào đó

và làm tiêu tan cả một ngày của quân Đức.  Lựu pháo203mm là một vũ  khí đầy uy lực! Đạn

pháo của chúng tôi bắn tung những tháp pháo xe tăng,  ta thấy rõ ánh mắt đám bộ binh Đức

thấp thoáng cùng những tiếng nổ,  xác chúng văng xa hàng mét trong không trung.  Nhìn

chung,  trận đánh đầu tiên phần thắng nghiêng về chúng tôi.  Nó chứng tỏ sự huấn luyện và

chuẩn bị tốt của đơn vị.

Tuy nhiên,  quân Đức tiến công rất hiệu quả nhờ những đơn vị cơ giới,  chọc thủng

những khu vực lớn. Tiếp tế đạn dược và nhiên liệu cho xe kéo của chúng tôi bị cắt đứt, và sau

khi dự trữ trong tay đã cạn kiệt,  chúng tôi phải nhanh chóng bỏ lại pháo và xe cộ,  sau khi đã

phá huỷ chúng. 

Không quân Đức không hề bị ngăn trở trong giai đoạn đầu của chiến tranh.  Những

cuộc không kích của Đức phá huỷ những sân bay mà chúng ta bố trí tập trung gần biên giới,

do đó chúng tôi không hề được không quân yểm trợ.  Máy bay ném bom của ta có lẽ được bố

trí sâu hơn trong hậu phương,  vì trong thời kì đầu,  tôi thường xuyên thấy máy bay ném bom

của ta bay không có tiêm kích hộ tống.  Điều đó  khiến chúng trở thành những mục tiêu ngon

lành cho quân Đức. Những chiếc"Ishachki" [biệt danh của tiêm kích I-16] của ta, theo tôi, vô

dụng trước không quân Đức và cháy bùng như gỗ dán.  Thường là chúng tôi nghe thấy tiếng

động cơ và máy bay ném bom của ta bay qua đầu trong đội hình chiến đấu như đang diễu

binh,  lên tới khoảng50  chiếc,  không hề có tiêm kích yểm trợ.  Thường chỉ có 5 tới7  chiếc

quay về.  Thật đáng thương và đau xót cho phi công của chúng ta.  Nhưng thời kỳ đầu chiến

tranh là như thế đó. 

Chúng tôi rút lui và quân địch liên tục ném bom. Ban đầu, khi bị không kích, rất nhiều

binh lính nấp vào dưới những chiếc xe.  Nhưng về sau,  khi đã chứng kiến những phương tiện

và tất cả những ai nấp dưới đó bị tiêu diệt sau những cú oanh tạc chính xác như thế nào, họ đã

biết cách chạy xa khỏi chúng.  Mọi khe,  hố trên mặt đất là những nơi trú ẩn rất tốt.  Đôi khi có

đến5-7 binh sĩ nấp chung trong một đoạn hào. Những ai không kịp tìm chỗ trú hoặc đến chậm

và phải nằm trên cùng là những người chịu thương vong nhiều nhất. 

Có lần trong một cuộc không kích tôi bị mất định hướng,  nhưng rồi phát hiện ra một

cái hố và nhảy vào đó. Bên trong đã có 2 hay3 người đang nấp. Tôi ngã xuống đầu họ và quay

người lại nên hướng mặt lên trên.  Sau cùng ai đó  cũng đã nhảy lên người tôi,  mặt úp xuống.

Chiếc máy bay ném bom bổ nhào lướt qua chậm đến mức tôi có thể thấy rõ ánh mắt của tên

phi công Đức đang ngồi trong buồng lái!

Hoàn toàn có thể đoán được chỗ mà quả bom rơi xuống: nếu anh thấy đuôi của trái

bom, điều đó có nghĩa là nó sẽ không rơi trúng anh; nếu anh thấy mũi của quả bom, rồi sau đó

là đuôi bom, cũng có nghĩa là nó không rơi trúng anh. Trong trường hợp quả bom là một chấm

tròn lớn dần- một cú trời giáng! Tôi đã không có  đủ thời gian phản ứng trước khi có một

tiếng nổ inh tai và mặt đất rung chuyển. Sau đó mọi thứ trở nên im ắng và chỉ còn tiếng vo vo

trong tai.  Người lính nằm trên tôi bị thương.  Khi cuộc không kích chấm dứt,  mọi người bắt

đầu ra khỏi nơi ẩn nấp.  Nhưng người lính đó, tôi có thể hiểu qua những từ ngữ và cử chỉ của

anh ta,  đang đề nghị được băng bó. Anh ta cởi chiếc áo đưa cho tôi.  Anh ta quay lưng lại

nhưng tôi không biết làm sao để băng bó. Xương vai của anh bị vỡ,  và tôi có thể thấy lá phổi

giật giật.  Tôi nói với anh ta,  nhưng không thể nghe nổi giọng nói của chính mình,  rằng anh

cần một y sĩ và tôi bắt đầu tìm kiếm họ. Người lính vẫn bình tĩnh và nói không có gì đáng sợ.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

134

Làm sao anh ta lại không cảm thấy đau đớn? Có lẽ anh ta vẫn đang bị sốc.  Mấy phút sau khi

bác sĩ đến anh ta đã tái đi và bất tỉnh. Tất nhiên, anh ấy đã bị một vết thương khủng khiếp. Tôi

chỉ bị giập nhẹ và khỏi sau đó một hay hai tuần. 

Thông thường,  chúng tôi thiệt hại nhiều vì  không quân địch.  Đôi khi máy bay Đức

ném xuống cùng với những trái bom là  những thùng rỗng được chọc thủng.  Âm thanh do

chúng phát ra khủng khiếp đến mức mạch máu của chúng tôi như đông cứng lại.  Thật là một

thứ vũ khí tâm lý đầy uy lực!

Những đơn vị quân Đức liên tục phá vỡ trận tuyến quân ta ở nhiều quân khu.  Điều đó

gây cho tôi cảm giác về sự lẫn lộn, không có tin tức gì chuẩn xác. Lúc đó quân Đức tiến nhanh

hơn các đơn vị quân ta đang phải rút lui, và dễ dàng chọc thủng tuyến phòng ngự. Nhưng khó

có thể hiểu một cách đơn giản cảm giác của tôi. Tôi không có cách nào để xác thực.

Một lần người ta bố trí tôi ở ngã ba để hỗ trợ việc điều hành đội hình giao thông tại đó.

Họ nói khi tất cả đã qua hết,  một chiếc xe sẽ quay lại đón tôi. Nửa ngày trôi qua nhanh chóng

và những gì đi qua chỗ tôi không phải là những đội hình nghiêm chỉnh mà là những toán binh

lính đông đúc.  Sau cùng con đường trở nên vắng vẻ,  và vài người lính trinh sát đến.  Họ bảo

tôi rút đi vì ngay sau lưng họ là quân Đức. Họ là những người cuối cùng, không còn ai rút qua

đây.  Tôi trả lời rằng tôi vẫn nhớ là sẽ có một chiếc xe quay lại đón tôi.  Họ mau chóng biến

khỏi tầm mắt nhưng vẫn không có chiếc xe nào chạy tới đón.  Mặt trời đang lặn.  Không xa đó

là một ngôi làng.  Tôi quyết định đến đó  xem xét.  Có thể có một bộ phận của sở chỉ huy còn

đó. Tôi hy vọng sẽ hỏi họ xem tôi có thể rút đi chưa. Hoặc tôi có thể nhìn thấy người của ta ở

đó và sẽ quay về vị trí. Khi anh biết mình không cô độc, anh sẽ thấy bình tĩnh hơn. 

Tôi nghĩ rằng tôi đã chạy tới ngôi làng. Khi đi qua một khu vườn,  tôi nhìn về phía

trước và thấy cách đó 100m,  một tên lính Đức,  tay áo xắn lên,  lăm lăm khẩu tiểu liên đang

tiến lại.  Hắn vừa đi vừa nhìn quanh.  Tôi vội nằm xuống,  đưa đường ngắm vào hắn.  Chờ giây

lát khi hắn dừng lại, tôi nhẹ nhàng bóp cò. Hắn đổ gục xuống, tay vung lên. Tôi chạy vòng vèo

như một con ong khỏi ngôi làng, phóng bừa qua những đám cây cối và bụi rậm!

Chạy khoảng800m,  tôi quay lại ngã ba mà tôi đã đứng cả ngày hôm đó. Tôi thấy cách

đó một quãng là chiếc xe đã đến đón tôi trong khi tôi tới ngôi làng.  Không tìm thấy tôi,  chiếc

xe đang quay lại.  Tôi đuổi theo nó. Tôi không dám nổ súng,  điều đó  sẽ làm bọn Đức đang ở

quanh đây chú ý. May mắn cho tôi,  một người ngồi cuối xe đã nhìn thấy .  Họ dừng lại và đón

tôi.

Còn những gì mà tôi nhớ trong những tháng đầu tiên của chiến tranh? Rất nhiều xác

chết của bộ đội và dân chúng nằm dọc những con đường rút lui...  Những cánh đồng lúa bốc

cháy...  Khói đen hoàn toàn che kín bầu trời,  mặt trời chỉ còn thấy được lấp ló. Người ta vẫn

thường chiếu cảnh tương tự những phim chiến tranh và có người bảo rằng đó  không đúng sự

thực. Nhưng tôi xin khẳng định rằng đó chính là những gì đã xảy ra!

Tôi nhớ chuyện trên một cây cầu nhỏ,  trong một chiếc xe bị phá huỷ,  một người lính

gần như bị cắt làm đôi và nửa thân còn sống của anh ta treo trên thành cầu nhờ bộ ruột.  Tôi

nhớ một người lính biên phòng nằm sấp trên vũng máu tuôn ra từ con ngựa chết gần đó. Qua

những bọt khí trên vũng máu tôi có thể nói rằng anh ta còn sống.  Tôi lật người anh lại để anh

có thể thở dễ hơn. Sau đó bác sĩ có đến giúp anh ta không? Không ai biết. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

135

Thị trấn Galats, 1945.

Một lần tôi và người đồng đội suýt bị giết bởi một chiếc xe tăng nhẹ của Đức.  Chúng

tôi được cử đi trinh sát khu vực đóng quân của Đức.  Chúng tôi chạy trốn chiếc xe tăng.  Vì lý

do nào đó  nó  đã không nổ súng,  có thể vì bị che mắt hoặc do nó muốn dùng xích nghiền nát

chúng tôi.  Chúng tôi chạy trên cánh đồng một lúc lâu rồi lọt vào một cánh đồng hoa bia.

Những chiếc cọc đỡ giàn trông rất giống cọc dây điện thoại. Sợi dây treo trên đó khá to so với

dây leo.  Chúng tôi đã may mắn vượt qua cánh đồng,  và trong khi chiếc xe tăng bị vướng vào

những giàn đỡ thì chúng tôi tiếp tục chạy xa.  Đến giờ tôi vẫn ngạc nhiên tại sao khi ấy chân

tôi đã không bị vấp vướng.  Nếu điều đó  xảy ra,  chúng hẳn đã là màn liệm cho chúng tôi rồi!

Bất kỳ ai từng trông thấy các giàn hoa bia hẳn đều hiểu điều tôi đang nói.  Tôi cũng nhớ rằng

những xe bọc thép của ta là những mục tiêu ngon lành cho quân Đức và bùng cháy tựa như

những que diêm. Chúng bị bắn thủng dễ dàng bởi súng máy cỡ lớn của Đức. 

Có ba lần tôi đã thoát khỏi bị bao vây.  Trong hai lần mọi chuyện đều ổn,  và trong lần

thứ ba địch bao vây chúng tôi ở khu vực Kiev- trong khi chạy trốn tôi đã bị thương ở chân vì

một mảnh cối. Tôi bị thương vào chân trái. Mảnh cối cắt đứt bàn chân ngay chỗ dưới các ngón

chân,  làm gãy tất cả các xương ngoại trừ ngón cái.  Đó là tháng10 và chúng tôi đã hành quân

bộ về phòng tuyến của ta suốt1  tháng.  Đồng đội của tôi- những người lính trinh sát cắt rời

chiếc ủng,  lúc đó  đã  nhanh chóng đầy máu,  băng bó  vết thương và  kéo tôi trên chiếc áo

choàng đến một gian nhà kho. Họ tìm ra một bác sĩ, anh ta khâu vết thương và nẹp lại xương.

Anh ta cũng thay băng và cho tôi ít thức ăn, nước uống. Một thương binh khác có thể đi được

ở lại cùng tôi. 

Ngay khi quân Đức tiến vào làng,  chúng đặt loa phóng thanh trên xe,  thông báo rằng

những binh sĩ Nga ẩn nấp ở đây không cần sợ hãi. Chúng hứa hẹn sẽ đảm bảo mạng sống cho

họ.  Người thương binh ở lại cùng tôi quyết định đầu hàng.  Anh ta khuyên tôi cũng làm vậy

nhưng tôi từ chối.  Tôi bảo anh ta giúp tôi trốn vào một đống rơm để quân Đức không tìm

thấy .  Anh ta giúp tôi rồi đi.  Tôi không bao giờ gặp lại anh ta.  Quân Đức liếc nhìn vào bên

trong nhà kho,  bắn một loạt vào nhưng không có chuyện gì. Sau đó  chúng tập trung tù binh

và  chuyển đi.  Tôi nghỉ một lát cho lại sức rồi bắt đầu đi về hướng đông nam,  tới

Dnepropetrovsk,  tạm thời bằng một cái nạng.  May mắn,  thành phố đó  không xa và đó  là quê

hương của tôi. Tôi đã sinh ra ở làng Troitskoe, vùng Dnepropetrovsk, tỉnh Petropavlovsk. 

Tôi có rất nhiều họ hàng ở đây,  mặc dù sau cuộc Nội chiến gia đình tôi đã buộc phải

rời đến Baku để khỏi bị trục xuất và tránh nạn đói.  Họ đã tịch thu tài sản của ông ngoại tôi.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

136

Ông có một nông trại xoàng xoàng và đã rất hổ thẹn khi bị tịch thu tài sản bởi chính những kẻ

nát rượu trong làng mình.  Hiện giờ ông chỉ còn là một người nghiện rượu bét nhè, nhưng vào

thời đó ông từng là “một nhân vật có vai vế”!

Khung cảnh mà tôi đang đi qua rất quen thuộc, tôi hỏi thăm người ta về những họ hàng

của mình.  Nói chung họ đã giúp tôi đến nơi,  mặc dù ban đầu ông tôi thậm chí đã không nhận

ra tôi! Rất khó khăn để ông nhận ra người cháu trai trong vóc dáng trưởng thành và mái tóc

rối bời. Sau đó thân phận của tôi trở nên thú vị vì không ai giao tôi cho quân Đức, kể cả cảnh

sát địa phương,  thậm chí họ đối xử tốt với tôi! Không có quân Đức đóng trong làng,  mặc dù

thỉnh thoảng chúng hành quân qua.  Mỗi khi đó  tôi cố gắng để không phải nhìn chúng.  Chân

tôi đã dần đỡ hơn. 

Tháng10-1943, sau khi vùng này được giải phóng,  một lần nữa tôi gia nhập quân đội.

Uỷ ban quân sự sau khi xem xét vết thương của tôi đã loại tôi khỏi quân chính quy, gửi tôi tới

một khoá học lái xe và sau đó làm trung đội phó trung đội huấn luyện của trung đoàn xe tải số

12. Nhiệm vụ của tôi không chỉ là huấn luyện mà còn cả chở hàng ra mặt trận. chúng tôi được

coi là một đơn vị phụ trợ,  mặc dù với những thùng đạn dược và thuốc nổ thì cũng không gặp

nguy hiểm ít hơn nếu người ta xem xét những lần chúng tôi phải chở chúng tới sát mặt trận

dưới hoả lực pháo binh và không quân Đức. 

Phi công Đức rất cẩn thận.  Khi chúng phát hiện ra điều gì khả nghi,  chúng lượn vòng

bên trên và  xem xét mục tiêu.  chúng có  thể bay qua đầu chúng tôi,  biến mất vào khoảng

không rồi sau đó trở lại.  Tôi có thị giác rất tốt,  có thể thấy chúng từ xe nên trung đoàn trưởng

thường xuyên mang tôi đi cùng.  Nếu tình hình không ổn,  chúng tôi sẽ nhanh chóng dừng xe

và bố trí sao cho trông chúng như là đã bị bỏ lại.  Chúng tôi vứt vài thứ xung quanh đó rồi ẩn

mình ở chỗ nào có thể...  Dù thế nào,  máy bay Đức cũng sẽ lượn vài vòng rồi trở lại,  đôi khi

chúng dùng pháo hoặc súng máy bắn một loạt. 

Theo cách đó,  khi chở hàng cho đơn vị tiền tiêu của phương diện quân Ukraina số2,

tôi đã tham gia chiến dịch Kishenev và sau đó  là chiến dịch Budapest.  Đặc biệt khó khăn là

chiến dịch đánh chiếm Budapest.  Ở đây phải vận chuyển đạn dược thẳng tới các đơn vị tiền

tuyến,  dưới làn hoả lực dữ dội.  Người ta không tặng huân chương cho chúng tôi vì chúng tôi

chỉ là một đơn vị phụ trợ. Nhưng Chúa phù hộ chúng tôi, và chúng tôi đã được nhận tấm huân

chương quý giá nhất- mạng sống của mình!

Ở Romania,  vì phải đi liên tục nên tôi đã tới nhiều thành phố và thị trấn.  Thật ngạc

nhiên là tôi đã nhanh chóng nắm bắt được tiếng Romania,  và sau3  hoặc4  tuần tôi đã có thể

nói chuyện được với người Romania.  Tôi nói tốt đến mức khi đó  người Romania coi tôi là

một thành viên trong bọn họ.  Thỉnh thoảng tôi còn xây dựng quan hệ“thương mại” với đám

dân địa phương.  Nếu tôi phải đi xe không tới chỗ nào đó,  có thể chở giúp ít hàng và những

người Romania trả ơn bằng những thùng rượu đầy. 

Thỉnh thoảng chúng tôi tiến hành tìm thứ gì đó  trong những đống đồ của quân Đức.

Tôi nhớ là đã rất thích những chiếc áo choàng ngụy trang của quân Đức.  Bên trong trắng và

bên ngoài rằn ri.  Người mặc nó sẽ khó bị phát hiện ngoài tuyết hoặc trong tình huống ngược

lại. Người Đức rất giỏi trong lĩnh vực xe cộ và trang bị!

Về khía cạnh con người,  dân Romania khá hiếu khách mặc dù binh lính của họ chiến

đấu chống lại chúng ta.  Còn hạnh kiểm của quân ta,  những người đi giải phóng họ thế nào?

Cũng tùy chỗ này chỗ khác.  Nói chung,  kỉ luật được giữ tốt.  SMERSH đã không ngủ gật.  Kỉ

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

137

luật xuống đột ngột khi họ bắt đầu gửi cả những tội phạm ra mặt trận.  Nhiều hành động trộm

cắp từ cả những quân nhân và dân địa phương lập tức gia tăng và từ nhóm này,  hiện tượng

dedovshina[cảnh binh sĩ này ức hiếp,  bắt nạt những binh sĩ khác,  dựa theo thâm niên phục

vụ] đã mau chóng phát triển. 

Nhiều kẻ tội phạm như vậy, những người được phép chuộc tội trước tổ quốc bằng máu

mình, được bố trí vào trung đội tôi. Nhưng họ không chịu thừa nhận tội lỗi và trong thâm tâm

họ không chịu thay đổi. Sau nhiều ví dụ về trộm cắp và bạo lực, gồm cả những trường hợp tồi

tệ, chúng tôi phải"tái giáo dục" họ bằng cách mà họ hiểu rõ nhất. Sau khi được"tái giáo dục",

tôi không còn nghe thấy trường hợp phạm tội nào nữa trong trung đội.

Chúng tôi không hay va chạm với những đơn vị khác.  Chỉ trong một lần kiểm tra tôi

được thông báo là một người lính của tôi đã bị nện nhừ tử.  Sau khi hỏi tôi biết rằng anh ta

đứng về phía mấy người Romania bị quấy rầy bởi những thủy thủ của Hải đoàn Danube chúng

ta. Đương nhiên, những thủy thủ đó say rượu. Tập trung một nhóm bạn bè, đồng đội cùng với

người lính bị hành hung,  chúng tôi đi tìm đám thủy thủ.  Chúng tôi thấy họ trong một nhà

hàng.  Chúng tôi đã nói chuyện một cách nóng nảy.  Dĩ nhiên,  họ có cả một vốn từ vựng của

thủy thủ để đáp lại.  Bất ngờ một trong bọn họ rút ra một khẩu súng lục.  Một đồng đội của tôi

cố gắng tước vũ khí của tay thủy thủ đó, còn tôi và một đồng đội khác lao tới giúp anh ấy. Bạn

tôi bị bắn vào tay còn tay thủy thủ bị thương vào chân.  Cánh thủy thủ trở nên tỉnh táo hơn

ngay lập tức,  họ đưa người bị thương biến mất về chỗ của mình với sự đe doạ.  Sau đó chúng

tôi được biết họ đã đem sự đe doạ tới những người Romania ở vụ xung đột đầu tiên.  Họ bắn

vào cửa sổ trong đêm.  May thay ,  cửa sổ rất chắc nên không ai trong nhà bị thương.  Cả gia

đình chạy xuống và thấy trần nhà bị đạn bắn thủng. Gia đình người Romania đã rời khỏi vùng

để tránh những phiền phức khác. Chuyện như thế đó. 

Tôi còn nhớ có lần lái xe quanh Budapest và thấy những mảnh xác của một máy bay

Đức bị bắn hạ nhô ra từ tầng trên một ngôi nhà. 

Chụp ảnh cùng những đồng đội (tôi thứ hai tính từ trái sang). Rumania, 1945.

Khi cuộc tấn công thành phố mở màn,  tôi phải sơ tán con cái những nhà ngoại giao ở

sứ quán Italia.  Tôi đưa chúng ra khỏi khu vực chiến sự.  Tôi đặt đứa nhỏ nhất lên cabin và

những đứa còn lại trên thùng xe.  Lúc đó  là mùa đông và vì sợ chúng rét,  tôi trải rơm lên sàn

xe.  Khi chúng tôi đang đi thì  một chiếc "lapotnik"  [biệt danh của Nga đặt cho máy bay

FW-190 của Đức] bay qua,  bắn một loạt súng máy.  Tôi vội lái xe vào bên đường,  dừng lại và

kéo lũ trẻ xuống. Sau đó tôi mở cửa thùng xe và bọn trẻ ngồi trong đó nhảy ra. Tôi nhỡ rõ một

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

138

bé gái khoảng4 tuổi đã bám chặt lấy cổ tôi! Tôi bế nó trên tay .  Chúng tôi nhanh chóng tung

khỏ khô ra xung quanh, cố làm ra vẻ chiếc xe đã bị hỏng rồi chạy tới hàng cây cùng lũ trẻ. Tôi

đang bế bé gái và những đứa khác vây quanh tôi giống như đàn gà con vây quanh mẹ.  Chúng

tôi có thể dễ dàng bị phát hiện trên mặt tuyết và là những mục tiêu ngon lành.

Thông thường mọi người phải chạy tản ra, nhưng trong tình huống này chúng là những

đứa trẻ đang hoảng sợ, thậm chí không hiểu tiếng Nga. May là viên phi công Đức lượn vòng

rất rộng. Máy bay của hắn trở thành một chấm nhỏ trên bầu trời.  Chúng tôi đã ở dưới hàng

cây,  nhưng tôi sợ rằng viên phi công Đức sẽ phát hiện và thương vong là khó tránh khỏi.  Tôi

nằm xuống và bọn trẻ túm tụm xung quanh. Tôi che cho bé gái vẫn đang bám chặt vào cổ tôi.

Tên phi công bắn vài loạt đạn vào chiếc xe và rừng cây nhưng không kết quả gì. Hắn không

phát hiện chúng tôi và không ai bị thương. Chúng tôi đi tiếp cuộc hành trình mà không gặp trở

ngại gì, sau đó  tôi lại quay lại sứ quán để đưa tiếp những đợt khác.  May là không đứa nào bị

cóng giá. Đó là một nỗi lo lớn của tôi, với lũ trẻ, muà đông và chiếc xe. Đôi lúc tôi tự hỏi bây

giờ lũ trẻ ở đâu và chuyện gì đã xảy ra với chúng.

Sứ  quán  Italia  cấp  cho  tôi  một  chứng  nhận  để  cảm ơn  vì  sự  giúp  đỡ.  Tôi đã để tờ

chứng nhận trên mặt cây đàn piano và đi.  Chắc chắn đó là một món quà lớn đáng nhớ,  nhưng

vào thời điểm đó SMERSH có thể bỏ tù bạn vì những lỗi lầm nhỏ,  và tờ chứng nhận đó là từ

một nước phát xít.  Ngoài ra họ còn tặng tôi2 cuốn sách dày viết về lịch sử văn hoá Italia.  Nó

chứa đựng những hình minh họa rất đẹp và tôi đã mang nó theo. Người ta có thể để ý ngay tức

thì. Tôi không muốn xúc phạm tới họ và tôi đã nhận. Rời sứ quán, tôi lo rằng SMERSH sẽ gây

khó khăn cho tôi, vì người Italia đã viết lời đề tặng trong quyển sách. Tôi mang quyển sách về

doanh trại.  Tôi đã phải xé trang sách có lời đề tặng và giấu cuốn sách dưới gầm giường.  Sau

đó đã có người tìm thấy và mọi người đều ngắm chúng với vẻ thích thú. 

Tôi đã ở Bulgaria, Nam Tư, và Áo. Trong một chuyến đi tôi đã thấy họ chở rất nhiều sĩ

quan và binh sĩ ta từ Nam Tư. Nhiều người mặc quân phục và đeo huân chương, nhưng không

có huy hiệu và bị canh gác.  Họ bị bắt vì khi ở Nam Tư đã kết hôn với những cô gái bản xứ.

Đó đã là vào năm1946. 

Ở Vienna tôi dừng lại ở một toà nhà, tư gia của thị trưởng. Cửa sổ bị vỡ và mảnh kính

kêu lạo xạo dưới chân tôi.  Toà nhà bị hư hỏng vì chiến sự.  Trên tường có nhiều tấm thảm

trang trí và những bức tranh lớn. Từ nhỏ tôi đã thích vẽ vời và xem những điều thú vị.  Tôi có

cảm giác đang đi thăm một viện bảo tàng. 

Một lần, ở Budapest, sau khi đã chiếm được hoàn toàn thành phố, tôi đang chở bộ binh

thì bất thình lình một quả lựu đạn phát nổ! Chiếc xe đi trước xe tôi dừng lại,  những người

lính nhảy ra,  ai đó đã bị thương còn người lái xe bị chết vì mảnh đạn.  Kẻ nào đó đã ném quả

lựu đạn từ trên cao xuống,  trên mái nhà. Quân ta nhanh chóng tìm ra hắn,  một tên lính SS.

Thành phố đã hoàn toàn nằm trong tay quân ta, và thay vì rút đi thì hắn tiếp tục chiến đấu. Khi

hắn bắn hết đạn, họ đã bắt được hắn. Trong một phút tức giận, họ tống hắn vào một hầm phân.

Chiến tranh là chiến tranh. 

Dân  Bulgaria  và  Nam  Tư  khá  thân  thiện  với  chúng  tôi.  Thời  gian  đó  ta  hay  đi  qua

những ngôi làng của họ. Họ chặn xe của chúng tôi ở bất cứ đâu và chiêu đãi chúng tôi.  Rượu

của họ rất tuyệt và người dân khá thân thiện. Chúng tôi là những người anh em của họ. Sự thật

là sau đó Staline đã mâu thuẫn với Tito. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

139

Thật thú  vị là  ở nước nào,  tôi cũng nhanh chóng học được ngôn ngữ địa phương.

Trong một hay hai tuần tôi đã có thể tán gẫu với dân địa phương.  Dễ dàng nhất là học tiếng

Romania, vì tôi đã ở đây phần lớn thời gian. Khi tôi trở về, những người Romania quen tôi đã

khuyên tôi ở lại. Tôi biết tiếng của họ và họ hứa sẽ bù đắp lại cho tôi. Nhưng Romania không

phải quê hương của tôi.

"Chiếc xe tải và là bạn chiến đấu của tôi". Thị trấn Silistra, Bulgaria, 1945.

[Đây là một chiếc Mercedes-Bentz L4500S với cabin bằng gỗ].

Tôi giải ngũ tháng 6-1946 với cấp bậc thượng sĩ của trung đoàn xe tải số 15. Tôi đã 28

tuổi. Tôi gia nhập quân  đội năm 1938 khi tôi 20 tuổi. Tám năm tuổi trẻ của tôi đã trôi qua

trong quân ngũ, trong chiến tranh và đấu tranh  để sống sót. Bất kể thế nào, nhiều người đã

kém may mắn hơn tôi. Rất nhiều người đã chết trong chiến tranh !

Tôi có hai khẩu súng lục Đức, một khẩu Walther nhỏ lúc đó thường được gọi là "của

các quý bà" và một khẩu Parabellum. Đó là một khẩu súng rất mạnh, chế tạo tốt, chính xác, có

thể bắn trúng một chiếc mũ sắt ở khoảng cách 100m ! Tôi cũng có một khẩu tiểu liên  Đức

nhưng tôi không thích lắm và đã đổi nó lấy một khẩu súng bắn tỉa. Tôi đã vứt cả 2 khẩu súng

lục khi trở về nhà. Có lẽ nên giữ chúng lại làm kỉ niệm nhưng lúc đó tôi rất muốn về nhà và

không muốn gặp thêm rắc rối nào. Vì thế tôi đã bỏ lại từng khẩu một. Tôi thậm chí còn không

nhớ đã làm gì với khẩu súng bắn tỉa. 

Người ta nói tàu hỏa chở bộ đội sẽ bị khám xét kĩ lưỡng nhưng điều đó đã không xảy

ra. Tôi gần như không mang gì theo người. Có những ví dụ không hay về những sĩ quan  đã

kéo theo những vali to chiến lợi phẩm. Tất nhiên, tôi gửi hành lí về nhà cho những người bà

con, áo choàng hoặc vải dù. Tôi hầu như không có tấm ảnh nào, và chỉ giữ được những tấm đã

gửi về nhà cùng thư. 

Có thời điểm tôi có rất nhiều ảnh, nhưng không lâu trước khi giải ngũ chúng đã bị lấy

cắp  hết.  Tôi để  chúng  trong  xà  cột đựng  bản  đồ  và đặt  trên  cabin.  Chuyện  xảy  ra  khi  tôi

chuyển hàng tới một vùng có rất nhiều kẻ trộm cắp. Chúng gần như tự do ở đây. Khi dỡ hàng

khỏi xe, kẻ nào  đó đã làm tôi sao lãng. Tôi ra khỏi cabin và khi quay lại thì những gì còn lại

trong xà cột đựng bản  đồ chỉ còn là dây buộc. Chúng đã cắt nó bằng dao cạo và chuồn. Tôi

không trông thấy. Chúng lấy đi mọi thứ. Nhưng đối với tôi cuộc chiến vẫn in đậm trong kí ức

trong suốt quãng đời còn lại. Nhiều đêm tôi nằm mơ thấy mình đang tham gia cuộc chiến. 

Câu chuyện được ghi bởi Arkadiy Goncharov, 

dựa theo những hồi ức do cha của ông kể lại.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

140

Soạn thành bài viết: Valeriy Potapov

Viktor Leonov

Tôi nói bằng tiếng Nga với bọn Đức

Hai lần được tặng thưởng Ngôi Sao vàng Anh hùng Liên Xô 

Chỉ huy trưởng đội biệt động Hạm đội Biển Bắc

Chỉ huy trưởng đội biệt động Hạm đội Thái Bình Dương

"Đơn vị của chúng tôi, hoạt động đằng sau phòng tuyến quân địch, luôn phải chống lại

số quân địch đông hơn nhiều lần và đối phương luôn luôn vượt trội chúng tôi về mặt hỏa lực,”

Leonov nói, "Nhưng chúng tôi luôn chiến thắng trong các cuộc chiến tay đôi. Cả bọn Đức lẫn

bọn Nhật đều không thể hành động kiên quyết mạnh mẽ như chúng tôi. Đó là quy luật về tâm

lý: trong một trận chiến, luôn có một bên phải bỏ cuộc.”

Một trong những chiến dịch nổi tiếng nhất của đơn vị Leonov là việc bắt được 3.500 tù

binh và sĩ quan Nhật tại cảng Vonsan, Triều Tiên. 

Đội chúng tôi có 140 người. Chúng tôi hạ cánh hoàn toàn bất ngờ xuống một sân bay

của bọn Nhậvà bắt đầu đàm phán. Mười người trong chúng tôi bị bọn Nhật đưa tới gặp tên đại

tá tại sở chỉ huy. Hắn là chỉ huy trưởng của đơn vị không quân Nhật, và hắn muốn bắt giữ

chúng tôi làm con tin. Tôi tham gia cuộc đàm phán khi cảm thấy rằng đại diện của sở chỉ huy

chúng tôi,  Đại uý chuyên nghiệp bậc 3 Kulebyakin,  đã, như người ta vẫn nói, bị đưa vào thế

kẹt. Tôi nhìn thẳng vào mắt bọn Nhật. Tôi nói với chúng rằng chúng tôi đã chiến  đấu ở Mặt

trận phía Tây trong suốt cuộc chiến, và ĐÃ có  đầy đủ kinh nghiệm để tự đánh giá tình thế

thực tế của mình. Chúng tôi không tới đây để bị bắt làm con tin. Chúng tôi thà chết, tôi nói,

cùng với tất cả những người còn lại ởï sở chỉ huy này. Điều khác biệt duy nhất, tôi bảo hắn ta,

rằng tất cả chúng sẽ chết như những con chuột trong khi chúng tôi sẽ cố gắng để thoát khỏi

đây! Ngay lúc đó Mitya Sokolov, một Anh hùng Liên Xô,  đến  đứng sau lưng chiếc ghế của

tên  đại tá Nhật. Những người khác cũng đã biết phải làm gì. Andrey Pshenichnych khóa cửa

phòng, nhét chìa khóa vào túi mình và ngồi xuống một chiếc ghế. Volodya Olyashin, người

sau chiến tranh đã trở thành một lực sĩ chuyên nghiệp, nhấc bổng Andrey – cùng với chiếc ghế

– và đặt anh ấy xuống ngay trước mặt tên  đại tá. Ivan Guzenkov  đi tới cửa sổ và thông báo

rằng chúng không đến nỗi quá cao, trong khi một Anh hùng Liên Xô khác, Semen Agafonov,

đứng về phía gần cửa và bắt đầu tung tung trong không khí một quả lựu đạn chống tăng (Bọn

Nhật không hề biết rằng quả lựu đạn này đã bị tháo kíp nổ). Viên  đại tá, quên mất mình vẫn

có khăn tay, đưa bàn tay lên lau mồ hôi trán, và một lát sau hắn  đặt bút ký giấy ra lệnh cho

pháo đài đầu hàng. 

Chúng tôi tập hợp 3.500 tù binh thành một đội hình, cứ tám người một hàng. Từ lúc

này chúng hoàn toàn làm theo lệnh tôi. Chúng tôi không có đủ người để áp giải một đội hình

đông như thế, do  đó tôi kéo tên  đại tá và tên tham mưu trưởng của hắn lên ngồi cùng xe với

mình. Tôi nói, “Nếu chỉ một tên lính cố gắng chạy trốn, anh sẽ phải tự mình chịu tất cả trách

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

141

nhiệm...” Đúng lúc đó chúng tôi cũng bắt gặp một nhóm đồng đội đang áp giải khoảng gần

5.000 tù binh Nhật. 

Con sói biển già dặn Viktor Leonov đã được trao tặng Huy chương “Dũng Cảm” sau

trận chiến mùa hè năm 1941, tại đó ông bị thương nặng bởi một mảnh mìn. Ngay sau trận

chiến đầu tiên đó, khi bạn của ông (họ đã cùng nhập ngũ vào một đơn vị) hy sinh, Leonov bắt

đầu suy nghĩ – làm thế nào để mình tiếp tục chiến đấu?

Mùa thu năm 1942 chúng tôi tiến hành một cuộc đột kích vào pháo đài của bọn Đức ở

mũi Mogilny, nơi chúng dùng để theo dõi tàu biển và máy bay của ta. Chiến dịch khởi đầu

không suôn sẻ. Cả sĩ quan chỉ huy lẫn chính trị viên của đơn vị bộ binh yểm trợ sau đó đều bị

ra tòa án binh và hành quyết do tội cẩu thả tắc trách. Hạ sĩ quan bậc 2 Leonov đã dẫn đầu đợt

tấn công của một nhóm nhỏ lính trinh sát. Đợt tấn công thành công, và vị trí hỏa điểm của bọn

Đức bị phá huỷ, nhưng 15 thủy binh cuối cùng bị khóa chặt tại một chốt nhỏ (phần rộng nhất

của  mũi đất  này  cũng  chưa  tới  150  mét).  Bọn  Gebirgsjaeger  của Đức  (lính  sơn  cước được

huấn luyện và trang bị đặc biệt) bao vây họ bằng hai gọng kìm, cắt đứt đường rút bằng hai

khẩu đại liên. Những mỏm đá xung quanh họ bị đạn cối nã liên tục. 

Bọn  Đức vội vã cố gắng kết thúc công việc trước khi trời tối. Một trong những thủy

binh, người biết tiếng Đức,  đã nghe được điều này. Nhưng các thủy binh  đang hết dần  đạn.

Một trong số họ hét lên, “Hết rồi! Chúng ta không thể thoát ra khỏi đây!” – và tự cho mình nổ

tung  bằng  một  quả  lựu  đạn.  Một  người  khác  cũng định  làm  chuyện  tương  tự.  “Đồ  hèn!”

Leonov nói với anh ta. “Đặt quả lựu đạn xuống nếu không tôi sẽ bắn chết anh!”

Chúng tôi bị ghìm chặt bởi hai khẩu súng máy đó, chúng bắn liên tục không ngơi nghỉ.

Tôi quyết định phải làm điều gì đó. Tôi nhảy ra và bắn những viên đạn cuối cùng vào mỏm đá

mà những tên xạ thủ súng máy dùng làm vật che chắn. Tôi hy vọng chúng chúi đầu xuống và

ngừng bắn. Kế đó một trong những người giỏi nhất của chúng tôi, Semen Agafonov lao nhanh

về phía mỏm đá, nằm cách đó khoảng 20 mét. Anh cố gắng nhảy lên trên mỏm đá và đã nhảy

vào đúng giữa bọn Đức! Khi tôi, đang bị thương vào chân, tới được để chứng kiến thì một tên

xạ thủ  đã chết, còn Semen  đang lăn tròn trên mặt đất, vật lộn với tên còn lại. Tôi dùng báng

súng nện liên hồi lên đầu tên Đức. Chúng tôi chiếm được những khẩu súng máy ấy và thoát đi.

Agafonov được coi là một người không biết sợ là gì. Khi được hỏi về chiến công trên,

anh ấy thường cười lớn và trả lời rằng khi anh trông thấy bàn tay của bọn  Đức đang run rẩy,

anh hiểu ngay rằng bọn chúng sẽ bắn trượt. Nhưng khi trò chuyện với các bạn thân, anh ấy thú

nhận rằng khi anh nhận mệnh lệnh của Leonov, anh  đã cho rằng đời lính của mình chắc kết

thúc ở đây rồi... Ai ai cũng đều biết sợ, nhưng cái chính là anh phải hành động thật nhanh và

kiên quyết. 

Sau  đó, Yuri Micheev làm nổ tung một lô cốt của bọn  Đức bằng một chùm lựu  đạn

ném xa và chính xác một cách  đáng kinh ngạc từ khoảng cách 20 mét.  Đó cũng là chùm lựu

đạn cuối cùng của chúng tôi. Trong khi chùm lựu đạn vẫn còn trên không thì Yuri đã hy sinh,

bị một khẩu trọng liên xả ngang người. Nhưng chúng tôi đã vượt được tuyến phòng thủ thứ

hai và lọt qua một hẻm núi để tới bờ biển. Tuyết rơi dày đã xóa hết dấu chân của chúng tôi.

Agafonov đi bọc hậu, anh chỉ còn ba viên đạn trong khẩu súng lục của mình, và súng của tôi

cũng thế... Chúng tôi ẩn mình trong những bụi rậm ven bờ biển. Rất nhiều lần một toán lính

sơn cước Đức (Gebirgsjaeger) đi ngang qua ngay trước chỗ chúng tôi đang náu mình, tay nắm

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

142

chặt đốc dao găm. Chúng tôi phải đợi rất lâu cho tới khi có tàu tới đón. Cuối cùng hai tàu vận

tải tới nơi, nhận ra tín hiệu của chúng tôi và đón chúng tôi ở Mogilny. 

Leonov được phong chức thiếu uý, được chỉ định làm chính trị viên  đơn vị, và sau  đó

là chỉ huy trưởng của đơn vị. Ông nhận Ngôi Sao vàng Anh hùng Liên Xô  đầu tiên của mình

sau chiến dịch quy mô nhất của đơn vị, được tiến hành vào tháng Mười Một năm 1944. Trước

khi chiến dịch tấn công chính ở mặt trận phía Bắc khởi đầu, đơn vị được lệnh phải tiêu diệt cứ

điểm của quân Đức ở một vị trí chiến lược trên Mũi Krestovy. 

Lần  đó chúng tôi không tiến hành khớp  được với giai đoạn canh gác lơ đãng của đối

phương. Ngay vào phút chót, khi chúng tôi chỉ còn 30 hoặc 40 mét nữa là tới được boongke

của bọn Đức thì hệ thống báo động của chúng kêu inh ỏi. Bọn Đức phát hiện ra, nã súng máy

và đại bác vào chúng tôi. Khung cảnh xung quanh đều sáng rực, trong khi trước mặt chúng tôi

là những bãi chướng ngại vật dày đặc hàng rào kẽm gai. Tôi đưa ra mệnh lệnh: mỗi người làm

bất cứ điều gì có thể, phân thành những nhóm nhỏ. Nhưng tôi muốn TẤT CẢ các anh trong

vòng một phút nữa có mặt tại vị trí khẩu đội pháo chỗ kia... 

Ivan Lysenko, nhà vô địch môn đấu vật đến từ Urals và là người khỏe nhất đơn vị, trở

thành người đã cứu chúng tôi tránh khỏi tổn thất nặng nề. Anh giật tung cái cự mã kiểu sừng

hươu đang giữ mớ dây thép gai lên khỏi mặt đất và nhấc nó lên vai mình. Chúng tôi ùa qua lối

thoát hiểm do anh vừa tạo ra. Khi Lysenko đã không thể đứng vững được nữa – thân mình anh

đã bị trúng hơn hai mươi vết đạn – người cứu thương của chúng tôi Alexey Lupov liền tới

giúp anh. (Xin  đừng tỏ ý hoài nghi mỉa mai... anh ấy tới để giúp Ivan giữ vững cái cự mã...).

Cả hai đều hy sinh, nhưng chúng tôi đã lọt tới chỗ  đặt pháo và, sau khi chiếm được những

khẩu pháo, liền dùng chúng nã đạn vào đối phương, bởi chúng tôi nắm rất vững cách sử dụng

vũ khí nặng của Đức. 

Kẻ địch cảm nhận rõ sức mạnh của chúng tôi. Tôi còn nhớ, vào những ngày đầu chiến

tranh, có lần chúng tôi bắt được một tên sĩ quan Đức. Sau đó tôi về vị trí và đã thay đổi quần

áo của mình. Rồi tôi chợt thấy người sĩ quan tình báo của chúng tôi chạy ra khỏi phòng, nơi

họ đang thẩm vấn tên tù binh Đức, và tới nói với tôi: “Thật là một thằng chó chết! Nó không

thèm nói lấy một lời, chỉ cười nhạo chúng ta.” “Nó sẽ phải nói...” Tôi bảo. Tôi quay đi và thay

lại bộ quân phục đã mặc khi tôi bắt sống thằng giặc đó. Tôi bước vào phòng và nhìn thấy tên

Đức đang ngồi bắt chéo chân hút thuốc lá. Tôi nói với người phiên dịch: “Hãy nói với thằng

khốn nạn này (Tôi cho rằng thật ra ông ấy đã dùng một từ có nghĩa mạnh hơn nhiều -Valera)

rằng những vị đô đốc kia sẽ bỏ ra ngoài, và ổn thôi nếu bây giờ họ chưa biết được những gì họ

cần  biết...  bởi  vì  hắn  sẽ  phải  ở  lại đây  một  mình  với  tôi.”  Và  tôi  quay đi  rồi  bước  ra  khỏi

phòng. Thằng Đức lập tức khai ngay... Tôi đã nói với bọn  Đức bằng tiếng Nga, và chúng có

thể hiểu tôi còn rõ hơn là chúng có thể hiểu những người khác nói tiếng Đức. 

Đô đốc Golovko đưa ra một mệnh lệnh - "Chỉ huy đơn vị có toàn quyền tự chọn những

người trinh sát cho riêng mình.” Do  đó người ta không thể chỉ định bất cứ ai vào  đơn vị của

tôi. Tôi có mối liên lạc tốt với bộ phận nhân sự, và ở đó người ta gửi xuống những anh chàng

rất phù hợp với nhiệm vụ. Tôi nói chuyện với họ và theo dõi xem họ phản ứng thế nào với

những câu hỏi của tôi.  Điều chủ yếu  đối với tôi nằm ở đôi tay và ánh mắt của người được

kiểm tra. Khi anh nhìn vào  đôi tay của một người chính là anh  đang nhìn sâu vào thực trạng

tâm lý và nhân cách của anh ta. Tôi cần những người có đôi tay không cầm nắm những đồ vật

trên bàn... luôn sẵn sàng hành động, đồng thời tỏ ra lạnh lùng bình tĩnh... 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

143

Mệnh lệnh đầu tiên của tôi sau khi trở thành chỉ huy đơn vị là chuyển người đại diện

của Uỷ ban Đặc biệt (sĩ quan NKVD) ra khỏi đơn vị. Bởi nếu không thì mọi chuyện có thể sẽ

diễn ra như sau: chúng tôi quay về từ một cuộc đột kích, còn anh ta ngồi ở sở chỉ huy và bắt

đầu dò xét tất cả thành viên trong đội từng người một, hỏi xem những người còn lại đã hành

động thế nào trong trận  đánh. Nếu anh ta muốn biết thì cứ tham gia cùng chúng tôi! Trong

trận đánh mọi người đều bộc lộ rõ bản chất của mình. 

Sau đó tôi ra mệnh lệnh thứ hai. Vào thời điểm đó tôi biết rõ tất cả những kẻ chỉ điểm

trong đơn vị, bởi vì họ  đều tới gạ gẫm tuyển lựa tôi, và tôi đã nói “không” với sự dụ dỗ  đó.

Tôi tập hợp tất cả họ lại và bảo: "Hãy viết lên cấp trên tất cả những gì các anh muốn, cứ nghĩ

ra bất kỳ thứ bệnh hoạn nào có thể tưởng tượng được... nhưng tôi muốn tất cả các anh biến

khỏi đây trong vòng hai mươi bốn giờ.” Đấy là cách tôi đã dùng để tống khứ họ. Sau  đó có

một thành viên của Ủy Ban Quân sự tới nói với tôi, "Họ sẽ sớm bắt giữ anh vào bất cứ lúc

nào”. Tôi trả lời, “Thế anh có mặt ở đây để làm gì?” Anh ta nói, “Họ có thể tự quyết định mà

không cần thông qua tôi...” Bây giờ thì tôi đã biết. Đấy cũng là cách mà chính những kẻ đó đã

đẩy Lunin, sau này trở thành một thuyền trưởng hạm ngầm rất nổi tiếng, vào nhà giam. Tôi

nói, “Tôi không cần anh bảo vệ cho tôi. Cứ cho tôi biết khoảng lúc nào thì việc đó xảy ra – và

thả tôi tới Na Uy, tôi có thể chỉ huy đơn vị của mình từ chỗ  đó. Cứ để họ thử lôi tôi ra khỏi

đấy mà xem!” Anh ta chỉ cười và bảo, “Ồ, anh thật là một tay thích phiêu lưu.” Nhưng mỗi

khi đơn vị cần hỗ trợ, anh ấy luôn giúp đỡ hết sức mình. 

Thật ra, chúng tôi luôn là một đại gia đình. Ví dụ như lần chúng tôi đưa được trung uý

Fedor Shelavin ra khỏi Mũi Mogilny... Anh ấy là lý do buộc chúng tôi phải dừng lại đó; cả hai

chân anh  đều bị thương. Anh  ấy muốn tự bắn vào mình...  để giảm bớt gánh nặng cho  đồng

đội. Nhưng tôi biết – nếu chúng tôi bỏ lại Shelavin, vào lần đột kích kế tiếp sẽ có ai đó nghĩ,

“Thế đấy, nếu chúng ta đã bỏ rơi một sĩ quan chỉ huy bị thương thì trường hợp của mình chắc

chắc cũng vậy.” Nếu ý nghĩ đó rơi vào đầu của một người lính, anh ta sẽ không thể chiến đấu

được. Anh ta sẽ không bao giờ còn là một chiến binh thực thụ nữa. Ý nghĩ đó sẽ hành hạ và

làm anh ngã lòng, bất kể anh có muốn thế hay không. 

Kể từ ngày Leonov trở thành chỉ huy đơn vị cho tới hết cuộc chiến, đơn vị của ông chỉ

có  9  chiến  sĩ  hy  sinh  trong  chiến  đấu  –  7  trong  số  họ  là  tại  hàng  rào  kẽm  gai  trước  Mũi

Krestovy. 

Tôi luôn đau khổ khi để mất đồng đội. Hãy hỏi bất cứ ai mà xem. Họ đều biết rằng tôi

có thể chiến đấu vì bất cứ ai tới giọt máu cuối cùng. 

HỒI ỨC CỦA LÍNH THÔNG TIN

Josef Finkelshteyn

CUỘC CHIẾN VĨ ĐẠI ĐÃ BẮT ĐẦU

Ngay từ dạo mùa xuân 1941, người ta đã có thể cảm thấy hơi thở của chiến tranh đang

tới gần. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

144

Thời gian này tôi đang làm việc tại Học viện Nghiên cứu Leningrad ở vị trí kỹ sư bậc

cao. Tại đây chúng tôi được học về các phương pháp phòng chống không kích. Sau giờ làm

việc, trong sân của Học viện, chúng tôi học cách  đào chiến hào và đeo mặt nạ phòng độc rồi

thử làm việc trong khoảng nửa giờ.  Đó là cách chúng tôi chuẩn bị phòng ngừa một cuộc tấn

công thực sự bằng hơi ngạt. 

Đêm ngày 22 tháng Sáu trời ấm áp và quang đãng. Đang là thời gian làm lễ tốt nghiệp

ở nhiều trường học, tôi đi về nhà sau khi dự một buổi tiệc mừng. Ở buổi tiệc tôi được gặp khá

nhiều thanh niên. Các cô gái thướt tha trong những chiếc áo dài dạ hội màu trắng và giày cao

gót. Những đôi gót giày của họ vui vẻ gõ trên mặt đường nhựa. Không khí yên bình và tĩnh

lặng bao trùm khắp nơi. Có tiếng ai đó ngâm nga giai điệu foxtrot đang thịnh hành “Tại nơi

nào đó  ở Taihiti”... Nhưng chúng tôi còn ở rất xa Tahiti và những tai họa khủng khiếp  đang

dần tiến  đến. Chúng tôi không hề biết rằng cuộc chiến  đẫm máu nhất trong lịch sử nhân loại

đã bắt đầu được vài tiếng đồng hồ. 

Sáng  hôm  sau  tôi  ra  ngoài  mua  thức ăn.  Một đám  đông  đang  bao  quanh  chiếc  loa

phóng thanh gắn trên một cột điện. Tôi nghe thấy giọng nói ngèn ngẹt của Bộ trưởng Ngoại

giao Molotov, "Máy bay Đức đã ném bom những thành phố của chúng ta mà không hề tuyên

chiến.  Đã có những trận chiến ác liệt diễn ra ngoài biên giới. Các chiến sĩ biên phòng anh

dũng của chúng ta đang đánh bại cuộc xâm lăng của quân thù một cách dũng mãnh (ogoltelyi

– không có từ tương tự trong tiếng Việt. Từ này có nghĩa là sự giận dữ không thể kiềm chế

nhưng bộc lộ một cách có chủ  đích. Nó thường  được dùng trong các thông báo tuyên truyền

nhằm mục đích chính trị - ND)." Tôi không còn nhớ chính xác những lời ông nói, nhưng đó

đúng là những gì còn đọng lại trong ký ức của tôi. 

Chúng tôi đã cảm được chiến tranh đang tiến gần từng ngày một từ rất lâu trước khi nó

thực sự bắt đầu, nhưng không ai nghĩ rằng chiến tranh lại nổ ra sớm và diễn ra kéo dài đến

như vậy. Và chúng tôi cũng không thể ngờ sự thất bại của chúng tôi lại liên tục lâu như thế. Ai

ai cũng biết tuyên bố của những vị lãnh tụ sáng suốt của chúng ta, "Chúng ta không cần những

mảnh đất xa lạ, nhưng chúng ta nhất quyết không để mất dù chỉ một phân mảnh đất quê hương

chúng ta.” Chúng tôi đã hát, “Chúng ta sẽ tiêu diệt quân thù trên chính quê hương chúng chỉ

bằng một đòn kiên quyết. Sẽ có rất ít máu  đổ,” Nhưng thực tế đã hoàn toàn khác. Tới tháng

Chín, quân Đức đã xuất hiện ở rất gần Maskva và Leningrad.

Giữa tháng Sáu tôi đã nhận được một thông báo yêu cầu phải có mặt tại trụ sở quân uỷ

(văn phòng tuyển quân - ND)vào cuối tháng Bảy. Tôi không muốn phải chờ cho đến ngày đó

nên đã tới trước vào ngày 23 tháng Sáu và nhập vào hàng người đứng chờ. Không khí rất hỗn

loạn và ồn ào, nhiều người liên tục nguyền rủa. Các đại uý, thiếu tá và trung uý chạy nháo

nhào từ phòng này sang phòng nọ với giấy tờ trên tay. Một sĩ quan cần vụ đọc tờ thông báo rồi

hét vào mặt tôi, "Anh có mù chữ không? Chỗ này có viết rõ ràng khi nào anh cần phải có mặt

ở đây! Đừng làm phiền tôi, về nhà đi!” Tôi trả lời, “Nhưng chiến tranh  đã nổ ra. Tôi nói tốt

tiếng Đức, có thể cho tôi làm thông dịch viên!” Viên sĩ quan cần vụ không thèm nghe lời tôi,

“Đừng nói tào lao nữa! Cút đi!” 

Cha tôi đã bị động viên ngay từ tuần đầu tiên của chiến tranh. Mẹ và tôi đi tiễn ông tại

ga Varsava (Một trong những ga  đường sắt chính ở Leningrad – ND). Dàn kèn  đồng đang

chơi, các em thiếu nhi hát bài “Hãy mau quay về với chiến thắng”. Rất nhiều người trong số

họ, bao gồm cả cha tôi, không bao giờ còn quay về nữa. Đối với ông, đó là một chuyến đi vào

cõi hư vô. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

145

Bức thư cuối cùng chúng tôi nhận  được từ ông có  đề ngày mùng 8 tháng Chín năm

1941. Ông viết, "Anh  đã đạt được nhiều tiến bộ  đáng kể. Anh  đã học cách chơi domino và

thực hành phẫu thuật điêu luyện.” Chúng tôi không bao giờ được nhận lá thư kế tiếp. Chúng

tôi đã phải trải qua biết bao nhiêu chờ đợi mà không hề biết chuyện gì đã xảy ra. Mỗi lần hỏi

thăm chúng tôi đều nhận  được những câu trả lời như nhau, “Anh ta đã mất tích trong chiến

đấu.” Sau cùng, vào cuối tháng Mười Hai năm 1941, chúng tôi nhận được một lá thư từ người

đàn bà đã làm việc chung với cha. Bà viết rằng ở gần thành phố Staraya Russa bệnh viện của

họ đã bị ném bom và cha tôi đã bị giết bởi một mảnh bom. Không ai khác ngoại trừ cha tôi bị

chết. Người cha đáng thương của chúng tôi thật không may. Chúng tôi không cách nào tìm

được mộ của ông, thậm chí chưa chắc mộ ông còn tồn tại. 

Mọi người đều chờ đợi được nghe bài diễn văn của Stalin. Cuối cùng, vào ngày mùng

3 tháng Bảy ông cũng đã phát biểu trên radio.  Đó đã là ngày thứ 12 kể từ khi cuộc xâm lược

bắt đầu và quân thù đã chiếm được một phần lãnh thổ rộng lớn của chúng ta. Ông bắt đầu bài

diễn văn của mình với từ “Hỡi các anh chị em”. Trước kia ông ta không bao giờ phát biểu với

nhân dân bằng cách nói thân mật như vậy. 

Ngay từ đầu tháng Bảy 1941, chính phủ  đã cho thông báo sự thành lập của Đội quân

Tình nguyện. Ai cũng có thể tham gia tổ chức này, thậm chí kể cả những người không thể

phục vụ thường xuyên hoặc những người đã bị rút khỏi danh sách nhập ngũ vì có những khả

năng đặc biệt (tôi cũng nằm trong số này). Người sĩ quan tuyển quân ghi tên tôi vào một sư

đoàn dân quân dự bị mới thành lập, chỉ huy bởi những hạ sĩ quan và những người đã từng

nhập ngũ. Số người đăng ký trong danh sách của sư đoàn chỉ đủ để lập thành một trung đoàn

duy nhất. Những sĩ quan thừa lại, bao gồm cả tôi, được gửi tới một trung tâm huấn luyện dự bị

đặt tại một trường học trên đảo Krestovsky. Chúng tôi cùng học chung với những nữ y tá đang

gần kết thúc khóa học của mình.  Đang trong thời chiến, mọi chuyện đều  được tha thứ, do đó

bạn có thể dễ dàng hình dung điều gì đã xảy ra nơi đây.

Mỗi ngày chúng tôi đều chờ đợi để nghe thấy tin tức về cuộc tổng phản công của quân

đội ta, nhưng chúng tôi đã phải đợi một thời gian thật dài. Vào đầu tháng Tám một sĩ quan của

đơn vị thiết giáp nọ xuất hiện tại sư đoàn chúng tôi. Anh ta tới để hỏi xem những ai đã từng

làm quen với thao tác trên máy vô tuyến của xe tăng. Khi còn ở trong khóa huấn luyện quân

sự dự bị năm 1939, tôi đã từng học chúng và tôi cho rằng mình có thể làm được những gì anh

ta yêu cầu. Nhưng mong ước được thực sự tham gia chiến  đấu của tôi cuối cùng vẫn không

thành hiện thực. Một lần nữa tôi lại bị đưa vào đơn vị dự bị, có  điều lần này là một đơn vị xe

tăng dự bị. Tôi trở thành trung đội trưởng trung đội thông tin của cả một trung đoàn xe tăng

hạng nặng đóng tại Đại học Bách khoa Leningrad. 

Tới đầu tháng Chín bọn Đức đã chiếm được Shlisselburg, cắt đứt mối liên lạc đất liền

giữa Leningrad và phần còn lại của tổ quốc.  Đã có rất nhiều cuốn sách mô tả về nạn  đói, cái

giá lạnh và những hành động anh hùng của người dân thành phố bị bao vây. Tôi không đủ khả

năng để viết thêm điều gì khác mới mẻ hơn. 

Cháu gái tôi, Natasha, được tản cư tới Tashkent cùng với nhạc viện mà cháu  đã nhập

học vào mùa xuân. Mẹ tôi cũng sớm nhập cùng họ sau đó. Chín người trong số những họ hàng

thân thiết của tôi ở lại Leningrad trong vòng vây. Chỉ còn hai trong số họ, dì Sonia và anh họ

Victor của tôi, là còn sống. Những người còn lại đều đã chết vì tình trạng loạn dưỡng gây bởi

sự thiếu ăn. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

146

Tôi bắt đầu viết một cuốn nhật ký từ những ngày đầu của chiến tranh. Nó đã cùng theo

tôi suốt cuộc chiến tranh trong cái ba lô quân dụng. Lúc này tuy trông thật sờn nát tiều tuỵ

nhưng tôi vẫn giữ được nó. Dưới đây là vài đoạn trích trong cuốn nhật ký đó. 

Ngày 17 tháng Tám, 1941

Đã là ngày thứ 56 của cuộc chiến tranh, và là ngày thứ 47 trong đời lính của tôi. Tôi đã

đăng  ký  vào  Sư  đoàn  xe  tăng  Dự  bị  số  12,  đóng  tại  khuôn  viên  của Đại  học  Bách  Khoa

Leningrad. Tôi là chỉ huy trưởng trung đội thông tin với chỉ một chiếc điện  đài đã hỏng, một

chiếc 71TK.  Đại diện của các đơn vị quân  đội đôi khi tới đây và chọn những người đã từng

tham gia chiến đấu để đưa tới những đơn vị ngoài mặt trận. Thật đau khổ khi phải nghe những

thông báo về các thành phố của chúng ta đang rơi vào tay quân thù. Bọn  Đức tiếp tục tiến

quân nhanh chóng vào sâu trong lãnh thổ nước ta. 

Ngày 10 tháng Chín

Đã là ngày thứ hai liên tiếp bọn Đức ném bom dữ dội xuống Leningrad. Bầu trời đêm

sáng rực bởi những ráng lửa cháy. Kho Bodaevsky, chứa những nhu yếu phẩm cung cấp cho

người dân Leningrad, đang bốc cháy. Khi tiếng còi báo động không kích vừa cất lên, ban đầu

tôi không cách nào thúc được mọi người tới trú trong những chiến hào tránh bom. Thế rồi một

quả bom nổ thật gần đến nỗi kính trên các cửa sổ vỡ tan. Sau đó, tất cả mọi người đều ba chân

bốn cẳng chạy tới các chiến hào. Quân Đức đã tiến tới sông Dnepr và chiếm được Kiev. Đêm

đó tôi mơ thấy những quả táo Antonov to và ngọt ngào. Chúng thật lớn, mọng nước và ngon

lành. Tại sao tôi lại có giấc mơ như thế nhỉ? 

Mùng 1 tháng Mười

Bọn Đức đã vượt qua Pushkin và đang tiến tới Pulkovo. Trạm thiên văn Pulkovo đang

bốc cháy. Trong suốt nhiều ngày trời bọn chúng tấn công Leningrad bằng đại bác tầm xa. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

147

Sáng nay chúng tôi được chứng kiến cuộc hành hình những kẻ đào ngũ tại khu nhà

máy bỏ hoang gần  Đại học Bách Khoa. Vụ xử được thực hiện như một lời răn đe dành cho

chúng tôi. Chúng tôi đứng thành hàng để quan sát vụ hành hình cho rõ hơn. Có ba kẻ đào ngũ,

tất cả đều là thành viên một tổ lái tăng trong đại đội chúng tôi. Hai người trong bọn họ  đội

pilotka (mũ vải quân  đội - ND)và người còn lại đội chiếc mũ của lính xe tăng. Cả ba đều lộ

vẻ đờ đẫn trên khuôn mặt. Có lẽ họ đã nói xong lời vĩnh biệt với cuộc đời. Họ bị cởi bỏ quần

áo và đứng trong tuyết với độc đồ lót của mình. Đó là đợt tuyết sớm trong năm nay. Họ đứng

đó, chờ một huyệt mộ đang được đào ngay cạnh họ. Họ đã chạy khỏi mặt trận, bỏ lại xe tăng

của mình. 

Tiểu  đội hành quyết tới dàn ra phía trước mặt họ. Người lính  đội chiếc mũ lính tăng

lấy tay mình che mắt lại. Người ta bước tới gần và kéo tay anh ta xuống. “Bắn vào bọn phản

bội tổ quốc,” người sĩ quan chỉ huy hô to. Máu vọt ra từ mặt họ và tất cả bọn họ ngã xuống.

Có hai người vẫn còn  động đậy. Một sĩ quan NKVD bước tới và bắn vào  đầu hai người đó

bằng khẩu súng lục của mình. 

Quân thù  đã xuất hiện ở Ligovo, cửa ngõ thành phố Leningrad. Pháo kích  đã trở nên

quen thuộc tới nỗi không ai thèm chạy tới hầm trú ẩn  để tránh nữa. Khi tiếng còi báo  động

không kích cất lên, một lần nữa rất khó mà bắt được binh lính của tôi vào trú trong chiến hào.

Tất cả nhân viên của bộ chỉ huy đều được phát một phiếu thực phẩm để tới ăn tại căn tin chỗ

chúng tôi. Doanh trai không được sưởi ấm. Những chiếc chăn mỏng và áo khoác của chúng

tôi không thể chống nổi cái lạnh. Một anh chàng khéo tay đã tự chế ra một chiếc lò sưởi nhỏ.

Chúng tôi dùng gỗ lấy từ những công trình bị trúng bom gần đó để làm củi đốt. Chúng tôi đốt

chiếc lò suốt 24 giờ trong ngày, nhưng trời lạnh tới nỗi điều đó cũng không giúp được gì mấy. 

Tôi được phép về thăm gia đình trong hai mươi bốn tiếng đồng hồ. Khu vực nhà máy

Putilovsky đã bị trúng bom và hai mươi hai người vừa trở thành vô gia cư tới trú tại căn hộ

chúng tôi. Anh Mark của tôi và tôi nấu súp bằng cách đun chín món rong biển khô. Mẹ chúng

tôi thường bỏ món đó vào nước tắm để giúp tăng cường sức tỉnh táo. Giờ đây chúng tôi dùng

rong biển để đổ đầy dạ dày và dường như chúng khá ngon miệng đối với chúng tôi. 

Trẻ em trong thành phố Leningrad đang được sơ tán. Chỉ còn một con đường duy nhất

để đi từ Leningrad về hậu phương, băng qua Hồ Ladoga. Tất cả các tuyến đường sắt và đường

bộ dẫn tới những vùng đất của ta đều bị cắt đứt. Phía Nam và phía Đông hiện bị bọn  Đức

phong tỏa, còn về phía Bắc là bọn Phần Lan. Ngày hôm qua em trai mẹ tôi, chú Naum, cùng

gia đình của chú đã vượt qua Hồ Ladoga trên một chiếc xà lan. 

Hoạt động của máy bay Đức ngày càng leo thang. Bầu trời sáng rực. Viện Hóa học

Ứng  dụng  và  chiếc  vòng  lượn  cho  thiếu  nhi  chơi  đang  bốc  cháy.  Quân  ta đã  phải  rút  bỏ

Odessa. 

Ngày 23 tháng Mười

Một bản thông báo mới của TASS cho biết “đây là ngày thứ năm của những trận chiến

đấu ác liệt tại khu vực Mojaysky, Maloyaroslavsky và Kalininsky." Quân  Đức đang rất gần

Matskva. Tướng Zhukov  đã được chỉ định làm chỉ huy trưởng của toàn thể mặt trận chống

Đức. Một bức thư nữa của tôi gửi cho cha đã bị trả về. Tôi rất lo, “Không biết chuyện gì đã

xảy ra với cha?” Tôi muốn tin rằng ông đã bị chuyển sang một sư đoàn khác.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

148

Khi còn ở trong thành phố, tôi đi tới một cửa hàng, chỉ để ngắm chút ít. Khi tôi đứng

đó, một người đàn bà béo lên cơn kích động. "Tại sao các anh lại bày đồ ngọt ở tủ hàng? ‘Mẹ

ơi, mua cho con một chiếc kẹo’ – những đứa con của tôi kêu khóc. Đám bán hàng các anh có

lẽ được tọng đầy mồm đồ  ăn thức uống, nhưng các anh lại không chịu bán kẹo cho một đứa

trẻ chỉ vì không có phiếu!?!” Bà ta la lớn và chìa cho người nhân viên bán hàng cái kukish (cử

chỉ của bàn tay biểu lộ sự lăng mạ - ND). Một ông già có bộ mặt hốc hác và những đầu ngón

tay ám khói thuốc vàng khè ủng hộ bà ta, “Đúng đấy, tôi không cách nào mua được diêm mà

không có tem phiếu. Chúng ta cứ đập vỡ cửa kính và lấy đi thôi!” Nhưng nào ai dám làm thế.

Nếu họ thực sự làm điều họ đã dọa, họ sẽ bị xử bắn ngay lập tức. 

Thức ăn trên bàn ăn của chúng tôi ngày càng trở nên tệ hơn. Chúng tôi chỉ có 75 gram

bánh mì cho mỗi bữa sáng và bữa tối, đôi lúc có thêm một mẩu phômai hay cá nhỏ, và trà với

đường. Vào bữa chính chúng tôi nhận được một đĩa xúp loãng và 200 gram bánh mì.  Đôi khi

có thêm một nồi súp đậu. Tôi không thể ngờ rằng món súp đậu đó có thể ngon như vậy. Tôi đã

rất yếu, rất chật vật tôi mới leo được lên thang gác. 

Những trận  đánh ác liệt tiếp tục diễn ra gần Matskva. Tôi gửi một lá đơn xin được

chuyển tới một đơn vị ngoài mặt trận lên sư đoàn trưởng của mình. Ông ta không chấp nhận

và xua tôi đi. Quân ta đã phải rút khỏi Stalino  (Donetsk, thành phố ở miền Nam Ukraine –

ND). Năm mươi ngàn tên Đức bị giết tại đấy. Mọi người nói, ‘chúng ta đã giết được hàng

ngàn tên, thế nhưng chúng vẫn  đang tiến công’. Khắp nơi mọi người đều nói về chuyện thực

phẩm. 

Ngày 7 tháng Mười Một

Hôm nay là lễ kỷ niệm Cách Mạng Tháng Mười. Hôm qua, nhân ngày lễ, chúng tôi

được cấp mỗi người nửa lít rượu vang. Chúng tôi uống rượu giữa một trong những đợt báo

động không kích. Hôm nay ở đây có một cuộc “diễu hành”. Chúng tôi diễu quanh  Đại học

Bách Khoa. Binh lính hỏi xin kẹo, hệt như lũ trẻ nhỏ. Vẫn chưa có tin tức từ cha tôi trong một

thời gian dài. Tôi rất lo không biết hiện cha như thế nào. 

Tôi phải trực tại nhà bếp và làm thân với người đầu bếp. Tới đêm thì tình bạn giữa

chúng tôi đã trở nên thắm thiết. Ngày hôm sau anh tôi tới thăm và cô ấy tặng cho anh một nồi

súp khi tôi lên tiếng đề nghị cô. 

Trang nhất tờ Pravda (Sự Thật) Leningrad hôm nay có viết, “Leningrad  đang bị bao

vây. Mọi người không thể trông chờ việc cải thiện vấn đề thực phẩm cho tới khi vòng vây của

quân thù bị phá vỡ.”

Hôm qua đã có lời kêu gọi những người tình nguyện tham gia vào một sư đoàn đánh

phá vây. Chỉ có mười người được chọn trong đơn vị của tôi. Tôi không được chấp nhận bởi

tôi vẫn chưa từng tham gia chiến đấu. 

Ngày 14 tháng Mười Một

Đêm qua tại đây có ba cuộc báo động không kích. Một quả bom nổ ở đâu đó rất gần và

ngôi nhà lắc lư như một gã say rượu.  Đó là một đêm không trăng êm ả. Quân  Đức đang bắn

lên trời những quả pháo sáng treo lơ lửng nhờ những chiếc dù. Chúng chiếu sáng trời đêm tựa

như đang ban ngày. Dường như tuyết đang có màu xanh, bóng cây trông như những con nhện

khổng lồ đang duỗi những chiếc chân của chúng tới nơi chiến hào chúng tôi đang ngồi. Các xạ

thủ phòng không cố gắng bắn hạ những chiếc dù pháo sáng. Các luồng đạn,  đỏ, xanh lam và

xanh lục, rạch ngang dọc bầu trời. Trông thật kỳ diệu và tuyệt đẹp như đang ở trong khu vườn

Gassnardon (dinh thự do chính phủ quản lý, mở cửa cho công chúng – ND). 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

149

Vào tám giờ sáng tiếng còi báo  động không kích lại vang lên. Bên trong chiến hào

lạnh lẽo và ẩm ướt. Chân cẳng của chúng tôi lạnh cóng. 

Chính uỷ sư đoàn đã hứa sẽ giới thiệu đơn xin của tôi vào lực lượng quân nhảy dù. Tôi

đang lo rằng mình lại bị từ chối lần nữa. Khẩu phần bánh mì hàng ngày của chúng tôi đã bị

giảm xuống còn 300 gram. Đây là thứ thực phẩm chính của chúng tôi. Người ta nói rằng loại

bánh mì này được làm với nguyên liệu chứa tới 40% là mạt cưa. 

Có tin đồn là một khẩu đại bác bí mật đang di chuyển từ vùng này sang vùng khác để

bắn vào Leningrad. Những người tình nguyện trong sư đoàn chúng tôi cố gắng tìm ra nó. Họ

cho rằng đã xác định  được nó tại Công viên Udelniy, sau đó lại bảo tìm thấy tại chỗ này chỗ

khác. 

Hiển nhiên những người tình nguyện kia đã bị ảo giác vì đói. 

Ngày 16 tháng Mười Một

Những đợt oanh tạc ác liệt cứ lặp lại ba đêm một lần. Binh lính dưới quyền tôi chật vật

mới tới được chiến hào. Tất cả bọn tôi đều trở nên bị ám ảnh bởi thuyết định mệnh. Có người

đã nói, “Người có số bị treo cổ sẽ không chết đuối, không ai thoát khỏi số kiếp của mình, tựa

như trong một giấc ngủ say.”

Một mệnh lệnh được ban ra: “Mọi người đều phải ngủ trong trang phục sẵn sàng. Khi

có không kích mọi người đều phải mau chóng chạy tới chiến hào trú ẩn của mình.” Hôm qua

tôi có mặt trong thành phố và tới thăm nơi làm việc cũ của mình. Thức ăn là điều duy nhất mà

người ta bàn tới. 

Ngày 6 tháng Chạp

Anh tôi đã bán  đứt cây đàn piano của chúng tôi với giá rẻ mạt. Anh ấy cũng đã bán

những đồ gỗ dùng trong phòng ăn, cái áo khoác lông cáo của cha và những đồ vật khác đã

từng có mặt trong một phần cuộc đời chúng tôi từ khi tôi còn là một đứa bé. Tôi còn nhớ cha

tôi đã mặc chiếc áo khoác lông đó khi ông từ nhà đi thăm các bệnh nhân của mình. Giờ ông

đang ở nơi nào? Điều gì đã xảy ra cho ông? Tốt nhất là hãy nghĩ về việc làm cách nào giúp đỡ

những  người  thân  của  bạn  hơn  là  nghĩ  về  tất  cả  những  chuyện  linh  tinh  đang  xảy  ra  xung

quanh. 

Một gã con buôn chợ đen tới để mua những món  đồ trong nhà chúng tôi. Hắn nói,

“Tôi là một trong những bệnh nhân cũ của cha các anh, do đó các anh nên để giá thấp cho tôi,

nhân mối quan hệ quen biết xưa kia.” Cái thứ lập luận gì mà lạ lùng? Hắn thử đội chiếc mũ

lông của cha tôi và ra ngắm trước tấm gương. Tôi đã nói “Cái mũ thật vừa với ông” thay vì

làm điều tôi thực sự mong muốn là đấm vào mõm hắn và đá hắn ra ngoài. 

Vẫn không có thư gì của cha. Tôi vẫn chưa nhận  được hồi âm từ đề nghị được gửi ra

mặt trận làm thông dịch viên của mình. 

Ngày 10 tháng Chạp

Trời  lạnh  20  độ  âm  và  có  gió  mạnh.  Quân  đội  vẫn  được  cho  ăn  thứ  gì đó,  nhưng

thường dân  đang chết dần vì đói. Họ ngã xuống như những chiếc lá vào cuối thu. Hôm qua,

tôi đã nhận  được giấy phép cho về thăm nhà trong hai mươi bốn giờ. Tôi đã hứa với tham

mưu trưởng là sẽ mang tới một chiếc máy hát từ nhà mình. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

150

Anh Mark và tôi đã phá chiếc bàn nhỏ mà trước kia tôi và đứa cháu Natasha thường

cùng ngồi làm bài tập của mình.  Đó là một chiếc bàn màu trắng tuyệt đẹp. Mark và tôi cùng

tắm trong một chiếc chậu tắm, mặt đối mặt. Nước tắm được đun bằng củi từ chiếc bàn.  Đó

không phải là tắm mà là đang hưởng thụ trên thiên  đường. Tôi đã không tắm trong suốt một

tháng nhưng, tạ ơn Trời, vẫn không có rận. Tới buổi chiều anh tôi, bạn của anh là Igor Mukhin

và tôi tất cả cùng ngồi quanh chiếc lò sưởi nhỏ trong đó phần còn lại của chiếc bàn đang cháy.

Chúng tôi uống cà phê làm từ rễ cỏ rang không pha đường và bàn tán với nhau về thức ăn và

tình hình ngoài mặt trận. 

Bọn  Đức đã tập trung 31 sư đoàn bộ binh, 10 sư đoàn xe tăng và 7 sư đoàn cơ giới

quanh Matskva. TASS thông báo, “Quân ta đã tiến hành một đợt phản công và đẩy lùi quân

Đức từ 50 tới 100 kilômét khỏi Matskva.”

Ngày 12 tháng Chạp

Nhật Bản bất ngờ tấn công vào hải quân Mỹ. Thiết giáp hạm "Prince of Wales" và một

tuần dương hạm loại "King George" bị đánh chìm. Lực lượng Nhật đã đổ bộ lên Philippines

và Malaysia. Mọi người đều tin rằng chúng ta sẽ sớm tuyên chiến với Nhật Bản. Quân  đội ta

đã giải phóng thành phố Yeltz. Gần Matskva 30,000 lính  Đức và 1,500 xe tăng bị tiêu diệt

trong các trận chiến. Vẫn không có tin tức gì về cha tôi. 

Ngày 20 tháng Chạp

Ngày 17 tháng Chạp tôi được tin là một trong những đơn xin của tôi đã được chấp

nhận và tôi được nhận vào  Đại đội Thông tin dự bị. Tôi đã được chuyển từ lính thông tin

thành một điện đài viên thuộc lực lượng thiết giáp và giờ lại trở thành lính thông tin lần nữa. 

Tôi gửi một điện tín tới người thân của mình ở Tashkent, chúc họ một Năm Mới 1942

Hạnh phúc. Điều gì đang chờ đợi chúng tôi trong tương lai? Tại đâu và khi nào chúng tôi sẽ

gặp lại nhau? Khi đó biết ai còn sống và ai đã mất đi? Chỉ có Chúa mới biết điều đó. 

Ngày 21 tháng Chạp

Đã là ngày thứ ba của tôi tại nhiệm sở mới. Tại đây tôi gặp lại rất nhiều bạn cũ từ hồi ở

Học viện Truyền dẫn Điện và cả một anh bạn cùng học trường "Petershul" tên là Karlin. Cậu

ta bảo tôi rằng đơn vị tình báo của Phương diện quân đang tuyển điện đài viên biết tiếng Đức.

Ngay lập tức tôi gửi hai báo cáo tới người phụ trách và tới đơn vị tình báo của Phương diện

quân. 

Người ta kể rằng còn lại rất ít thực phẩm trong các cửa hàng tại Leningrad. Rất nhiều

người đang chết dần vì đói. Họ  được mai táng trong những ngôi mộ tập thể, có người được

liệm trong bao, có người thì không. Không có gỗ để làm áo quan. Rất nhiều người chết ngay

trên đường phố. Đội mai táng thu nhặt họ vào sáng sớm và đưa tới một nghĩa trang tập thể. Do

mùa đông lạnh lẽo đến sớm nên mặt đất bị đóng băng rất sâu. Mất khoảng từ 300 tới 500 rúp

để thuê người đào một huyệt mộ. 

Mark tới thăm tôi. Anh ấy trông rất tiều tụy. Những vết loét xuất hiện trên mặt và cánh

tay anh do đói. Anh kể tôi rằng anh đã đến thăm chú Naum trong bệnh viện. Bệnh tim của chú

đang nặng thêm do tình trạng loạn dưỡng. Chú ấy nói với Mark, “Chúng ta hãy cùng nói lời

Vĩnh biệt với nhau.”

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

151

Một lần nữa tôi lại viết báo cáo cho đơn vị tình báo của Phương diện quân để xin được

nhận vào làm thông dịch viên trong quân đội trực chiến. Trời rất lạnh, tay và chân tôi đều lạnh

cóng. Doanh trại đã từ lâu không còn được sưởi ấm. 

Ngày 30 tháng Chạp

Hôm qua tôi về thăm thành phố. Hệ thống xe điện không còn hoạt động nữa. Không

còn chút nhiên liệu nào. Mặc cho chiến tranh, một vài nhà hát vẫn còn hoạt động. Họ diễn

những vở kịch hoàn toàn không liên quan gì tới chiến tranh – vở "Cyrano de Bergerac" và "Bà

Kamelias" tại Nhà hát Leninsky Komsomol; vở “Ba người lính Ngự lâm” tại Nhà hát Ca nhạc

Hài kịch; và vở “Một người chồng lý tưởng” ở Nhà hát Radlov. Phần lớn các nhà hát đều  đã

đóng cửa. 

Người đại diện của Bộ chỉ huy Phương diện quân lại tới và ghi vào sổ tay của mình là

anh ta sẽ đăng ký tôi vào đơn vị của anh ta làm thông dịch viên. Cái lạnh ngoài trời hiện đang

khoảng 30 độ âm. 

Trong Tiểu đoàn Tình báo vô tuyến Đặc biệt 345

Đáng tiếc đây là tờ cuối cùng trong quyển nhật ký của tôi. Sau một thời gian dài, một

trong những đề nghị của tôi được chấp thuận và tôi được đưa tới Tiểu đoàn Tình báo vô tuyến

Đặc  biệt  345.  Tôi đã  phục  vụ  trong  tiểu  đoàn  này  bốn  năm  (từ  1942  tới  1945).  Nhiệm  vụ

chính của tôi là nghe trộm những bức điện radio cấp tiểu đoàn và sư đoàn Đức. Đôi khi chúng

phát đi những bức điện khá quan trọng giữa trận  đánh mà không dùng mã khóa. Chúng tôi

phải nghe chúng trong các chiến hào ngoại trận  địa bởi sóng của các máy vô tuyến  đó không

phát được xa quá 1 km. 

Vào ngày mùng Hai tháng Giêng tôi tới được tiểu  đoàn. Tiểu  đoàn trưởng –  đại uý

Friedman lưu ý tôi, "Chỗ này có khá nhiều các cô gái trẻ xinh  đẹp.  Đừng tìm cách ve vãn họ

nếu không muốn bị sa thải.” Đúng là có rất nhiều cô gái 16 - 18 tuổi xinh xắn dễ thương đang

phục vụ tại đây. Tất cả bọn họ đều tốt nghiệp từ những khóa hiệu thính viên vô tuyến và được

động viên từ hồi đầu chiến tranh. 

Ngày mùng Năm tháng Giêng tiểu  đoàn của tôi vượt qua Hồ Ladoga đang đóng băng

bằng xe tải để tới Phương diện quân Volkhov. Chúng tôi được thông báo, “Hãy sẵn sàng để

nhảy ra khỏi xe bất cứ lúc nào. Ở đây có rất nhiều hố trên mặt băng mà xe tải có thể lọt vào.”

May mắn thay mọi việc đều đã kết thúc tốt đẹp. Và không cần phải nhảy khỏi chiếc xe tải. Khi

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

152

chúng tôi tới được bờ hồ bên kia, tôi đổi hai bao thuốc lá từ khẩu phần chỉ huy của bản thân

để lấy nửa cân bánh mì. Tôi không thể kìm lại được và ăn nó ngay lập tức. 

Câu chuyện chi tiết về những năm tháng gian khổ không thể nào quên  đó, về cái chết

của các bạn tôi và về những dặm đường chiến tranh  đằng đãng, tôi xin  được kể vào một dịp

khác. Đó là một câu chuyện quá dài để kể ra ở đây. 

Josef Finkelshteyn

PHÁO HOA MỪNG NGÀY HỘI

Josef Finkelshteyn

Khu vực của chúng tôi đang trải qua một trong những ngày tạm yên tĩnh. Tờ báo quân

đội viết, “Mặt trận Volkhovsky vẫn yên tĩnh”, tựa như tiểu thuyết của Remarque “Mặt trận

Phía Tây vẫn yên tĩnh”. Trong những ngày tháng quân ngũ như thế bạn thường nghĩ: “Người

ta đang bắn đấy, nhưng không sao đâu. Ai mà biết được mình có bị trúng hay không, điều đó

hoàn toàn phụ thuộc vào số phận.”

Đó là dịp Giáng Sinh năm 1943. Tôi đang phục vụ trong Tiểu đoàn Trinh sát vô tuyến

345. Tiểu  đoàn chịu trách nhiệm tìm hiểu tình hình của các tiểu  đoàn, sư đoàn và tập  đoàn

quân của Đức bằng cách liên tục lắng nghe các bức điện vô tuyến của địch. 

Hạ sĩ Nika Grigoriev, người phụ tá trung thành của tôi, và tôi ngồi nghe lỏm những

buổi chuyển phát vô tuyến của các tiểu đoàn và sư đoàn Đức bằng thiết bị vô tuyến bắt được

của địch.  Đôi khi chúng tôi bắt được những thông tin rất quan trọng, bởi trong lúc chiến  đấu

chúng thường phát tin mà không dùng mã khóa. Bộ thiết bị radio có phạm vi hoạt động chỉ

khoảng một kilômét, do đó chúng tôi phải bố trí nó ngay gần chiến hào ở tuyến đầu. 

Nika và tôi tới được vị trí trung đoàn của sư đoàn 44 vào chiều ngày 29 tháng Mười

Hai. Khi bước vào trạm quan sát của trung đoàn trưởng, chúng tôi đã rất mệt và khắp người

lấm  lem.  “Hãy  tận  tình  giúp  đỡ  thiếu  uý  Finkelshteyn  hoàn  thành  nhiệm  vụ  quân  sự  quan

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

153

trọng của anh ta.”,  đó là mệnh lệnh của sở chỉ huy mà tôi chuyển cho viên đại uý có bộ mặt ủ

rũ, râu ria lởm chởm. “Quỷ quái nào mà họ lại đưa anh tới chỗ tôi thế?” tay đại úy râu ria càu

nhàu. “Nếu anh mất mạng, tôi sẽ phải viết lên một báo cáo – thuật lại tất cả sự việc đã diễn ra

thế nào và tại sao.”

“Hãy tìm lấy một hầm trú ẩn còn trống. Và nhớ đây, đám ishak (nghĩa đen là “con

lừa”) sẽ oanh kích vị trí của chúng ta hàng ngày chính xác vào lúc 16 giờ. Đừng ló mặt ra khỏi

hầm trú khi chúng bắt đầu rú lên. Hôm qua bọn ishak đã giết mất sĩ quan phụ tá của tôi và hai

người lính nữa. Nhìn xem những cái cây lớn bị gẫy kia, tác phẩm của chúng đấy.”

Ishak là tên mà binh lính  đặt cho loại giàn phóng tên lửa nhiều ống đặt trên xe tải của

Đức, tương tự loại Katyusha nổi tiếng của chúng ta. Chúng bắn tới với những tiếng rú kinh

khủng “yya-yya-yya”. Sức nổ của những quả tên lửa đó rất mạnh.

Nika và tôi tìm thấy một hầm trú ẩn còn chưa bị phá huỷ đã bị ngập nước một phần.

Chúng tôi tát nước ra và lót lên một lớp cành vân sam. Bên trong rất lạnh, ẩm ướt và thiếu

thoải mái. Chúng tôi có vodka – thứ tiền lương của lính – và tôi phái Nika đi kiếm về một

chiếc lò sưởi. Một giờ sau Nika quay về tay không. Chẳng ai có một chiếc lò sưởi dự trữ cả. 

Tôi tới gặp người đại uý có tác phong lôi thôi, hy vọng anh ta có thể giúp mình. Phía

trước hầm trú ẩn của anh ta, một người lính gác đang hơ tay mình trên một chiếc lò cá nhân,

đang hừng hực đốt cháy những cành củi khô. Đột nhiên lũ ishak bắt đầu rú lên. Mọi người đều

mau chóng ẩn nấp tựa như một cơn bão mùa đông đã quét sạch họ  đi. Khi tay lính gác chúi

đầu vào một căn hầm, tôi vội chộp lấy chiếc lò và chuồn nhanh. Giữ chặt chiếc lò tỏa khói

trong đôi găng tay đang bắt lửa, tôi chạy thật nhanh về hầm của mình. Nhìn lại đồng hồ tôi

nghĩ, “Lũ chó đẻ này chính xác thật”. Chiếc đồng hồ đang chỉ 4 giờ 2 phút chiều. 

Nika và tôi nhanh chóng sắp xếp vị trí cho chiếc lò, bỏ thêm vào vài cành cây khô và

bật chiếc máy vô tuyến lên. Trong hầm dần ấm lên và đã thấy thoải mái hơn. Chúng tôi vừa

lắng nghe những thông báo của bọn  Đức về tình hình mặt trận quân ta, vừa lau khô đôi chân.

Bất thình lình hai tay lính lăm lăm súng xuất hiện ở cửa hầm chúng tôi. Một người hét lớn,

“Hende Hohn! (tiếng Đức nói theo kiểu Nga: “Giơ tay lên!”), không được động đậy!” cùng

với một tràng dài đầy những lời tục tĩu mà tôi từng được nghe mẹ mình sử dụng. Tôi cố gắng

giải thích cho anh ta chúng tôi là ai và tại sao chúng tôi lại có mặt ở đây, nhưng anh ta không

thèm nghe. Anh ta đánh vào ngực tôi bằng khẩu tiểu liên và nổ súng lên trần. “Nếu cử động

mày sẽ được ăn một viên  đạn vào cái sọ khốn khiếp của mày! Hạ sĩ, hãy đi gọi đại uý tới,

chúng ta đã bắt được bọn gián điệp.”

Khi đại uý tới, anh ta nhận ta chúng tôi, và vừa cười, anh ta vừa nói, “Đừng giận họ

thiếu uý. Hôm qua một nhân viên SMERSH (Phản gián quân  đội) đã nói với chúng tôi rằng

đang có một tên gián  điệp trong sư đoàn chúng tôi. Bất cứ khi nào binh lính chúng tôi tụ tập

quanh bếp dã chiến hắn lại phát tín hiệu cho bọn Fritz và chúng lập tức nhả đạn vào chúng

tôi.” Rắc rối được dàn xếp ổn thoả, chúng tôi mời viên đại uý một cốc trà. “Có lẽ các anh có

thứ nào khác mạnh hơn chăng?” Nika lấy ra một bi đông vodka và sau lần chạm cốc thứ ba

chúng tôi đã trở thành bạn thân của nhau. 

“Hãy nghe tôi này thiếu uý” tay đại uý râu ria nói, “Gần  đây những người trong đội

tuyên truyền có tới chỗ chúng tôi để phát sang bọn  Đức bằng một chiếc loa phóng thanh. Họ

đã để quên chiếc loa khi rời đi. Hãy nguyền rủa lũ con hoang Phát xít bằng chính thứ tiếng

Đức bẩn thỉu của chúng. Tớ sẽ nói và cậu sẽ dịch lại. Tớ chính là một chuyên gia về chửi tục

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

154

đây”. Tôi cố giảng giải cho anh ta là ở trường tôi chỉ được học tiếng Đức chứ không học chửi

tục. “Không hề gì, cứ làm hết khả năng của cậu” tay đại uý nói. “Hãy ra chỗ chiến hào gần

nhất, chỉ cách đây khoảng 100 mét.” 

Đằng sau chiến hào có một hẻm núi phủ  đầy dây kẽm gai. Bọn  Đức đang có mặt ở

phía bên kia. Không khí rất yên tĩnh và chúng tôi tới gần đến nỗi có thể nghe thấy tiếng chúng

đang gọi nhau. Có tên nào  đó đang thổi bài hát ưa thích của chúng, bài “Lyly Marlen” bằng

một chiếc ácmônica. “Làm đi nào!” đại uý nói và đưa tôi chiếc loa. Tôi không tài nào chửi thề

bằng tiếng Đức hay như cách tay đại uý chửi bằng tiếng Nga. Nhưng câu sau trôi chảy hơn câu

trước, và bọn Đức cũng đáp lại bằng thứ vốn chửi thề tiếng Nga xuất sắc nhất của chúng. “Cái

lũ con hoang này học được cũng khá thật! Tớ sẽ dạy cho chúng một bài học!” viên đại uý vừa

nói vừa trèo vào cái boongke gần đấy và nã một tràng đại liên về phía vị trí bọn Đức. Bọn Đức

đáp trả lại ngay lập tức. Một chốc sau trận đấu súng đã lan rộng ra khắp chiến tuyến. Bọn Đức

bắn pháo sáng gắn dù trên khắp hẻm núi phía chúng tôi. Bần trời được chiếu sáng rực tựa như

ban ngày. 

Trung đoàn trưởng gọi cho chúng tôi và hét lên, “Cái quái quỉ gì đang diễn ra vậy?”

“Không có gì nghiêm trọng cả, đó chỉ là bắn pháo hoa ngày hội thôi mà” đại uý trả lời. 

Josef Finkelshteyn

CHIẾN THẮNG

Tháng Năm năm 1945 tôi đang ở vùng núi Alps thuộc nước Áo, gần thành phố Gratz.

Đó đang là dạo mùa xuân, trời nắng ấm, những khu nghỉ dưỡng mùa đông tuyệt đẹp có thể

trông thấy rõ trên những ngọn núi phủ  đầy tuyết. Mọi người đang trong tinh thần hưng phấn;

chiến tranh chắc chắn sẽ sớm kết thúc. 

Tiểu  đoàn  Trinh  sát  vô  tuyến  345  của  tôi  thu  thập  thông  tin  về  chỗ  đóng  quân  và

chuyển quân của bọn Đức. Tôi ngồi nghe những tin tức hàng ngày từ Berlin, London và New

York qua chiếc radio chiến lợi phẩm và viết báo cáo cho bộ chỉ huy Phương diện quân. 

Một  hôm  tôi  nghe được  trên  BBC,  “Chủ  tịch  Quốc  hội  Thụy Điển  thông  báo  rằng

Hitler đã cho ông ta biết quyết định đầu hàng có điều kiện của mình.” Vào ngày 2 tháng Năm

đài  Berlin  thông  báo,  “Adolph  Hitler đã  chết  do  những  vết  thương  nghiêm  trọng.  Đô  đốc

Donitz đã lên nắm quyền chỉ huy toàn bộ quân đội Đức.”

Cuối cùng, ngày 7 tháng Năm, trong bản tin của người Mỹ, tôi chợt nghe được, “This

is the Voice of America, America at war." (Đây là Đài Tiếng nói Hoa Kỳ, tiếng nói của nước

Mỹ trong thời chiến - ND) đây là câu mở đầu của tất cả những bản tin của đài VOA trong

những năm đó, "Nước Đức đã chấp nhận đầu hàng vô điều kiện! Trong ngày mai thỏa ước này

sẽ được ký kết!”

Chiều hôm đó tôi nhận được lệnh tức khắc đi đổi cái thông tin lý thú đó lấy rượu vang

trong các thị trấn lân cận. Và do không còn rượu vang sót lại trong các thị trấn đằng sau chiến

tuyến của chúng tôi, một tài xế cùng tôi đi lên phía trước mặt trận. Bầu không khí xung quanh

chúng tôi được bao phủ bởi một sự im lặng khác thường. Chiến tranh không còn tiếp diễn nữa.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

155

Trong những ngôi làng mới bị bọn Đức sơ tán vẫn còn rất nhiều rượu vang. Rất nhiều

thùng rượu bị bắn thủng và vơi mất một nửa.  Đó là hậu quả trò nếm rượu của đám lính ta đi

tiên phong. Chúng tôi chỉ cần những thùng còn  đầy. Cuối cùng chúng tôi tìm thấy một ngôi

làng chưa bị tàn phá và bước vào ngôi nhà gần nhất. Tôi thông báo cho họ về cái chết của

Hitler và sự đầu hàng vô  điều kiện vào ngày mai của nước Đức. Tin này mau chóng lan  đi

khắp làng. Mọi người mau chóng tới đầy căn phòng. Ông xã trưởng, một ông béo mặc chiếc

quần soóc bằng dạ và đội chiếc mũ màu lá mạ có gắn lông chim, mời mọi người bước vào nhà

mình. Ông ta nói với chúng tôi rằng ông luôn yêu mến người Nga và căm ghét Hitler. Con trai

ông ta, bị người Anh bắt làm tù binh, giờ đây đã có thể sớm trở về nhà. 

Chúng tôi cạn ly với những người Áo, vài người mặc quần soóc, vài người đánh quần

dài, có cả đám phụ nữ còn trẻ và đã luống tuổi, quyến rũ và không quyến rũ. Tất cả bọn họ

mau chóng trở nên  đáng yêu trước mắt tôi. Những người Áo cất giọng hát những bài yodel

(dân ca Áo-Thụy Sĩ - ND); người lái xe và tôi thì hát bài hát Nga “Katyusha”. Lát sau, bước đi

lảo đảo, chúng tôi tìm đường quay trở ra phố. Chiếc xe của chúng tôi đã chất đầy những thùng

rượu. Những người Áo giúp chúng tôi leo trở vào trong cabin xe. Tới giờ tôi vẫn không hiểu

làm sao lúc đó chúng tôi có thể lái nổi về đơn vị mình mà không bị đâm vào chỗ nào trên

đường. 

Tối ngày mùng Chín tháng Năm, chiến tranh được chính thức tuyên bố là đã kết thúc.

Tiểu đoàn tôi tổ chức một bữa ăn mừng. Mỗi người đều được nhận một lít rưỡi thứ rượu vang

mà tôi đã đem về. Ít nhất đó là tiêu chuẩn chính thức; thực ra anh có thể uống đến hết sức

mình. Chiều hôm đó, không ai còn có thể đứng vững trên hai chân mình được nữa. Súng nổ ở

khắp nơi. Những luồng đạn xanh  đỏ rạch dọc ngang bầu trời. Người ta có thể cho là có đánh

nhau, nhưng đó chính là lễ mừng hòa bình. Thế giới và tất cả xung quanh tôi đều đang say xỉn

và cứ thế kéo dài cho tới khi kết thúc. Đó chính là CHIẾN THẮNG! 

Nước Áo là một đất nước tươi đẹp và yên bình, nhưng giờ đây điều chúng tôi thực sự

mong muốn là được trở về quê nhà. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

156

HỒI ỨC CỦA LÍNH THÔNG TIN

Yurii Koriakin

Tôi bị động viên vào tháng Mười năm 1941, khi vẫn còn học lớp 10, trong những ngày

Matskva tràn ngập nạn phá hoại, cướp bóc và hoảng loạn. Tôi bị động viên dù mới vừa qua

sinh nhật lần thứ 17 của mình. Có lẽ nhằm mục đích không bỏ sót dù chỉ một người lính trong

tương lai cho bọn Đức. 

Trong khoảng một tuần lễ, tôi hoạt động như thành viên trong một nhóm của quân ủy

khu Il'ino-Zorino, ngoại ô Gorkiy. Những khu trại lớn có tổ chức được lập tại đây. Họ dồn

chúng tôi trong những hầm trú xây âm một nửa dưới đất chứa tới 300-400 người. Tôi được

xếp vào khóa học dành cho hạ sĩ quan. Chúng tôi được bố trí đi đào những chiến hào. Họ

chuẩn bị huấn luyện chúng tôi thành những sĩ quan nằm vùng, nhiệm vụ này nghĩa là cầm

chắc cái chết. Đại diện của các binh chủng khác cũng thường xuyên tới trại này. Họ chọn lựa

và tuyển lấy những ai phù hợp công tác của họ. Trình  độ chưa hết lớp 10 của tôi được coi là

mức văn hóa khá cao thời kỳ ấy, nên tôi cũng được chọn.  Đầu tiên người ta cho tôi vào một

đơn vị Cận vệ súng cối phản lực. Tại đấy tôi bị loại và gửi trả về bởi tôi đã kể rằng cha tôi

đang ngồi tù. Rồi tôi lại tới một đơn vị khác. Một lần nữa tôi bảo với họ rằng cha mình  đã bị

tù – tôi là một người thành thật, nhưng đáng ra tôi nên nói dối – do đó tôi nói dối trong lần thứ

ba, khi họ tới để tuyển những điện  đài viên. Tôi quyết định: “Mình nên nói gì nhỉ? Mình sẽ

bảo rằng cha mình  đang đi tản cư. Ai mà kiểm tra ra được?” Mọi việc xảy ra đúng như thế.

Tháng Hai năm 1942, cuối cùng tôi cũng tới được mặt trận, trước đó thậm chí còn học xong

khóa dạy liên lạc viên vô tuyến của trường Gorkiy. Một lần nữa tôi lại gặp may: tôi trở thành

điện đài viên tại Zapoliarye, trên tuyến Kandalaksha thuộc Lữ đoàn Lính thủy đánh bộ độc lập

số 77. Do đó, đơn vị chúng tôi gồm toàn thủy binh. Họ khác thường ở chỗ cứ nói được một từ

tiếng Nga bình thường thì phải chêm vào tới năm câu chửi thề. Tôi cũng biết những câu chửi

đó, nhưng chửi nhiều, dẻo miệng, thường xuyên và cứ tự nhiên phun ra như họ thì thật đáng

nể đối với tôi. Ngoài ra, họ thường cởi nút cổ áo để phanh ngực áo lót kẻ sọc cho mọi người

thấy, và họ khoe cả những hình xăm – nội dung không ngạo đời hay tục tĩu mà rất yêu nước:

chân dung Stalin hoặc một chiếc mũ thủy thủ. Bọn  Đức, chứ không phải Phần Lan,  đối đầu

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

157

với chúng tôi: Sư đoàn SS Nord, những tên lính to lớn, mạnh khoẻ, trang bị tốt. Mùa hè năm

1941 chúng tiến qua biên giới được 150 kilômét, nhưng khi còn cách Kandalaksha 70 km thì

chúng bị chặn lại, và suốt từ mùa thu năm 1941 cho tới mùa hè năm 1944 không hoạt động

quân sự tích cực nào  được tiến hành trong khu vực mặt trận của chúng tôi. Mặt trận yên tĩnh

được  gần  hai  năm  rưỡi,  chúng  tôi  thậm  chí  còn  đào  được  chiến  hào,  dù  cách  duy  nhất để

xuyên thủng lớp đất băng giá này là dùng cuốc chim hoặc xà beng. Hai bên sườn chúng tôi bị

bỏ trống – ở đấy toàn là đầm lầy và hồ ao. Các anh  đã xem phim “Nơi đây bình minh yên

tĩnh” chưa? Một cuốn phim hay. Vâng, họ chiếu lại đúng cảnh vật nơi đó. Thật hoang vắng.

Thêm vào việc để trống hai bên cánh và thói quen chiến đấu vào mùa đông, khi đầm lầy và hồ

ao  đóng băng, nhiều hoạt động trinh sát-nghi binh  được tiến hành  đằng sau phòng tuyến của

địch.

Hai tới ba trung đội được nhập lại, gồm từ 60 tới 90 người, cộng thêm tôi và máy điện

đài, và tất cả cùng đi lang thang trong hậu phương quân Đức. Chúng tôi di chuyển bằng bàn

trượt,  đôi  khi  có  đem  theo  hươu  để  vận  chuyển  đạn  dược  và  thương  binh.  Không  bao  giờ

chúng  tôi đem  theo  chó  –  chúng  hay  sủa,  lũ  khốn  khiếp.  Chúng  tôi  tiến  rất  xa,  tới  tận

Rovaniemi (khoảng 200-250 km. - ND), và đi trong những ngày mà thậm chí ngay bọn  Đức

cũng không chịu ra chiến đấu. Ví dụ những Lễ Giao thừa năm 43 và 44 tôi đã phải đón ở sau

phòng tuyến của địch. Chúng tôi khởi hành vào khoảng 20 tháng Chạp, do  đó tới Giáng sinh

chúng tôi đã lọt sâu trong hậu phương địch. Thằng Đức nào lại đi đánh nhau trong đêm Giáng

sinh? Vậy mà đám lính Nga lại làm chuyện  đấy. Thế đó – lũ Nga tinh quái! Chúng tôi tấn

công những đồn bót của quân  Đức, gài mìn các con  đường. Chúng tôi luôn tính toán sai lực

lượng, đó là lý do tại sao thất bại thường xảy ra – tin tình báo hiếm khi chính xác: thường là

một đồn phòng thủ hoá ra không yếu như trinh sát báo cáo, trong đồn có tới 200 lính thay vì

50. Những lần ấy hành quân rất khó khăn: vừa rét, vừa sợ, lại vừa mệt nhọc. Cứ thử sống

khoảng ba tuần trong cái lạnh âm 20-30  độ ấy mà xem! Thế đấy! Mặc dù chúng tôi ăn mặc

khá ấm: valenki (ủng nỉ), quần bông, áo choàng ngụy trang mùa đông, rồi tới áo vét, quân

phục, đồ lót bằng len ấm, và trong cùng là đồ lót vải lanh thông thường. Họ phát cho chúng tôi

rượu vodka và 100 gram bánh mì mỗi người một ngày. Chúng tôi cũng được cấp thịt hộp Mỹ.

Hương vị thật dở! Một hộp thiếc to, trong có một lượng mỡ lợn chỉ vừa đủ phết lên một lát

bánh, và ở giữa – một mẩu thịt bằng nhỏ bằng nắm tay. Dù sao, chúng tôi cũng không chết đói

... còn có bánh mì khô. Chúng tôi thậm chí còn có đèn dầu, thường được gọi là loại “ấn-đẩy”.

Đó là một cái hộp thiếc nhỏ, cỡ bằng hộp mứt, trong chứa sáp pha cồn. Nếu bạn  đốt cái hỗn

hợp này, nó sẽ cháy và cho một ngọn lửa trắng sáng. Nhờ nó bạn có thể hâm thức ăn hoặc đun

nước. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

158

Nhưng sao lại đi đốt cồn – phải đem uống nó chứ! Đó là lý do chúng tôi bỏ nó vào một

mảnh giẻ và đem vắt – bạn sẽ lấy được khoảng 50 gram rượu cồn, và kể từ khi chúng tôi được

nhận khá nhiều hộp chất đốt đó, ta có thể nhậu thoải mái, dù việc đó tất nhiên là không hay ho

gì, nhưng chỗ sáp còn lại vẫn cháy tốt. Về vũ khí, trong những cuộc đột kích đó chúng tôi đem

theo tiểu liên và lựu  đạn,  đôi khi có thêm một hay hai khẩu Degtiarev. Từ năm 1942 trở về

trước chúng tôi vẫn còn sử dụng loại súng trường Mosin – tất nhiên  đó là loại vũ khí rất bất

tiện, về sau họ cấp cho chúng tôi loại tiểu liên PPSh. Hoàn toàn không có hỗ trợ hoặc thả dù

tiếp tế từ “miền  đất lớn”. Nói chung, chúng tôi vác tất cả trên đôi vai mình: súng tiểu liên, ba

lô, máy điện đài. Điện đài của chúng tôi là loại V-100 sản xuất tại Mỹ, có bộ phận thu phát to

bằng cái TV cỡ trung. Khi ở chế độ thu tin, nó sử dụng một bộ ắc quy BAS-80, cấp  được 80

Volt, nhưng khi chuyển tin nó cần bộ nguồn phụ, do đó mới có tên gọi “động cơ lính” đi kèm:

một cái giá ba chân gập lại được có gắn pê đan, thường được quay bằng tay. Nó có công suất

mạnh hơn loại do ta sản xuất, và mỗi khi phải đi xa, chúng tôi luôn đem nó theo. Chúng tôi rất

hiếm khi di chuyển bằng máy bay: người ta sợ chúng tôi sẽ bị phát hiện. Nói chung, công việc

của một điện đài viên rất khác thường: anh luôn phải hoạt động đơn lẻ. Cấp trên đày đọa anh

mọi điều chỉ vì sợ anh bị phát hiện và bị pháo  địch tiêu diệt,  đồng thời họ cũng không thể

thiếu chúng tôi, do đó chúng tôi luôn có mặt, trong một hầm trú ẩn, một cái hào, một hố bom;

anh bò vào trong và ngồi đó để sẵn sàng chờ được gọi, nhưng anh chỉ được đi máy bay thực

hiện nhiệm vụ trong những trường hợp cấp bách nhất. Tín hiệu tới chúng tôi đều đã được mã

hóa thành những cột năm chữ số, do đó tất nhiên tôi không thể biết được nội dung của chúng. 

Tôi nhớ nhất mùa đông của năm 43-44. Đó là chuyến hành quân  đẫm máu nhất của

chúng tôi. Chúng tôi có từ 80 tới 90 người, và tổn thất tới 30-40 người, tức là cứ mỗi người

trong nhóm thì có một người khác bị thương hoặc hy sinh. Lần ấy có một trường hợp bi thảm

xảy ra. Có hai anh em cùng phục vụ trong đơn vị chúng tôi, và trong trận  đột kích vào một

công sự bê tông, một người trong họ chui vào bên trong, nhưng người còn lại, do không biết

chuyện  đó, đã ném vào một quả lựu  đạn và giết chết anh ta. Anh ấy đã đau khổ ghê gớm ...

Thậm chí đã định tự sát. Ngay khi đấy chúng tôi nhận  được lệnh của Stalin – không được bỏ

lại những người đã chết, và nhất là những người bị thương, tất cả phải được đưa về. Chúng tôi

lôi họ trên những chiếc "volokushas" – một chiếc cáng nhỏ bằng gỗ dán có gắn sợi thừng kéo.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

159

Lần đó tôi phải kéo về một thủy binh bị thương. Thực ra, chiếc cáng không quá nặng, nhưng

phải kéo  đi hàng chục dặm đường, thêm nữa tôi còn phải mang cái điện  đài, một khẩu tiểu

liên, chiếc ba lô tôi đặt dưới chân anh ta... lại không phải trên đường lộ - có đến cả trăm lần tôi

làm ngã anh ta trên những chỗ gập ghềnh và phải đặt anh ta lên cáng trở lại. Anh lính thủy đó,

hiện tôi vẫn không biết được tên, bị thương vào ngực, và dù tôi đã băng cho anh, máu vẫn cứ

chảy ra. Tôi còn có thể làm được gì? Chúng tôi không đem y tá theo cùng. Mỗi lần hồi tỉnh,

anh ấy lại van xin: "Người anh em, hãy bắn tôi đi, bắn tôi đi, người anh em... “ Cuối cùng tôi

cũng đưa  được  anh  về  tới  nơi,  nhưng  lúc  đó  anh  đã  chết  mất  rồi.  Thêm  nữa,  khi  ra  chiến

tuyến,  chúng  tôi  bắt  buộc  phải  giữ  liên  lạc  chặt  với  Sở  chỉ  huy.  Chỉ  huy  trưởng,  thiếu  tá

Karasev, một người rất khắt khe, bắt chúng tôi phải luôn chuẩn bị điện đài sẵn sàng, và bạn tôi

lại cắm nhầm nguồn ắc quy 80 V vào dây bóng đèn, có hiệu điện thế cho phép chỉ 2.5 V! Tất

nhiên, tất cả đèn bên trong đều cháy sạch, nên máy chỉ có thể chuyển tin nhưng không nhận

tín  hiệu  được  nữa.  Chỉ  huy  hét  lên:  “Tao  sẽ  bắn  chúng  mày,  lũ  cặn  bã!”.  Tất  nhiên  anh  ta

không bắn chúng tôi, nhưng bù lại dịp  đó chúng tôi không được nhận bất cứ thứ huy chương

bằng khen nào. Một lần khác, sau khi quay về căn cứ, chúng tôi kéo lật một chiếc xe tải chở

bánh mì, đang đói quá mà. Một bản cáo tội tất cả đám chúng tôi được lập, và dù người ta cũng

đã tìm mọi cách bưng bít, chúng tôi lại một lần nữa mất cơ hội được khen thưởng. Nói chung,

cứ chuẩn bị tới dịp khen thưởng là tôi lại gặp xui xẻo. Năm 45, tôi cứu sống trung đội trưởng

đã gần chết đuối khi vượt sông, và vì đã cứu chỉ huy,  đáng ra anh phải được khen thưởng –

một lần nữa họ lại không trao cho tôi. Vâng, tôi cũng có được một Huân chương Sao đỏ, một

huy chương “Dũng cảm”, nhưng thế cũng không nhiều lắm... Dù sao, người ta cũng không

thưởng quá nhiều cho một tay lính trơn. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

160

Vài lần chúng tôi đem về tù binh. Chúng tôi không bắt quá nhiều: chúng gây biết bao

phiền toái. Tất nhiên, tốt nhất là bắt được bọn sĩ quan, những “cái lưỡi” ở cấp thấp hơn thì

không hữu dụng.  Đám tù binh phải cùng trượt tuyết với chúng tôi và đôi khi bị bắt phải kéo

thương binh. Ván trượt của bọn Đức rất tiện lợi. Của chúng tôi – valenki và dây buộc bằng da

mềm, còn của chúng có “kiểu Ba Tư”, nghĩa là một đôi giầy ấm có  đầu uốn ngược lên,  đặt

dưới một cái kẹp gắn vào ván trượt. Mỗi khi quay về, người ta có bố trí ôtô hay xe chó kéo ra

đón chúng tôi, đưa tù binh đi hỏi cung và chở thương binh tới bệnh viện. Sự mệt mỏi của

chúng tôi lúc đó đã tới tột cùng, một sự mệt mỏi ghê gớm, cùng kiệt... Nhưng chúng tôi thế

vẫn còn may: chúng tôi không phải là những kẻ duy nhất phải làm việc này. Tôi được biết có

đội chẳng may rơi vào ổ phục kích, và vài người bị bọn Phần Lan bắt được, mà bọn Phần Lan

thì thật tàn ác. Vì thế hẳn tôi đã được nhận một món quà của số phận, món quà không ai có

thể ban cho một cách hào phóng hơn – tôi vẫn CÒN SỐNG. Vậy mà tôi đáng lẽ đã phải chết,

và không chỉ một lần. 

Suốt mùa hè mọi chuyện  đều dừng lại: cả bọn  Đức lẫn chúng tôi không bên nào chịu

tấn công. Chốt điện  đài của chúng tôi đặt trên  đỉnh một ngọn  đồi, cách chiến tuyến khoảng

300 mét, ngụy trang giữa đám cây lá rậm rạp. Vâng, lúc này đang là tháng Bảy, trời nóng nên

chúng tôi cởi quần áo ra và tắm nắng.  Đột nhiên, không biết từ đâu một chiếc “Focke-Wulf”

xuất hiện! Nó nã một tràng vào chúng tôi rồi lượn vòng và bắn một loạt nữa, và rồi bắt đầu

rượt đuổi chúng tôi. Nó bay khá thấp, khoảng 10-15 mét, thậm chí chúng tôi còn thấy cả tên

phi công đang cười cợt, còn chúng tôi, tay không tấc sắt, mình trần như nhộng, đang chạy tán

loạn trên trảng cỏ xanh. Hắn  đã bắn trượt, thật hú vía. Ngoài chuyện ấy ra, những thứ khác

thật tẻ ngắt. Nhiều người xin được chuyển sang mặt trận khác, nhưng thường là không ăn thua

gì: "Cứ ngồi yên  đấy. Ở đây cũng có  đánh nhau. Tổ quốc yêu cầu anh có mặt tại những nơi

cần có anh”. Bom đạn liên miên suýt làm chúng tôi thiệt mạng bởi cả hai bên  đều thả bom

cháy để  thiêu  rụi  các  cánh  rừng.  Trong  thời  gian  yên  tĩnh,  người  ta  bắt  lính  tráng  làm đủ

chuyện. Thường thường, chúng tôi phải đi nhặt quả rừng đem tới bệnh viện: việt quất, dâu,

quả lý. Chỉ tiêu của mỗi ngày: mang được về nhà bếp một hộp sắt tây đầy quả. Vâng, chúng

tôi cũng tự mình tổ chức nhiều thứ: xây dựng một xưởng cưa gỗ, đào hầm trú ẩn, xây một câu

lạc bộ sức chứa 200 người. Chỗ chúng tôi cũng có diễn kịch và chiếu phim. Tổ chức được vài

giải thi đấu thể dục thể thao.  Đôi khi có cửa hàng lưu động tới phục vụ. Tại đấy, bằng đồng

lương quèn được trả chúng tôi có thể mua được thuốc bột đánh răng, nước hoa, phong bì để

gửi thư. Và còn tình tang với mấy cô lính thông tin, hoặc với mấy ả nhân viên kiểm duyệt ở

quân bưu trạm dã chiến. Ở đấy các cô gái xinh xắn và có học hơn. 

Năm 1944, khi một chiến dịch tiến công đang được chuẩn bị, những đơn vị mới, hầu

hết là cánh pháo binh, ùn ùn kéo tới. Họ  được lệnh phải đột kích qua tuyến phòng thủ mà

quân địch đã xây dựng trong suốt hai năm rưỡi trời. Đấy là lần đầu tiên tôi được thấy hỏa tiễn

"Katiushas", nhưng tôi ấn tượng với những giàn “Andryushas” hơn bởi hình dáng to mập của

quả đạn  (tức giàn hỏa tiễn hạng nặng BM-31-12, chuyên dùng phá hủy hệ thống hầm hào

phòng thủ - ND), nằm trong hộp chứa gỗ hình tròn  để có thể dễ dàng lăn đi được. Thế rồi có

lệnh xuống yêu cầu tất cả những gì đang di chuyển sau chiến tuyến quân Đức đều phải bị huỷ

diệt, kể cả lũ chó. Lúc này đang là mùa hè, và đám trinh sát thông báo họ trông thấy có mấy ả

gà mái trần truồng đang bơi lội trên hồ và tắm nắng, có lẽ đó là một nhà thổ di động phục vụ

bọn SS (có cách nào khác để tìm thấy đàn bà trong cái đám rừng hẻo lánh như vậy?), và họ

trút xuống đó một loạt “Katiusha”. Giờ đây nhớ lại tôi thấy chuyện này thật dã man, nhưng

vào thời điểm ấy thế là bình thường – chúng tôi đã cười cợt với nhau, thế đấy. Tất cả chúng tôi

đều sẵn sàng làm thế. Các bức tranh cổ  động vẽ hình một người đàn ông nhìn thẳng vào bạn

và  hỏi:  “Anh  đã  giết được  tên  Đức  nào  chưa?”  được  treo  ở  khắp  mọi  nơi.  Hay  một  người

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

161

Slavơ đang ngồi và giơ lên trong lòng bàn tay ba cái vỏ  đạn rỗng, cùng một câu thơ ghi ở

dưới: “Hỏi sao không khỏi tự hào, ba viên  đạn bắn ba thằng Đức tiêu!”. Tinh thần chung là

như vậy, trong bọn chúng tôi ai cũng từng trải qua biết bao gian khổ của thời chiến, ai cũng có

người thân đã chết hoặc đang trong vùng bị địch tạm chiếm. 

Cuộc tấn công bắt đầu vào mùa hè năm 1944 và chúng tôi đã tiến được tới Rovaniemi.

Chúng tôi không đi ở tuyến đầu, nhưng phải vác điện đài đi cách hàng lính bộ binh chỉ khoảng

hai ba trăm mét. Thế đấy, nếu như anh để bị giết thì thật là ngu xuẩn – chẳng ai thèm nhắm

vào anh. Tuy nhiên vào thời điểm ấy, đám điện đài viên chúng tôi đóng vai trò rất quan trọng,

do thiếu liên lạc hữu tuyến nên mọi hoạt động hiệp  đồng tác chiến  đều phải thực hiện thông

qua điện  đài. Hơn nữa, lúc này tôi đã được thăng chức trung sĩ và chỉ huy một trạm điện  đài

với hai nhân viên dưới quyền. 

Tháng Chạp năm 1944, trung đoàn tôi được chuyển tới vùng Vologda để nghỉ ngơi,

nâng cấp khí tài và bổ sung quân số. Chúng tôi tiếp nhận loại điện  đài mới. Nhờ rượu vodka

giúp sức tôi đổi được khẩu tiểu liên PPSh của mình lấy một khẩu PPS báng gập; tuy hay giật

vào sườn trong khi bắn nhưng nó lại nhẹ và có một băng đạn hình hộp. Chúng tôi được phát

75 gram rượu cồn mỗi ngày cho từng người, nhưng do làm việc ở trạm điện  đài, xa hậu cần,

họ cấp hẳn một lúc khẩu phần cho 10 ngày – 750 gram, anh cứ việc mà say lử cò bợ. Hình

thành một cuộc đổi chác như sau: tôi đưa một bình rượu cồn cho viên trung sĩ, còn anh ta đổi

lại cho tôi khẩu tiểu liên. Thế là thuận cả đôi đàng. Bằng cách đó tôi xoay được cả giày ủng và

áo khoác vải xanh của Canada (thứ này rất có giá trị ở chỗ làm toàn bằng bông nguyên chất,

không như hàng trong nước của ta)... Trong kho quân đội có rất nhiều thứ hấp dẫn, nhưng anh

phải biết đúng cách mới kiếm được. Và rồi giai đoạn thứ hai trong cuộc đời binh nghiệp của

tôi đã bắt đầu. 

Vào tháng Giêng chúng tôi được chuyển tới Mặt trận phía Tây. Chúng tôi trải qua tái

huấn luyện ở Đông Ba Lan, tại thị trấn Ostrow-Mazovetski, trở thành thành phần của Phương

diện quân Belorussia 1 dưới sự chỉ huy của Rokossovskiy. Nhưng ngay khi chúng tôi tới nơi,

mặt  trận  đã  có  sự  thay đổi.  Rokossovkiy được  chỉ định  làm  chỉ  huy  Phương  diện  quân

Belorussia 2, còn Zhukov trở thành chỉ huy trưởng Phương diện quân Belorussia 1. Họ chuyển

chúng tôi sang Phương diện quân Belorussia 2. Chúng tôi chỉ bắt kịp phương diện quân của

mình khi đi tới tận Pomerania. Pomerania là một vựa lúa, vùng sản xuất nông nghiệp lớn nhất

ở Đức, trồng rất nhiều khoai tây và hơn nữa là rất nhiều rượu nặng.  Đây là nơi diễn ra câu

chuyện mà tôi đã thuật lại trong một truyện ngắn in trên tờ Nezavisimaya Gazeta. Tại Koslin

(Koszalin) chúng tôi tiến tới sát biển, rồi quay xuống phía đông, gần tới Gdynia, rồi quay lại

và tiến về Swinemunde (Swinoujscie). Lúc này tôi phục vụ tại trạm radio của trung đoàn, gắn

trong một chiếc “Studebaker US6x6” hay "sudar'", như chúng tôi thường gọi.  Điện  đài của

Mỹ, loại SCR-399 một máy, gắn trên rơ moóc có cabin.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

162

Trạm thu phát radio SCR-399. Mùa thu năm 1945.

Ngoài ra, trong chiếc xe tải còn gắn bộ dụng cụ sửa xe và một cái áo khoác da cho tài

xế. Nếu bạn từng thấy cảnh tất cả các vị chỉ huy cao cấp của chúng ta diễu hành ngoài mặt

trận  trong  bộ  áo  khoác  da,  thì đó  chính  là  những  cái  áo  lấy  từ  bộ  phụ  kiện  đi  kèm  chiếc

Studebaker  của  Mỹ.  Đột  nhiên  vào  chiều  ngày  mùng  9  tháng  Năm  chúng  tôi  được  gọi  tới

Kolberg (Kolobrzeg) và nhận lệnh thu xếp lên một chiếc xà lan. Họ bảo chúng tôi được bố trí

vào thành phần của một lực lượng đổ bộ. Chiếc xà lan rộng khoảng sáu mét, chúng tôi buộc

chiếc Studebaker của mình vào sàn tàu và chuyển những con ngựa cùng đại bác vào trong

khoang trống. Ngay khi trời vừa tối, chúng tôi bắt đầu lên đường. Hãy thử tưởng tượng xem –

bộ binh mà đi ngoài biển! Chúng tôi bị nhồi lắc dễ sợ! Tệ nhất là khi một trong những sợi cáp

buộc chiếc xe bị đứt. Vâng, khi đó chúng tôi đã nghĩ rằng, nếu chiếc Studebaker rơi xuống

biển, tất cả chúng tôi sẽ phải ra tòa án binh. Trong đám chúng tôi có một tay thủy thủ, một

điện  đài viên tên là Arkashka Kucheriavyi, dân Leningrad. Anh ta trườn dọc theo mạn lườn

hẹp gần sát mặt sóng, tìm được một đoạn xích sắt, và thế là chúng tôi lấy nó  để ràng chặt

chiếc xe tải lại. Tới sáng chúng tôi đã trông thấy đất liền, nơi ở nhà thông báo là: "Đan Mạch.

Đảo Bornholm". Khi chúng tôi tiến vào gần bến cảng, lúc độ sáu giờ sáng, chúng tôi nghe có

tiếng súng nổ, nhưng tới khi chiếc tàu kéo dắt chúng tôi vào thì tiếng súng ngưng, và chúng

tôi lên bờ trong sự yên tĩnh tuyệt đối. Hóa ra ở đấy đang có 18 ngàn tên  Đức trên đảo và sau

khi chống cự một lúc, chúng mau chóng hiểu  được vấn  đề và đầu hàng. Lái xe ra ngoài thị

trấn, tôi được quan sát cảnh sống đời thường ở đây. Ngay tại bến cảng có một cái biển đề chữ

"Cafe", tôi và một anh bạn chui vào đấy, trông thấy bên trong có nhiều người Đan Mạch đang

ngồi ăn kem. Chúng tôi quyết định phải mua thứ gì đó, bèn rút tiền ra (chúng tôi được cấp cho

tiền mark Đức), nhưng người bán hàng lảng ra xa chúng tôi như quỉ phải mùi trầm, miệng nói

câu gì đó nghe như "Nicht, Nicht" – có nghĩa là không dùng loại tiền này. Chúng tôi đành ra

về tay không. Cũng trong ngày hôm đó chúng tôi được biết chiến tranh đã kết thúc. Tôi vặn bộ

nhận sóng radio, bắt đài Maskva, ở đó họ cũng đang phát tin thông báo chiến thắng. Trong

trường hợp này làm điện đài viên cũng có lợi: anh có thể ngồi nghe nhạc hoặc nghe tin tức; dù

sao thì chúng tôi cũng vẫn phải làm việc này thường xuyên, luôn sẵn sàng để nhận tin  đến.

Thậm  chí  có  lần  tôi  bị  nêu  tên  trước  cuộc  họp  đảng  bộ  chỉ  vì đã  nghe  nhạc  trong  khi  làm

nhiệm vụ. Chúng tôi phải luôn nâng cao tinh thần trách nhiệm,  đó là những gì mà SMERSH

yêu cầu: điều gì xảy ra nếu như anh đang bắt liên lạc với kẻ thù? Bằng cách  đó bạn thường

xuyên bị kiểm soát. Vào thời kỳ này bạn phải luôn cẩn thận với nguy cơ bị tố giác, vu cáo. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

163

Trung sĩ Yu. Koriakin, Graiforberg

Mùng 9 tháng Năm năm 1945

Chiến tranh  đã kết thúc, nhưng chúng tôi phải trải qua hai tháng nữa ở cái chốn nghỉ

chân ấy. Đáng tiếc là ở đây họ có lệnh cấm, nhưng chúng tôi đã linh động đổi xăng, dây điện

thoại, bóng đèn, ắc quy để lấy nước hoa. Ngày 14 tháng Sáu là sinh nhật tôi. Mọi người bảo:

“Cậu nợ chúng tớ nhé. Hãy tổ chức chút cay đi, chúng tớ đã phát ngán thức ăn của bếp dã

chiến rồi”. Phải làm thế nào  đây? Xem nào, chúng mình  đang sống ngoài biển mà. Ừ thì cậu

có thể đi bắt lấy mấy con cá, nhưng làm gì có lưới. Thì phải nghĩ ra cách - làm cho chúng (lũ

cá) choáng. Chúng tôi có trong tay loại ắc quy cho đèn pin. Chúng rất có giá bởi mọi người, kể

cả binh lính và sĩ quan,  đều dùng đèn pin, nhưng theo quy định quân  đội, chỉ chúng tôi mới

được quản lý ắc quy. Tôi quấn rất vài bộ ắc quy quanh một cọc mìn cá nhân và một quả mìn

chống tăng, và cùng với một đồng đội chèo ra biển, và rồi bằng một cuộn dây điện dã chiến,

chúng tôi có được con thuyền từ một gã Đan Mạch. Chúng tôi chất mìn và dây ngòi lên thuyền

và bắt đầu “buông câu” khi đã ra cách bờ khoảng nửa cây số – gắn dây ngòi vào, châm lửa và

thế là xong. Còn nói về cá, khoảng nửa tiếng sau, chúng tôi chất lên đầy cả nửa chiếc thuyền!

Chúng tôi quay về. Một tay lính tuần cầm tiểu liên chặn  đầu chúng tôi: “Bước ra!”. Gã Đan

Mạch đứng cạnh anh ta. Hắn đã bán đứng chúng tôi! “Đi đều bước!”. Tay trung sĩ dẫn chúng

tôi về sở chỉ huy, càu nhàu: “Hãy xem này,” anh ta nói – “chúng đã kiếm ra một trò mới, làm

choáng cá! Chúng mày đã xé rách biết bao nhiêu lưới. Đám ngư dân đang than phiền với chỉ

huy kia kìa! Khi nào về tới sở chỉ huy, tao sẽ cho chúng mày biết tay!” Tôi không cho là họ sẽ

đưa chúng tôi ra tòa, nhưng chúng tôi hẳn sẽ bị khiển trách hoặc bị phạt giam. Họ đã chuẩn bị

từ lâu rồi – dán thông cáo khắp nơi và tổ chức mít tinh chỉnh huấn về cách thức cư xử với cư

dân địa phương. Tôi nói với tay trung sĩ: “Thôi nào, thỏa thuận về vụ đi choáng cá nhé, hôm

nay là sinh nhật tớ mà! Cứ vờ như chẳng thấy gì hết: cậu thả chúng tớ ra, còn tớ sẽ đưa cho

cậu một con dao Phần Lan.” Tôi có một con dao Phần Lan với cái tay cầm trạm trổ rất đẹp.

Anh ta nói: “Thế nếu thằng Đan Mạch  đi tố chúng ta thì sao?” “Tại sao lại thế? Hắn  đã có

phần cá của chúng tớ rồi.” “Thôi được” – anh ta nói – “đưa tớ con dao và xéo  đi.” Vâng,

chúng tôi quay về với đồng đội, kể lại câu chuyện,  đám bạn bảo: “Thôi cứ để quỷ bắt nó  đi,

cái mớ cá ấy, nhưng hãy kiếm về cho chúng tớ chút rượu nhé.” 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

164

Trung đội chúng tôi. Bornkholm, tháng Sáu 1945

Trong ảnh Yu. Koriakin đứng đầu tiên bên phải.

Ngày hôm sau, sau khi hết phiên trực, tôi xách lấy cái ống nhòm và tới một tiệm bán

thuốc để thử đổi lấy ít nước hoa. Tìm thấy một tiệm thuốc ở Ronne. Tôi bước vào, một tay

cầm cái ống nhòm còn tay kia làm một động tác: ngửi ngửi lòng bàn tay rồi xoa nó lên tóc, và

lặp  đi lặp lại nhiều lần  để diễn tả rằng tôi cần một chai nước hoa bôi tóc. Tay bán thuốc nói:

"Ja, Ja", - gật gật đầu, ra vẻ là hắn đã hiểu. Tôi đưa hắn cái ống nhòm Zeiss 12x, đồ chiến lợi

phẩm! Một món tuyệt vời! Trông rất oách! Còn hắn  đem ra cả một chai to. Tôi giơ lên xem,

đưa lên mũi ngửi – mùi rất thơm. À, tôi nghĩ, chắc hẳn là nước hoa đây rồi. Nhưng vỏ chai rất

sẫm màu, nhìn không rõ bên trong, cái nút lại đậy chặt. Kéo nó ra. Chúng tôi rót đầy các cốc,

uống  mừng  sức  khoẻ  của  tôi,  và  rồi  mắt  mọi  người  lồi  hẳn  ra  –  đó  là  dầu  thơm  bôi  tóc!

Arkashka Kucheriavyi, người chở chúng tôi đi cấp cứu, đã bảo: “Cậu mang thứ quỉ gì về thế,

đồ đần? Đây là bridăngtin, làm từ dầu thầu dầu. Các cậu còn đến khổ vì đã uống nó!” Tôi vớ

lấy khẩu tiểu liên và cái chai còn thừa, quay lại chỗ tiệm thuốc. Tôi cố gắng bắt đền, nhưng

hắn cứ bảo "Nicht, Nicht". Tôi nổi điên lên, tay nắm lấy khẩu súng. Hắn bèn bước khỏi quầy,

cao, to hơn hẳn tôi, nắm lấy tay tôi và dúi tôi vào tường. Trên tường có dán một tấm áp phích

song ngữ có chân dung vị chỉ huy phụ trách hòn đảo chúng tôi, thiếu tướng Korotkov. Tôi đọc

cái thông báo cho cư dân đảo Bornholm rằng quân đội ta đã đến đây, giải phóng họ khỏi bọn

Đức, và nghĩa vụ của chúng tôi là giữ gìn cho mọi người một cuộc sống yên lành. Phải ngay

lập tức báo cáo lên sở chỉ huy mọi trường hợp vô kỷ luật của bất cứ quân nhân Xô viết nào.

Gã Đan Mạch dúi mặt tôi vào thông cáo  đó. Như một con chó bị đòn, tôi lê bước về nhà với

cái chai trong tay. Quay mình lại – không có ai xung quanh. Tôi bèn ném mạnh cái chai vào

bức tường, thế là lại gặp vận xui lần nữa – tôi bị nó bắn tung toé khắp người. Nhìn chung, tôi

hay làm trò ngốc ở mọi nơi, nhưng tới giờ tôi vẫn còn nhớ tới chúng. Tới tháng Tám chúng tôi

bắt đầu lên  đường đi đánh bọn Nhật, nhưng tôi không phải tới đó. Đó là lúc chiến tranh  đã

chấm dứt đối với tôi. Tôi phục vụ trong quân  đội thêm hai năm nữa và rồi vào học ở MIFI

(Học viện Vật lý và Kỹ thuật Maskva). Không ai còn quan tâm tới cha tôi nữa, thậm chí tôi

còn  được kết nạp  Đảng. Họ  đã chẳng để tôi, con trai của một kẻ thù nhân dân, lọt vào sau

phòng tuyến quân địch đấy thôi?

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

165

*  Tên  gọi  các  thành  phố  được  cố  gắng  viết  theo  tên  đúng  trước  năm  1945.  Trong

trường hợp có đổi tên, tên gọi mới được chú thích đằng sau tên cũ. 

Ghi âm và hiệu đính: Artem Drabkin

Yurii Koriakin

Mặt trái của Chiến thắng

...Ấn tượng của mặt trận rất khác lạ và sâu sắc đối với chúng tôi, những người tới từ

vùng địa cực. Sự hoang vắng, những vách đá, rừng rậm và đầm lầy bị thay thế bởi những đám

hoang tàn ngún khói, những hố bom, những thành phố với phố phường bốc cháy, các xác chết

nằm ngổn ngang, những nơi ở chen chúc, những ngôi nhà to lớn  đẹp  đẽ trông lạ lẫm đối với

chúng tôi, mái ngói của các dinh thự và nhà thờ cùng các xa lộ thẳng tắp mà trước đây chúng

tôi chưa từng  được thấy ... 

...Trên hết tất cả, vừa rời vùng Vologda đói khổ, giá rét và tuyết phủ, chúng tôi đột

ngột lọt giữa cái mùa xuân tới sớm tràn ngập ánh nắng. Trái ngược với khung cảnh ấy, những

chiếc áo khoác lông cừu, mũ lông và valenki (ủng nỉ dùng để chống rét) bì bõm trong vũng

bùn trông thật ngớ ngẩn, kỳ cục, làm thường dân Đức sợ hãi và gây nên những trận cười cùng

những lời chế nhạo từ lính tráng của các đơn vị khác... 

...Một liên lạc viên chạy tới, vẫy tay với tôi, hét lên: "Đồng chí trung sĩ, lên gặp đại đội

trưởng!” Tôi vội làm theo. Đại đội trưởng, tay bận cài khóa chiếc cặp bản đồ, ngắt lời báo cáo

của tôi: "Có trông thấy ký hiệu này không? Con đường này dẫn từ đây tới một cụm nhà, thấy

không? Anh hãy bố trí trạm điện đài của mình ở đấy và mau chóng quay lại đây. Sở chỉ huy” –

anh ta hất đầu về phía một ngôi nhà – “sẽ đóng tại đây. Rõ chưa?” Sau vài phút, tôi cùng anh

bạn Dimka đã tiến  được tới chỗ cái bảng chỉ đường có ghi chữ “Aikfir”. Chúng tôi bước tới

ngôi nhà đầu tiên trong làng. Tôi xem xét xung quanh. Dường như chẳng còn ma nào trong

làng. Căn nhà rất đồ sộ, có hai tầng và một gác mái. Một cái cây cao mọc cạnh đó, bạn có thể

chạm vào nó nếu đứng từ mái nhà. Nếu ta leo lên cao trên cây, gắn cái ăng ten vào đấy và đưa

dây vào căn phòng áp mái thì sẽ có được một trạm truyền phát tin lý tưởng. Nhưng chúng tôi

cần vào xem bên trong nhà trước. Ba năm ngoài mặt trận  đã dạy cho chúng tôi phải hết sức

cẩn thận. Tiểu liên sẵn sàng nhả đạn, theo sát từng vết chân của nhau (do đôi ủng nỉ còn đang

ướt), chúng tôi leo vào hiên nhà, buộc một sợi thừng vào quả đấm cửa, rút lui, và khi đã nấp

kỹ sau một cái cây, ra tay kéo mạnh. Cái cửa mở tung ra. Đã vững tâm hơn, chúng tôi quan sát

bên trong: một cái sảnh nhỏ, trống rỗng, và một ô cửa ở bên trái. Một lần nữa chúng tôi dùng

cách trên kéo nắm cửa. Và cuối cùng, nện thình thịch  đôi ủng nỉ ướt bết đầy đất cát dưới đế,

chúng tôi xuất hiện ở ngưỡng cửa với tất cả bộ dạng đẹp đẽ tới từ vùng Địa cực của mình, tay

lăm lăm tiểu liên sẵn sàng nhả đạn. 

Suốt quãng đời còn lại tôi sẽ không bao giờ quên tiếng thét the thé, man dại của một

cô gái nhỏ bé chừng 15-16 tuổi, từ sau một cái bàn nằm giữa căn phòng rộng bài trí rất đẹp ùa

tới chúng tôi với đôi tay giơ cao. Thoáng cái cô gái đã lao tới dùng nắm tay đập vào ngực tôi,

đấm vào tà áo da cừu cáu bẩn, miệng không ngừng lặp lại: "Ich bin krank! Ich bin syphilis!"

Nắm lấy tay và gạt cô bé sang một bên, tôi quay sang Dimka: "Cô ta bị sao vậy? Cậu có hiểu

chuyện gì không?” Anh chàng Dimka nhe răng cười: "Hiểu quá đi chứ”. Và lập tức tôi tự hiểu

ra mọi chuyện. Giữ chặt cô gái đang điên dại khóc lóc, tôi ngẫm nghĩ: "Mình cần quái gì cái

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

166

con bé đang sụt sùi này trong khi lại phải leo lên tầng gác mái? Nếu mình thả nó ra – chỉ có

quỉ mới biết nó sẽ làm bậy chuyện gì.” Trò chuyện với cô ta – cả tôi lẫn Dimka đều chỉ biết

chút ít tiếng Đức. Tát cô ta chăng, để cô ta đừng quẩn chân chúng tôi – tôi không thể bắt mình

làm chuyện đó được: cô ta chỉ là một cô gái ngớ ngẩn. Bối rối, tôi nhìn quanh, thử tìm buồng

cầu thang. Chẳng thấy đâu cả. Dimka đã phát hiện ra trước tôi: “Cái cửa!” Nó nằm đằng sau

lưng tôi, gần cái cửa mà từ đó chúng tôi đã bước vào. Tôi dợm bước về cái cửa đó; cô gái

vùng khỏi tay tôi và chạy ra trước mặt tôi, tựa lưng mình vào cánh cửa và lại lần nữa hét lên

một cách tuyệt vọng: "Nicht, nicht" Và cô ta bật ra: "Ich bin..." Tôi bắt đầu thấy nghi ngờ. Gặt

phắt cô ta sang một bên, tôi hét lớn với Dimka: “Giữ lấy nó!” – và tay lăm lăm tiểu liên sẵn

sàng nhả đạn, tôi giơ chân đá tung cánh cửa, trong chớp mắt nhận ra nó  đang mở vào trong.

Trong cảnh tranh tối tranh sáng của căn kho xép chỉ có một cái cửa sổ nhỏ, tôi nghe có tiếng

rên rỉ, than vãn và tiếng trẻ em khóc. Tôi nhìn vào trong. Chúa Mẹ ôi! Lố nhố những người

đang ngồi trên băng ghế và trên sàn nhà. Tôi quan sát kỹ hơn: họ gồm một ông già, ba người

phụ  nữ  và  bốn  đứa  trẻ.  Tất  cả  bọn  họ  đều  than  vãn  rên  rỉ,  đặt  trên  đầu  gối  và  cạnh  người

những chiếc giỏ  đầy chứa vật dụng cá nhân. Có vẻ như họ  đang chuẩn bị để bỏ  đi đâu đó.

Vâng, thử tưởng tượng nếu tôi lại nã một loạt đạn vào đây? Ối anh em ơi!... 

Điếng người, tôi quay về chỗ người đồng đội, anh ta đang giữ chặt cô gái. Đúng lúc ấy

chúng tôi nghe tiếng động của một chiếc xe đang tới gần. Cả hai chúng tôi đồng thanh hét lên:

“Bọn  Đức, nằm xuống!” Tôi nhào xuống ngay chỗ ngưỡng cửa, còn Dimka dúi cô gái xuống

và bịt lấy miệng cô ta, mắt nhìn về cái cửa sổ phía có tiếng động vọng lại. Gia đình ở trong cái

kho xép lập tức im bặt. Chiếc xe tắt máy, lúc này đã có thể nghe thấy tiếng người nói nhưng

chúng tôi vẫn chưa xác định  được là phe nào. Lặng lẽ, chúng tôi hạ thấp mình xuống. Như

trong Ngày Phán xét, thình lình cái chuông của chiếc đồng hồ cũ kỹ trong phòng kêu vang lên.

Tôi dò tay mình xuống phía dưới thắt lưng, rút quả lựu  đạn ra. Cô gái nhìn thấy thế liền bắt

đầu than khóc trở lại. Miệng lầm bầm chửi, Dimka giúi mũi cô ta xuống tấm thảm trải sàn.

Rồi cậu ấy trườn về phía cửa sổ, tay vẫn không rời vũ khí. Nước mắt sụt sùi, cô gái bò theo

sau. Từ góc cái cửa sổ, người “kỵ sĩ hộ vệ” của cô ta thận trọng nhìn ra ngoài và ngập ngừng

lẩm bẩm: “Có vẻ như quân ta.” Tôi bảo cậu ấy: “Có vẻ như! Thế nếu không phải thì sao?”

“Không” – cậu ta nói, mắt vẫn quan sát, - “dứt khoát là dân Slavơ” – và đứng thẳng dậy. Cô

gái cũng làm theo. Giọng nói đã gần hơn, chúng tôi nghe thấy khẩu lệnh “Vào vị trí, tuốt lưỡi

lê”. Phù, chúng tôi cảm thấy nhẹ người... Dimka xoay mặt cô gái về phía căn phòng kho, giúi

vào phía sau đầu gối cô ta và bảo: “Quay lại chỗ họ hàng cô đi, đồ ngốc, chỗ cô trước ở đâu.”

Cô ta vùng chạy: cô ấy đã phải chịu đựng thế là quá đủ rồi. 

Chúng tôi bước ra ngoài hiên. Nhiều người lính lập tức quay về phía chúng tôi. Họ hét

lớn: “Các anh là ai? Giơ tay lên!” Từ thời điểm đó chúng tôi, tay cầm vũ khí giơ cao qua vai,

ngay lập tức như cất được gánh nặng khỏi lồng ngực, theo cách nói của người Nga. Dựa theo

loại súng trường cắm lưỡi lê đã lỗi thời từ lâu mà họ phô trương ra một cách ngu ngốc, cùng

với những bộ quân phục kiểu mới, có thể xác định những người lính này rõ ràng thuộc lực

lượng NKVD: mũ lưỡi trai có dải băng, áo choàng vạt dài làm bằng vải Canada màu lam xám

(chúng rất có giá ngoài mặt trận) với những cầu vai sạch bóng, điệu đà cùng với loại ủng mới

và không dùng loại xà cạp như đám lính chuyên bò sát đất chúng tôi thường đeo. Một đại úy

nhảy xuống phía sau chiếc xe tải: “Sao lại ở đây! Các anh là ai?” Chúng tôi bèn giải thích.

Anh ta lại gần, châm điếu “Belomor”, tay chìa bao thuốc cho chúng tôi. Anh ta hạ giọng, như

thể mình cũng tới từ mặt trận, nói vẻ thân mật với chúng tôi: "Ở đây là thế này, các bạn ạ, sẽ

có nhiều chuyến xe tải sớm tới đây, chúng tôi sẽ xua dân làng đi. Chúng tôi sẽ bắt đầu từ phía

này. Các anh có hai giờ để làm chuyện của mình”. Anh ta khẽ mỉm cười. “Nhưng tôi khuyên

các anh không nên  ở đây lâu, các anh không cần biết những gì sẽ xảy ra ở đây. Các anh đã

nghe về Hội nghị Yalta chứ? Thế đấy. Người ta đã chuyển giao nơi này cho người Ba Lan.”

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

167

Anh ta hất đầu về phía ngôi nhà, hít vào một hơi: “Nhưng ở đây bọn họ sống tốt thật, giá như

ở vùng Riazan chúng tớ cũng được vậy”. Đột nhiên, như thể vừa tỉnh lại, anh ta cáu bẳn ngắt

lời: “Tốt nhất là hãy xéo khỏi đây và về báo cáo lại với cấp trên các anh”. Chúng tôi đồng loạt

gật đầu: “Thưa vâng!”, - và mau chóng, chúng tôi bỏ đi cho xa... 

Yurii Koriakin

NHỮNG BỨC THƯ

Thư ngày 22 tháng Tám, 1942

Shurik thân mến!*

Em đã nhận được bưu thiếp anh gửi và rất vui khi biết anh đang ở nhà, bởi em cứ nghĩ

anh  đã nhập ngũ. Hóa ra anh  đang ở đấy, cùng những người sành sỏi, anh hãy khéo léo bám

lấy Vaiyentorg (hệ thống cửa hàng phục vụ quân  đội) như thế nhé. Đám Vaiyentorg cũng đôi

khi tới chỗ bọn em, họ bán, như đúng tên gọi của mình, sôcôla bột, bánh mì con, đôi lúc có cả

sushki, bubliki, baranki (các loại bánh nướng của Nga). Em sẽ kể kĩ hơn trong lá thư tới. Anh

hỏi em hiện sống thế nào, em đã kể chuyện này trong thư gửi dì Tônhia, hãy tới lấy và đọc nó

nhé, nhưng em sẽ viết riêng cho anh thêm một số chi tiết khác. Em không kể những chuyện

này cho mẹ và dì Tônhia; không kể cho mẹ, bởi mẹ sẽ khóc cho xem, và không kể cho dì

Tônhia bởi thể nào dì cũng kể lại cho mẹ, và kết quả cũng y hệt. Chuyện là không lâu trước

đây em được gửi đi thực hiện một nhiệm vụ với một máy điện đài loại nhỏ, tất nhiên là không

đi một mình mà cùng một nhóm chiến sĩ khác, và trên  đường đi chúng em bị tấn công, khắp

túi xà cột của em lỗ chỗ vết đạn, may sao em lại không bị dính, em đã chuẩn bị nói lời từ giã

cuộc đời,  dù  những  gì  thường  xảy  ra  với  lính  tập  sự,  như  Erich  Maria  Remarque  đã  viết,

không xảy đến với em. Chúng nã đạn cối vào bọn em, một mảnh đạn văng vào cuốn sổ tay và

găm lại ở đấy. Hiện giờ người ta đã thay cho em cái xà cột bằng một chiếc balô. 

Mẹ em cho rằng do là điện  đài viên nên em sẽ được ngồi ở sở chỉ huy, nhưng không

phải lúc nào cũng như thế vì bây giờ người ta luôn đi trinh sát cùng máy điện đài. Để làm gì?

– Dễ hiểu thôi. Tóm lại, cứ để mẹ hiểu như thế. Rất có thể em sắp đi làm một nhiệm vụ nữa.

Nhiệm sở chính của bọn em nằm cách chiến tuyến khoảng 10 đến 15 km,  đôi khi đang đứng

gác, nếu trời yên tĩnh, anh có thể nghe thấy tiếng đại liên, còn tiếng đại bác thì có thể nghe rõ

suốt cả ngày lẫn đêm. 

Em đã trông thấy những tên Đức bị bắt – chúng có hai đứa (bọn em bắt được lính Đức

chứ không phải lính Phần Lan, trong khu vực bọn em phụ trách), một đứa trông không có gì

đặc biệt, nhưng tên kia trông rất giống anh, cao, gầy nhom, có cái mũi nhọn hoắt. Lúc này ở

đây trời đã lạnh, nên người ta cho hắn một đôi găng lông, hắn xỏ vào và nói: "ồ, gut, gut", và

không hề có ý định trả chúng lại, thằng quỉ sứ ấy siết chặt chúng vào người. Nhưng hắn vẫn

quen  đeo đôi găng trẻ con, chắc cái thằng cặn bã ấy đã ăn cắp  được ở đâu đó. Giầy của hắn

phải tới cỡ 50, không ít hơn, đóng đế gỗ, và hắn luôn run rẩy trong tấm áo khoác của mình.

Chúng em cho chúng một con cá hun khói, và chúng ngấu nghiến tận xương con cá cho tới

hết, cái lũ quỉ đói ấy. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

168

Các bạn trong đội của em rất tuyệt, có một người trong họ đã từng tham gia chiến đấu,

tiểu đoàn mà anh ấy phục vụ bị tiêu diệt gần hết, chỉ còn 21 người sống sót, gồm cả anh ấy và

máy điện đài, và trong suốt nhiều ngày anh ta kéo chiếc điện đài theo mình, có gắng mang nó

về an toàn, dù nó không nhẹ chút nào,  đúng ra là thiết kế cho hai người khiêng. Do bảo vệ

được khí tài quân sự, anh ấy đã được đề nghị thưởng huân chương. Thôi, em dừng đây. Hãy

viết cho em về sinh hoạt và công tác của anh nhé. 

YuraK

22.08.42 (22 tháng Tám, 1942)

Tái bút: Anh viết cho em theo địa chỉ nào vậy?! Khi thì là 1140th p/y. 

Khi lại là 114-O.P.S. (Trung đoàn Thông tin Độc lập)

Trạm Bưu điện dã chiến 389 

Đại đội điện đài của Trung đoàn thông tin 114 **

Chú thích của Yuri Koriakin 

*Anh họ của tôi, Aleksandr Aleksandrovich Gusev, thành viên khoa Vật lý tại Đại

học Quốc gia Maskva năm 1941, sau đó nhập ngũ và trải qua nhiều tháng tại mặt trận vùng

Voronezh, và sau khi giải ngũ do bị loét tá tràng, quay lại học tiếp đại học. 

**Tôi phục vụ trong Trung đoàn Thông tin  Độc lập số 114,  được biên chế trực tiếp

với Sở chỉ huy của Tập đoàn quân 19. Trung đoàn này thực hiện tất cả các hoạt động thông tin

vô tuyến của tập đoàn quân. Những trạm thông tin di động như SRC-399 thường liên lạc trực

tiếp với Sở chỉ huy mặt trận hoặc với Maskva, còn những nhóm công tác cấp thấp có nhiệm

vụ khá linh hoạt. Nhân viên của trung đoàn, mà tôi là thành viên, thường được chọn  đi thực

hiện những hoạt động trinh sát và nghi binh khác nhau đằng sau phòng tuyến địch để cung cấp

thông tin.

Thư ngày 10 tháng Mười, 1942

Chào Shurik!

Trước tiên, xin hãy giữ gìn cẩn thận những tờ giấy em viết. Chúng đã trải qua chiến

trận, em phải tiết kiệm chúng, nhưng đã xảy tình trạng khan hiếm giấy viết và em quyết định

đem chúng ra dùng. Đây là một vết mảnh đạn Đức ở dưới tờ giấy này. *

Em đã  nhận  được  thư  anh  viết  ngày  25  tháng  Chín.  Rất  cám ơn  anh  vì đã  thường

xuyên trả lời các bức thư của em. 

Em đang viết cho anh, Shurka, trong một tâm trạng cực kỳ ghê tởm. Em đã viết cho

anh là đời em đang ... và em [không thể] ở mãi trong tình trạng này ... lâu hơn, ngồi mãi một

chỗ, tại một nơi mà chỉ có Chúa mới biết ở đâu, trong khi có biết bao sự kiện trọng đại đang

diễn ra quanh ta. Vậy mà, chuyện của em chỉ liên quan tới phái đẹp. 

Vấn đề là trong suốt quãng đời ngắn ngủi của mình em luôn tìm cách tránh né các cô

gái và không có bất cứ mối quan hệ thân mật nào với họ. Nhưng ngay trước khi nổ ra chiến

tranh em bắt đầu quan tâm tới một cô gái rất xinh xắn học cùng trường em. Không, em không

phải đã phải lòng cô ta, ... (đoạn bị tác giả tẩy xóa) Em chỉ đơn giản rất thích cô ta như là một

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

169

học sinh giỏi, rất tiến bộ, và, tất nhiên, có bề ngoài không đến nỗi tệ. Cô ấy cũng đối xử khá

cởi mở đối với em, và tới lượt em, giúp đỡ cô ấy viết các bài luận văn, giải các bài toán khó.

Nói chung, mối quan hệ của chúng em rất tốt, rất Xô viết, và, hãy tin em, em không có bất cứ

ý định thô lỗ nào đối với cô ta. 

Và thế là, khi em gia nhập quân đội, ban  đầu cô ấy có hồi âm cho em, viết nhiều bức

thư, nhưng trong thời gian qua, khoảng một tháng hay lâu hơn, ... thư tới cho em, và từ khi đó

... [không] một lời một câu nào. Em đã gửi cho cô ta nhiều [lá] thư, không thể có chuyện cô ấy

không nhận được chúng, nhưng cô ta không hề đáp lại. Do chuyện này mà em đang trong một

tâm trạng đáng tởm. Nghe có vẻ thật nhu nhược khi chúng ta đang sống trong thời kỳ có biết

bao sự kiện vĩ đại xảy ra, thật sai lầm khi tập trung vào những chuyện thế này như em, nhưng

nó vẫn luôn quấy rầy tâm trí em, bởi cô ấy đối xử quá tệ với em, đồ đàn bà hư hỏng, ồ vâng –

kệ mẹ cô ta, em sẽ vẫn sống được mà không cần có cô ấy. Tất cả chuyện này làm em thấy

mình cần phải làm một điều gì đó chứ không chỉ ngồi mãi một chỗ. Và rồi, em đã quyết định.

Quỉ bắt những thứ máy móc khốn khiếp ở trạm thông tin  đi! Em muốn  được phục vụ trong

một đơn vị trinh sát với một máy điện  đài cá nhân, nhất là vào lúc này. Em cũng đã có kinh

nghiệm, nên em sẽ viết một đề nghị lên cấp trên, trong đó em sẽ nói thẳng là dù đã là năm thứ

hai của cuộc chiến tranh, em vẫn hoàn toàn không thể trả lời câu hỏi: "Anh đã làm được gì để

góp phần tiêu diệt quân xâm lược Đức?”, và yêu cầu được gửi ra tiền tuyến, nhất là khi đã có

tin đồn rằng người ta muốn phái nhiều người đi làm điện đài viên trong các đội du kích. Ở đấy

mới là sống chứ! Tóm lại, sắp tới chắc chắn em sẽ viết về những tiến triển tốt đẹp. 

Vâng, đã tới lúc dừng bút rồi. Hãy viết cho em, em đang chờ đấy. Có lẽ vẫn còn thời

gian để chờ thư anh. Ồ quên, cám ơn vì đã gửi quà tới, em sẽ để dành chúng cho những ngày u

ám. 

Yurka 03.10.42 (ngày 10 tháng Mười, 1942)

Xin lỗi vì em viết chữ xấu. Cây bút rất tồi, nhưng em không còn thứ nào khá hơn. 

Chú thích của Yuri Koriakin 

*Tôi không còn nhớ những đoạn bị mảnh đạn xé rách. Tôi chỉ nhớ rằng cái xà cột bị

rách nát khắp nơi, nhưng tôi không bị một vết xước nào. Vâng, kể từ khi thường xuyên khan

hiếm giấy viết ngoài mặt trận, tôi đã phải sử dụng đến những tờ giấy này. 

Thư ngày 23 tháng Chín, 1944

Anh thân mến!

Chỉ tới lúc này em mới có thời gian rỗi để viết cho anh một bức thư. Em sẽ mô tả

những ấn tượng của em trên đường đi. Chắc anh cũng biết chuyện gì đang xảy ra với bọn em

rồi, bọn em đang hành quân về phía tây. Bọn em di chuyển dọc một tuyến  đường sắt và một

xa lộ dẫn về phía tây. Tất cả những ai còn sống ở đây đều tụ tập lại quanh những con  đường

như thế này. Trước chiến tranh ở những nhà ga địa phương quanh đây vẫn có những cộng

đồng dân cư sinh sống, nhưng hiện không ai còn ở lại. Kể từ khi bọn  Đức, chứ không phải

Phần Lan,  đối đầu với chúng em, chúng em luôn phải chiến  đấu với Tập  đoàn quân 20 của

Đức. Hiển nhiên là bọn Đức đang cố gắng làm xáo trộn mọi thứ lên càng nhiều càng tốt. Với

một sự chính xác hoàn toàn theo kiểu  Đức, những tuyến  đường sắt bị cho nổ tung có kiểm

soát cứ từng đoạn 10-15 mét một chỗ. Mọi loại cầu cống, cột điện thoại,  đường xá, nhà cửa,

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

170

tất cả đều bị cho nổ tung. Nhìn chung, cảnh này trông thật không vui tí nào. Dây điện lòng

thòng trên những cột trụ nghiêng ngả, các nhà ga và làng mạc chỉ còn là đống đổ nát, những

khu rừng bốc cháy ngùn ngụt. Nhưng cái đáng sợ nhất, luôn thực sự đe dọa mọi người, đó là

mìn. Mìn có ở mọi nơi, rải khắp các đường lộ và lối mòn, ở hai bên  đường và dưới các cây

cầu, trong các căn nhà và trên đường phố. Không có đủ lính công binh, do đó không thể kiểm

tra mọi nơi được. Có rất nhiều thứ hấp dẫn bỏ lại trong các ngôi nhà, thật nguy hiểm khi sờ

vào bất cứ thứ gì, nhưng anh cũng biết lính tráng là thế nào rồi đấy – “Kệ mẹ nó,” – và cắp lấy

món đồ. Chúng em cũng tìm thấy vài thứ hữu dụng cho cánh lính thông tin chúng em. Hôm

qua em tìm thấy nhiều hộp cá trích trong một căn nhà, bên ngoài có dán nhãn Na Uy. Một

món khá. Nhân đây, cái tờ giấy mà em đang viết đây cũng là một chiến lợi phẩm, ở đây thứ

này có rất nhiều. 

Đêm  qua  em  suýt  nữa đã  phải  trả  giá  bằng  cuộc đời  mình.  Ở  trạm  của  em  có  một

đường điện thoại bị hỏng, em phải đi để kiểm tra, dò dẫm một hồi và cuối cùng tìm ra chỗ bị

đứt. Ngày hôm sau vì một chuyện gì đó em đi ngang qua đây và ngay tại chỗ mình  đã đứng,

chính xác là cách 30 cm, đám công binh đã tìm thấy một quả mìn. Lập tức em nổi cả da gà da

vịt. Thật không dễ chịu chút nào. Bọn  Đức gài mìn bẫy có ngòi nổ chậm trong nhiều ngày.

Hôm nay có một người quen bảo em: họ tới ngủ trong một căn nhà, anh ta thức dậy lúc nửa

đêm, châm một điếu thuốc, và khi vừa nằm xuống chuẩn bị ngủ lại, anh ta nghe thấy tiếng tíc

tắc của một chiếc đồng hồ. Anh ấy lắng tai nghe kỹ –  đúng là nó. Lập tức anh ta toát mồ hôi

lạnh. Anh biết đấy – ngủ trên một quả bom nổ chậm thật là ... không dễ chịu. Cùng lúc, tại chỗ

này hoặc chỗ khác, có những căn nhà bị nổ tung. Mới đây có một nhà kho lớn đã phát nổ, nó

bị bọn Đức bỏ lại từ lâu và hầu như chưa được ai nhòm tới. 

Ở đây có rất nhiều tù binh. Hôm qua em đã nói chuyện với một đứa. Hắn giải thích –

“dựa theo một thỏa ước, đáng ra chúng tôi đã được về nhà, nhưng “bọn Nga” không để chúng

tôi yên.” Trong hầu hết các trường hợp bọn chúng đều rất hoảng sợ, chúng sợ nhà tù của Nga.

Một tên cai nói rằng binh lính của chúng thà chết còn hơn đầu hàng. Chúng đã thực sự bị tẩy

não, cái lũ cặn bã ấy, mặc dù chúng trông có vẻ tử tế. 

Những cô gái chỗ em làm việc vất vả tại trạm. Em phải tự làm hầu hết mọi chuyện.

Anh biết đấy, bọn họ không có kinh nghiệm, chẳng biết gì cả. Đôi lúc em phát khóc lên được,

nhưng làm thế nào được bây giờ? Em đành chờ mọi chuyện qua đi vậy. 

Em dừng bút đây. Anh có thể thấy qua bức thư là em đang rất vội. Em vẫn chưa nhận

được thư anh và có lẽ sẽ không nhận  được chúng trong một thời gian dài nữa bởi hiện em

đang phải tách khỏi đơn vị. Em được bố trí sang một hướng khác, nhưng anh vẫn viết cho em

nhé. Sớm hay muộn gì thì em cũng sẽ nhận được. Chào nhé. Em trai của anh.

Yu.K. 

Hãy gửi lời chào của em tới Zôia. Cô ấy có khỏe không?

23.9.44 (23 tháng Chín, 1944)

Thư ngày 31 tháng Chạp, 1944

Em vừa nhận được lá thư của anh và lập tức quyết định phải viết thư trả lời. Mục đích

để nói lên sự thật là em không tin vào giả thiết của anh về số phận của chúng ta, không phải

nói về những chặng đường dài còn chờ chúng ta phía trước, mà về chuyện chúng ta sẽ không

phải thoả hiệp với bọn  Đức. Em không biết có phải do thực tế là sau dịp Năm Mới người ta

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

171

chuẩn bị đổi cho chúng em quân phục mùa hè – lấy đi valenki (ủng nỉ), áo khoác da cừu, v.v.

– có thể là bằng chứng của chuyện  đó hay không. Cũng có thể và hợp lý để cho là người ta

không cần đến Nam Tư hay phía bên kia sông Vistula. Nhưng tất cả đều chỉ là giả thiết và suy

tính – một đặc điểm không thể chấp nhận  được ở một người lính. Hầu như sự thể luôn luôn

không xảy ra như chúng ta nghĩ. Tóm lại: nếu chúng ta còn sống – chúng ta sẽ biết được sự

thật. Và cuộc đời luôn không quá tệ. Thức nhắm luôn có  đủ, còn  điều kiện sinh hoạt thì –

không tệ lắm. 

Em đang bắt tay vào học kỹ thuật vô tuyến. Anh biết đấy, em càng lao sâu vào chúng

thì càng thấy thích. Cũng không phải là chuyện dở,  đáng để ta bỏ công sức và khá hữu ích.

Anh thấy thế nào? Em cũng đang muốn hỏi anh đây. Nếu anh kiếm được cuốn nào về kỹ thuật

điện hay vô tuyến, xin hãy gửi cho em. Ta chỉ có thể kiếm chúng ở Maskva, chứ không phải ở

đây. Tất nhiên là để nhắm làm sinh viên khoa vô tuyến của Học viện Truyền thông Bauman ở

Maskva, chứ không phải là Thạc sĩ hay Tiến sĩ Vật lý và Toán. Khoảng khoảng vậy đó. Và hy

vọng là, không phải loại sách kiến thức chung chung, mà là những tính toán thực tế trong từng

trường hợp cụ thể khác nhau, v.v. Và khi nào có tiền, em sẽ gửi cho anh. Tha thiết đấy. 

Như người ta vẫn nói: “Còn nhiều thời gian  để lao  động, hãy dành một tiếng để giải

trí”. Do vậy em dùng một tiếng đó để làm nhiều trò dại dột, như anh vẫn thường nói. Em đang

ốm. Ốm vì cứ luôn phải làm một chàng trai tử tế. Em đang giao du lăng nhăng với đám gái hư

(vâng, vâng, chính xác là thế) và tiêu phí thời gian rảnh của mình ở đại đội của họ *, chỉ luôn

có một ý nghĩ thô bỉ trong đầu, - làm thế nào mình biết được, rất có thể bọn chúng sẽ hạ được

mình ở đâu đó, thật đáng tiếc nếu chết mà không có được kinh nghiệm những chuyện kia. Em

biết như thế là tầm thường, nhưng kệ mẹ nó. Xin  đừng nghĩ là em đang lung lạc, không đâu.

Em cảm thấy mình rất quyết tâm. Trong vụ này bọn em, bốn trung sĩ, huấn luyện viên của

trường vô tuyến  **, hành xử như Paul Baumer và các bạn mình. Còn nhớ chuyện họ tới cái

quán rượu rẻ tiền và chuốc xỉn Tjaden không?

Thêm chút nữa về các bạn của em. Một trong bốn người vẫn chưa học hết lớp 5 ở Học

viện Đường sắt Rostov. Một tay có học, khá tiến bộ và thông minh. Người thứ hai – trước kia

làm nhân viên trực điện đài dân sự, tới từ Hải đoàn Vận tải Viễn Đông, người thứ ba cũng vậy

– một thầy giáo vừa tốt nghiệp học viện sư phạm. Thuộc dân tộc Tatar, nhưng là một người

đọc rất nhiều và có học thức, và thứ tư là em. Em thì anh biết rồi. 

Công việc ở trường này rất thú vị. Em thích nó.  Điều quan trọng nhất là nó hữu ích

cho bản thân. Anh chuẩn bị đứng lớp, vì thế phải tự soạn bài cho kỹ, nếu không thì thật ê mặt.

Trong số học viên cũng có những người có trình độ hơn em, cho nên em không thể nói vòng

vo khi có vấn đề mình không hiểu rõ. Thôi em dừng đây. Chờ tới lá thư sau nhé. Viết cho em

về chuyện chỗ các anh  đón Giao Thừa thế nào nhé. Em cũng gửi kèm đây một bức ảnh. Bức

ảnh  được chụp tại đây. Nhân tiện xin kể, em đang viết trên loại giấy Na Uy, và gửi bức thư

trong một phong bì Kirki. Thôi – em xin bắt tay anh. Em của anh. 

Yu.K. 31.12.44 (31 tháng Chạp, 1944)

Chú thích của Yuri Koriakin 

*Vâng, tất nhiên,  đấy chỉ là trò tỏ vẻ. Một trò làm bộ anh hùng kiểu trẻ con. Do  đó

chúng tôi uống vào chút rượu rồi ôm chặt lấy họ. Họ rất sợ hãi và hét toáng lên. Chúng tôi

suýt nữa đã cưỡng hiếp họ và nếu vậy chắc cũng chẳng bị sao, nhưng rồi cô ta kêu thét, cố

gắng vùng vẫy, khóc lóc nên tôi đã không thể làm gì tiếp.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

172

**Vào tháng Giêng năm 45 tại Vologda, nơi trung đoàn chúng tôi được chuyển tới,

một trường quân sự dành cho các điện  đài viên  được tổ chức. Lúc ấy trình  độ lớp 9 của tôi

được đánh  giá  không  tệ,  bởi đôi  khi  chúng  tôi  tuyển  cả  những  người  mù  chữ,  hoặc  những

người  mới  lần  đầu  trông  thấy  cái đường  sắt.  Chuyện  này  không  phải  là  cường điệu  –  một

người chỉ huy dẫn một nhóm những tân học viên như thế tới bảo chúng tôi là anh ta chật vật

lắm mới dồn được họ vào toa xe lửa. Có lần chúng tôi được tặng mấy quả quýt, nhưng số quả

lại ít hơn số người trong tiểu đội, do  đó chúng tôi tổ chức một cuộc thi: chúng tôi bị bịt mắt,

tay cầm một chiếc kéo, và mỗi quả quýt được treo trên một sợi dây để cách mặt đất một mét.

Anh phải dò dẫm cắt được sợi dây. Thế là một anh chàng vùng Buriatia cắt được một quả và

hỏi: “Không biết ăn cái quả này như thế nào nhỉ?”. Và các đồng đội khuyên anh ta: “Trước

tiên hãy thử ăn lớp vỏ, rồi sau đó, nếu cái vị nếm thấy được, thì cậu ăn đến phần bên trong.”

Anh ta cắn nó như cắn một quả táo và bảo: “Ăn cũng ngon đấy chứ,” Và thế là anh ta ăn hết

quả quýt. Vâng, tôi đã là một điện đài viên có nhiều kinh nghiệm khá ấn tượng, do đó tôi được

cử tới trường này để làm hướng dẫn viên.  Đấy là nơi tôi đã giảng dạy và điều hành các khóa

học. Mỗi lớp kéo dài không lâu – từ 2 tới 3 tuần. 

Thư ngày 16 tháng Giêng, 1945

Chào Sashka! (Trong tiếng Nga, Sashka là tên thân mật của Aleksandr, ở đây là anh

họ Aleksandr Aleksandrovich Gusev của tác giả – ND.)

Ngay khi vừa nhận được thư anh, em lập tức ngồi xuống viết thư trả lời. Trong lá thư

trước mà em vừa nhận  được, em đã hiểu rõ anh muốn nói gì, nhưng ... em vẫn giữ nguyên ý

kiến của mình. Anh  đã nghĩ sai chỗ rồi. Người ta đã bảo với bọn em là chúng em sẽ chuyển

tới Kandalaksha, nhưng hiện theo em thấy thì chúng em không phải đang đi tới đó, mà theo

hướng ngược lại. Một số trong bọn em đã lên  đường, còn em sẽ đi trong ngày mai hay ngày

kia. Em sẽ chờ thư đến trên  đường hành quân. Lúc đó anh sẽ thấy ai trong chúng ta là đúng.

Nếu chúng ta có dịp gặp riêng nhau, em sẽ kể cho anh nghe rất nhiều chuyện hay, nhưng đó là

tùy anh đấy. Chúng em di chuyển một cách có văn hóa trên các toa xe lửa. Chúng em lắp đặt

các máy điện  đài. Bật chế độ nhận tin lên, cắm loa và ampli, và rồi ngồi nghe các bản hòa

nhạc. Kể từ khi bọn em được giữ một số lượng lớn ắc quy, bọn em luôn có điện để thắp sáng. 

Về các lời khiển trách của anh, chúng đối với em luôn rất quan trọng. Chưa có ai nói

với em về ba lời khuyên  đó. Em sẽ cố gắng ghi nhớ chúng và luôn cố tuân theo. Và chúng

đúng đắn kỳ lạ. Chỉ riêng về điều thứ ba thì em có chút bất đồng. Bọn em lần nào cũng vi

phạm nó, mặc dù trong phần lớn các trường hợp bọn em không đạt được mong muốn. Bởi vì

trong mọi chuyện  đều gồm những chuỗi hành  động thiết yếu mà anh không thể hoàn tất mà

thiếu  đi một giai đoạn nào, ít nhất em luôn làm chuyện  đó, thật khó mà thiếu nó  được, hầu

như là không thể. Và khi anh làm điều ấy, tất cả những chuyện đạo đức đều tuột đi mất và anh

chỉ còn biết có một mục đích, và tất cả phương pháp đều tốt nếu giúp đạt được mục đích. Và

em cũng không quá câu nệ bất cứ phương kế nào.*

Bọn em tổ chức Lễ Giao thừa chung với các bạn cùng đại đội. Chúng em không đến

nỗi gàn dở, và đã làm quen  được với các cô gái làm việc trong tiệm cà phê, và hiển nhiên là

bọn em tổ chức Lễ Giao thừa theo một cách khá đứng đắn. Cả nhóm có tám người, và trong

một đêm bọn em đã uống hết 7 lít vodka và khoảng 40 lít bia.  Đó là một lượng khá đáng kể,

nhưng chúng em vẫn không việc gì. Hoàn toàn trái với suy nghĩ khi mới bắt đầu uống (anh

thấy đấy, em không có dự định uống rượu vang) là em sẽ dễ dàng gục khi uống rượu nặng.

Xét cho cùng thì em cũng chưa tập thế bao giờ. Nhưng kết quả hoàn toàn ngược lại! Em uống

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

173

như một bợm rượu mà không say chút nào, ít nhất là uống cỡ nào em cũng không hề mất tự

chủ. Cứ như đổ vào cái thùng rỗng vậy. Có lẽ là do cơ thể em khỏe mạnh. Và anh cũng phải

biết thêm là chỉ có mấy thằng em uống thôi, bốn  đứa đàn ông.  Đám con gái gần như không

uống chút gì, cho nên bọn em nốc là chính. Nhưng nói như thế là đủ rồi. 

Hôm nay em quyết định không đi đâu cả. Em ngồi đây nghe máy điện đài, viết và suy

nghĩ.  Điều gì đang chờ em ở phía trước, rốt cuộc em gần như chưa thực sự được thấy chiến

tranh.  Chắc  chắn  là  nó  không  như ở đây  –  nó  ác  liệt  hơn  nhiều  và  có  trời  mà  biết được...

Nhưng em cho là số phận đã bảo vệ em trong suốt ba năm qua, và nó sẽ không bỏ rơi em, còn

nếu không như vậy – em sẽ không là người xung phong đầu tiên mà cũng không là người tụt

lại sau cùng, nhưng bây giờ em dừng bút đây. Em sẽ viết tiếp trên đường đi. Gắng chờ nhé.

Cách đây không lâu em đã chụp một tấm ảnh, bây giờ em sẽ gửi nó cho anh. Cũng chờ

anh làm điều tương tự. Dù anh có thích hay không, vẫn cứ nó gửi cho em. Hãy viết cho em.

Em đang chờ đây, mặc dù  đang hành quân, và trong một thời gian em sẽ không nhận  được

thư, chỉ tới khi em quay về đây. Viết đi!

Yu.K. 16.1.45 (16 tháng Giêng, 1945)

Chú thích của Yuri Koriakin 

*Tôi không nhớ đó là về chuyện gì. Có lẽ có liên quan tới cuốn sách của Remarque

"Mặt trận Miền Tây vẫn yên tĩnh”. Cả anh ấy lẫn tôi đều  đặc biệt thích cuốn tiểu thuyết này,

và tôi chịu ảnh hưởng mạnh từ nó. Thậm chí tôi còn  đem cuốn sách ấy ra mặt trận, và luôn

mang nó theo bên mình. 

Thư ngày 2 tháng Hai, 1945

Chào Sashka!

Em vẫn chưa nhận  được thư nào của anh cả,  điều này có thể giải thích bằng việc bưu

trạm dã chiến chỗ em vẫn chưa chuyển tới bố trí tại điểm đóng quân mới. Tình trạng sức khỏe

của em hiện nói chung là tốt, dường như em đã hồi phục sức khỏe, tạ ơn Trời. Nhân tiện kể

thêm,  rất  nhiều  người  chỗ  em  cũng đã  bị  bệnh.  Có  lẽ  sự  thay đổi  thời  tiết  là  nguyên  nhân

chính. Hầu hết mọi người đều bị cảm lạnh. Hiện thời ngoài trời ấm áp đến nỗi khó mà tưởng

tượng được lúc này mới đang còn là đầu tháng Hai. Mưa dầm dề như thác đổ, trong khi bọn

em vẫn còn phải đi valenki (ủng nỉ), anh không tưởng tượng ra bọn em nguyền rủa chuyện này

thế nào  đâu. Không lâu trước đây bọn em còn tắm trong banya (nhà tắm kiểu Nga), hay một

thứ nào  đó từa tựa banya. Trong làng ở đây, người Ba Lan không tắm trong banya, họ chỉ lau

rửa thân trên vào mùa đông và tắm trên sông vào mùa hè (văn hóa Do Thái chăng!!) Còn nhà

tắm của chúng ta – hãy tưởng tượng ra một căn nhà gỗ trong đó có một cái hố lớn nơi ta để cái

lò sắt và cứ thế mà vào tắm rửa. Anh sẽ run rẩy như một con chó, nhưng được tắm sạch. Về

chuyện  ăn uống thì ở đây không tồi, chúng em được cho  ăn đầy đủ, ngoài ra chúng em cũng

khá tháo vát. Dạo gần đây người hùng Slavơ của chúng ta (tức Yurii Koriakin – ND)còn được

tặng cả một thùng thịt hộp của Mỹ. Một món tuyệt. Em mong sớm nhận được thư anh. 

Chào chân thành, Yu.K. 2.2.45 

Thư ngày 7 tháng Hai, 1945

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

174

Chào anh thân mến!

Hiện giờ chúng em đã đi được khá xa.  Đâu đó ở tận Danzig. Mọi thứ nơi đây đều có

vẻ xa lạ, những ngôi nhà với mái cao kiểu Gothic, những cái cây, cái thì thấp và um tùm, cái

lại cao và cành lá cứ vươn thẳng lên trời, còn đường phố lát bằng những viên đá nhỏ thì thẳng

tắp và nhẵn bóng, có vỉa hè lát gạch ở hai bên, và con người thì – người Ba Lan – những

người không bao giờ thèm nói chuyện với bọn em, thậm chí ngay đến không khí cũng là thứ

không khí ẩm thấp mù sương vùng Baltic. Có biết bao những thành phố bị phá hủy ở nơi đây.

Bọn em đi xe dọc theo những thị trấn bị phá huỷ hoàn toàn, chỉ còn lại những đống đổ nát,

hay, trong trường hợp khá nhất, thì là những ngôi nhà cong queo và bị hư hại, đầy vết đạn bắn,

phòng ốc lộn xộn, ngổn ngang sách vở, cùng những chậu hoa, bình thủy tinh, quần áo, đồ đạc

– tất cả đều bị xáo trộn. Tại một trong những thị trấn như thế bọn em đã có dịp uống đầy một

bụng bia ở một xưởng sản xuất bia. Không còn một cư dân nào, hoặc là còn rất ít. Đôi khi bọn

em tìm được một thị trấn còn hoàn toàn nguyên vẹn, một trong những nơi đó là chỗ mà hiện

bọn em đang đóng quân. Nhiều ngôi nhà ở đây trước kia là nơi ở của bọn sĩ quan Gestapo. Giá

mà anh được trông thấy những căn phòng sang trọng đó, sạch sẽ, sáng sủa và đầy đủ tiện nghi.

Tất cả những thứ đồ đạc đó còn lại nguyên trong phòng, thậm chí còn có cả thức ăn, rất nhiều

sách thuộc đủ loại. Rất nhiều cuốn Mein Kampf của Hitler loại khổ nhỏ, thật thú vị nếu  đọc

được chúng, nhưng đáng tiếc tiếng Đức của em không tốt lắm. Nhiều loại tạp chí sặc sỡ khác

nhau, in ảnh Hitler chụp ở mọi góc độ, tư thế và địa điểm, rất nhiều tác phẩm văn học thuộc

đủ thể loại, mà em cho là mình sẽ đọc một cách thích thú. 

Chúng em ăn uống rất tốt. Ngoài sân của những căn nhà ở đây có trồng rất nhiều loại

rau củ, hôm qua một người lính đã đem tới đây một con bò cái, và hơn nữa, chúng em vẫn có

quyền, hay gần gần như thế, tự tiếp phẩm từ các nguồn lương thực tại địa phương, là điều mà

chúng em vẫn luôn làm. Em hiện vẫn chưa nhận được thư của anh hay của mẹ. Những chuyện

mà  em đã  hỏi  anh  hiện  thế  nào  rồi,  và  cả  cuộc  sống  ở  chỗ  anh  nữa?  Có  tin  tức  gì  mới  ở

Maskva không?

Yu.K. 7.2.45 (7 tháng Hai, 1945)

Thư ngày 3 tháng Ba, 1945

Chào anh thân mến, 

Thật tuyệt khi được nhận một bức thư thú vị từ Maskva. Anh đã lao vào một nhiệm vụ

khá khó khăn, liên quan tới tá tràng, hãy đừng thất bại nhé. Em đang có nhiều tin mới khủng

khiếp, không thể kể lại hết tất cả bởi không có đủ thời gian, em sẽ kể khi nào về đến nhà. 

Cứ mỗi ngày trôi qua chúng em lại càng tiến sâu vào lãnh thổ nước Đức. Em không

biết chính xác hiện mình  đang ở đâu, nhưng có lẽ tại một nơi nào đó cạnh bờ biển Baltic,

thành phố Stettin (Szczecin) đang trên  đường tiến quân của chúng em và vài thành phố khác

cũng nằm quanh đây. 

Hầu như không còn ai ở lại trong các thị trấn và thành phố quanh đây, nhưng họ để lại

rất nhiều tài sản. Hàng đàn gà và ngỗng, thỏ và dê, lợn và cừu, bò và ngựa lang thang khắp nơi

mà không có người chăn dắt. Lũ bò kêu rống, chúng cần được vắt sữa, nhưng ai mà thèm quan

tâm? Chúng em đã ăn biết bao nhiêu thứ – tất cả các loại, bắt đầu là món khoai tây và kết thúc

là sôcôla, cà phê và lợn sữa. Và xung quanh vẫn còn biết bao nhiêu. Không thể đếm được.

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

175

Vâng. Người Đức sống thật sung túc. Những ai còn lại cũng lấy một ít, các cô gái Đức, các bà

già và cả đàn ông. Chúng em cũng không cần ý tứ lắm. Không thể viết lại tất cả. Có lẽ anh

cũng đã nghe chuyện này rồi.* 

Nhưng tất cả đều là rác rưởi. Cái chính vẫn là công việc. Ôi, biết bao nhiêu công việc

phải làm. Đã bốn ngày nay em không được ngủ, và cũng không dám ngủ. Vất vả lắm, Sashka

ạ,  không  có  thời  gian  để  kiếm  chiến  lợi  phẩm  nữa.  Tất  cả  chuyện  có  thể  làm  là  bảo  quản

chúng cho tới khi anh chuyển tới một địa điểm mới, triển khai khí tài và nhận lệnh thiết lập

một tuyến liên lạc. Biết bao nhiêu lần em bị ngã xuống từ mái nhà trong khi đang đi mắc ăng

ten,**sườn và khuỷu tay trầy trụa bầm tím, suốt một tuần rưỡi nay chưa cạo râu, không tắm

rửa – thật ra, em đã mệt mỏi cùng cực rồi. Hãy tin em, dù thật khó tin, - không có cả thời gian

để chạy theo tiếng gọi của tự nhiên, bởi vì anh không thể bỏ mặc trạm vô tuyến trong lúc đang

nhận phát tin. Em đã cố gắng, em chưa từng sống kiểu này bao giờ – dù tinh thần em không

đến nỗi tệ, luôn luôn mẫn cán, và hăng say làm việc. 

Cách đây không lâu chúng em có đi ngang qua một nhà máy rượu, do đó đoàn xe dừng

lại, ở đấy cũng có lính gác, nhưng bọn em đã “thay gác” họ (sao thế nhỉ, họ có vẻ miễn cưỡng

lắm) và bắt tay vào hưởng thụ cuộc đời. May là em không uống nhiều lắm, em vẫn nhớ là

mình còn phải làm việc, nếu không em sẽ bị xử lý. Cứ thử thao tác trên điện đài trong khi trăm

con quỉ đang quay cuồng trước mắt mà xem. Vâng, anh thân mến, em dừng đây. Không có

thời gian. Cũng không biết lúc nào em sẽ viết được cho anh nữa. Hãy viết cho em. Em đang

chờ đây. Em của anh. 

Yu.K. 3.3.45 (mùng 3 tháng Ba, 1945)

Chú thích của Yuri Koriakin 

*Trên chuyến tàu  đi tới Ba Lan, chúng tôi được chỉ dẫn cách thức cư xử với cộng

đồng dân cư địa phương. Họ nói rằng người Ba Lan là một dân tộc Slavơ anh em đã cùng

chiến  đấu chống lại bọn phát xít. Yêu cầu chúng tôi hãy giữ gìn thanh danh của Hồng quân.

Đe dọa sẽ trừng phạt những trường hợp vi phạm kỷ luật. Dù vậy, vẫn có chuyện xảy đến trước

mắt tôi. Tôi đang ngồi trên xe tải, loay hoay với chiếc điện đài. Đột nhiên, có tiếng gõ trên cửa

xe. Tôi mở, một ông già Ba Lan xuất hiện ngay ngưỡng cửa, ông ta liếng thoắng điều gì đấy

bằng tiếng Ba Lan, nắm lấy ống tay áo của tôi và kéo tôi đi. Tôi chỉ kịp hiểu là đã có chuyện

gì đó xảy ra với con gái ông ta. Chúng tôi đi vào căn nhà của ông ta nằm gần  đó và tôi trông

thấy một tay lính xe tăng đang cố gắng cưỡng hiếp cô gái, có lẽ đó là con gái của người Ba

Lan này. Tôi kéo hắn ra, nhưng hắn  đang xỉn quắc cần câu. Một viên  đại úy, ngực đeo đầy

huân huy chương. Tạ ơn Trời, hắn ta đã tỉnh lại. Hắn bảo: "Trung sĩ, hãy cùng tới chỗ cậu

uống chút gì đi.” Chúng tôi đi. Hắn rút ra một cái chai. Chúng tôi rót cho nhau. Tôi uống vào

và lập tức mắt tôi lồi ra – đó là dầu xăng! Tôi bảo hắn: “Cậu rót cái gì vậy?!” Hắn nói: “Uống

đi, rượu đấy. Cậu xem, chúng tớ đi ngang một nhà máy làm rượu, nhưng chẳng có gì trong tay

để  trút  rượu  vào  cả.  Chúng  tớ  có  một  cái  thùng  xăng  rỗng,  chỉ  còn  chút  dầu  ở đáy,  thế  là

chúng tớ đổ rượu vào đấy.”

Trước khi vượt biên giới nước Đức tại vùng Bromberg (Bydgoszcz), chính trị viên đại

đội tổ chức một buổi mít tinh và thông báo những điều sau đây: "Chúng ta đang tiến vào lãnh

thổ nước Đức. Chúng ta đều biết là người Đức đã mang vô vàn bầy quỉ dữ tới đất nước chúng

ta, đó là lý do tại sao chúng ta đang tiến vào lãnh thổ của chúng, để trừng phạt người Đức. Tôi

yêu cầu các anh không được quan hệ với cộng đồng địa phương, nhằm sao cho các anh không

phải gặp bất cứ rắc rối nào, và không được đi một mình. Vâng, còn đề cập tới vấn đề đàn bà,

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

176

các anh có thể tự do cư xử đối với phụ nữ Đức, nhưng sao cho đừng ra vẻ là có tổ chức. Một

hay hai người tới, làm những gì mình cần (chính xác đó là những gì anh ta nói: “những gì

mình cần”), rồi quay trở về, thế thôi. Bất cứ hành động xâm phạm không cần thiết nào tới đàn

ông và phụ nữ Đức cũng đều không được chấp nhận và sẽ bị trừng phạt.” Lời phát biểu này

làm chúng tôi cảm thấy ngay anh ta cũng không biết chính xác tiêu chuẩn đáng giá mức độ cư

xử thế nào là phù hợp. Tất nhiên, tất cả chúng tôi đều chịu ảnh hưởng mạnh của sự tuyên

truyền, vào thời kỳ đó đã không phân biệt giữa người Đức và bọn Hitler. Đó là lý do tôi được

biết cả đống những trường hợp phụ nữ Đức bị cưỡng hiếp nhưng không bị giết chết. Cách đối

xử với phụ nữ Đức (hầu như chúng tôi không gặp  đàn ông) là hoàn toàn buông thả, thậm chí

còn như để trút hận. Ở trung đoàn chúng tôi, viên trung sĩ trong đội quân nhu đã lập nên hẳn

một cái hậu cung. Hắn nắm trong tay một lượng thực phẩm dồi dào. Do  đó có nhiều phụ nữ

Đức đến sống với hắn, hắn sử dụng họ và chia sẻ họ với những người khác. Có  đôi lần, khi

bước vào một căn nhà, tôi trông thấy những người lớn tuổi bị giết. Một lần, khi vừa bước vào

nhà, chúng tôi trông thấy có ai đó đang nằm trên giường. Tôi kéo chiếc chăn lên và trông thấy

một người phụ nữ với cái lưỡi lê cắm vào ngực. Chuyện gì đã xảy ra? Tôi cũng không biết

nữa. Chúng tôi bỏ đi mà không thắc mắc gì cả. Nhưng mọi chuyện đã hoàn toàn thay đổi sau

ngày Chiến thắng, vào khoảng 12-14 tháng Năm, một bài báo của Viện sĩ Aleksandrov mang

tựa đề “Ilya Erenburg quá đơn giản hóa vấn đề” được đăng trên tờ Sự Thật. Trong bài viết tác

giả tuyên bố rằng người Đức và bọn Hitler là khác nhau. Đó là lúc mọi việc đã đổi khác, khi

công cuộc tái thiết thời bình bắt đầu. Thế rồi người ta bắt đầu siết chặt kỷ luật, trừng phạt mọi

hành vi phạm tội. Đã có lần tại hòn đảo Bornholm, một trung sĩ lấy cái đồng hồ của một người

Đan Mạch – đơn giản là lấy đi bằng vũ lực - và lột miếng da bọc bộ thiết bị thể thao của một

trường  học để  sửa đôi  giày  của  mình.  Vì  chuyện  đó  anh  ta  bị  kết  tội  xử  bắn,  nhưng

Rokossovskiy (chỉ huy trưởng Phương diện quân lúc đấy) đã không phê chuẩn bản án. 

Trong một vụ khác một tay lính hay hạ sĩ gì đó đã hôn hay ôm lấy một phụ nữ Đan

Mạch, một người Đan trông thấy và gọi lên sở chỉ huy, tay lính kia lập tức bị bắt, người ta

chuẩn bị đưa anh ta ra tòa án binh vì tội hiếp dâm. Nhưng khi cô gái kia hiểu ra người ta muốn

làm gì tay lính, cô ta chủ  động chạy tới người chỉ huy và kể rằng anh ta không hề có ý định

cưỡng hiếp mình. Dù vậy, vào năm 95 khi Chính phủ Đan Mạch mời chúng tôi tới Bornholm

dự lễ kỉ niệm 50 năm Chiến thắng, họ nói rằng sau khi quân ta rút đi năm 46, khoảng 100 trẻ

em sinh ngoài giá thú  được khai báo. Có lẽ chuyện này liên quan tới đám sĩ quan của chúng

tôi, những người mà, không như cánh binh lính, sống tự do trong các căn hộ cá nhân. 

** Tôi có dưới tay rất nhiều máy điện đài do nhiệm vụ đòi hỏi. Ví dụ như chúng tôi có

một máy radio nhỏ hiệu “Sever” để liên lạc với du kích. Chúng tôi cũng có máy V-100 và

RP-6,  những  loại  cũ  nhất  và  ít  phổ  biến  nhất.  Về  sau  chúng  tôi  có  thêm  loại  nội địa  RSB

(Radio gọi oanh kích khẩn cấp). Theo quy định quân  đội, chúng tôi có trong tay những ống

nhôm để nối dài cần ăng ten, nhưng khi dừng lại đóng quân ở địa điểm mới, chúng tôi chỉ cần

lắp ăng ten lên cao hơn, thế thôi.

Mikhail Lukinov

Phần 1: Ba Lan

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

177

Những ghi chép về biến cố Ba Lan và cuộc chiến Phần Lan 1939-1940

Được viết bởi người đã trải qua những biến cố trên, một sĩ quan Quân đội Xô-viết, 

M. I. Lukinov

Trong lịch sử và văn học, các sự kiện diễn ra ở Ba Lan và Phần Lan trong thời kỳ

1939 - 1940 được thuật lại rất ngắn gọn. Có thể do chúng bị che khuất bởi tầm vóc to lớn của

Cuộc Chiến tranh Vệ quốc sau  đó. Dù vậy, việc ký kết Hiệp  ước Không xâm lược với nước

Đức, sự hủy diệt và chia cắt nhất thời pan Ba Lan (pan tiếng Ba Lan nghĩa là “ngài” hay

“ông chủ”; bằng cách này những người ta muốn ám chỉ rằng không phải nhân dân Ba Lan

mà chính giai cấp thống trị Ba Lan mới là kẻ thù. Một số ví dụ khác: phát xít Đức, samurai

Nhật Bản, bôia Romania - Oleg Sheremet) và chiến tranh Phần Lan cũng là những sự kiện

không thể để chìm vào lãng quên. Tác giả của những dòng hồi ký dưới đây đã vinh dự được

trực tiếp tham gia chiến dịch Ba Lan cũng như cuộc chiến chống Bạch vệ Phần Lan (cụm từ

này bắt nguồn từ thời Nội chiến, khi Phần Lan sát cánh với phe Bạch vệ chống lại Hồng quân

- Oleg Sheremet), và đã cố gắng thuật lại tất cả những gì ông đã từng sống, nhìn thấy và nếm

trải qua. 

Đó là năm 1939 đầy bất ổn. Tại Châu Âu đang có chiến tranh, bóng ma của nó đã lan

dần tới biên giới nước ta. Lúc đó tôi mới 32 tuổi và, là một sĩ quan dự bị, có thể bị động viên

vào quân  đội bất cứ lúc nào. Nhưng vì lẽ gì đó tôi không muốn tin rằng chiến tranh sẽ nổ ra.

Tôi đang làm việc, như thường lệ, với chức vụ kỹ sư tại Viện Thiết kế xí nghiệp Vật liệu xây

dựng. Tôi đã được hứa thưởng một kỳ nghỉ vào cuối hè năm 1939, dự định sẽ đi nghỉ ở miền

nam, trên bờ biển Hắc Hải hiền hoà. Nhưng kế hoạch của tôi bị phá nát bởi lời hiệu triệu từ

dân uỷ : “Lên đường với các vật dụng cá nhân”. Thật là một cú sốc. Tôi chạy tới Trụ sở Dân

uỷ  Quận  Bauman  chỗ  tôi  và  trước  tiên  là  hỏi  về  giấy  phép  đi  nghỉ,  rồi  kế  tiếp  là  về  “Lên

đường với các vật dụng cá nhân”. Họ nghiêm khắc bảo tôi: “Kỳ nghỉ nào? Anh  đã bị động

viên. Anh không biết là chiến tranh  đã bắt đầu rồi ư?!” Chiến tranh nào? Với ai? Tôi không

thể hiểu nổi. Sang hôm sau tôi đã cưỡi trên chuyến tàu Maskva-Kiev với các “vật dụng cá

nhân.”

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

178

Mikhail Lukinov, tháng Giêng 1939.

Vào thời đó các chuyến tàu chạy khá chậm và được kéo bởi các đầu máy hơi nước.

Các toa được gắn giường ngủ ba tầng bằng gỗ sơn xanh lá cây. Tại các ga, hành khách ùa

xuống lấy nước nóng vào bình toong thiếc và tín hiệu khởi hành của đoàn tàu phát ra từ cái

chuông kéo tay. Mới đây thôi mà như ở thời cổ đại vậy. 

Toa tàu rất đông người, để ngủ yên tôi phải leo lên giá gỗ tầng ba, treo mình vào ống

hơi nước bằng thắt lưng để khỏi ngã vì rung lắc. Nhóm sĩ quan chúng tôi được đưa từ Kiev tới

Bêlaia Tserkov, thị trấn được biết tới qua trường ca “Poltava” của Pushkin. Nhưng chúng tôi

không được thấy “đêm Ukraina yên tĩnh” (thơ Pushkin - ND)nơi đây. Ngược lại, chúng tôi bị

bao vây bởi sự hối hả bận rộn kinh khủng. Một sư đoàn bộ binh đang được thành lập vội vã từ

những “ông cậu”, lính dự bị Ukraina. Là sĩ quan pháo binh, tôi bị chuyển về một khẩu  đội

pháo cấp trung đoàn của trung đoàn súng máy 306. Một pháo thủ, lại ở trong trung đoàn bộ

binh! Thật khó cho tôi, nhưng đâu thể làm gì khác được? Tôi phải tháo cái phù hiệu màu đen

khỏi quân phục, và thêu cái màu đỏ với hai khẩu pháo bắt chéo thế vào. Có chín sĩ quan trong

khẩu  đội, tất cả trong đó, trừ tôi là sĩ quan dự bị,  đều là quân nhân chuyên nghiệp, và trong

thời gian  đầu tôi không được nhận bất cứ nhiệm vụ cụ thể nào. Tôi phục vụ đại loại như một

sĩ quan phụ tá cho khẩu  đội trưởng. Vào thời gian  đó các sĩ quan cấp thấp trong quân  đội có

trình độ học vấn không cao. Thậm chí hiếm có người học hết trung học. Họ chủ yếu là những

người đã phục vụ ở cấp thấp trong nhiều năm, được huấn luyện trực tiếp hay gián tiếp về tác

xạ trong những trường lớp đào tạo khác nhau. Nhưng họ luôn thuộc làu quân lệnh và kỷ luật

quân sự. Nói chung họ là những người dễ mến, hầu hết đeo lon thiếu úy. Khi thấy tôi có hai

khối vuông trên cổ áo (trung uý) nhưng không tỏ vẻ kênh kiệu, họ liền chấp nhận tôi vào cái

gia đình chung ấy. Khẩu đội trưởng cũng cùng xuất thân như họ, nhưng đã có trên vai ba khối

vuông  (thượng  uý).  Nhằm  làm  cho  mình  trông  giống  chỉ  huy  hơn,  anh  ta  tự  tạo  ra  một  bề

ngoài khác biệt với mọi người. Gương mặt anh ta dài như mặt ngựa, bị bệnh đậu mùa hủy hoại

và luôn tỏ vẻ lạnh lùng. Anh ta sợ bất cứ biểu hiện nào của sự thân thiện vì anh ta cho rằng

điều đấy dẫn tới vô kỷ luật. Anh ta cư xử với tôi dè dặt cảnh giác, như thể thấy trong tôi một

cái gì xa lạ, một người có học thức. Chúng tôi cũng gặp chủ nhiệm pháo binh trung đoàn, chịu

trách nhiệm về các khẩu  đội pháo và súng cối. Ông ta đối xử với tôi có thiện chí hơn. Chúng

tôi được nhận những khẩu pháo 76 mm nhưng là loại nòng ngắn, kiểu 1927, được kéo bởi hai

đôi ngựa. Chúng tôi cũng được cấp ngựa cưỡi. Tôi được nhận một con ngựa cao lớn, lông

xám có tên là Búp Bê. Chúng tôi bắt đầu tổ chức thành các trung đội, triển khai ngoài cánh

đồng, tập bắn  đạn thật, huấn luyện cho binh lính. Trung đoàn trưởng luôn giục giã chúng tôi

gấp rút hoàn tất công việc huấn luyện nhưng tới khi chúng tôi nhận lệnh hành quân, công tác

huấn luyện vẫn chưa xong. Mệnh lệnh tương tự như sau : “Lập  đội hình hành quân ! Trung

đội chỉ huy dẫn đầu! Bước!” Và chúng tôi xuất phát. Đi đâu? Tại sao? Có lẽ chỉ cấp trên mới

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

179

biết. Hay thậm chí chính họ cũng không được biết? Mau chóng chúng tôi nhận ra mình đang

được đưa về phía tây, hướng biên giới Ba Lan. 

Trong khi đó, các diễn biến chính trị phức tạp vẫn tiếp diễn. Nước Đức tiến công Ba

Lan và chiếm được một phần lãnh thổ rộng lớn. Chính phủ chúng ta đã ký Hiệp  ước Không

xâm phạm với Đức. Molotov, trong bài diễn văn nổi tiếng của ông ta, gọi Ba Lan là “cái quái

thai  của  Hiệp  ước  Versailles”.  Hiệp  ước  ấy đã  giải  phóng  vùng  Tây  Ukraina  và  Tây

Belorussia, trước đây bị Bạch vệ Ba Lan chiếm đóng. Quân đội Xô viết phải mau chóng tiến

về đường ranh giới chia cắt có trong thỏa thuận với nước Đức. Trước đó chúng tôi đã tiến rất

gần  tới  lãnh  thổ  Ba  Lan;  còn  bây  giờ,  với  một  lệnh  báo  động,  chúng  tôi  bắt đầu  vượt  cái

đường biên giới mà nay đã là của quá khứ. 

Các đơn vị bộ binh của trung đoàn chúng tôi hành quân phía trước, còn chúng tôi kéo

pháo theo sau. Tôi còn nhớ hình ảnh một cột mốc biên giới có sơn sọc trắng với con đại bàng

Ba Lan bị xô ngã xuống đất, một làng biên giới Ba Lan với những ngôi nhà trắng tinh theo

một kiểu kiến trúc xa lạ thời Trung cổ cùng một nhà thờ Thiên Chúa giáo. Những người Ba

Lan theo dõi cuộc xâm chiếm của chúng tôi một cách rầu rĩ và lo lắng. Thật sự thì họ  đang

nghĩ gì nhỉ?

Những con  đường lầy lội và các làng xóm Ukraina nghèo khổ với mái rạ và những

nông dân đi chân trần dần lộ ra sau cái làng Ba Lan giàu có và tinh khiết ấy, hiển nhiên là một

sự hào nhoáng bề ngoài. Người Ukraina sống rất khốn khổ dưới ách cai trị của các pan. Chúng

tôi có dịp nhận ra tất cả những cái đó, sau khi chúng tôi trú chân tại một ngôi làng Ukraina.

Rồi chúng tôi tiếp tục tiến qua vùng đất Ba Lan cũ về phía Tây. Lần nghỉ đêm đầu tiên. Một

căn  nhà  Ukraina  nghèo  khổ  :  sàn  bẩn,  rác  rưởi,  gián,  trẻ  con  ăn  bận  trần  truồng.  Tôi  bắt

chuyện với một bé gái khoảng 10 tuổi, lục tìm 20 kopeck trong túi và đưa tặng cô bé như một

vật lưu niệm. Em nghẹn thở bởi món quà giá trị đó và kêu lên : “Mẹ ơi, con có hai mươi

kopeck đây này!” Hình như lần đầu tiên trong đời cô bé được cầm một số tiền lớn như vậy. 

Chúng tôi được lệnh mau chóng chuyển tất cả binh sĩ đi bộ của trung đoàn lên xe tải

và đưa họ tới đường ranh giới chia đôi Ba Lan. Ngựa kéo xe, đoàn tàu chở hàng tiếp tế và đại

bác tiếp tục hành quân với tốc độ như cũ. Chúng tôi lập ra một chi đội từ các binh lính đi bộ

trong các khẩu  đội có trách nhiệm hành quân cùng cánh bộ binh. Tất nhiên, tôi cũng có trong

số ấy. Tới đêm, trên đường cái, tôi chặn những xe tải chở bộ binh lại và chuyển lính của mình

lên sau khi bị chửi rủa hết lời. Tôi lên chiếc xe cuối cùng. Chúng tôi đi trong nhiều ngày suốt

dọc  Miền  Tây  Ukraina  bằng  cách  đấy.  Trong  thời  gian  đó,  nhiều  cuộc  gặp  gỡ  và  nhiều  ấn

tượng đã xảy đến mà tới nay, bất hạnh thay, đã tuột khỏi trí nhớ của tôi. 

Tôi  nhớ  lại  chúng  tôi đã đến  một  thị  trấn  và  dừng  chân  giữa  một  khu  chợ.  Những

người bán rong đeo khay hàng chạy tới các xe tải từ mọi phía, chào mời chúng tôi. (Cần lưu ý

rằng khi chúng tôi tiến vào vùng lãnh thổ cũ của Ba Lan, một tỷ giá trao đổi ngoại tệ tức khắc

được lập ra: một zloty ăn một rúp.) Một người bán hàng rong bưng cái khay bánh pierogi tới

chỗ xe chúng tôi. Tay bộ binh ngồi cạnh tôi liền hỏi giá. “Ba kopeck, thưa pan. Tôi không thể

bán rẻ hơn, đang chiến tranh mà.” Người lính rút ra một tờ ba rúp màu xanh và nói : “Cho tôi

một trăm cái.” “Sao anh mua nhiều thế ?” Tôi hỏi. “Không sao  đâu, thưa đồng chí trung uý,

tôi sẽ có cách dùng chúng.” Anh ta quả thật đã dùng hết tất cả số bánh đó. Anh ta ăn gần hết

một trăm cái, phớt lờ những ánh mắt ghen tị và những lời đề nghị của đồng đội. Đúng là một

gã kulak Ukraina. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

180

Những  người  bán  hàng  nhanh  chóng  nắm  bắt  thị  trường  và  sau  mười  lăm  phút  giá

bánh pierogi đã là 15 kopeck. Bếp dã chiến cho chúng tôi ăn chủ yếu là cháo kiều mạch, bánh

mì đen và trà. Có vài đơn vị kỹ thuật đi sau chúng tôi, họ  được cấp gạo, bánh mì trắng và ca

cao. Không thể làm gì hơn, chúng tôi là bộ binh, luôn tấn công đầu tiên và lãnh thực phẩm sau

cùng. Một lần, vào cuối ngày, chúng tôi dừng lại nghỉ đêm tại một thị trấn. Chiếc xe tải chạy

vào sân trường và chúng tôi nghỉ lại cho tới sáng trong các phòng học. Lúc đấy tôi đói như

cào. Tôi lấy theo hai người lính (các sĩ quan bị cấm đi ra ngoài một mình) và đi kiếm một nhà

hàng. Chúng tôi mau chóng tìm thấy một cái bar nhỏ dưới tầng hầm với cửa sổ sáng rực và

dàn nhạc đang chơi. Vừa thấy ba người chúng tôi mặc quân phục,  đội mũ sắt,  đi ủng có gắn

đinh thúc ngựa và mang vũ khí bước vào chỗ sảnh  đón, một cơn chấn  động nhẹ xảy ra. Dàn

nhạc ngừng chơi. Vài thực khách sợ hãi đứng dậy. Có lẽ đây là lần đầu trong đời họ nhìn thấy

những người Xô viết. Tôi lịch sự chào mọi người và đề nghị dàn nhạc tiếp tục chơi. Những

người trong quán tò mò theo dõi chúng tôi. Chủ quán  đứng sau quầy bar, một người to béo

mặc bộ vest không cài khuy với điếu xì gà trên miệng. Tôi thấy mình như đang đóng trong

một cuốn phim về thời trước Cách mạng. “Vodka hay rượu snap?” - ông béo hỏi tôi. “Không,”

– tôi trả lời – “cho ba cà phê và ba sandwich.” Đồng hồ của tôi đã là 12 giờ, nhưng cái đồng

hồ to mặt tròn trên quầy bar mới chỉ có 10 giờ. Tôi không nhận ra ngay sự khác biệt về thời

gian nên ngạc nhiên bảo chủ quán rằng hiện  đã 12 giờ rồi. Ông ta mỉm cười, nhấc điếu xì gà

khỏi miệng và kiêu ngạo đáp lời tôi: “Chúng tôi thuộc Châu Âu !” Tại đất nước Ba Lan Bạch

vệ khốn khổ  đồng hồ chỉ lấy theo giờ London. “Lúc này ông nên chỉnh lại đồng hồ theo giờ

Maskva,” – Tôi đáp lại. Người chủ quán nhún vai như thể nói “Chúng tôi sẽ xem lại.” Sau khi

uống xong cà phê và thanh toán tiền, chúng tôi rời “những người Châu Âu” đấy. 

Tới đây tôi xin phép lạc đề một chút để kể lại một giai thoại khác xảy ra nhiều năm sau

Chiến  tranh  Vệ  quốc,  khi  nước  Ba  Lan  đã được  tái  thiết  và  Nguyên  soái  Xô  viết

Rokossovskiy, một người gốc Ba Lan, được chỉ định làm Tổng chỉ huy quân đội Ba Lan. Ông

tới  Ba  Lan.  Đầu  tiên  ông được  cho  tham  quan  Varsava  và  một  vị  tướng  Ba  Lan  hỏi  ông  :

“Thưa ngài Nguyên soái, ngài có thích Châu Âu không ?” Nguyên soái đã trả lời : “Rõ ràng

ông không rành địa lý học.” 

Chúng tôi hành quân nốt chặng cuối của hành trình. Một lần nữa, lại xuất hiện những

ngôi làng Ukraina cùng những thị trấn nhỏ với cộng đồng người Do Thái và Ba Lan. Người

Đức đã có mặt ở đây. Trước khi rút quân, chúng tiến hành cướp bóc. Nhưng chúng là một dân

tộc có văn hóa nên không chĩa súng đe dọa hay đốt phá các cửa hàng. Chúng cướp bóc một

cách “có văn hóa”. Chúng bước vào một cửa hiệu, chọn những thứ hàng hóa tốt nhất, ra lệnh

gói nó lại (“raskep, raskep”) và mang những thứ vừa “tậu được” bỏ đi : “Bọn Nga đi sau sẽ trả

tiền cho tất cả.” 

Tôi bước vào một cửa hiệu  để mua vài thứ đồ lặt vặt. Vải dệt được trải ra trên mặt

quầy, họ  đang trao đổi với mấy người lính bộ binh  đã vào trước đó. Tôi vuốt lên tấm vải và

chợt nhận ra có cái gì đó nằm dưới mặt quầy. Một khẩu súng bị bỏ quên dưới lớp vải, có lẽ là

của mấy “ông chú” Ukraina kia. Tôi buộc phải đem khẩu súng về. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

181

Binh lính Hồng quân. Luga, 1938

Cuối cùng chúng tôi cũng đến  được đường ranh giới theo thỏa ước, vạch ra bởi sông

Bug. Có thể thấy ánh loé lên của những chiếc xẻng bên kia bờ sông.  Đấy là lính  Đức đang

củng cố vị trí phòng thủ của mình và đào các chiến hào. Tại chỗ này con sông không rộng

lắm, có mấy cây cầu nằm vắt qua bờ bên kia. Có thể thấy vài bóng người đang qua cầu : một

số  đến phía chúng tôi, một số khác từ phía chúng tôi qua bờ bên kia. Lạ là trong những ngày

đầu tiên không có ai ngăn trở điều  đó. Một trong số những sĩ quan chúng tôi kể anh ta đã

chứng kiến có người tiến tới các lính gác Đức và nói rằng cần qua bờ bên kia, phía chúng tôi.

Tên lính gác chỉ đơn giản là đá vào mông anh ta và người đàn ông chạy qua cây cầu về phía

chúng tôi. Đấy là vào ban ngày, ban đêm việc qua lại còn nhộn nhịp hơn nữa. Những tiếng la

hét và tiếng súng bắt đầu vang lên.

Họ kể rằng một người lính của chúng tôi, một “ông cậu” Ukraina, trong khi đứng gác

gần cây cầu  đã lầm bầm những lời như sau: “Hãy để những người tốt đi về phía chúng tao,

còn thì đưa bọn xấu qua đi cho khuất mắt.” 

Ba, bốn ngày sau khi chúng tôi tới, những lính biên phòng đội mũ lưỡi trai màu xanh

cuối cùng cũng tới, mang theo chó. Họ  đóng cửa biên giới và canh phòng một cách nghiêm

ngặt. Chúng tôi rút lui về phía sau khoảng vài cây số, nhưng vẫn thường bị dựng dậy bởi báo

động đêm. Một đêm nọ có hai người đàn ông chạy qua phía Đức. Có một đầm nước nhỏ ở gần

chỗ chúng tôi đóng quân, nơi dân chài địa phương thường ra đánh cá. Lúc này dây kẽm gai

vẫn còn chăng phía trước đầm. Hai người kia tiến gần cái đầm vào ban đêm, họ cho rằng sông

Bug đang ở trước mặt mình nên đã cắt rào kẽm gai và bơi qua sông. Họ bị mất phương hướng

và chìm dần. Một người đánh cá nghe tiếng họ kêu cứu  đã chèo thuyền tới kéo họ lên. Một

trong hai người hỏi bằng tiếng Ba Lan: “đây có phải là bên phía Đức không ?” Người đánh cá

trả lời: “Phải.” Anh ta kéo mạnh họ lên và đưa họ, gần chết đuối, về nhà anh ta. Vì vụ đó mà

lại một lần nữa chúng tôi bị lệnh báo  động dựng dậy vào ban  đêm, với suy nghĩ cho rằng có

hai tên do thám. Khi trời sáng, tôi trông thấy hai con người ướt sũng ấy bị dồn lên một chiếc

xe để đưa về nơi quản lý họ. Hoá ra đó là những sĩ quan Ba Lan vừa trốn khỏi trại tù binh. 

Vùng biên giới không lúc nào yên tĩnh. Trong đêm, có ai đó phía bờ chúng tôi dùng

đèn chiếu vẽ những đường khó hiểu lên những đám mây xám thấp. Bờ bên kia đáp lại họ cũng

bằng  cách  thức  tương  tự.  Vậy  mà  chúng  tôi  không  bắt được  ai.  Các  sĩ  quan  Đức  qua  bên

chúng tôi, mục đích để tìm kiếm và chôn cất những người của mình, nhưng thật ra là dọ thám

vị trí đóng quân và lực lượng chúng tôi. Nhưng chúng tôi cũng tìm ra cách  để việc ấy không

thực hiện được. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

182

Sau đó sư đoàn chúng tôi được rút về sâu trong hậu phương. Trung đoàn tôi đóng quân

tại một thị trấn nhỏ bé bẩn thỉu ở Starưi Sambor.  Ở đây gần như toàn là người Do Thái, họ

làm nghề thủ công và buôn bán, cung cấp cho các làng Ukraina. Nhưng không có đủ phòng

cho  khẩu  đội   tôi  cùng  với  pháo,  xe  chở đạn  dược  và  ngựa,  thậm  chí  ở  ngay  chính  Starưi

Sambor. Chúng tôi đóng tại làng Blazhow, cách Starưi Sambor 7 tới 8 km. Để định chỗ  đóng

quân, chỉ huy trưởng ra lệnh cho tôi vào làng và vẽ lại sơ đồ vị trí của nó. Một thượng sĩ đi

cùng tôi với mục đích tìm nguồn tiếp tế. Hai chúng tôi cùng đi ngựa. 

Cái làng hóa ra trải rất dài. Nó có một nhà thờ thuộc giáo hội Uniate và một lãnh địa

nhỏ. Người chủ của nó, một người Ba Lan, đã chạy sang phía Đức. Tôi vẽ sơ đồ của nó và, khi

trở về khẩu đội, vẽ lại sạch sẽ bằng chì màu, ghi chú tất cả, thậm chí họa lại một vài ngôi nhà

chính. Các chỉ huy cấp trên rất hài lòng, tuy họ không biểu lộ trên nét mặt. Họ không muốn

làm hư cấp dưới: điều đó có thể làm cho cấp dưới trở nên kiêu ngạo. Nhưng tay thượng sĩ (mà

tôi đã kể ở trên), khi ngồi bên  đống lửa vào ban đêm, quanh  đại đội của mình, ngạc nhiên kể

với mọi người rằng trung uý chỉ cần đi ngang qua làng, ghi chú đôi điều lên một mảnh giấy là

về vẽ lại được cả cái bản đồ tuyệt như thế: “Các cậu ạ, tay này khi ở nhà hẳn không phải hạng

tầm thường như chúng ta.”

Kế đó chúng tôi chuyển tới Blazhow. Chúng tôi chọn cái lãnh  địa nằm giữa khu vực

đóng quân và bố trí pháo bên trong sân của nó. Các sĩ quan đóng tại căn nhà của tay chúa đất,

còn binh lính – trong những làng nông dân xung quanh. Chúng tôi nhốt ngựa trong trang trại

của lãnh địa. Dinh thự của chúa đất đã bị cướp phá sạch bởùi bọn Đức và sau đó là bởi nông

dân, giờ chỉ còn lại những bức tường trần trụi. Chỉ có sĩ quan lâu năm mới được nhận một bàn

làm việc vớiø những ngăn kéo rỗng. Cái bàn không thể mang đi được bởi nó không lọt qua

cửa hẹp của căn phòng. Lúc đầu chúng tôi phải trải rơm thay cho các đồ gỗ, chúng được dùng

để thay cho cả ghế lẫn giường. Chúng tôi đặt những máy điện thoại dã chiến trên cái bàn duy

nhất, nối chúng với sở chỉ huy tại Starưi Sambor. 

Tình hình lúc đó không yên tĩnh. Bọn phỉ thường bắn lén chúng tôi trong đêm khuya.

Có kẻ nào đó cắt đứt đường dây điện thoại, thế là cả khẩu đội bị dựng dậy bởi lệnh báo động

đêm. Chúng tôi thiết lập những biện pháp phòng vệ khắp lãnh  địa khi trời bắt đầu tối, ngăn

ngừa những đợt đột kích có thể xảy ra. Khi bình minh lên, sự sợ hãi của chúng tôi liền tan

biến. 

Tuy vậy, chúng tôi nhận  được cảnh báo từ sở chỉ huy trung đoàn yêu cầu phải luôn

cảnh giác,  đã có những trường hợp binh lính Xô viết bị giết chết trong ngõ tối, bị đâm trong

tiệm cắt tóc và những vụ khác tương tự. Đóng quân trong một ngôi làng Ukraina, chúng tôi có

điều kiện hiểu  được những người dân Tây Ukraina sống nghèo khổ thế nào dưới chế độ của

các pan Ba Lan. Chỉ người Ba Lan mới có quyền quyếtù định tại đất nước này. Chỉ có họ mới

được làm việc trong bộ máy chính quyền. Một người Ukraina thậm chí không thể làm thợ trải

nhựa đường, bởi đó là công việc của nhà nước. Một người Ukraina có thể trở thành người Ba

Lan,  nhưng  anh  ta  phải  cải  theo  Gia  tô  giáo.  Mục đích  chuyện  này  là  chuyển  dần  người

Ukraina sang Gia tô giáo. Đức tin Chính thống giáo bị thay thế bởi Giáo hội Uniate, một trung

gian giữa Chính thống giáo và Gia tô giáo. Người Ukraina bị đè nặng bởi các thứ thuế. Thậm

chí có cả loại thuế đánh lên mỗi ống khói,  đến nỗi sau khi vượt qua biên giới, chúng tôi rất

ngạc nhiên thấy các nóc nhà ở đây đều thiếu ống khói. Khói từ bếp lò thoát thẳng lên cái gác

dưới mái nhà. Nạn cháy nhà thường xuyên xảy ra. 

Đôi lúc người dân hỏi chúng tôi là chính quyền mới có cho phép xây ống khói không.

Chúng tôi trả lời không chỉ cho phép mà còn cần thiết phải xây. Vào dịp cuối thu các nông

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

183

dân thường đi chân trần tới nhà thờ. Họ chùi sạch chân bẩn lên đám cỏ phía trước, xỏ giầy và

bước vào nhà thờ. Khi về, họ tháo giầy ra và đeo chúng quanh cổ. Một đôi giầy được người

nông dân dùng trọn đời, tới khi chết anh ta để lại nó cho con trai mình. Có một trạm bưu điện

bỏ không trong làng. Nhưng vẫn còn một điện thoại viên ở lại – một cô gái Ba Lan rất đẹp và

kênh kiệu. Luôn có một đám những anh chàng cầu hôn chạy theo cô ta. Không chỉ những binh

lính và hạ sĩ quan của chúng tôi mà có cả vài tay sĩ quan  độc thân cũng ở trong số  đó. Giữa

những kẻ cầu hôn luôn có xích mích. Người ta nói rằng một số chỉ huy cao cấp cũng từng cầu

hôn cô ta. Rồi tất cả những điều đó đột ngột kết thúc theo cái cách ít được trông đợi nhất. 

Một đêm, trong khi đang thi hành nhiệm vụ tại chốt điện thoại dã chiến, một điện tín

viên của chúng tôi nhận thấy rằng một trong các ngăn kéo bảo mật nông hơn những cái còn

lại. Tại sao vậy nhỉ? Hóa ra có một ngăn kéo bí mật khác ở mặt sau bàn, quay về phía tường.

Trong có những tờ tiền Ba Lan đã hết giá trị và một cuốn album ảnh. Những tấm ảnh cho thấy

cô  điện thoại viên xinh  đẹp  đang vui vẻ với tay chủ lãnh  địa thế nào. Trong vài tấm ảnh có

cảnh cô ta trần truồng nhảy múa quanh một cái bàn  đầy chai lọ, còn trong các tấm khác là

cảnh cô ta đang quấn chặt lấy những gã để ria mép hay những cảnh tương tự thế. Cuốn album

được các binh lính chúng tôi chuyền tay nhau. Vài tay lính đang yêu trách cứ cô gái, và cô ta

mau chóng biến mất khỏi ngôi làng. Khẩu  đội trưởng tước cuốn album của đám lính và sau

đấy đánh mất nó. Tôi không được xem cuốn album đó. 

Một tối giao lưu với dân địa phương được tổ chức. Toàn thể dân làng Blazhow tụ tập

lại trong một ngôi nhà rộng. Chính uỷ của chúng tôi đọc một bài diễn văn nói về sự chấm dứt

thời  của  các  pan  Ba  Lan  và  về  trách  nhiệm  giải  phóng  của  Hồng  quân.  Vị  linh  mục địa

phương đáp lời, nhân danh toàn thể dân làng, cám ơn chúng tôi vì đã giải phóng họ và nhấn

mạnh rằng “chúng ta cùng một chủng tộc, chúng ta cùng một đức tin.” Ban nhạc địa phương

gồm một người kéo violon, một người thổi sáo bị và một tay trống bắt đầu chơi, vũ hội bắt

đầu. Mọi người hỏi chúng tôi về cuộc sống ở Liên Bang Xô viết, về những tin  đồn thất thiệt

họ được nghe từ Ba Lan. Ông thượng sĩ cũng nhân dịp này tìm cách chơi nổi. Vào thời điểm

ấy,  đám sĩ quan chúng tôi ăn mặc rất giản dị, khoác áo choàng tunic hệt như binh lính, chỉ

khác là có các khối vuông gắn ở phù hiệu trên cổ áo và các vạch vải đỏ thêu ở ống tay áo.

Thượng sĩ của chúng tôi mặc bộ quân phục thắt cái dây lưng màu vàng luôn kêu cót két. Trên

phù hiệu ở cổ áo, cạnh những hình vuông, ông ta gắn những vạch màu vàng đã bị quân đội bỏ

từ lâu. Trong mắt dân làng ông ta hẳn là chỉ huy cao cấp nhất nên họ hỏi ông ta rất nhiều. Các

cô gái hỏi ông rằng có phải ở nước Nga bây giờ không còn tổ chức các đám cưới, rằng chúng

đã bị huỷ bỏ và mọi người được quyền sống với bất cứ ai mà họ thích. Ông thượng sĩ trả lời

một cách tự đắc: “Người ta hay nói này nọ, nhưng rận chỉ thích cắn những ai luôn nhắc đến

chuyện  đi tắm.” Tất nhiên, câu nói đó làm mọi người xung quanh cười rộ và làm cả một số

khác thẹn thùng. 

Có lần tại Starưi Sambor, tôi tới một lò rèn nhỏ đặt làm cây thông nòng cho khẩu súng

ngắn của mình và tình cờ gặp các em gái của ông chủ, người Do Thái. Họ  đã tốt nghiệp một

trường học Ba Lan tại Nôvưi Sambor và rất thích Liên Bang Xô viết. Họ mơ được tới đó để

học đại học, “ở nơi mà – họ nói – việc học là miễn phí.” Khi tôi còn ở Starưi Sambor, tôi

thường tới thăm hai chị em và dạy họ tiếng Nga, thứ tiếng mà theo họ là đơn giản và dễ hiểu.

Nhưng có một lần,  để chứng tỏ  điều  đó không đúng sự thật, tôi đọc phần  đầu vở “Evgênhi

Ônêgin” cho họ nghe, và tất nhiên là họ chẳng hiểu gì cả. Những cô gái đáng thương ấy sau

này chắc bị giết hại cả. Năm 1941, khi Tây Ukraina bị bọn Đức chiếm đóng, chúng giết tất cả

những người Do Thái tại đó. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

184

Đôi khi tôi phải tới Nôvưi Sambor vì mục đích công việc.  Đó là một thị trấn Ba Lan

thanh nhã, có một nhà hàng và các cửa hiệu  đẹp. Có lần tôi bước vào một cửa hiệu quần áo

đàn ông và yêu cầu họ cho xem vài kiểu cà vạt. Người chủ hiệu, nháy mắt với người phụ nữ

Ba Lan đứng sau tôi như thể muốn nói “cái tay man rợ mặc áo choàng xám này thì hiểu gì về

cà vạt nhỉ”,  đưa cho tôi cái hộp bên trong có món gì đó thật thô kệch và rẻ tiền. Tôi gạt cái

hộp sang bên và yêu cầu cô ta đưa cho tôi thứ gì khác khá hơn. Gương mặt người chủ hiệu lộ

vẻ ngạc nhiên khi tên man rợ đó chọn ra một tá cà vạt đẹp và tao nhã nhất. Sau này, cửa hiệu

của ông ta đã tiếp tục phục vụ tôi trong một thời gian dài. 

Mikhail Lukinov, 1939

Các đường phố ở đây đầy những người sẵn sàng bán nào đồng hồ, dao cạo, sôcôla, bít

tất và các loại hàng hóa khác cho binh lính Xô viết. Một trong những tay năng nổ đó cứ bám

chặt lấy tôi, đòi bán những bộ com lê thứ thiệt. Tôi tìm mọi cách xua đi, nhưng hắn vẫn không

để tôi yên. Lúc ấy kiểu com lê màu xanh Boston  đang thịnh hành ở Moscow. Cuối cùng tôi

hỏi xem hắn có bộ Boston xanh nào không. “Có ạ, có chứ, thưa pan đồng chí.” Và đề nghị tôi

đi theo hắn. Hắn dẫn tôi qua mấy cái sân thông với nhau, hết cái này đến cái khác làm tôi mất

hết phương hướng, không xác định được đâu là phố chính nữa. Hắn dừng lại ở một tầng hầm,

từ đấy dẫn tôi sang một cái khác rồi bảo tôi đứng chờ. Tôi nhìn quanh và thấy có vài khối nhà

bê tông không có cửa sổ. Bóng đèn trên trần  đang sáng lờ mờ. Đột nhiên,  đằng sau cánh cửa

mà người đàn ông kia vừa biến mất, tôi nghe tiếng kim loại chạm nhẹ, tựa như tiếng ai đó

đang lên  đạn, mở và đóng chốt cửa. Tôi mở nút bao da đựng súng và chạy ra sân. Tới đó tôi

dừng lại nghe ngóng xem chuyện gì xảy ra tiếp theo. Nhưng mọi thứ vẫn yên lặng, còn tay bán

bộ vest Boston thì biệt tăm. Tôi mau chóng thoát khỏi cái mê cung đó để ra phố chính an toàn

hơn. Đến giờ, tôi vẫn không biết được lúc ấy tôi đã tránh khỏi một mối nguy hiểm chết người

hay đơn giản là đánh mất cơ hội có được một bộ vest màu xanh Boston. 

Đất nước của các pan Ba Lan  đã tan rã.  Đồng tiền Ba Lan  đang sống nốt những ngày

cuối cùng của nó. Người dân địa phương cố gắng bán mọi thứ để đổi lấy đồng rúp Xô viết và

đổi đi đồng tiền Ba Lan. Các cô gái Ba Lan xinh đẹp dạo trên các con phố của Nôvưi Sambor,

miệng nở những nụ cười quyến rũ, đề nghị các sĩ quan Xô viết đổi giấy bạc Ba Lan có mệnh

giá lớn ra tiền Xô viết. Đấy thật là một mánh khoé ngờ nghệch, ngay cả khi người đổi tiền là

những người đẹp rất quyến rũ. Có cô chỉ đơn giản khoác tay tôi và hỏi xem tôi có thể đổi một

trăm zloty hay không. Tôi đáp rằng tôi không đủ giàu để tặng cô món tiền cả trăm rúp. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

185

Giấy bạc Ba Lan được trang trí bởi chân dung của vô số đức vua và hoàng hậu Ba Lan.

Có lần tôi nghe một người lính, khi đang mua thuốc lá của người bán rong bên đường, la lên:

“Tao đưa mày tờ tiền Xô viết tốt đẹp mà mày tráo (hay từ gì đó đại loại thế) lại một hoàng hậu

Ba Lan như thế à?!” 

Tôi có mối quan hệ phức tạp với tham mưu trưởng trung đoàn, đại úy Severin. Anh ta

là người kiêu căng, luôn yêu cầu mọi người phải tuân theo các quân lệ chính xác tới từng chữ

một; anh ta không ưa chúng tôi, những sĩ quan dự bị. Có lần tôi nhận một cú  điện thoại từ

Starưi Sambor yêu cầu phải lên gặp Severin. Tôi báo cáo lại cho khẩu  đội trưởng,  đem một

người  lính  đi  theo,  thắng  ngựa  và  phóng đi  dưới  mưa  trên  con  đường  lầy  lội.  Khi  tới  nơi,

chúng tôi ngoài áo thì ướt sũng còn bên trong lại đầm đìa mồ hôi. Sở chỉ huy đóng tại nơi

trước kia là một trường học. Bên trong gian phòng lớn nóng bức, mấy cái đèn dầu hỏa đang

bốc khói; Severin  đang đi lại trong phòng,  đọc điều gì đó cho người thư ký ghi chép. Nước

mưa từ mũ ròng ròng chảy xuống, do đó tôi bỏ mũ ra và cầm nó nằm ngang trên tay trái gập

lại. Cuối cùng đại uý cũng quay sang tôi, nghe tôi báo cáo có mặt.  Đột nhiên Severin công

kích: “Anh đang ở đâu vậy? Trong quán rượu hay tại chiến trường? Tại sao anh lại xử sự như

thế?“ và mấy câu khác tương tự. Tôi đứng đấy mà không hiểu chuyện gì xảy ra. Người thư ký

đứng sau lưng Severin, nhìn thẳng vào mặt tôi mà cười khúc khích.  Đại uý tiếp tục hét lên.

Mọi thứ trong người tôi sôi sục cả lên. Cuối cùng, Severin nói rõ lý do mình nổi nóng: “Tại

sao anh bước vào mà lại bỏ mũ ra? Sao anh có thể báo cáo được trong tư thế đó? Anh không

thấy là các cấp trên của anh đều đang đội mũ sao ? Tại sao anh báo cáo mà không đội mũ?!”

Tôi không thể giữ được nữa và buột miệng: “Đấy là thói quen của một người có văn hóa, phải

bỏ mũ ra khi bước vào phòng.” “Thế…ế à ?!” – đại uý gầm lên, “Vâng, thế đấy,” – tôi đáp lại.

“Đằng sau quay ! Đi đều, bước !” – anh ta ra lệnh. Tôi quay lại theo  đúng điều lệ quân  đội,

giẫm loảng xoảng đôi cựa thúc ngựa và bước ra ngoài hành lang. Tôi đứng đó, chờ một lúc lâu

– không có gì xảy ra. Rồi chúng tôi thắt chặt đai yên ngựa và phóng trở về. Cuối cùng vẫn

không biết được là tại sao Severin cho gọi tôi. Có thể là anh ta thích cái bản đồ màu mè tôi đã

vẽ và muốn giao cho tôi tất cả công việc đồ họa của sở chỉ huy trung đoàn. Hoặc có thể là anh

ta muốn chuyển hẳn tôi lên làm tại sở chỉ huy chăng. Tất nhiên làm việc ở đó thì nhẹ nhàng và

an toàn hơn ở khẩu đội nhưng ở dưới một ông chủ như Severin cũng chẳng ngọt ngào gì. Câu

chuyện vẫn chưa kết thúc ở đó. Severin không bao giờ quên lần gặp mặt ấy và từ sau anh ta

luôn tìm cách nhắc lại với tôi khi có dịp. 

Trong khi đó, tình hình Châu Âu ngày càng căng thẳng. Hiển nhiên chúng tôi đang ở

trong trình trạng sẵn sàng chiến tranh. Các đợt huấn luyện khắc nghiệt bắt đầu, có cả bắn đạn

thật. Tôi được lệnh phải giảng cho anh em trong toàn khẩu  đội về chủ nghĩa yêu nước, về

trách nhiệm bảo vệ Đất Mẹ của chúng tôi. Tôi không có trong tay tài liệu cụ thể nào nên phải

lục óc ra để kể cho họ nghe về lịch sử nước Nga, bắt đầu từ thời giặc Tatar xâm lược. Họ bảo

rằng tôi dạy tốt, dù trình  độ các giám khảo không cao lắm. Họ bắt đầu thay vũ khí của chúng

tôi bằng những thứ hiện  đại hơn. Nhưng khi được nhận quần áo ấm, chuẩn bị gắn thanh trượt

cho pháo, xe cộ và các rơ moóc thì chúng tôi nhận ra mình đang được chuẩn bị để chiến đấu ở

Phần Lan, nơi chiến tranh  đã nổ ra. Nhưng đấy chỉ là giả thiết bởi thậm chí họ chẳng thông

báo điều gì cho đám sĩ quan chúng tôi.

Mọi chuyện trở nên khó khăn khi bắt đầu bước qua năm mới, năm 1940. Chúng tôi,

các sĩ quan cấp dưới, quyết định tổ chức Lễ Giao thừa. Chúng tôi mua một chai rượu nhỏ, loại

khai vị. Chính uỷ biết được chuyện  đó và tập hợp tất cả chúng tôi lại họp chính trị buổi cuối

trước Giao thừa. Trước tiên anh ta trình bày với chúng tôi về tình hình chính trị hiện tại, và rồi

tuyên bố rằng Lễ Giao thừa là thói quen của bọn tư sản, không phù hợp với người Xô viết, lại

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

186

càng không hợp với sĩ quan Hồng quân. Anh ta mời chúng tôi uống sữa với bánh mì đen và

chỉ thả chúng tôi ra khi trời đã sáng, lúc giao thừa đã qua từ lâu.

Mùa đông tới, tuyết bắt đầu rơi và chúng tôi đã sẵn sàng để ra trận. Tôi được phân

công vào trung đội thông tin, vô tuyến  điện và điện thoại. Trung đội có nhiều trang thiết bị

còn binh lính thì rất ương bướng ngang ngạnh. Chúng tôi đóng lại móng ngựa, tra dầu mỡ vào

súng và chất các trang thiết bị lên xe ngựa. 

Một  lần,  trong  buổi điểm  danh  cuối  ngày  của  trung đội,  tôi  tiến  lại  một  người  lính

đứng trong hàng và chỉ cho xem đôi ủng của anh ta bẩn như thế nào. Anh ta cúi nhanh người

xuống, cái lưỡi lê cắm trên khẩu súng anh ta đeo trên vai xé toạc trán và gò má tôi. Giá đứng

gần người lính ấy thêm độ một hai xăngtimét nữa thì hẳn tôi đã bị khoét mất một con mắt rồi!

Tình trạng khó khăn và u ám không chỉ ở mình khẩu đội tôi. Xung quanh chúng tôi tất

cả đều như thế. Trong làng đang bước vào mùa gặt. Cuộc “thanh trừng” bắt đầu xuất hiện

trong thành phố. Bất cứ ai có lý lịch thuộc thành phần tư sản, chủ cửa hàng, thương nhân đều

bị bắt và đưa đi đày. Vậy mà phần lớn cộng đồng Do Thái lại sống bằng nghề buôn bán. 

Đến giữa tháng Giêng năm 1940 chúng tôi nhận lệnh hành quân tới ga xe lửa gần nhất

để lên tàu. Chúng tôi lập thành  đội hình hành quân. Những con  đường vào thời điểm ấy phủ

đầy tuyết giá. Chúng tôi khởi hành vào sáng sớm và dự định sẽ tới nhà ga vào ban đêm để bắt

đầu lên tàu. Ngày mùa đông rất ngắn và trời tối rất sớm. Chúng tôi đi ngang vài thị trấn nhỏ,

bên trong hình như đang tổ chức một lễ hội địa phương. Tiếng nhạc vang lên từ nhiều ngôi

nhà cửa sổ sáng đèn. Một người lính của chúng tôi, đang lạnh và đói, từ trên lưng ngựa nhòm

vào một cửa sổ đang mở và la lên : “Cứ tiệc tùng đi, lũ cặn bã, rồi chờ cho tới lúc chúng đến

trừng phạt chúng mày.” Có lẽ đây là những lời tiên tri chính xác đến khủng khiếp. 

Vận rủi bất chợt vồ lấy tôi. Hai người lính thông tin của tôi bỗng biến mất. Tôi báo cáo

điều  đó cho khẩu  đội trưởng. Anh ta nổi giận và ra lệnh tôi phải quay lại tìm đằng sau trung

đội chứ không đi phía trước nữa. Nhưng không thấy ai đi tụt hậu cả. Anh ta lại ra lệnh cho tôi

phi ngược về phía sau để tự tìm họ cho bằng được. Tôi quành con ngựa đã mệt mỏi của mình

lại, nhưng không cách nào kiếm được những gã tụt hậu ấy. Tôi tới hỏi một vài đơn vị thuộc

ban chỉ huy nhưng họ không biết thêm được điều gì. Tôi cũng ghé vào mấy cái làng. Con ngựa

của tôi đang khát nước. Tôi lấy nước ở một cái ao cho nó, đựng bằng cái áo mưa tẩm nhựa mà

tôi để trong túi trên yên ngựa. Sương mù dày đặc và trời đã bắt đầu tối. Tôi đành quay ngựa

lại. Con ngựa bị trượt ở một khúc quanh và tôi, phần vì mệt và phần vì ngồi không vững, văng

từ trên yên cắm xuống tuyết. Con ngựa vẫn chạy tiếp. Tôi đứng dậy từ đống tuyết, khắp mình

trắng xoá, bụng nghĩ rằng chuyến này mình chắc tiêu rồi. Tôi sắp lạc mất con ngựa rồi. Ồ

không, con Búp Bê yêu quí chỉ phóng đi chừng 10 mét, đang đứng lại nhìn tôi. Tôi chạy đến

bên nó, vuốt ve và áp má mình vào cổ nó. Lấy một phong sôcôla khỏi túi, chúng tôi cùng chia

cho nhau. Búp Bê khụt khịt và lấy môi ngoạm phần của nó từ tay tôi. Tôi lại dắt nó đi dọc con

đường phủ tuyết. Tối hôm ấy trời rất tối và dày đặc sương mù. Tôi chỉ có một mình mà sức

lực thì đã cạn kiệt. Bỗng tôi thấy một cái trại lẻ loi, có lẽ là trại của bọn “kulak”, trên một

ngọn đồi nằm cạnh dải rừng hoang. Không còn chọn lựa nào khác, tôi tiến lại cánh cổng và gõ

cửa. Một lúc lâu không có ai đáp lại. Cuối cùng, có ai đó hỏi bằng tiếng Ba Lan rằng tôi cần

gì. Tôi đáp mình là một sĩ quan Nga và xin họ cho nghỉ qua đêm. Các cửa sổ bật sáng, bên

trong có vài cái bóng đi qua đi lại. Chắc họ đang cân nhắc xem có nên cho tôi vào hay không.

Hay có thể họ định cho tôi vào  để giết chết cũng nên…. Cuối cùng, một người đàn ông xách

cái đèn lồng ra mở cửa cho tôi. Tôi dắt con ngựa của mình vào trong căn nhà kho ấm áp, nơi

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

187

có mấy con bò đang rống lên, buộc con Búp Bê vào ngăn chuồng còn trống. Tôi xoay sở một

cách khó nhọc để tháo cái yên khỏi lưng nó, thay cái dây cương bằng một dây thừng buộc vào

cột, trải cho một nắm rơm, rắc chút yến mạch trong túi cho nó rồi lót rơm dưới chân nó. 

Tôi bước vào căn nhà. Một ngọn  đèn dầu với cái bấc cuộn xuống đang cháy lập lòe.

Những người chủ nhà đang yên lặng quan sát tôi. Tôi nói rằng mình cần nghỉ ở đây cho tới

sáng và hỏi xem có chút gì ăn không. Họ mang ra cái ca thiếc đựng sữa và một ít khoai tây

luộc. Tôi dùng bữa ăn khiêm tốn ấy, đặt ba rúp lên bàn và ra thăm lại con ngựa của mình. Bây

giờ tôi đã có thể cho nó uống nước. Uống xong, Búp Bê nằm dài xuống đám rơm. Tôi rất

muốn chợp mắt, nhưng lấy gì bảo  đảm là tôi sẽ thức dậy? Đã có nhiều trường hợp binh lính

Xô viết bị giết một cách lặng lẽ. Không ai biết là tôi đang ở đây. Thật dễ dàng để những người

đó, những người có  đủ lý do  để nghĩ rằng tôi là một kẻ thù hơn một người bạn, giết tôi khi

đang ngủ. Con ngựa, bộ yên cương, khẩu súng ngắn, ống nhòm, giầy bốt, quần áo – tất cả

những cái ấy đều rất có giá trị và rất dễ lấy. Và lấy ai để trông chừng cho tôi? Khẩu đội của tôi

thì đang lên tàu và có lẽ đã khởi hành, xem tôi như một kẻ lạc đơn vị. Tôi cởi áo choàng và

đôi giày ra, nhét hết đồ đạc vào túi áo quân phục của mình và nằm dài trên giường sau khi đã

nhét khẩu súng ngắn và cái bao da xuống dưới bụng. Rồi lăn ra ngủ như chết trong suốt mấy

tiếng đồng hồ. Trời bắt đầu sáng dần. Tôi phải đi bởi có thể bị trễ lên tàu, lúc ấy biết đi đâu

với con ngựa bây giờ? Làm thế nào để đuổi cho kịp tàu với con ngựa của mình đây? 

Tôi mặc áo choàng vào, gác yên con Búp Bê và lên đường. Mặt trời đang mọc. Có vài

người đang dọn tuyết trên  đường. Ở đấy chính là đường ray xe lửa và nhà ga! Nhưng trời ơi,

tất cả đều trống trơn. Tim tôi như đông cứng lại. Phải chăng tôi đã tới trễ và tất cả khẩu  đội

đều  đã lên  đường? Tôi đi kiếm trưởng ga và người chỉ huy an ninh. Hoá ra khẩu  đội của tôi

vẫn chưa tới được đây và đang dừng lại nghỉ đêm ở ngôi làng kế cận. Việc chuyển quân lên

tàu chỉ được tiến hành vào lúc chiều tối. Và rồi những người lính thông tin của tôi xuất hiện.

Hóa ra những tên vô lại ấy thay vì hành quân với mọi người thì lại quyết định tự đi tới nhà ga

bằng cách quá giang một chiếc xe tải cùng đường. Tôi có thể phạt giam họ mười ngày cấm cố

chỉ có bánh mì và nước lã. Nhưng do đang chuyển quân nên chúng tôi không có thời giờ để

làm việc ấy. Trò ranh ma đê tiện của chúng dã không bị trừng trị. 

Chúng tôi được chất lên những “teplushkas”, các toa trần có gắn giường ngủ và cái

bếp lò nhỏ bằng sắt - các chỉ huy đi chung với trung đội của mình. Khi đốt lò lên, ở trên thì

nóng mà ở dưới lại lạnh. Họ  đưa chúng tôi về phía bắc. Lúc này thì không còn nghi ngờ gì

nữa,  đúng là chúng tôi đang bị đưa đi đánh nhau  ở Phần Lan. Vào thời điểm này trong năm

thời tiết rất lạnh, tàu chúng tôi càng đi xa thì sương giá càng dày đặc. Chỗ tôi ở là giường tầng

hai, gần một cửa kính băng giá phủ kín. Một đêm, khi đang ngủ, một nhúm tóc của tôi bị dính

chặt vào lớp băng trên kính cửa. Tàu  đi rất chậm nhưng điều  đó không làm chúng tôi buồn

chán. Chúng tôi không muốn nhanh chóng đi gặp chiến tranh. Tôi hướng dẫn anh em trong

các khóa học về trang thiết bị thông tin, giảng về các chủ đề chính của tình hình chính trị hiện

đại. Tại các ga chúng tôi thường được hỏi mua lại số makhorka (một loại thuốc lá Nga nặng

và rẻ tiền) mà chúng tôi được phát. Tôi là người không hút thuốc nên thường phân phát hết

suất makhorka của mình cho anh em binh sĩ. Nhưng có lần, tại một ga nọ, một công nhân

đường sắt lớn tuổi lại gần tôi hỏi mua makhorka. Tôi đưa cái gói phần mình cho ông nhưng từ

chối lấy tiền. Ông già nói với tôi một cách chân thành và tự tin “Chúa hãy ban cho anh sống

sót mà trở về.” Thật lòng, sau này tôi thường nhớ lại lời cầu phước đó, bởi sau chiến tranh bạn

thường trở nên mê tín. Mỗi khi thoát khỏi những tình huống hiểm nguy mà vẫn còn nguyên

vẹn, tôi lại vô tình nghĩ rằng đã mua lấy mạng mình bằng một gói makhorka. 

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

188

Bologoye nằm giữa chặng đường từ Maskva tới Leningrad. Chúng tôi tới đây từ sáng

sớm, mọi người vẫn còn  đang ngủ trên các toa. Mọi nhánh  đường đều kẹt cứng các đoàn tàu

chất đầy trang thiết bị quân sự. Chúng tôi tới một trạm dừng gần một đoàn tàu chở các máy

bay đã tháo rời. Tôi là sĩ quan chịu trách nhiệm tới gặp người chỉ huy quân sự ở đây để báo

cáo về sự có mặt của chúng tôi. Nhìn những khẩu pháo trên phù hiệu của tôi, người chỉ huy

cho rằng tôi thuộc trung đoàn pháo binh vừa tới nên mỉm cười thân mật: “Vừa đến hả? Nào,

bây giờ anh phải ở lại với chúng tôi một lúc đã. Chúng tôi sẽ xếp cho các anh sang tuyến tránh

ngay bây giờ. Hãy đưa cho tôi xem giấy tờ nào.” Tôi đưa cho anh ta. Đọc xong số hiệu  đoàn

tàu, trong đó cái từ “bộ binh” khắc nghiệt được viết dưới dạng mật mã, tay chỉ huy liền cau

mày. Nụ cười biến mất trên gương mặt và anh ta đổi sang một giọng khác, lạnh lùng : “Về bảo

với mọi người không được ra khỏi các toa xe. Chúng tôi sẽ gửi các anh  đi ngay lập tức.” Và

tàu chúng tôi chuyển bánh  đi Leningrad ngay lập tức. Chúng tôi cho rằng trong các khu rừng

và đầm lầy Phần Lan thì bộ binh chắc hẳn phải là lực lượng được sử dụng chủ yếu và sẽ chịu

những tổn thất to lớn. Do đó chúng tôi không ngạc nhiên khi bị chuyển thẳng tới tuyến đường

sắt chính dẫn ra mặt trận. Nơi đấy cần có bộ binh ở tuyến  đầu. Bộ binh –  đấy là chúng tôi. 

…

Hồi ức của Mikhail Lukinov

Phần 2: Chiến dịch Băng giá

Và chúng tôi đã tới Leningrad – thành phố vĩ đại của Piotr Đại đế và Lenin, thành phố

của cuộc cách mạng làm kinh  động thế giới, thành phố của những dinh thự, bảo tàng và các

công  trình  kiến  trúc  tuyệt đẹp.  Vậy  nhưng  lúc  này  ta  không  cách  nào  nhận  ra được  tất  cả

những thứ ấy.  Đây là một Leningrad khác, lạnh lẽo, thô lỗ, thành phố tiền tuyến, ảm đạm, u

ám, dày đặc sương mù và phủ  đầy tuyết.  Đoàn tàu chở chúng tôi dừng tại một ga chở hàng.

Súng ống, đạn dược, xe ngựa, xe goòng và tất cả những phương tiện giao thông sử dụng ngựa

kéo được chuyển tới đây xuyên qua thành phố dưới màn sương dày. Các chuyến xe điện, kính

bám đầy tuyết,  đổ về đây đón người và đưa họ  đi qua những con phố tối tăm lạnh lẽo  để tới

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

189

phía bắc thành phố. Chúng tôi đi qua thành phố và tập trung tại một ngôi làng ngoại ô, nơi

chúng tôi được vào trú chân trong những ngôi nhà nông dân lèn chật ních người. Nhưng giờ

đây, chúng tôi hài lòng với bất cứ chỗ trú thân nào trong cái giá lạnh khắc nghiệt ấy. Các sĩ

quan  được gọi lên  để nhận chỉ thị. Chúng tôi được lệnh sáng mai bắt đầu hành quân, xuyên

qua biên giới Phần Lan để tiến vào khu vực đang xảy ra chiến sự. Phải chuẩn bị sẵn sàng cho

bất kỳ tình huống nào có thể xảy ra trong chiến tranh. 

Vào lúc tảng sáng, chúng tôi lập thành một đội hình hành quân và tiến về biên giới

Phần Lan, cái biên giới hóa ra rất gần với ngoại ô Leningrad. Chúng tôi rất ngạc nhiên: một

thành phố to lớn, là một trong những trung tâm quan trọng nhất nước ta, lại nằm gần như thế

cạnh biên giới một nước thù địch. Vượt qua các cột mốc biên giới và khu “vành đai trắng”. Về

phía biên giới của ta, các chốt canh không che bằng ván gỗ mà chăng lưới kẽm gai xen lẫn

những bó cành thông và linh sam bện lại. Đó là cách nguỵ trang của lính biên phòng để chống

bọn bắn tỉa của Phần Lan. Và thế là, sau khi đã vượt qua biên giới Ba Lan, chúng tôi đã vượt

tiếp một dải biên giới nữa của tổ quốc. Bởi điều đó là cần thiết.

Đất nước Phần Lan. Nhà cửa bị đốt cháy khi rút lui, cầu cống nổ tung,  đó đây lỗ chỗ

hố đạn và hố mìn đen ngòm. Đôi chỗ có những biển báo, yêu cầu tất cả hoạt động vận chuyển

chỉ được thực hiện trên đường lộ do hai bên đường đều bị cài mìn, nguỵ trang dưới lớp tuyết. 

Dây điện thoại dã chiến, bị bọn Phần Lan bỏ lại, lộ ra rất rõ dưới tuyết, mảnh, nhẹ, bọc trong

vỏ nhựa màu. Dây thông tin của chúng ta thì nặng, làm bằng thép và bọc lớp cách  điện màu

đen rất dày. Ống quấn dây cũng bằng sắt, rất nặng và rất khó cuộn lại hay rải ra. 

Chiến tuyến tại bán đảo Karelia ngày mùng 1 tháng Giêng năm 1940.

Sương  giá  thật  khủng  khiếp.  Không  tài  nào  cưỡi  ngựa được.  Chúng  tôi  phải đi  bộ,

ngựa dắt theo sau. Sương giá bám đầy trên những bộ lông ngựa. Các kỹ sư công binh phải đốt

lên những đống lửa dọc hai bên đường hành quân. Bạn có thể dừng lại sưởi ấm đôi chút, mặc

cho khói bốc vào mũi làm nghẹt thở. Tới cuối ngày đầu tiên chúng tôi dừng lại nghỉ đêm tại

điểm trú quân của một đơn vị công binh, trông ra con  đường có mấy cây cầu lắp ghép. Đó là

cái kho thóc và chuồng ngựa còn lại của một trang trại, các dãy nhà chính và nhà phụ  đã bị

chính tay người Phần Lan đốt bỏ khi rút lui. Kho thóc và chuồng ngựa đó giờ đây chẳng khác

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

190

nào cung điện đối với chúng tôi. Sự hiếu khách của đám công binh, điều hiếm khi xảy ra, thật

đáng cảm động. 

Ngày hôm sau chúng tôi bắt đầu tới gần mặt trận. Điều đầu tiên đập vào mắt chúng tôi

là những xác chết đông cứng của binh lính và sĩ quan ta nằm rải rác, bị tuyết phủ kín. Họ nằm

lại ngay nơi họ bị thần chết túm lấy, trong các tư thế khác nhau. Trước đây chúng tôi đối xử

với người chết rất tôn trọng. Có áo quan, lễ tang, lễ tiễn biệt, mọi người dừng lại xung quanh

để tưởng niệm, che đi những tấm gương, vặn cho đồng hồ dừng lại. Nhưng giờ đây dường như

chẳng còn ai quan tâm tới những điều ấy nữa. Cứ như thể họ, những người đã đi trước, đang

nói với chúng tôi rằng cái chết là điều vẫn thường xuất hiện nơi đây. Họ đã bị giết, nên cứ để

họ lại, như vậy cũng là bình thường thôi.  Đấy chính là chiến tranh, và mọi chuyện ở đây tất

nhiên là phải khác với trong cuộc sống thời bình. Ở đây bạn phải làm quen với chuyện đó. 

Chúng tôi đã tới chiến tuyến,  đằng sau là tuyến phòng thủ cuối cùng của Phần Lan.

Những đơn vị phía cánh phải và cánh trái vui vẻ sắp xếp chỗ ở cho chúng tôi, giao cho sư

đoàn chúng tôi phụ trách một khu vực đơn lập. Sau này tôi nghe kể các sĩ quan bộ binh  đã

phát biểu một cách ác ý rằng cánh “hàng xóm” đã giao cho chúng tôi đảm trách khu vực khốc

liệt nhất để mình được rút tới nơi dễ thở hơn. 

Vâng, chúng tôi đã tới “Phòng tuyến Mannerheim". Những dãy lô cốt bêtông, tua tủa

các họng đại bác và súng máy, nằm trên những ngọn đồi được che khuất bởi những khu rừng

rậm rạp. Những “cửa sổ” không đóng băng khoét trên mặt băng của các đầm lầy trũng xen

giữa các lô cốt, luôn  được kiểm tra thường xuyên,  đổ  đầy dầu và rắc tuyết lên trên. Ngã vào

những “cửa sổ” đó nghĩa là cầm chắc cái chết. Thêm vào đó, những khoảng đất trống giữa các

lô cốt luôn nằm trong tầm hỏa lực chéo cánh sẻ bắn ra từ các lô cốt. 

Chúng tôi dừng lại. Trung đoàn 306 chúng tôi được đưa lên tuyến đầu, hai trung đoàn

còn lại của sư đoàn chúng tôi được bố trí dự bị ở phía sau. Như thường lệ, chúng tôi lại là

những kẻ “may mắn”. Bắt tay vào đào các công sự chiến đấu. Mặt đất bị đông cứng, chúng tôi

phải cho nổ chúng lên bằng thuốc nổ TNT. Chúng tôi chặt gỗ thông để lợp mái do nơi đây có

rất nhiều rừng. 

Vì lý do gì đó phải gặp chính trị viên nên tôi đi hỏi tìm anh ta. Mọi người bảo anh ta

đang đi lấy vodka cho khẩu  đội. Tôi không tin vào tai mình nữa. Hắn, một tay chống rượu,

người đã phá hỏng bữa tiệc mừng Giao thừa của chúng tôi chỉ vì sợ chúng tôi sẽ uống một cốc

rượu vang. Vậy màø bây giờ chính hắn lại là người đi lấy vodka đem về. Nhưng đời là vậy

đấy. Người ta phát cho chúng tôi 100 gram vodka mỗi ngày. Nó giúp chúng tôi nóng người và

cảm thấy phấn chấn trong giá rét,  đồng thời nó làm chúng tôi thêm can  đảm khi tấn công.

Khoảng hai ngày sau khi chúng tôi tới mặt trận, chủ nhiệm pháo binh trung đoàn gọi tất cả sĩ

quan của các khẩu  đội lên gặp mặt. Ông thông báo rằng đợt tấn công vào các vị trí của đối

phương sẽ bắt đầu vào ngày hôm sau. Hôm nay sẽ có vài sĩ quan cao cấp của ban tham mưu

sư đoàn dẫn một nhóm sĩ quan chúng tôi đi trinh sát. Tôi trở về khẩu đội để bố trí người thay

tôi chỉ huy trung đội trong khi tôi vắng mặt. Có hai cậu lính thông tin đề nghị tôi cho phép đi

cùng để “xem bọn Phần Lan thế nào”. Tôi đồng ý một cách bất đắc dĩ. 

Và thế là một nhóm gồm những sĩ quan bộ binh và pháo binh, khoảng 12 tới 15 người,

rời khỏi doanh trại để tiến theo hướng Bắc vào khu rừng. Chúng tôi đi theo hàng một, vượt

qua lối mòn tạo bởi một rãnh tuyết sâu. Người sĩ quan cấp cao dẫn  đầu, chúng tôi theo sau.

Mấy tay lính thông tin hiếu kỳ của tôi đi chặn hậu. Tay phải chúng tôi là một dãy đồi, còn phía

tay  trái  là  một  khoảng  dốc  trống  trải.  Buổi  sáng  hôm đó  trời  rất đẹp:  sương  giá,  trời  xanh

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

191

trong, mặt trời chiếu sáng và xung quanh rất yên tĩnh. Tiếng động duy nhất là tiếng tuyết kêu

cót két dưới chân. Chúng tôi tiến sâu dần vào rừng. Tôi nhìn quanh và không thể nhận ra đâu

là vị trí chúng tôi,  đâu là chỗ bố trí bộ binh và đâu là chỗ bố trí các đơn vị tiền tiêu nữa, dù

chúng tôi vừa mới rời doanh trại được không xa. Xung quanh chỉ thấy toàn rừng thông, rãnh

tuyết và một sự yên tĩnh giả tạo. Một cảm giác lo sợ và cảnh giác dần dần xuất hiện. Mấy cậu

thông tin  đi sau chúng tôi bắt đầu bị tụt lại. Hiển nhiên họ hiểu là chúng tôi đang được dẫn

thẳng tới thăm bọn Phần Lan.  Đột nhiên, khu rừng kết thúc bởi một hẻm núi dốc đứng, và

chúng tôi cảm thấy phấn khởi trước sự quang đãng ấy. Một con suối nhỏ đóng băng chảy dọc

theo đáy hẻm núi đó. Một cây cầu bắc ngang qua nó, bị chặn bởi một đống đá to. Ở bờ bên kia

của hẻm núi, ngay trước mặt chúng tôi khoảng không hơn 100 mét, chễm chệ một ụ lô cốt bê

tông, chĩa thẳng những nòng đại bác và súng máy qua lỗ châu mai vào chúng tôi. Sau lô cốt

thấp thoáng mấy bóng người đang đào những rãnh chiến hào sâu trong tuyết. Tôi không thể tin

vào mắt mình nữa. Chúng tôi được dẫn ra giữa khoảng đất trống, ngay trước họng súng của

bọn Phần Lan. Tất cả bọn tôi sẽ bị quét sạch lập tức bởi một loạt súng máy. Vài chiếc xe trượt

nằm cạnh chỗ chúng tôi, trên có một chiếc chậu tráng men xanh nhạt, trông thật tương phản

với màu tuyết trắng. Tất nhiên, đấy chính là cái mốc đặt sẵn làm điểm chuẩn ngắm bắn. 

Trong khi đó, ông sĩ quan chỉ huy vẫn  đang lên lớp, tay khoa trong không khí: “Phải

bố trí đại bác ở vị trí này để tăng rộng góc xạ kích, còn bộ binh thì phải tiến quân dọc theo đáy

khe núi.” – và nói thêm mấy câu gì đó tương tự. Đầu óc tôi quýnh cả lên: “Tại sao bọn Phần

Lan không nổ súng ngay? Chúng có trông rõ chúng ta không?” Hai người trong bọn tôi, phấn

khởi vì sự im lặng từ phía cái lô cốt, bắt đầu tụt xuống và ném vài hòn  đá về phía cây cầu.

Viên sĩ quan chỉ huy đang tiếp tục bài hướng dẫn của mình, nhưng phía địch vẫn im lặng, tại

sao vậy?

Và rồi, thình lình mấy phát súng vang lên sau lưng chúng tôi, phá vỡ sự yên tĩnh. Tôi

quay lại: mấy cậu lính thông tin, đứng trên con đường mòn cách chỗ chúng tôi một quãng xa,

đang nã súng về phía tay trái, vào cái khe núi. Tại đấy, giữa đám rừng, xuất hiện mấy bóng

người trượt tuyết mặc đồ trắng đang phóng ra sau chúng tôi, cố gắng cắt đứt đường rút lui.

“Bọn Phần Lan” – tôi hét lớn, và toàn nhóm chúng tôi hốt hoảng thối lui, chân lún trong lớp

tuyết dày. Thế là đã rõ lý do tại sao chúng tôi không ăn đạn từ phía lô cốt: chúng muốn bắt

sống chúng tôi bằng cách chặn  đường rút lui. Làm thế nào mà chúng tôi có thể xoay sở được

với mấy khẩu súng ngắn, chân thì lún sâu trong tuyết, trong khi có cả một toán Phần Lan trang

bị đầy đủ súng máy bao vây xung quanh? Một nửa bọn tôi sẽ bị giết, nửa còn lại sẽ bị bắt làm

tù  binh.  Quân  địch  cần  biết  thông  tin  về  lực  lượng đối  phương,  và  chúng  sẵn  sàng  tra  tấn

những người còn sống để moi lấy nó. Thật may mắn là bọn lính trượt tuyết Phần Lan lại tiến

thẳng tới chỗ mấy người lính thông tin, và họ đã nổ súng vào chúng. Tất nhiên phía Phần Lan

không thể ngờ rằng chỉ có mỗi hai người đi đằng sau nhóm chúng tôi (mà ngay điều đó cũng

chỉ do tình cờ), chứ không phải cả một trung đội cảnh vệ.  Đấy là lý do tại sao chúng không

dám khép kín vòng vây. 

Nhóm chúng tôi mau chóng quay trở về. Một vài người chửi rủa không cần giấu diếm,

những người còn lại thì im lặng và buồn rầu, trong bụng hiểu rõ chuyến mạo hiểm này đáng lẽ

đã kết thúc không hay thế nào. Một người trong nhóm cất tiếng cười nhạo những gì đã xảy ra,

cố gắng che giấu nỗi sợ hãi của bản thân. Người sĩ quan chỉ huy cũng thử bắt chuyện sang một

vấn  đề khác, nhưng không còn ai lắng nghe ông ta, mọi người đều  đang cố thoát khỏi khu

rừng  nguy  hiểm  này  càng  nhanh  càng  tốt.  Cuối  cùng  chúng  tôi  cũng  về  tới  doanh  trại  của

mình.  Nhưng  điều  đầu  tiên  chúng  tôi  nhìn  thấy  không  phải  những đội  tiền  tiêu  hay  những

tuyến lính bộ binh mà là một xe nhà bếp cùng một tay anh nuôi đang trút tuyết vào nồi. Có ai

đó trong nhóm bảo với tay anh nuôi rằng đang lẽ chúng tôi không nên  đi xa đến thế, và rằng

 ( Word Reader - Unregistered ) www.word-reader.com

192

bọn Phần Lan đang ở rất gần. “Bọn Phần Lan nào? Tôi mà gặp thì sẽ lấy cái muôi này choảng

chúng một trận nên thân!” Thái độ lạc quan  đó còn phổ biến trong phần lớn binh sĩ, cho tới

khi chúng tôi phải thực sự tắm mình trong máu. Tất nhiên, không một ai ngỏ lời cám ơn tôi vì

đã đem theo mấy cậu lính đã cứu mạng cả nhóm. Những trận chiến và mối hiểm nguy thực sự

vẫn còn ở phía trước. 

Phần còn lại trong ngày là dành cho việc chuẩn bị cho trận đánh diễn ra vào hôm sau:

tôi phải đi kiểm tra lại radio và máy điện thoại. Tới xế chiều chúng tôi gọi một lần nữa cho

cấp trên  để xin chỉ thị hướng dẫn. Khi về tới hầm trú ẩn vào chập tối, cởi cái áo khoác ngoài

cửa và bật đèn pin lên, tôi bỗng phát hoảng. Bên trong đầy binh lính ngủ chồng chất lên nhau,

cát không ngừng rơi từ nóc hầm xuống – căn hầm quá nhỏ. Tôi phải tới ngủ nhờ hầm của

chính trị viên. Anh ta dùng một cái lều tròn xinh xinh cho riêng mình, bên trong trang bị cả lò

sưởi. Tay chính trị viên đang “sửa soạn” cho trận đánh ngày mai bằng cách khâu một cái cổ áo

trắng vào bộ quân phục của mình. Tôi lăn ra ngủ tại chỗ anh ta, không cởi quần áo mà nằm

ngay trên sàn làm bằng tuyết nện kỹ trên lớp cành thông. 

Buổi sáng diễn ra trận chiến  đầu tiên, tôi cùng với mấy cậu lính thông tin của mình

được lệnh đi theo các trung đội hỏa lực để tháp tùng một xe giàn chất radio và các thiết bị điện

thoại liên lạc, khẩn trương thiết lập đường dây thông tin chỉ huy. Chúng tôi đi vào rừng, theo

sau  đám bộ binh. Người lính hy sinh  đầu tiên của trung đoàn chúng tôi nằm đó, trên khoảng

đất trống. Điều đó có nghĩa là bọn Phần Lan  đã chủ động phục sẵn ở khoảng trống này từ hồi

đêm để phục kích các đơn vị tấn công của chúng tôi. Một cái mũ sắt bị một viên  đạn xuyên

thủng và một mặt nạ phòng độc, ống thở bê bết máu, nằm lăn lóc cạnh xác người lính. 

Chúng tôi di chuyển dọc theo khu rừng về phía cái lô cốt đã trinh sát ngày hôm qua.

Từ phía đó vang lên những tiếng hô "Hurrah!", tiếng nổ và tiếng súng máy. Người thương

binh đầu tiên xuất hiện, mình băng trắng và đang rên rỉ. Theo cẩm nang dã chiến thì việc di

chuyển thương binh phải được thực hiện trên một con  đường không trùng với tuyến chuyển

quân tiếp viện, nhằm không làm suy giảm ý chí chiến  đấu của họ. Nhưng ai mà còn hơi sức