8 giờ rưỡi sáng, tôi bắt tàu hỏa từ ga Thượng Hải đi Kỳ Chiếu.

Tàu không đông khách. Lúc thì ngủ, lúc thì uống nước và ngắm cảnh, lúc lại suy nghĩ vài chuyện viển vông. Sau chín tiếng đồng hồ, tôi tới Kỳ Chiếu mùa thu, đúng lúc hoàng hôn buông trùm phương bắc. Xuống tàu, lên khỏi đường hầm. Ở cửa ra, hai cánh cổng gỗ mở rộng trông lên một góc trời xám bạc. Sắc chiều dâng bốn bề. Tắc xi và xích lô vãn khách đậu trơ trọi trên sân ga mênh mông. Những tòa nhà cũ bị nước mưa ngấm rửa thành xám ngoét, trên biển quảng cáo sừng sững bên đường là những từ ngữ mang hơi hướm lạc lõng của ba mươi năm về trước. Tôi phấn chấn trong lòng, biết rằng mình đã đến đúng chỗ.

Kéo va li băng qua sân ga, bước lên một chiếc tắc xi.

Lái xe là một người đàn ông trung niên lặng lẽ. Người gốc Kỳ Chiếu thường có khuôn mặt dài, mắt hẹp nhọn, trông rất xưa cũ. Ít người có khuôn mặt tròn hay vuông. Trải qua bao lần nổi chìm biến động, họ phải hứng chịu nhiều hình dung và đánh giá sai lệch. Dân Kỳ Chiếu lắm kẻ lừa đảo và tội phạm xảo trá, khét tiếng tồi tệ, bị các tỉnh khác tẩy chay. Nhưng đồng thời lại giữ gìn được phong thái và khí thế cổ kính: chân thực, chất phác, phong tục chứa đựng nhiều nét vẻ tao nhã. Người ngoài sẽ không thấm thía được điều này trừ phi tự mình trải nghiệm. Bằng không, trước sau gì những lời đồn thổi lây lan cũng làm họ hiểu lầm mà thôi.

Chiếc tắc xi luồn lách qua những ngõ phố. Khu đô thị mới mở mang trên ruộng đồng ngoại ô, những tòa nhà mới vươn lên sừng sững, đa phần là cơ quan nhà nước và trụ sở của các cấp chính quyền. Khu thành cũ xập xệ bệ rạc, đông đúc dân cư, đậm mùi chợ búa. Các ban công nhồi nhét đồ dùng sinh hoạt, phơi phóng đủ loại áo quần, dồn đống cây cối tàn héo. Đường xá lầy lội, người già đặt trẻ con trên những chiếc xe nôi bằng mây tre, bước trong đám đất cát bắn tung khi ô tô phóng vọt qua. Phụ nữ áo ngủ xách túi ni lông đựng thực phẩm về nhà, tóc tai chưa chải, mặt mũi bí xị. Đàn ông thiu thiu gà gật cạnh những rãnh nước bẩn và trong những tiệm sửa chữa bên lề đường.

Tôi đặt chỗ ở Thanh Phong Lâu, một quán trọ lâu đời. Quán trọ rẻ tiền, sa sút,chui rúc ở một góc cổ thành, những gì còn lại chỉ là tiếng tăm xưa cũ. Nằm trong ngõ hẹp, kết cấu bê tông xám trắng, thuộc loại công trình xây dựng với tâm lý tạm bợ, được tới đâu hay tới đó. Lễ tân là một phụ nữ đứng tuổi phục phịch và chậm chạp, vừa đập dưa vừa xem vô tuyến, vẻ mặt trơ trơ. Hành lang trải thảm dệt bằng sợi hóa học, màu đỏ rực đến chói cả mắt. Có lẽ chưa được giặt giũ bao giờ.

Nghe nói người Kỳ Chiếu rất cố chấp, bất kể thành phố này bị chiến tranh hay lũ lụt tàn phá bao nhiêu lần, thì bấy nhiêu lần họ vẫn xây dựng lại các kiến trúc ở đúng vị trí cũ như hình ảnh còn lưu trong kí ức. Bởi thế Thanh Phong Lâu tuy mất đi vẻ cổ kính tàn tạ, không khôi phục được nét phong tình năm nào, nhưng vị trí thì có lẽ không xê xích mảy may. Tôi chọn ở đây chẳng qua chỉ vì một nỗi hoài niệm thơ ngây. Cho rằng tưởng tượng của mình về thành phố này sẽ thành hình nhờ một không gian được tái tạo chính xác đến từng mi li mét.

Xoay chìa khóa mở cửa. Phòng hai mươi mét vuông, giường đơn, bàn viết, một cái ghế. Trên mặt tường tróc sơn treo một cái ảnh trắng đen. Vẻ cũ của Kỳ Chiếu ngày xưa: những ngôi nhà thấp lè tè, con đường nhỏ chen chúc la ngựa, khuôn mặt xơ cứng của người qua kẻ lại hoặc gồng gánh hoặc đi thong dong. Trong nhà vệ sinh, bồn cầu bẩn ngoa nguếch. Bồn tắm và khăn tắm còn dính những vết ố sẫm màu, là dấu máu hay bã nôn, cũng không rõ nữa. Bên trên bồn rửa mặt, gương treo đã sứt góc, tôi giơ tay lau lớp bụi mỏng bám trên mặt gương, mở cửa sổ trông xuống dòng Quế Hà tuôn chảy. Sông lớn êm ả lượn lờ dưới hoàng hôn, lấp lóa gợn sóng, ánh sắc xám xanh đục ngầu.

Gác hoa lầu chạm thuở xưa của Thanh Phong Lâu đều mời thợ khéo đến chế tác. Cửa vào dựng giàn giá khổng lồ kết đầy hoa cỏ đúng mùa. Trên hành lang treo lồng đèn bằng sa phủ đầy kì hoa dị thảo. Trà và rượu được chọn lựa tinh tế khiến người ta lưu luyến quên về. Ca kĩ trẻ măng mĩ miều, hát hay đàn giỏi. Lữ khách trên đường bôn ba, muốn khuây khỏa tấc lòng cũng chỉ cần đến thế mà thôi. Đời người ngắn ngủi, niềm vui khó tìm. Hát vui múa dẻo, cầm chân một đêm. Lữ quán này từng là nơi tụ hội của mọi ham muốn và cuồng nhiệt mà người đời có thể tìm thấy trên nhân thế.

Bây giờ. Vinh hoa và phong tình thuở nào đã tiêu tan tàn lụi, một đi chẳng trở về.

Nó biến thành nơi che đậy những nhuốc nhơ tăm tối.