Xét nghiệm bilirubin và áp dụng trong lâm sàng - p2


2. Tắc mật
- Trong gan:
+ Sỏi mật.
+ Viêm tụy cấp hau mạn tính.
+ Nang giả tụy trong viêm tụy cấp.
+ Ung thư tụy.
+ Ung thư bóng Vater.
+ Ung thư biểu mô (carcinoma) đường mật.
+ Chít hẹp hay tắc đường mật.
CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN LÀM THAY ĐỔI KÉT QUẢ XÉT NGHIỆM
- Để xảy ra tình trạng vỡ hồng cầu của mẫu bệnh phẩm có thể làm thay đổi kết quả xét nghiệm.
- Để mẫu bệnh phẩm tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời hay ánh sáng nhân tạo > 1h sẽ làm giảm nồng độ bilirubin của bệnh phẩm.
- Tiếp xúc trong vòng 24h trước đó với thuốc cản quang sẽ làm thay đổi kết quả xét nghiệm.
- Các thuốc có thể làm tăng nồng độ bilirubin toàn phần: Adrenalin, allopurinol, các steroid làm tăng chuyển hóa, thuốc điều trị sốt rét, vitamin C, azathiopin, chlorpropamid, thuốc cường cholin, codein, dextran, thuốc lợi tiểu, isoproterenol, levodopa, thuốc ức chế MAO, mepridin, methyldopa, methotrexat, morphin, thuốc ngừa thai uống, phenazopyridin, phenothiazin, quinidin, rifapin, streptomycin, theophyllin, tyrosin, vitamin A.
- Các thuốc có thể làm giảm nồng độ bilirubin toàn phần: barbituric, caffein, citrat, corticosteroid, ethanol, penicillin, protein, salicylat, sulfonamid, urea.
- Định lượng bilirubin niệu có thể cho kết quả dương tính giả ở bệnh nhân dùng phenothiazin, trái lại xét nghiệm này có thể cho kết quả âm tính giả khi có nitrit trong nước tiểu hay bệnh nhân đang dùng vitamin C.
LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG BILIRUBIN MÁU
Xét nghiệm hữu ích:
1. trong thăm dò các thiếu máu (khi phối hợp đồng thời với định lượng haptoglobin, các LDH, hồng cầu lưới và sắt huyết thanh) để xác định căn nguyên là do tan máu hay do tạo hồng cầu không hiệu quả.
2. Đánh giá mức độ nặng của một bệnh lý gan.
3. Trong thăm dò các tắc mật ( trong và ngoài gan).
4. Theo dõi bệnh nhân được điều trị bằng thuốc kháng lao (INH, rifampicin).
5. Gia tăng đơn lẻ và từng lúc bilirubin không liên hợp (gián tiếp) xong không có bằng chứng tan máu được gặp ở 2-5% dân số (bệnh Gilbert).
LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG BILIRUBIN TRONG NƯỚC TIỂU
Bilirubin được tìm thấy trong nước tiểu là bilirubin liên hợp (trực tiếp), loại không gắn với protein. Vì vậy, XÉT NGHIỆM cho phép chẩn đoán phân biệt:
1. Các vàng da do tan máu: không thấy có bilirubin trong nước tiểu.
2. Các vàng da do bệnh gan hay do ứ mật: có bilirubin trong nước tiểu.
CÁC HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH LÂM SÀNG DỰA TRÊN Y HỌC BẰNG CHỨNG
- Các đánh giá ban đầu đối với tình trạng tăng bilirubin máu là cần xác định xem tình trạng tăng bilirubin huyết thanh thuộc loại tăng thanh phần trực tiếp (tăng bilirubin liên hợp) hay tăng thành phần gián tiếp (tăng bilirubin không liên hợp).
- Các bệnh nhân người lớn không có triệu chứng lâm sàng bị tăng bilirubin máu loại không liên hợp, đơn độc mức độ nhẹ cần được tìm kiếm các chẩn đoán: hội chưng Gilbert bị tan máu và tăng bilirubin do thuốc.
- Nếu có tăng bilirubin máu loại liên hợp, cần đánh giá có tình trạng tăng phosphatase kiềm đi kèm hay không để loại trừ tình trạng tắc mật.

HẾT.