Wyatt Earp – thợ săn bò

F.Roberts Jacobs – Đại học Indiana

Truyền thuyết về Wyatt Earp chủ yếu dựa trên những nghiên cứu về ông ta với tư cách như là một người đam mê súng ống và Cảnh sát trưởng của vùng miền Tây trong thập niên 1880. Các câu chuyện kể lại về những vụ săn bắn tại O.K Corral ở Tombstone hay đấu sung tay đôi với Curly Bill có thể coi là những cuộc đấu sung nổi tiếng nhất trong lịch sử vùng biên giới và nó luôn khuấy động trí tưởng tượng của người đọc. Sống được trên 80 tuổi, Wyatt đã chia sẽ câu chuyện của ông cho Stuart Lake như là hồi kí của Wyatt Earp có tựa đề: Cảnh sát trưởng vùng biên giới (xuất bản bới Pocket Books)

Rõ ràng, Wyatt đã trở nên quá thành công trong lĩnh vực tài chính trước khi ông trở thành 1 cảnh sát trưởng. Ông đã học cách đi săn bắn bò khi chỉ 15 tuổi. Khi bước vào tuổi 20, Hội săn bò của thành phố Kansas và Caldwell biết đến Wyatt như là một xạ thủ cừ nhất vùng miền Tây. Phương pháp của Wyatt cho việc săn bắt bò tỏ ra là khác hẳn từ việc thiết lập khung thời gian.

Bên ngoài văn phòng của Wyatt ở Caldwell, những thợ săn kỳ cựu sẽ cùng gặp nhau để so sánh về sự săn bắn trong mùa đó. Sự thành công đươc chứng nhận bằng số lượng động vật bị chết cũng như là tiền nhận được cho da và thịt của động vật. Wyatt thì nhận ra rằng, điều quan trong nhất là những gì đã đạt được là xem xét và tính toán chi phí cho ngựa, toa xe, vật tư và tiền lương cho người lột da thú.Bất kì thợ săn nào có thể tự hào về lượng tiền có trong túi của anh ta khi mùa săn bắn kết thúc, tuy nhiên chỉ có một số có thể nói chính xác lượng tiền họ có là bao nhiêu.

Các cách của thợ săn kỳ cựu

Năm 1871, thợ săn bò lập ra một phạm vi với xe có 4-5 ngựa kéo với một lái xe, một người quản lý hàng, gác trại và một đầu bếp cùng với bốn người khác lột da những con thú bị bắn. Thợ săn cung cấp ngựa, xe cộ và các nguồn cung cấp cho vài tháng. Tiền nhận được cho da và thịt sẽ được chia đều làm 2 phần: một sẽ đưa cho thợ săn và anh ta sẽ trả hết các khoản chi phí. Phần tiền còn lại sẽ được chia làm nhiều phần cho lái xe, người lột da và những người giúp đỡ với từng phần nhận được như là lương theo mùa.Người ta tin rằng, thợ săn xuất sắc sẽ không bao giờ lột da động vật mà ông ta bắn chết. Những người trong nhóm sẽ được phân công một công việc cụ thể và không ai sẽ làm điều gì đó ảnh hưởng đến lòng tự trọng của họ.

Vào thời điểm đó, vũ khí thường được lựa chọn là khẩu súng trường Sharps năm mươi mili. Thực chất thì súng trường mà các thợ săn thường mang nặng hơn 20 pounds. Súng bắn chim đạn chì thường có kích thước dài 2 inches, đường kính nửa inch và nặng khoảng 1/8 của một pound. Súng của Sharps được coi là vũ khí tốt nhất cho loại súng tầm xa, nhưng nhược điểm đáng chú ý nhất của nó là  những chi phí đạn dược và thực tế là độ chính xác của súng trường đã ảnh hưởng nghiêm trọng bởi tốc độ cháy nhanh. Để tránh làm tổn hại đến sung trường, người sử dụng khôn ngoan sẽ dùng khăn ướt để lau qua ống súng sau 2-3 lần bắn và để cho kim loại mát đi.

Wyatt kể lại rằng, “những thợ săn tiên phong đã đi theo người Anh Điêng học cách săn bò khi đang cưỡi ngựa ở giữa 1 đàn vật nuôi hỗn loạn. Bắn khi đang cưỡi ngựa không thể chính xác bằng khi đang đứng và động vật chết khi đang chạy sẽ được xếp dài hàng dặm trên đồng cỏ. Đồng thời, mỗi con bò sống sót sẽ chạy náo loạn, và những thợ săn sẽ phải chuyển trại hoặc đợi đàn khác.

Trong những câu chuyện về Buffalo Bill Cody và các nhân vật miền Tây khác, người đi theo con đường kinh doanh rạp xiếc, tôi đã đọc được câu chuyện của một người cưỡi ngựa chặn đứng đàn bò không nhúc nhích bằng cách cưỡi xung quanh chúng trong nhiều đồng hồ và bắn khi anh ta cưỡi. Đó là một điều có thể. 2 phút sau khi người cưỡi ngựa bắt đầu di chuyển và bắn, sẽ không có một con bò nào lọt vào tầm ngắm của súng. Bò sẽ chạy tán loạn ngay lập tức khi nhìn thấy hoặc ngửi thấy mùi của người trên lưng ngựa; những con bò sẽ bỏ qua những người đi bộ hoặc nhìn anh ta với ánh mắt tò mò. Đó là lý do tại sao thợ săn nên bắn khi đứng hơn là cưỡi ngựa.

Wyatt kể lại những phương pháp của thợ săn hiện nay.  “Một người thợ săn sẽ kéo lê khẩu súng trường Sharps đến 1điểm cao trên mặt đất để có 1 cái nhìn bao quát về bầy đàn, chọn một nhóm động vật, thiết đặt phần còn lại của súng và bắt đầu bắn. Anh ta nhằm vào con vật đứng ở ngoài rìa của bầy đàn đã chọn, là con đầu đàn thì càng tốt, bắn vào phần sau của chân trước và khoảng 1/3 của phần thân trên. Nếu đạn đi trùng, con vật sẽ tách ra khỏi đàn của nó hoặc đi lên vài bước và gục ngã. Điều lạ lùng là con bò không bao giờ để ý đến tiếng súng trường và rất ít nếu có thì đã bị bắn gục.

“Một thợ săn hạng nhất sẽ giết hết các con vật bằng những phát súng của anh ta, và nếu anh ta giỏi, anh ta có thể kết thúc cuộc săn bắn cho tới khi các con bò vẫn có cơ hội đánh hơi thấy các con khác ngã gục xuống. Sau đó, nó phụ thuộc vào thợ săn kết thúc cuộc chơi. Nếu anh ta có thể làm được điều này thì việc giết mỗ mới có thể tiếp tục, nhưng mùi máu đã lan tỏa mạnh đến nỗi mà một vài con vất chú ý nó. Chúng sẽ gầm rú và dậm chân xuống đất kèm theo sự điên loạn lan tỏa đến các nhóm động vật gần đó, toàn bộ đàn thú sẽ chạy loạn như thú hoang. Thợ săn có thể không giết được thêm cho đến khi anh ta tìm được điều kiện thích hợp cho việc săn bắn.

Một vài đồng bằng có nhiều thợ săn đến săn bắt bằng các phương pháp trong khu vực khá gần thì sự khan hiếm định kì của bò là một điều hiển nhiên. Nếu gặp may mắn, một người thợ săn có thể giết được 100 con bò trong 1 ngày từ vài chỗ đứng bắn. 100 con bò này sẽ cần tới 4 người thợ lột da để xử lý. Tôi nhận ra rằng khi khoảng 30-40 con bò bị giết thì bầy đàn sẽ hỗn loạn. Một người thợ săn giỏi có thể bắn chết 50 con/ngày, còn trung bình là 30-40 con.

Phương pháp săn bò của Wyatt Earp

Lỗi đầu tiên của các thợ săn mà Wyatt Earp thấy là sự kì vọng giết được 100 con bò/ngày cũng như việc bán da và thịt với giá từ 2-5 USD tùy theo kích cỡ và chất lượng. Để thay thế 5 xe và 20 ngựa, Wyatt đã đặt mua 1 xe chở, bốn con ngựa cho việc chuyên chở và 1 con để kéo. Ông liên kết với một người chuyên lột da giầu kinh nghiệm và chia lợi nhuận sòng phẳng. Wyatt chi trả cho việc săn bắn, người lột da sẽ lái xe và nấu nướng và làm công việc bẩn thỉu nhất của đôi tay là lột da. Wyatt cũng giúp đỡ trong việc lột da và giết mộ. Vào cuối buổi săn bán, Wyatt chịu trách nhiệm về nhóm và xe cô, trừ mọi chi phí từ tổng hóa đơn và chia trác sòng phẳng lãi suất với người lột da.

Trái ngược với việc sử dụng súng trường Sharps, Wyatt giết bò bằng một khẩu súng ngắn. Wyatt cũng được làm quen với tật riêng của con bò như lồng lên khi thấy người hay mùi hương của một người đàn ông trên lưng ngựa, nhưng chúng thường bỏ qua một người đi bộ. Wyatt dự định sử dụng súng ngắn trong phạm vi của đàn gia súc. Ông mua một khẩu súng “nạp ở khóa nòng”, với bộ máy cho nạp lại đạn, và đi kèm là một nguồn cung cấp bột, chì, và mũ đã thiết lập kho vũ khí săn bắn của ông. Ông nạp một-và-một-nửa-ounce băng đạn cho vỏ. Ông biết rằng ở bất kỳ phạm vi nhỏ hơn một trăm mét ông có thể bắn chính xác bằng súng ngắn như bất kỳ một người chuyên dùng súng trường.

Wyatt mô tả cách tiếp cận của mình: "Hệ thống săn bò của tôi là đi bộ gần đến đàn gia súc trong khi những người sử dụng súng trường thích xác định vị trí. Phạm vi bắn của súng ngắn buộc tôi làm điều này vì nó là cần thiết, nhưng tôi có thể bắn các mảnh nhanh như tôi muốn mà không làm hại nó. Tôi lên kế hoạch để có được trong vòng bán kính năm mươi yards của con bò trước khi tôi bắt đầu nổ súng cũng như chọn lựa con vật. Tôi sẽ bắn cho đến khi tôi cảm thấy rằng người lột da và tôi có thể xử lý tất cả trong ngày hôm đó. Tôi đã tính toán để nhanh chóng thoát khỏi nguy cơ hỗn loạn bằng cách hoàn thiện việc của tôi trước khi các con vật ngửi thấy  mùi máu và sau đó đi ra khỏi đàn lặng lẽ theo hướng mà tôi muốn. Để làm điều này, tôi sẽ đứng lên, vẫy áo của tôi trong không khí, và kêu la. Các con bò có lẽ sẽ di chuyển đi lặng lẽ nếu tôi bắt chúng di chuyển trước khi đánh hơi thấy mùi máu. Ngay sau đó, thợ lột da và tôi sẽ làm việc.. Trong thực tế, ý tưởng của tôi đã đã được triển khai chính xác như tôi đã tính toán.

"Một số người gọi phương pháp của tôi liều mạng. Với tôi, nó chỉ đơn giản là một câu hỏi mà tôi có thể thắng con bò hay không. Câu trả lời tốt nhất là trong suốt ba mùa săn bò của tôi, tôi không bao giờ gặp nguy hiểm từ sự hỗn loạn cũng như là con vật tôi giết không mang lại chút lợi nhuận nào. Thông thường, tôi có thể hạ gục được từ 18 đến 27 con bò tại 1 vị trí đứng. Như vậy, với 1 vị trí bắn trong 1 ngày, tôi có thể kiếm được 20-25 USD cho tôi và thợ lột da. Tiền đó sẽ được trao tay ngay lập tức.

"Không có thắc mắc khi các thợ săn bò trung bình bị cấm làm việc lột da động vật anh ta bắn vì đó là công việc bẩn thỉu và khó khăn. Thợ lột da của tôi luôn đi cùng với xe chở cho tới khi tôi hoàn thành công việc của mình. Sau đó ông đến công việc. Khi lột da một con bò, chúng tôi rạch xuống dưới vào bên trong mỗi chân và dọc theo bụng từ cổ đến đuôi. Chân và mình dọc theo bên cắt của bụng sẽ được lột da và vùng da vòng quanh cổ. Da đầu không lấy. Chúng tôi ghép các miếng da cổ nặng vào 1 bó quanh bằng một sợi dây thừng rồi buộc vào con ngựa cho đến khi nó chặt. Chúng tôi làm như mỗi lần theo cách này.

 "Trong trại, chúng tôi làm sạch bụi của da động vật và mặt đất gần đó bằng độc dược để giữ cho khỏi ruồi và sâu bọ, đánh dấu lên da và thịt. Trong không khí đồng cỏ khô, việc xử lý đầu tiên diễn ra có thể trong một ngày hoặc lâu hơn. Việc xử lý da động vật sẽ được làm với nước rồi chúng đước xếp chồng lên nhau cho đến khi chúng tôi lôi đưa chúng đến nơi mua bán da động vật hoặc xe của người mua da động vật sẽ đến trang trại của chúng tôi.

Wyatt Earp – Một huyền thoại

Sự thành công của liên doanh Wyatt Earp khác với huyền thoại về các thế hệ thợ săn bò trước đó. Sau khi kiểm tra, một người thợ săn thấy rằng, một vài thợ săn khác đạt được số lượng nhiều hơn ông ta tại vài địa điểm đứng bắn cho trước hoặc thu được tổng số nhiều hơn trong một mùa săn bắn, nhưng số lượng da thú thu được hàng ngày của Wyatt cao hơn. Tính toán sơ bộ cũng cho thấy lợi nhuận của ông đã cao hơn nhiều.

Wyatt kể thuật lại sự sụp đổ không thể tránh khỏi của đàn bò  lớn: "Với tất cả các con bò tôi thấy trong những ngày khi chúng đi lang thang, tôi sẽ không bao giờ quên một đàn chúng ta nhìn thấy vào mùa thu  năm 71. Chúng tôi đã thấy một vài nhóm động vật nhỏ, nhưng chỉ có tôi dừng lại, cứ như tôi muốn cắm trại ở đây vĩnh viễn. Chúng tôi đã vượt qua vùng Medicine Lodge khi dấu hiệu của một số lượng lớn bò chỉ ra rằng chúng tôi đã đang ở gần một đàn khá lớn. Tôi đã đi tiến thêm ba trăm feet phía trên hạ nguồn con sông.

"Tôi đứng trên điểm cao nhất trong vòng nhiều dặm. Về phía tây và nam, các đồng cỏ cuộn vào gò đất và bãi bò đằm như xa như tôi có thể thấy, hai mươi hoặc ba mươi dặm. Khoảng cách đó được bao phủ toàn bởi đàn bò đang ăn cỏ.

"... Tôi đã ra hiệu cho thợ lột da của tôi đi cùng tôi. “Chúa ơi!” anh ta nói, "chắc phải đến một triệu”

"Nếu quay trở lại về cách đây bảy năm - năm 1878, khi Bill Tilghman, Bat Masterson, và tôi đã đi săn bò cho thể thao thì đó sẽ là í kiến hay cho việc săn bò. Chúng tôi đi từ phía tây do Dodge City hơn một trăm dặm dọc theo Arkansas River, phía nam tới các Cimmarron, và phía đông để Crooked Creek một lần nữa, ở đỉnh cao của mùa săn bắn tốt nhất - trong năm 1871 đã trở thành cánh đồng có số lượng bò lớn nhất trên thế giới. Cỏ được coi là phong phú và như mọng nước như bao giờ, nhưng chúng tôi không bao giờ nhìn thấy một con bò vì cả đàn ra đi, bị xóa sổ.. "

Câu hỏi thảo luận:

·         So sánh phương pháp săn bò của Wyatt với các cách sử dụng trước đó?

·         Các yếu tố chính của việc kinh doanh thành công từ góc độ của quản trị sản xuất và tác nghiệp?

·         Liên hệ các yếu tố trên với  cách mà Wyatt đã sử dụng?

·         Liệu các thợ săn bò có vô trách nhiệm trong việc giết chết đàn bò lớn như họ đã làm không??