Gần cuối mùa đông ở New York, Bill Ackman mơ thấy một căn bệnh. Đó là vào tháng một năm 2020. Một loại virus đang lây lan ở Trung Quốc, nhân lên và lây nhiễm cho người dân với tốc độ đáng kinh ngạc. Nó lan rộng theo cấp số nhân - một người bệnh trở thành 2 trở thành 4 trở thành 16 trở thành 256 rồi trở thành hàng chục nghìn. Tỷ lệ tử vong rất cao. Trong 100 người nhiễm bệnh thì có 2 đến 3 người chết. Ông ấy thức dậy sau cơn ác mộng, người toát mồ hôi lạnh.

Nhà tỷ phú quản lý quỹ đầu tư này bắt đầu chăm chú theo dõi tin tức về căn bệnh như một nỗi ám ảnh. Ông ấy đặc biệt lo lắng khi biết rằng đã có 5 triệu người rời đi từ Vũ Hán là nơi khởi nguồn của con virus trước khi thành phố bị phong tỏa. Người ta đã không thể phân lập nó. Nhiều người bị nhiễm bệnh mà không hề biết. Những người mắc bệnh không có triệu chứng này lại lây nhiễm virus gần như cho tất cả những người mà họ gặp. Tình trạng này có thể lan rộng bất cứ ở đâu. Hầu hết mọi người đều không hiểu. Họ không nhận thức được phép toán đáng sợ của hàm mũ. Quy luật xác suất đã rõ ràng. Nó sẽ lan tỏa rất nhanh. Một nửa thế giới có thể bị lây nhiễm. Các bước triển khai của hầu hết chính phủ gần như không thể phân lập nó. Ackman nhìn thấy một hố đen suy tàn đe dọa tương lai: suy thoái toàn cầu, hàng triệu người chết khắp thế giới, trong đó có cả một triệu người Mỹ.

Đây là một phép toán đơn giản.

Ngày 30 tháng 1, tổ chức Y Tế Thế Giới, tuyên bố rằng sự bùng phát của loại virus Corona mới chính thức tạo thành tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu. Bất chấp cảnh báo ngày càng gia tăng, WHO khuyến khích các quốc gia tránh đưa ra các hạn chế đi lại. "đây là lúc phải tin vào khoa học, chứ không phải các tin đồn," tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus nói. Ackman cảm thấy sửng sốt khi người ta vẫn tiếp tục đi lại một cách vô tư xuyên biên giới các quốc gia. Giọt nước tràn ly chính là tuần lễ thời trang Milan diễn ra vào tháng hai mặc dù đã có đợt bùng phát nghiêm trọng virus Corona tại miền bắc Italia. Những tín đồ thời trang điên rồ kia sẽ lên máy bay quay về những thành phố đông dân trên khắp thế giới và làm lây lan virus ở khắp nơi.

Thế là hết, Ackman nghĩ. Ông là người sáng lập và điều hành quỹ đầu tư chủ động Pershing Square Capital Management tại New York. Con virus đã thoát ra thế giới bên ngoài.

Ông bắt đầu suy nghĩ cẩn thận về những khoản đầu tư trị giá hàng tỷ đô la thuộc sở hữu của công ty. Liệu ông có nên bán hết tất cả? Nền kinh tế toàn cầu liệu có sụp đổ? Ông là người sở hữu phần lớn cổ phiếu Hilton. Khách sạn sẽ trở nên vô nghĩa nếu chúng ta không kiểm soát được đại dịch này. Ông nắm giữ vị trí quan trọng tại Chipotle, chuỗi cửa hàng thức ăn nhanh Mexico. Một quả bom hẹn giờ khác. Khi lướt qua danh mục của mình, ông nhìn đâu cũng thấy toàn những thùng thuốc súng. Nó có thể nổ tung bất cứ lúc nào. Nhưng tất cả dường như thật tầm thường so với những cái chết hàng loạt mà ông dự báo sẽ đến. Nhưng đây chính là công việc của ông.

Bán hết tất cả cảm giác là một điều sai lầm. Pershing Square là một nhà đầu tư dài hạn, và ông tin vào nội lực tiềm ẩn của những công ty mình sở hữu - nếu xét trong một thế giới bình thường. Nhưng thế giới đã không còn bình thường nữa rồi. Ông bắt đầu gọi đến lãnh đạo tại một số tổ chức tài chính lớn nhất thế giới để tìm hiểu liệu họ có chung những lo lắng như mình. Không người nào lo ngại cả. Ông gửi thư đến Warren Buffett, người mà ông xem như cố vấn trong lĩnh vực đầu tư giá trị và nói với ông ấy rằng ông ấy nên cân nhắc tình trạng đại dịch sắp tới mà hủy bỏ cuộc họp thường niên được quảng cáo rùm beng của Berkshire Hathaway, vốn dĩ đã được lên lịch vào đầu tháng năm. Vị thần tỏa sáng của Omaha phản ứng như thế Ackman mới vừa phê thuốc (Buffett đã hủy cuộc họp này vào giữa tháng 3).

Một ngày đầu tháng hai, Ackman trong một cuộc họp trực tiếp tại phòng hội nghị ở văn phòng của Pershing Square, Midtown Manhattan, giải thích những lo ngại của mình về con virus. Một người khác bắt đầu ho, và Ackman hốt hoảng chạy lẹ ra khỏi phòng. Ừ ông ấy lo sợ cho sự an toàn của cá nhân và rủi ro lây bệnh cho người cha già yếu của mình. Ông cũng bắt đầu nhận thức rằng mình đang đặt rủi ro cho nhân viên khi tiếp tục hoạt động tại Pershing Square. Có ông quyết định đóng cửa văn phòng và yêu cầu mọi người làm việc tại nhà. Thay vì đổ lỗi cho con virus,, điều mà ông lo ngại có thể khiến nhân viên sợ hãi nếu họ chưa nhận thức được nguy cơ, ông chỉ nói rằng đây là một bài kiểm tra phản ứng trước thảm họa trong ngắn hạn. Trong thâm tâm, ông lo sợ công ty có thể không quay lại làm việc toàn thời gian trong vòng một năm, nếu không muốn nói là lâu hơn.

Chủ nhật ngày 23 tháng 2, nhà đầu tư 55 tuổi với mái tóc muối tiêu này anh bắt đầu tìm cách để bảo vệ công ty - và các nhà đầu tư của mình - khỏi một thảm kịch toàn cầu mà ông tin rằng sẽ rất sớm diễn ra. Ông đã từng có những nước đi tương tự trước kia trong những trường hợp hỗn loạn. Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, Ackman đã trúng số độc đắc khi đặt cược Vào những công ty gặp khó khăn trước một thị trường nhà đất sụp đổ tại Mỹ,, như những ngân hàng cho vay Fannie Mae và Freddie Mac. Ông tin rằng cuộc khủng hoảng Covid 19 sẽ khiến cho tình hình năm 2008 trở nên nhẹ nhàng như một cuộc dạo chơi trong công viên., lướt qua thị trường để tìm lối thoát, ông nhận thấy thị trường trái phiếu đan không phản ánh thực tế những rủi ro như ông nhìn thấy -không một chút nào cả. Nền kinh tế đã vận hành ổn định trong suốt một thời gian dài khiến cho những nhà đầu tư không thể hình dung con đường dốc lên một chiều này làm thế nào có thể quay đầu.

Đối với Ackman, đây là một cơ hội. Ông ấy có thể đặt cược vào các sản phẩm trái phiếu được nhóm lại thành chỉ số, giống như chỉ số Dow Jones là tập hợp của 30 công ty lớn. Nếu chỉ số trái phiếu chỉ cần giảm đi một chút, ông ấy có thể mất hết tất cả. Nếu chúng sụp đổ, ông lại gom được cả gia tài. Đây là một ván cược khổng lồ đặt lên sự hỗn loạn.

Ackman nhanh chóng thiết lập vị thế lớn. Ông mua lại các hợp đồng bảo hiểm được biết đến như là hợp đồng hoán đổi nợ xấu cho 42 tỷ đô la Mỹ ừ khoảng nợ cấp đầu tư, hơn 20 tỷ trong chỉ số nợ châu Âu, và 3 tỷ vị thế trái phiếu cấp thấp. Tổng cộng, ông có bảo hiểm gắn liền với 71 tỷ tiền nợ doanh nghiệp. Ackman, chỉ mất 26 triệu tiền đặt cược. Giống như phí bảo hiểm hỏa hoạn, ông sẽ thu lợi và nếu những chỉ số trái phiếu này bị đốt thành tro.

Không lâu sau đó, thị trường trái phiếu bắt đầu rung lắc khi những nhà đầu tư khác dần dần nhận ra cơn ác mộng mà Ackman dự báo trong tháng giêng đang trở thành hiện thực. Toàn bộ ngành kinh doanh - khách sạn, công viên chủ đề, nhà hàng, thể thao, hàng không, giải trí - có thể sẽ phá sản nếu Covid 19 vượt khỏi tầm kiểm soát. Các nhà đầu tư khác đột nhiên cũng muốn mua các khoản bảo hiểm tương tự như Ackman đã mua với giá rẻ. Giá bắt đầu tăng lên. Sau đó thì tăng vọt. Có thời điểm giá tăng đột biến đến mức khoảng đầu 4 này tương ứng với 1/3 tổng tài sản quản lý của Pershing Square.

Một buổi chiều ngày thứ 5, 12 tháng ba, Ackman đang làm việc tại nhà, lướt qua các vị thế của mình. Nó đã tăng từ nhiều ngày qua, nhưng lúc này dường như nó đã thoát ra ngoài quỹ đạo. Ông ấy đã chiếm được 780 triệu đô chỉ trong ngày hôm đó. Nhưng nó không thể kéo dài. Ông đã nghe được những tin đồn râm ran từ Nhà Trắng và cục dự trữ liên bang về việc họ sẽ can thiệp vào thị trường để ngăn chặn máu chảy.

Đã đến lúc bán rồi. Thì chỉ vài tuần sau khi đặt cược, ông ấy bắt đầu bán đi để thu tiền. Ông đã thu về được 4 phết 5 tỷ đô từ khoảng cược nợ cấp đầu tư, 4 tỷ đô cho khoản nợ của châu Ạu, và 400 triệu từ trái phiếu cấp thấp., đến khi hoàn thành giao dịch, ông đã gom được 2,6 tỷ lợi nhuận, giúp ông bù đắp khoản lỗ cho những cổ phiếu mà ông vẫn còn đang nắm giữ. Thị trường cổ phiếu đã lao dốc đến 30% kể từ khi cơn hoảng loạn Covid 19 bắt đầu.

Sau đó, Ackman đã là một việc điên rồ. Thật sự điên rồ. Đúng theo lời khuyên của Baron Rothschild là mua vào khi có máu trên đường, ông đổ hết toàn bộ phần tiền lời ngược lại vào chứng khoán. Ông ấy đã mua cổ phiếu của Hilton, Berkshire Hathaway, Starbucks, Lowe's, và nhiều tên tuổi khác. Trong tháng ba, ngay cả khi đại dịch bắt đầu tăng tốc.

Đó là một nước đi táo bạo. Thậm chí là ngu ngốc. Hầu hết các nhà đầu tư đang hoảng loạn thoát khỏi chứng khoán. Ackman sợ rằng tất cả đều là vô ích nếu nước Mỹ không kiểm soát được đại dịch. Với cảm giác kinh hoàng ngày càng tăng, ông ấy theo dõi tin thời sự về các bạn thanh thiếu niên ngày đêm tiệc tùng nhân dịp nghỉ xuân tại Fort Lauderdale. Đêm 17 tháng ba, sau khi nghe thêm những tin tức đáng lo ngại về đại dịch bùng phát tại Vũ Hán, ông ấy đã không thể ngủ được. Sáng hôm sau, ông ấy lên Twitter và viết trực tiếp cho tổng thống Trump:

@billackman

Thưa tổng thống, câu trả lời duy nhất là đóng cửa đất nước trong 30 ngày tới và đóng cửa toàn bộ biên giới. Nói với tất cả người mỹ rằng, ông sẽ cho chúng tôi một kỳ nghỉ xuân kéo dài tại nhà với gia đình. Chỉ giữ lại những dịch vụ thiết yếu. Chính phủ sẽ trả lương cho đến khi nào chúng ta mở cửa trở lại.

Với lãi kép theo cấp số nhân, mỗi ngày chúng ta còn trì hoãn việc đóng cửa sẽ gây thiệt hại hàng nghìn, và sắp tới là hàng trăm nghìn, và rồi là hàng triệu sinh mạng, và phá hủy nền kinh tế.

Scott Wapner, là người dẫn chương trình tin tức tài chính của đài CNBC, đã nhìn thấy dòng tin nhắn này và gọi điện cho Ackman. "đây là chuyện nghiêm trọng," Wapner nói, đề nghị ông ấy nói chuyện trực tiếp trên sóng. Ackman đồng ý.

"Địa ngục đang đến, thế đấy," Ackman nói với Wapner và hàng chục ngàn người xem chương trình, một trong số họ có nhiều người làm việc tại phố Wall. "người ta chưa quen tư duy theo cấp số nhân trong công việc hàng ngày. Khi tôi làm phép tính, luật xác suất cho tôi biết thứ này sẽ có mặt ở khắp nơi, 50% thế giới sẽ bị nhiễm bệnh."

Hàng triệu người Mỹ có lẽ cũng đã nhiễm bệnh rồi, ông nói. "ừ thế thì tại sao thứ này sẽ không lan tỏa đến tất cả mọi ngóc ngách của thế giới? Tại sao tất cả mọi người sẽ không bị nhiễm bệnh? Cách duy nhất để đối phó với con virus là phải đóng cửa nền kinh tế toàn cầu."

Ông lặp lại lời kêu gọi phong tỏa toàn quốc trong 30 ngày. "nước Mỹ của hôm nay sẽ kết thúc trừ phi chúng ta làm theo cách này," ông nói. Con chim yến trong mỏ than, tấm gương sáng, ông nói với Wapner, chính là Chinatown của New York. Thì người dân ở đó đã không còn đi ăn nhà hàng, và nhiều nhà hàng đã phải đóng cửa. Việc này ảnh hưởng từ trên xuống dưới, từ người tạp vụ đến người phục vụ bàn đến người chủ nhà hàng. Đó là việc sẽ xảy đến cho toàn bộ nền kinh tế nước Mỹ nếu không có những hành động quyết liệt được thực hiện ngay lập tức.

Vị quản lý quỹ đầu tư nổi danh là tự mãn cất tiếng nói dường như có phần sợ hãi, thậm chí là kinh hãi. Thực tế đúng là như vậy. "một cơn sóng thần đang tiến đến, bạn có thể cảm nhận được nó trong không khí, thủy triều đang dần rút ra. Thế nhưng trên bãi biển người ta vẫn đang chơi đùa vui vẻ như thể không có chuyện gì xảy ra. Và đó là cảm giác trong tôi trong suốt 2 tháng vừa qua. Tất cả các đồng nghiệp trong văn phòng đều nghĩ tôi là một kẻ mất trí. Mất trí đấy!"

Những lời cảnh báo của Ackman đã đánh động người xem. Ông ấy là một trong những nhà quản lý quỹ đầu tư nổi tiếng nhất tại Mỹ, một bậc thầy của những bậc thầy trong ngành, đã tạo lập sự nghiệp bằng những hoạt động đầu tư gây tiếng vang vào những thương hiệu như Starbucks và Wendy's. Mỗi khi Ackman mua hay bán cổ phiếu, thì nó sẽ trở thành tin trang nhất. Ông ấy còn nổi tiếng hơn với những vụ cược giảm giá, như lần bán khống một tỷ đô cổ phiếu herballife Nutrition, công ty thực phẩm chức năng mà Ackman kết tội là bán hàng đa cấp, ván cược này đặt ông ấy đối đầu với Carl Icahn, và Ackman đã thua một cách oanh liệt.

Trong lúc Ackman phát biểu, thị trường vốn dĩ đã giảm mạnh trong ngày đột ngột lao dốc. Điểm số giảm quá nhanh, hoạt động giao dịch phải tạm dừng. Khi thị trường mở cửa trở lại, chỉ số Dow Jones đã giảm hơn 2000 điểm. Tờ Guardian gọi hành động của Ackman là "gần như cuồng loạn" và "gần như diệt vong." Tờ Forbes cho biết họ cảm thấy điên cuồng và rằng Ackman là "giám đốc quỹ đầu tư biến thành chuyên gia y tế nghiệp dư."

Nhưng thái độ cảnh giác của ông trước những nguy cơ của virus Covid 19 trong tháng Giêng không phải do ông chẩn đoán các chức năng sinh học của con virus, mà chính là do ông thấu hiểu về tính chất bất ngờ, vượt ngoài tầm kiểm soát của con virus khi nó lây lan theo cấp số nhân, như một công thức toán học phi tuyến tính của lãi kép, khi một thứ tưởng chừng như rất nhỏ lại biến hóa lớn đến vô cùng như một quả cầu tuyết lăn xuống sườn đồi. Chính sự thấu hiểu này là chìa khóa để quản trị rủi ro, không chỉ trên phố Wall, nơi luôn có những sự kiện bất ngờ bùng phát bất cứ lúc nào, mà cả trong toàn thể nền kinh tế của một thế giới mà nhìn từ góc độ nào thì cũng đang ngày càng trở nên rủi ro nhiều hơn. Ông có thể cảm nhận được cuộc khủng hoảng đang diễn ra sớm hơn hầu hết tất cả mọi người, sớm hơn cả những chuyên gia dịch tễ học chuyên nghiệp cẩn trọng không dám đề xuất những biện pháp phản ứng quá sức cực đoan trước khi có thêm thông tin về con virus, bởi vì ông đã quá quen với rủi ro bùng phát của hàm số mũ. Ông biết rằng nó có thể nguy hiểm đến chết người.

Thế nên Ackman đã làm một việc mà tất cả những vị vua hỗn loạn giỏi đều làm. Ông ấy hoảng sợ từ sớm. Bởi vì nếu bạn chờ đợi, hỡi những con nai đứng trước ánh đèn pha,, để tìm hiểu chuyện gì sẽ xảy ra khi có khủng hoảng, cố gắng thấu hiểu nó tốt hơn, thu thập thêm thông tin, thêm dữ liệu, thì lúc này đã quá muộn. Căn nhà đã bị ngập nước. Tòa nhà đã cháy trơ thành tro. Máy bay đã rơi.

Các nhà phê bình cho rằng ông ấy đang tranh thủ vì danh mục của mình, cố gắng hạ giá thị trường để thu lợi được nhiều hơn từ lệnh bán khống. Nhưng Ackman thực sự đã bán đi phần lớn khoản đầu tư này trước khi lên tiếng kêu gọi và đã bắt đầu mua vào rất nhiều cổ phiếu - ông ấy đã nói với Wapner như vậy - và nếu thị trường cổ phiếu sụp đổ thì ông sẽ bị thiệt hại nặng nề. Động cơ của ông là muốn ngăn máy bay đường rơi, căn nhà đừng bị cháy. Bảo vệ bản thân và các nhà đầu tư. Mặc dù tổng thống trump đã không nghe theo lời cảnh báo của ông, thực tế ván cược điên rồ của ông vào cổ phiếu ngay giữa lúc hoảng loạn đã thu lại kết quả khá tốt. Thị trường chứng khoán mỹ, được hỗ trợ bằng những khoản chi tiêu chưa từng có tiền lệ của Cục Dự Trữ Liên Bang và hàng ngàn tỷ đồng tiền hỗ trợ theo quyết định của Quốc hội, đã tăng vọt trở lại, tận hưởng một đợt phục hồi chưa từng có tiền lệ theo sau vụ sụp đổ gây sốc trong tháng ba. Các khoản đầu tư của Ackman cuối cùng đã mang lại cho ông ấy thêm 1 tỷ đô la, tổng cộng thành 3,6 tỷ đô lợi nhuận từ khoản đặt cược 26 triệu đô ban đầu - một thương vụ, được Barron sau này ghi nhận là một trong những giao dịch vĩ đại nhất của thời đại.

Ackman không phải là người duy nhất thấu hiểu bản chất của những rủi ro bùng nổ theo cấp số nhân vào đầu năm 2020 - và hàng tỷ đô la có thể kiếm được từ đó. Một nhà đầu tư khác, ở ẩn náu trong khu rừng băng giá của miền bắc Michigan vào mùa đông năm đó, cũng có một khoản cược lớn rằng thị trường sẽ sụp đổ. Ông ấy cũng là một trong những vị vua hỗn loạn nổi bật.