- Chết, những hai hào kia? Thôi, thế thì đưa đây rồi cô đi mua cho gói kẹo bạc hà, cô cháu ta cùng ăn, nhé? Liên?

- Cháu chả...

Liên, một đứa trẻ lên năm, hai má phúng phính, ai trông cũng muốn ôm, hai hàm răng hơi sún, lắc đầu một cái rồi lôi cái tà áo mầu lá táo lên mồm.

- Hay là cô vay rồi mai cô trả thành bốn vậy?

Liên đưa đôi mắt ngây thơ lên nhìn cô, nghi hoặc, rồi, khi thấy cô nhìn mình mà cười một cách tinh quái, liền bỏ ngay tay vào túi mà giữ chặt hai hào, lại nguẩy một cái:

- Cháu chả...

Bà cụ đầu đã bạc phơ, ngồi trên ghế khuỳnh tay ngắm nghía cháu, đến bây giờ giơ tay ra gọi:

- THôi, cô cứ trêu mãi thế, ra đây với bà.

Tức khắc Liên lon ton chạy lại, suýt nữa văng mất cả đôi hài mang cá dài vừa bằng một ngón tay. Liên ôm lấy bà, ngửa cổ ra cười, nũng nịu...

- Bà bế cháu lên lòng, hôn hít, xoa đầu rồi hỏi:

- Thế hai hào này thì con để làm gì, hở Liên?

- Liên để hai hào làm gì?? ... Biết nói thế nào?

- Không, Liên suy nghĩ đã.

Một bận không hiểu vào ngày nào, đã từ lâu Liên không nhớ nữa, thằng nhỏ đi chợ về, ngoài việc bỏ ở rổ ra: thịt, trứng, rau và đậu, nó lại để xuống đất một cái ống tre dài dài, xanh xanh. Liên hỏi, nó bảo đó là ống tiền. Ống tiền? Nghe thế, Liên tưởng trong ống có tiền, liền cầm vào tay lắc mấy cái. Không thấy gì, Liên giương tròn đôi mắt: "Chỉ dối! Nào tiền đâu?". Thằng nhỏ ngửa cổ ra cười vang một bếp nhà rồi nói: "Chị rõ... Ống tiền để mà bỏ tiền vào, chị nghe ra chưa?".

Liên vẫn không tin, lại hỏi:

- Chỉ dối!... Thế sao mợ không phải mua ống tre? Sao mợ chỉ bổ tiền vào hòm?

- Mợ có nhiều tiền nên không phải bỏ vào ống tre...

- Nhỏ cũng có hòm, sao không bỏ vào hòm mà phải mua ống tre?

Thằng nhỏ gãi đầu, không biết đáp thế nào, phải làm một câu:

- Thưa chị, tôi sợ cứ ăn quà cả ngày như chị thì hết mất nên tôi phải mua ống tre để dành.

Liên quay gót ra, ngẫm nghĩ...

Chị Thoa bên cạnh có một con búp bê hai hào. Ngày ngày chị Thoa ra cửa ẵm búp bê vào lòng kêu là: ru em. Rồi chị Hoa được bà Tham, mợ chị Hoa may cho búp bê một cái áo xinh xinh bằng lụa đỏ. Liên trông thấy Tháo có búp bê thèm quá, cũng muốn có, liền hỏi:

- Đẹp nhỉ... mấy xu?

Thoa cong môi lên, nguẩy một cái:

- Mấy xu ngay!... Của người ta những hai hào!

Liên về bảo mợ, mợ cười bảo cứ ngoan ngoãn đừng đòi ăn quà cả ngày rồi mợ sẽ mua cho. Đến hôm đi cùng mợ ra hiệu để mợ mua thuốc đánh răng với bít tất cho cậu, thấy trong tủ kính không biết bao nhiêu là búp bê giống Thoa, Liên, trống ngực đánh thình thình, chờ mợ mua mọi thứ xong, đã sắp giật Liên ra, liền nhắc:

- Mợ ơi, mợ mua búp bê đi nào...

Mợ quên ngay lợi hẹn hôm nào, quắc mắt:

- Mua làm gì?... Tiền đâu ra mà phí thế?

Mợ lô xềnh xệch Liên ra, Liên ứa nước mắt, quay lại nhìn cái tủ kính lần cuối cùng, trong lòng giận mợ quá đi mất.

Hôm sau, Liên bảo bà:

- Bà bảo thằng nhỏ mua cái ống tiền cho con...

Bà cươi, ôm Liên vào lòng khen Liên ngoan, hôn hít Liên mãi. Từ hôm đấy trở đi, mỗi bữa trưa lại cho Liên thêm một trinh để dành...

Một hôm hai cánh tay yếu ớt của Liên nhất ống tiền lên đã thấy nặng, Liên nói với bà bảo thằng nhỏ bổ ống ra. Lưỡi con dao rựa vừa phang xuống, một núi trinh đã tung tóe khắp nhà. Thằng nhỏ nhặt tiền, đếm, bảo là đúng hai hào, vì rằng có bốn mươi đồng trinh. Bỏ vào túi nặng xệ cả một bên áo, Liên lon ton khoe bà. Bà đếm tiền rồi bảo để thế rách mất áo, liền đưa cho hai đồng hào đổi cho Liên.

Thế là cô chạy ra xui Liên mua kẹo! Không, Liên chả mua một lúc nhiều kẹo quá thế, ăn không hết lại để cô ăn dỗ mất cả ấy à?...

Không thấy cháu nói gì, bà cụ hỏi lại:

- Thế nào, định hai hào này làm gì, hở con?

Liên trù trừ mãi mới dám nói:

- Bà bảo cậu cháu mua cho cháu búp bê. Để cháu ẵm như chị Thoa bên bà Tham, nhé bà nhé:

Bà gật đầu:

- Ừ, thế nào bà cũng bảo cậu mua cho con.

Rồi bà cụ nhìn đi chỗ khác, ngẫm nghĩ... Cái mẫu tính thiên nhiên của tạo vật đã "thức dậy" một cách hơi sớm trong óc đứa trẻ mới lên năm này.

Không thấy bà nói gì nữa, Liên trụt xuống đất, ra cửa nhìn xem có chị Thoa chơi ở đấy không... Rồi Liên cũng có búp bê, rồi Liên xin mợ cho Liên cái kim sẵn chỉ, cái kéo, cắt áo mặc cho búp bê rồi ẵm vào lòng ru em cho mà xem! Liên chẳng còn nỗi sợ mỗi khi chưa động đến Thoa, Thoa đã cong ngay môi lên, giằng lại búp bê Liên ăm trong tay mà rằng:

- Thôi, tao không chơi với mày nữa.

***

Sau khi mặc được áo lam quần trắng, vào lúc chiều, đèn máy vừa mới bật, Liên được cậu dắt đi chơi phố để mua búp bê và nhân thể  xem rướt đèn. Liên sung sướng quá, thích quá đi mất, lộp độp khua gót giầy mang cá kêu vang lên cũng như giầy tây của cậu: một tay nắm chặt hai hào trong túi, Liên đi với cậu nghênh ngang, tung tăng...

Đông người quá, giá không đi với cậu chắc Liên lạc, sẽ gị chen ngã chết bẹp, nếu không có hai, ba con mẹ mìn... Tiếng guốc nhựa kêu vang lên với tiếng kèn tây, trống tây. Một dãy lính cưỡi ngựa đi đầu rồi đến những cái đèn thiềm thừ, quả dưa, mặt trăng, ông sao rất nhiều và đẹp hơn của các đám rước sư tử... Lại có cả vô số những ông đội xếp Tây giắt xe đạp đi hai bên lề đường...

Nhanh chân, cậu đã giắt Liên đứng được ở một chỗ ngay vệ hè, không có ai đứng trước mặt cả. Đằng sau, Liên, người ta xô nhau xem , tranh chỗ nhau, cãi nhau chí chóe.

Trước mặt Liên không biết bao nhiêu là lính tây cưỡi trên lưng những con gì không biết, giống như ngựa, nhưng tai dài và to hơn. Liên vừa thích mắt, vừa sợ, mỗi khi thấy một con lăng quăng chực chồm lên hè, Liên nắm chặt cậu cả hai tay. Hết lượt những con ấy rồi, Liên buồn cười vì trong đám lính thổi kèn có một ông Tây đen ngửa bụng ra đẹo một cái trống to hơn cái nia ở nhà ấy...

Chợt thấy hình như có cái gì đụng vào bụng Liên, Liên nhìn xuống, thấy một cánh tay vừa ở túi áo có hào của Liên rút ra, tức thời nắm chặc lấy. Liên toan kêu to nhưng không biết nghĩ sao, chỉ quay lại, nghển cổ nhìn.

Người bị Liên nắm chặt lấy tay, quần áo rách, mặt trông khổ sở cũng nhìn Liên bằng đôi mắt như những mắt của bọn ăn mày vẫn chìa xin van mợ vậy. Nếu Liên kêu lên, người ấy không thể chạy thoát, sau lưng anh ta con những bức tường người. Cậu của Liên ngay ấy, mấy ông đội xếp Tây đang đi đấy... Liên lừ mắt nhìn người ăn cắp, người ă cắp cũng giương đôi mắt khốn khổ, kêu van đối lại, làm cho Liên nghĩ đén bao nhiêu kẻ ăn mày, rồi... buông tay ra..

Đám rước đã đi sang phố khác, bọn người xem chạy xô nhau rào rào. Rồi người ăn cắp của Liên cũng thừa cơ cắm đầu chạy

Lúc bấy giờ cậu Liên mới nhìn xuống, thấy Liên ngơ ngác nhìn theo một người, liền hỏi:

- Cái gì? Hay nó lấy mất tiền rồi phải không?

Liên gật một cái, cậu Liên hấp tập vội hỏi:

- Thế thằng nào??... Mau chỉ cho tao...

Liên trỏ vu vơ:

- Nó chạy vào đám đông kia rồi...

Cậu Liên thừ người ra nhìn rồi mắng:

- Đồ ngu như chó!... Sao không bảo ngay tao?... Thôi! còn đâu là búp bê nữa!... Đáng kiếp!... Thôi đi về.

Liên cúi đầu theo cậu về, không nói gì cả.

Đến nhà, cậu Liên sôi lên sùng sục, mách với bà, với cô, với mợ, mách cả thằng nhỏ, và bảo:

- Con này nó đần độn ngu dại quá đi mất!... Biết rõ đứa ăn cắp lại không bảo ngay mình, lại để nó chạy biến mất đi!... Lại chờ mình hỏi nói mới nói!

Bà không tin, kêu:

- Nào chắc gì nó biết...

Cậu cãi:

- Khốn nạn, nếu nó không biết thì tôi còn nói làm gì... Nó lại biết thì nó mới khờ dại chứ!...

Mợ bảo:

- Thôi thế thì nhịn búp bê... đòi nữa là chết đòn.

Cô cũng thêm một câu:

- Con bé thế, không ngờ mà ngu thế.

Cậu lại bảo:

- Giá nó bảo ngay thì thằng ăn cắp gọi là nhừ xương với tôi.

Liên không nói gì cả, chỉ đứng im cúi đầu.

Sau cùng, bà ẵm Liên lên lòng và khẽ hỏi:

- Thế sao con không kêu ngay lên cho cậu biết?

Liên, mãi mới ngửng lên, hai mắt dơm dớm:

- Thế ngộ nhỡ hôm nay người ấy nhịn đói thì phải làm thế nào?...

1934