þÿTràng Giang cça Huy C­n là bài th¡ mang v» ¹p vëa cÕ iÃn vëa hiÇn ¡i. Anh/chË hãy phân tích bài th¡ Tràng Giang à làm sáng tÏ nh­n xét trên.  

Nhà th¡ Huy C­n tên th­t là Cù Huy C­n, vÛi giÍng th¡ r¥t riêng ã kh³ng Ënh tên tuÕi cça mình trong phong trào th¡ mÛi 1930-1945. Ông vÑn quê quán H°¡ng S¡n, Hà T)nh, sinh nm 1919 và m¥t nm 2005. Tr°Ûc Cách m¡ng tháng tám, th¡ ông mang nÕi s§u vÁ ki¿p ng°Ýi và ca ngãi c£nh ¹p cça thiên nhiên, t¡o v­t vÛi các tác ph©m tiêu biÃu nh°: "Lía thiêng", "Vi trå ca", Kinh c§u tñ". Nh°ng sau Cách m¡ng tháng tám, hÓn th¡ cça ông ã trß nên l¡c quan, °ãc kh¡i nguÓn të cuÙc sÑng chi¿n ¥u và xây dñng ¥t n°Ûc cça nhân dân lao Ùng: "TrÝi m×i ngày l¡i sáng", "¥t nß hoa", "Bài th¡ cuÙc Ýi"... V» ¹p thiên nhiên n×i °u s§u nhân th¿, mÙt nét th¡ tiêu biÃu cça Huy C­n, °ãc thà hiÇn khá rõ nét qua bài th¡ "Tràng Giang". ây là mÙt bài th¡ hay, tiêu biÃu và nÕi ti¿ng nh¥t cça Huy C­n tr°Ûc Cách m¡ng tháng tám. Bài th¡ °ãc trích të t­p "Lía thiêng", °ãc sáng tác khi Huy C­n éng ß bÝ Nam b¿n Chèm sông HÓng, nhìn c£nh mênh mông sóng n°Ûc, lòng vÝi vãi buÓn, cám c£nh cho ki¿p ng°Ýi nhÏ bé, nÕi trôi giïa dòng Ýi vô Ënh. Mang n×i u buÓn hoài nh° th¿ nên bài th¡ vëa có nét ¹p cÕ iÃn l¡i vëa °ãm nét hiÇn ¡i, em ¿n sñ thích thú, yêu m¿n cho ng°Ýi Íc.  

Bâng khuâng trÝi rÙng nhÛ sÑng dài  

Sóng gãi tràng giang buÓn iÇp iÇp  

....  

Không khói hoàng hôn cing nhÛ nhà.  

Ngay të thi Á, nhà th¡ ã khéo gãi lên v» ¹p cÕ iÃn l¡i hiÇn ¡i cho bài th¡. "Tràng giang" là mÙt cách nói chÇch §y sáng t¡o cça Huy C­n. Hai âm "anh" i liÁn nhau ã gãi lên trong ng°Ýi Íc c£m giác vÁ con sông, không chÉ dài vô cùng mà còn rÙng mênh mông, bát ngát. Hai chï "tràng giang" mang s¯c thái cÕ iÃn trang nhã, gãi liên t°ßng vÁ dòng Tr°Ýng giang trong th¡ °Ýng thi, mÙt dòng sông cça muôn thuß v)nh h±ng, dòng sông cça tâm t°ßng.  

Té th¡ "Tràng giang" mang nét cÕ iÃn nh° th¡ x°a: Nhà th¡ th°Ýng ©n ±ng sau cái mênh mông sóng n°Ûc, không nh° các nhà th¡ mÛi th°Ýng thà hiÇn cái tôi cça mình. Nh°ng n¿u các thi nhân x°a tìm ¿n thiên nhiên à mong hoà nh­p, giao c£m, Huy c­n l¡i tìm vÁ thiên nhiên à thà hiÇn nÕi °u t°, buÓn bã vÁ ki¿p ng°Ýi cô ¡n, nhÏ bé tr°Ûc vi trå bao la. ó cing là v» ¹p §y séc quy¿n ri cça tác ph©m, ©n chéa mÙt tinh th§n hiÇn ¡i.  

Câu Á të gi£n dË, ng¯n gÍn vÛi chÉ b£y chï nh°ng ã thâu tóm °ãc c£m xúc chç ¡o cça c£ bài: "Bâng khuâng trÝi rÙng nhÛ sÑng dài". Tr°Ûc c£nh "trÝi rÙng", "sông dài" sao mà bát ngát, mênh mông cça thiên nhiên, lòng con ng°Ýi d¥y lên tình c£m "bâng khuâng" và nhÛ. Të láy "bâng khuâng" °ãc sí dång r¥t ¯c Ëa, nó nói lên °ãc tâm tr¡ng cça chç thà trï tình, buÓn bã, u s§u, cô ¡n, l¡c lõng. Và con "sông dài", nghe miên man tít t¯p ¥y cé v× sóng Áu ·n kh¯p các khÕ th¡, cé cuÙn sóng lên mãi trong lòng nhà th¡ làm rung Ùng trái tim ng°Ýi Íc.  

Và ngay të khÕ th¡ §u, ng°Ýi Íc ã b¯t g·p nhïng con sóng lòng §y °u t°, s§u não nh° th¿:  

Sóng gãn tràng giang buÓn iÇp iÇp,  

Con thuyÁn xuôi mái n°Ûc song song.  

ThuyÁn vÁ n°Ûc l¡i s§u trm ng£  

Cçi mÙt cành khô l¡c m¥y dòng.  

V» ¹p cÕ iÃn cça bài th¡ °ãc thà hiÇn khá rõ ngay të bÑn câu §u tiên này. Hai të láy nguyên "iÇp iÇp", "song song" ß cuÑi hai câu th¡ mang ­m s¯c thái cÕ kính cça °Ýng thi. Và không chÉ mang nét ¹p ¥y, nó còn §y séc gãi hình, gãi liên t°ßng vÁ nhïng con sóng cé loang ra, lan xa, gÑi lên nhau, dòng n°Ûc thì cé cuÑn i xa t­n n¡i nào, miên man miên man. Trên dòng sông gãi sóng "iÇp iÇp", n°Ûc "song song" ¥y là mÙt "con thuyÁn xuôi mái", lïng lÝ trôi i. Trong c£nh có sñ chuyÃn Ùng là th¿, nh°ng sao chÉ th¥y v» l·ng tÝ, mênh mông cça thiên nhiên, mÙt dòng "tràng giang" dài và rÙng bao la không bi¿t ¿n nh°Ýng nào.  

Dòng sông thì bát ngát vô cùng, vô t­n, n×i buÓn cça con ng°Ýi cing §y m ¯p trong lòng  

ThuyÁn vÁ n°Ûc l¡i s§u trm ng£  

Cçi mÙt cành khô l¡c m¥y dòng.  

ThuyÁn và n°Ûc vÑn i liÁn nhau, thuyÁn trôi i nhÝ n°Ûc xô, n°Ûc v× vào thuyÁn. Th¿ mà Huy C­n l¡i th¥y thuyÁn và n°Ûc ang chia lìa, xa cách "thuyÁn vÁ n°Ûc l¡i", nghe sao §y xót xa. Chính l½ vì th¿ mà gãi nên trong lòng ng°Ýi n×i "s§u trm ng£". Të chÉ sÑ nhiÁu "trm" hô éng cùng të chÉ sÑ "m¥y" ã thÕi vào câu th¡ n×i buÓn vô h¡n.  

Tâm hÓn cça chç thà trï tình °ãc bÙc lÙ §y ç nh¥t qua câu th¡ ·c s¯c: "Cçi mÙt càng khô l¡c m¥y dòng". Huy C­n ã khéo dùng phép £o ngï k¿t hãp vÛi các të ngï chÍn lÍc, thà hiÇn nÕi cô ¡n, l¡c lõng tr°Ûc vi trå bao la. "MÙt" gãi lên sñ ít Ïi, nhÏ bé, "cành khô" gãi sñ khô héo, c¡n kiÇt nhña sÑng, "l¡c" mang n×i s§u vô Ënh, trôi nÕi, b­p bÁnh trên "m¥y dòng" n°Ûc thiên nhiên rÙng lÛn mênh mông. Cành cçi khô ó trôi d¡c i n¡i nào, hình £nh gi£n dË, không tô v½ mà sao §y rãn ngãp, khi¿n lòng ng°Ýi Íc c£m th¥y trÑng v¯ng, ¡n côi.  

Nét ¹p cÕ iÃn "t£ c£nh ngå tình" th­t khéo léo, tài hoa cça tác gi£, ã gãi mß vÁ mÙt n×i buÓn, u s§u nh° con sóng s½ còn v× mãi ß các khÕ th¡ còn l¡i à ng°Ýi Íc có thà c£m thông, th¥u hiÃu vÁ mÙt nét tâm tr¡ng th°Ýng g·p ß các nhà th¡ mÛi. Nh°ng bên c¡nh ó ta cing nhìn ra mÙt v» ¹p hiÇn ¡i r¥t thi vË cça khÕ th¡. ó là ß cách nói "Cçi mÙt cành khô" th­t ·c biÇt, không chÉ thâu tóm c£m xúc cça toàn khÕ, mà còn hé mß tâm tr¡ng cça nhân v­t trï tình, mÙt n×i niÁm ¡n côi, l¡c lõng.  

N×i lòng ¥y °ãc gãi mß nhiÁu h¡n qua hình £nh qu¡nh v¯ng cça không gian l¡nh l½o:  

L¡ th¡ cÓn nhÏ gió ìu hiu  

âu ti¿ng làng xa vãn chã chiÁu.  

Hai të láy "l¡ th¡" và "ìu hiu" °ãc tác gi£ khéo s¯p x¿p trên cùng mÙt dòng th¡ ã v½ nên mÙt quang c£nh v¯ng l·ng. "L¡ th¡" gãi sñ ít Ïi, bé nhÏ "ìu hiu" l¡i gãi sñ qu¡nh qu½. Giïa khung c£nh "cÓn nhÏ", gió thì "ìu hiu", mÙt khung c£nh l¡nh l½o, tiêu iÁu ¥y, con ng°Ýi trß nên ¡n côi, rãn ngÙp ¿n Ù thÑt lên "âu ti¿ng làng xa vãn chã chiÁu". ChÉ mÙt câu th¡ mà mang nhiÁu s¯c thái, vëa gãi "âu ó", âm thanh xa xôi, không rõ rÇt, có thà là câu hÏi "âu" nh° mÙt n×i niÁm khao khát, mong mÏi cça nhà th¡ vÁ mÙt chút sñ ho¡t Ùng, âm thanh sñ sÑng cça con ng°Ýi. ó cing có thà là "âu có", mÙt sñ phç Ënh hoàn toàn, chung quanh ây ch³ng hÁ có chút gì sÑng Ùng à xua bÛt cái tËch liêu cça thiên nhiên.  

ôi m¯t nhân v­t trï tình nhìn theo n¯ng, theo dòng trôi cça sông:  

"N¯ng xuÑng, trÝi lên sâu chót vót,  

Sông dài, trÝi rÙng, b¿n cô liêu."  

"N¯ng xuÑng, trÝi lên" gãi sñ chuyÃn Ùng, mß rÙng vÁ không gian, và gãi c£ sñ chia lìa: bßi n¯ng và trÝi mà l¡i tách b¡ch khÏi nhau. "sâu ***t vót" là c£nh diÅn ¡t mÛi m», §y sáng t¡o cça Huy C­n, mang mÙt nét ¹p hiÇn ¡i. ôi m¯t nhà th¡ không chÉ dëng ß bên ngoài cça trÝi, cça n¯ng, mà nh° xuyên th¥u và c£ vi trå, c£ không gian bao la, vô t­n. Cõi thiên nhiên ¥y qu£ là mênh mông vÛi "sông dài, trÝi rÙng", còn nhïng gì thuÙc vÁ con ng°Ýi thì l¡i bé nhÏ, cô ¡n bi¿t bao: "b¿n cô liêu".  

V» ¹p cÕ iÃn cça khÕ th¡ hiÇn ra qua các thi liÇu quen thuÙc trong °Ýng thi nh°: sông, trÝi, n¯ng, cuÙc sông cón ng°Ýi thì buÓn t», chán ch°Ýng vÛi "vãn chã chiÁu", mÍi thé ã tan rã, chia lìa.  

Nhà th¡ l¡i nhìn vÁ dòng sông, nhìn c£nh xung quanh mong mÏi có chút gì quen thuÙc mang l¡i h¡i ¥m cho tâm hÓn ang chìm vào giá l¡nh, vÁ cô ¡n. Nh°ng thiên nhiên ã áp tr£ sñ khao khát ¥y b±ng nhïng hình £nh càng qu¡nh qu½, ìu hiu:  

BÈo d¡t vÁ âu, hàng nÑi hàng,  

Mênh mông không mÙt chuy¿n ò ngang.  

Không c§n gãi chút niÁm thân m­t,  

L·ng l½ bÝ xanh ti¿p bãi vàng.  

Hình £nh cánh bèo trôi bÓng bÁnh trên sông là hình £nh th°Ýng dùng trong th¡ cÕ iÃn, nó gãi lên mÙt cái gì b¥p bênh, nÕi trôi cça ki¿p ng°Ýi vô Ënh giïa dòng Ýi. Nh°ng trong th¡ Huy C­n không chÉ có mÙt hay hai cánh bèo, mà là "hàng nÑi hàng". Bèo trôi hàng hàng càng khi¿n lòng ng°Ýi rãn ngÙp tr°Ûc thiên nhiên, Ã të ó cõi lòng càng au Ûn, cô ¡n. Bên c¡nh hàng nÑi hàng cánh bèo là "bÝ xanh ti¿p bãi vàng" nh° mß ra mÙt không gian bao la vô cùng, vô t­n, thiên nhiên nÑi ti¿p thiên nhiên, d°Ýng không có con ng°Ýi, không có chút sinh ho¡t cça con ng°Ýi, không có sñ giao hoà, nÑi k¿t:  

Mênh mông không mÙt chuy¿n ò ngang  

Không c§u gãi chút niÁm thân m­t.  

Tác gi£ °a ra c¥u trúc phç Ënh. "...không...không" à phç Ënh hoàn toàn nhïng k¿t nÑi cça con ng°Ýi. Tr°Ûc m¯t nhà th¡ giÝ ây không có chút gì gãi niÁm thân m­t à kéo mình ra khÏi n×i cô ¡n ang bao trùm, vây kín, chÉ có mÙt thiên nhiên mênh mông, mênh mông. C§u hay chuy¿n ò ngang, ph°¡ng tiÇn giao k¿t cça con ng°Ýi, d°Ýng nh° ã bË cõi thiên nhiên nh¥n chìm, trôi i n¡i nào.  

Huy C­n l¡i khéo v½ nét ¹p cÕ iÃn và hiÇn ¡i cho b§u trÝi trên cao:  

LÛp lÛp mây cao ùn núi b¡c,  

Chim nghiêng cánh nhÏ bóng chiÁu sa.  

Bút pháp ch¥m phá vÛi "mây cao ùn núi b¡c" thành "lÛp lÛp" ã khi¿n ng°Ýi Íc t°ßng t°ãng ra nhïng núi mây tr¯ng °ãc ánh n¯ng chi¿u vào nh° dát b¡c. Hình £nh mang nét ¹p cÕ iÃn th­t trï tình và l¡i càng thi vË h¡n khi nó °ãc kh¡i nguÓn c£m héng të mÙt té th¡ °Ýng cÕ cça × Phç:  

M·t ¥t mây ùn cía £i xa.  

Huy C­n ã v­n dång r¥t tài tình Ùng të "ùn", khi¿n mây nh° chuyÃn Ùng, có nÙi lñc të bên trong, tëng lÛp tëng lÛp mây cé ùn ra mãi. ây cing là mÙt nét th¡ §y ch¥t hiÇn ¡i, bßi nó ã v­n dång sáng t¡o të th¡ cÕ iÃn quen thuÙc.  

Và nét hiÇn ¡i càng bÙc lÙ rõ h¡n qua d¥u hai ch¥m th§n tình trong câu th¡ sau. D¥u hai ch¥m này gãi mÑi quan hÇ giïa chim và bóng chiÁu: Chim nghiêng cánh nhÏ kéo bóng chiÁu, cùng sa xuÑng m·t tràng giang, hay chính bóng chiÁu sa, è n·ng lên cánh chim nhÏ làm nghiêng lÇch c£ i. Câu th¡ t£ không gian nh°ng gãi °ãc thÝi gian bßi nó sí dång "cánh chim" và "bóng chiÁu", vÑn là nhïng hình t°ãng th©m mù Ã t£ hoàng hôn trong th¡ ca cÕ iÃn.  

Nh°ng giïa khung c£nh cÕ iÃn ó, ng°Ýi Íc l¡i b¯t g·p nét tâm tr¡ng hiÇn ¡i:  

Lòng quê dãn dãn vÝi con n°Ûc,  

Không khói hoàng hôn cing nhÛ nhà.  

"Dãn dãn" là mÙt të láy nguyên sáng t¡o cça Huy C­n, ch°a tëng th¥y tr°Ûc ó. Të láy này hô éng cùng cåm të "vÝi con n°Ûc" cho th¥y mÙt nÕi niÁm bâng khuâng, cô ¡n cça "lòng quê". N×i niÁm ó là n×i niÁm nhÛ quê h°¡ng khi ang éng giïa quê h°¡ng, nh°ng quê h°¡ng ã không còn. ây là nét tâm tr¡ng chung cça nhà th¡ mÛi lúc bây giÝ, mÙt n×i lòng au xót tr°Ûc c£nh m¥t n°Ûc.  

Bên c¡nh tâm tr¡ng hiÇn ¡i ¥y là të th¡ cÕ iÇn °ãc gãi të câu th¡: "Trên sông khói sóng cho buÓn lòng ai" cça Thôi HiÇu. X°a Thôi HiÇu c§n vËn vào sóng à mà buÓn, mà nhÛ, còn Huy C­n thì buÓn mà không c§n ngo¡i c£nh, bßi të n×i buÓn nó ã sâu s¯c l¯m rÓi. Th¿ mÛi bi¿t t¥m lòng yêu quê h°¡ng th¯m thi¿t ¿n nh°Ýng nào cça nhà th¡ hôm nay.  

C£ bài th¡ vëa mang nét ¹p cÕ iÃn, vëa mang nét hiÇn ¡i. V» ¹p cÕ iÃn °ãc thà hiÇn qua lÑi th¡ b£y chï mang ­m phong vË °Ýng thi, qua cách dùng të láy nguyên, qua viÇc sí dång các thi liÇu cÕ iÃn quen thuÙc nh°: mây, sông, cánh chim... Và trên h¿t là cách v­n dång các té th¡ cÕ iÃn, gãi cho bài th¡ không khí cÕ kính, tr§m m·c cça th¡ °Ýng.  

V» ¹p hiÇn ¡i lan to£ qua các câu chï sáng t¡o, Ùc áo cça nhà th¡ nh° "sâu chót vót", d¥u hai ch¥m th§n tình. Nh°ng v» ¹p ¥y Íng l¡i cuÑi cùng là tâm tr¡ng nhÛ quê h°¡ng ngay khi éng giïa quê h°¡ng, nét tâm tr¡ng hiÇn ¡i cça các nhà tri théc muÑn óng góp séc mình cho ¥t n°Ûc mà ành b¥t lñc, không làm gì °ãc.  

Bài th¡ s½ còn mãi i vào lòng ng°Ýi vÛi phong cách tiêu biÃu r¥t "Huy C­n", vÛi v» ¹p cÕ iÃn trang nhã sâu l¯ng và v» ¹p hiÇn ¡i mang n·ng mÙt t¥m lòng yêu n°Ûc, yêu quê h°¡ng.  

(s°u t§m)