1. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC

1.1. Quan điểm về vai trò của đạo đức cách mạng.

Hồ Chí Minh có ý thức rất sâu sắc về vị trí, vai trò và sức mạnh của Đạo đức. Người cho rằng:

- Đạo đức là cái gốc, là nền tảng của người cách mạng: cũng giống như gốc của cây, ngọn nguồn của sông, của suối, cây không có gốc thì cây héo, sông không có nguồn thì sông cạn... người cách mạng phải có đạo đức cách mạng. Nếu không có đạo đức thì dù tài giỏi đến mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân"

- Đạo đức là vũ khí của người cách mạng, giúp người cách mạng "Thắng không kiêu, bại không nản".

- Đạo đức là thước đo lòng cao thượng của người cách mạng.

Hồ Chí Minh nhấn mạnh vị trí, vai trò của đạo đức, nhưng người cũng không xem nhẹ tài năng. Bởi vì phải có tài, có tri thức thì mới hoàn thành được nhiệm vụ.

1.2. Những phẩm chất đạo đức cơ bản người Việt Nam trong thời đại mới.

1.2.1. Trung với nước, hiếu với dân.

- Trong mối quan hệ đạo đức, thì mối quan hệ giữa mỗi người với đất nước, với nhân dân, với dân tộc mình là mối quan hệ lớn nhất. Trung và hiếu là phẩm chất quan trọng hàng đầu.

- Theo Hồ Chí Minh, trung với nước là trung thành với sự nghiệp dựng nước và giữ nước của dân tộc. Nước là nước của dân và dân là chủ nhân của đất nước. Vì vậy, "trung với nước, hiếu với dân" là thể hiện trách nhiệm với sự nghiệp dựng nước và giữ nước, với con đường đi lên và phát triển của đất nước.

- Nội dung chủ yếu của trung với nước:

+ Trong mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng và xã hội, phải biết đặt lợi ích của Đảng, của tổ quốc, của cách mạng lên trên hết.

+ Quyết tâm phấn đấu thực hiện mục tiêu cách mạng.

+ Thực hiện tốt mọi chủ chương chính sách của Đảng và Nhà nước.

- Nội dung chủ yếu của hiếu với dân:

+ Khẳng định vai trò, sức mạnh thật sự của nhân dân

+ Tin dân, học dân, lắng nghe ý kiến của dân, gắn bó mật thiết với nhân dân, tổ chức, vận động nhân dân thực hiện tốt đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.

+ Chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân.

Tóm lại: Trung với nước, hiếu với dân vừa là lời kêu gọi hành động, vừa là định hướng chính trị- đạo đức cho mỗi người dân Việt Nam.

1.2.2. Cần kiệm liêm chính, chí công vô tư.

- Đây là phẩm chất đạo đức được Người nhắc đến nhiều nhất, thường xuyên nhất. Đây là phẩm chất quan trọng nhất gắn liền với sinh hoạt hàng ngày của mỗi cán bộ, Đảng viên.

- Theo HCM :

+ Cần: tức là lao động cần cù, siêng năng; lao động có kế hoạch, sáng tạo, có năng suất cao; lao động với tinh thần tự lực cánh sinh, không lười biếng, không ỷ lại, không dựa dẫm.

+ Kiệm: tức là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm tiền của nhân dân, của nước, của bản thân mình; phải tiết kiệm từ cái to đến cái nhỏ, nhiều cái nhỏ cộng lại thành cái to; "không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi", không phô trương hình thức, không liên hoan, chè chén lu bù.

+ Liêm: tức là "luôn luôn tôn trọng giữ gìn của công và của dân"; "không xâm phạm một đồng xu, hạt thóc của Nhà nước, của nhân dân". Phải "trong sạch, không tham lam". "Không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham sung sướng. Không ham người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính đại, không bao giờ hủ hoá.

+ Chính: "nghĩa là không tà, thẳng thắn, đứng đắn".

Đối với mình - không tự cao, tự đại, luôn chịu khó học tập cầu tiến bộ, luôn tự kiểm điểm để phát huy điều hay, sửa đổi điều dở của bản thân mình.

Đối với người - không nịnh hót người trên, không xem khinh người dưới; luôn giữ thái độ chân thành, khiêm tốn, đoàn kết thật thà; không dối trá, lừa lọc.

Đối với việc - để công việc công lên trên, lên trước việc tư, việc nhà. Đã phụ trách việc gì thì quyết làm cho kỳ được, cho đến nơi đến chốn, không sợ khó khăn, nguy hiểm.

+ Chí công vô tư: Hồ Chí Minh nói: "Đem lòng chí công vô tư mà đối với người, với công việc", "Khi làm bất cứ việc gì cũng đừng nghĩ đến mình trước, khi hưởng thụ thì mình nên đi sau". Chí công vô tư, về thực chất là nối tiếp Cần, Kiêm, Liêm, Chính. Người giải thích: "Trước hết là cán bộ các cơ quan, các đoàn thể, cấp cao thì quyền to, cấp thấp, thì quyền nhỏ. Dù to hay nhỏ, có quyền mà thiếu lương tâm là có dịp đục khoét, có dịp ăn của đút, có dịp "dĩ công vi tư".

1.2.3. Yêu thương con người.

Hồ Chí Minh đã xác định tình yêu thương con người là một trong những phẩm chất cao đẹp nhất. Tình yêu thương đó là tình cảm rộng lớn:

- Trước hết, dành cho những người cùng khổ, những người lao động bị áp bức bóc lột. Tình yêu thương được thể hiện trong Người bằng ham muốn tột bậc là: "làm cho nước nhà được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành".

- Tình yêu thương con người còn được thể hiện trong mối quan hệ bạn bè, đồng chí, với mọi người bình thường trong quan hệ hàng ngày. Nó đòi hỏi mọi người phải luôn chặt chẽ, nghiêm khắc với bản thân mình, độ lượng với người khác. Nó đòi hỏi thái độ tôn trọng con người, nâng con người lên chứ không phải hạ thấp, vùi dập con người. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với những người ở cương vị lãnh đạo ở bất cứ cấp độ nào.

1.2.4. Tinh thần quốc tế trong sáng, thuỷ chung.

- Đó là tinh thần "Bốn phương vô sản đều là anh em", là tinh thần đoàn kết các dân tộc bị áp bức với nhân dân lao động ở các nước. Đó là tinh thần đoàn kết của nhân dân Việt Nam với tất cả những người tiến bộ trên thế giới. Sự đoàn kết là nhằm vào 4 mục tiêu lớn của thời đại: hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.

- Tư tưởng Hồ Chí Minh đã góp phần to lớn, có hiệu quả xây đắp tình đoàn kết quốc tế, tạo ra một kiểu quan hệ quốc tế mới: Đối thoại thay cho đối đầu, kiến tạo một nền văn hoá vì hoà bình trên thế giới.

1.3. Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới.

1.3.1. Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức.

- Hồ Chí Minh chỉ ra rằng: "Các dân tộc Phương Đông đều giàu tình cảm, đối với họ một tấm gương sống còn giá trị nhiều hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền".

- Nêu gương đạo đức, nói đi đôi với làm vừa là đạo đức của người cách mạng, vừa là nét đẹp của văn hoá Phương Đông.

- Trong rèn luyện đạo đức phải chú trọng "đạo làm gương". Hồ Chí Minh dạy: "Muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước", "hô hào dân tiết kiệm, mình phải tiết kiệm trước đã". Nói tóm lại "Đảng viên đi trước, làng nước theo sau".

1.3.2. Xây đi đôi với chống, phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi.

- Xây dựng đạo đức mới lại càng phải quan tâm đến việc chống lại mọi biểu hiện chống phá đạo đức cách mạng. Xây là giáo dục đạo đức cách mạng cho con người Việt Nam trong thời đại mới theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

- Xây đi đôi với chống lại cái sai, cái xấu, cái vô đạo đức, thói đạo đức giả trên cơ sở tự giáo dục, đồng thời phải tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi. Bởi vì, CNXH là công trình tập thể của nhân dân tự xây dựng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản.

1.3.3. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời.

- Theo Hồ Chí Minh: "đạo đức cách mạng không phải từ trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong". Vì vậy, muốn có được các phẩm chất đạo đức, đòi hỏi phải gian nan rèn luyện, "kiên trì nhẫn nại"

- Tu dưỡng đạo đức cách mạng phải trên tinh thần tự giác, tự nguyện, dựa vào lương tâm của mỗi người và dư luận của quần chúng. Có rèn luyện công phu như vậy, con người mới có được phẩm chất đạo đức tốt đẹp và những phẩm chất ấy ngày càng được bồi đắp, nâng cao.