I)Tìm hiểu chung:
1)Tác giả: Hồ Xuân Hương ( ?-?)
-Quê ở tỉnh Nghệ An.
-Sống ở cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX.
-Sống chủ yếu ở kinh thành Thăng Long.
-Là người thông minh, sắc sảo tài năng.
-Cuộc đời và duyên phận gặp nhiều trắc trở.
-Tập thơ: "Lưu hương kí" gồm 24 bài thơ Hán và 26 bài chữ Nôm.
- Mệnh danh: Bà Chúa Thơ Nôm.
-> Hồ Xuân Hương là 1 hiện tượng độc đáo trong thi đàn Việt Nam.
2)Tác phẩm:
a)Hoàn cảnh sáng tác: Chùm thơ tự tình có thể ra đời trong giai đoạn bà đã trải qua nhiều sống gió của cuộc đời.
b)Vị trí:
Bài " tự tình II" nằm trong chùm 3 bài Tự Tình của Hồ Xuân Hương.
c)Thể thơ: thất ngôn bát cú.
d) Bố cục:
2 đề - 2 thực - 2 luận - 2 kết.
II)Tìm hiểu chung:
1/ Hai cầu đề:
" Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn,
Trơ cái hồng nhan với nước non."
*Câu 1:
-Thời gian: "Đêm khuya" -> thời gian tâm trạng.
-Âm thanh: " trống canh dồn".
-"Văng vẳng" âm thanh mơ hồ rõ nét -> thời gian đang xua đuổi nhau -> hoang mang, rối bời.
*Câu 2
-Ngắt nhịp: 1-3-3 + đảo ngữ.
-"Trơ" là trơ trọi, đơn độc, chai lỳ, không cảm giác.
-"Hồng nhan" là cái đẹp trời cho, hiếm quý, mỏng manh nên cần được trân trọng, giữ gìn.
-"Cái": gợi sự tội nghiệp cho thân phận, nhỏ bé.
-"Cái hồng nhan" thể hiện sự mỉa mai, châm biếm.
-"Cái hồng nhan với nước non": lấy cái nhỏ bé, hữu hạn so sánh với cái lớn lao, vĩnh hằng, vô tận -> Thể hiện bản lĩnh của Hồ Xuân Hương.
=> Tâm trạng tủi hổ, bẻ bàng nhưng đày thách thức.
2) Hai câu thực:
"Chén rượu hương đưa say lại tỉnh,
Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn."
-"Say lại tỉnh": gợi vòng quẩn quanh và tình duyên trở thành trò đùa.
-"Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn": tuổi xuân qua mau,nhân duyên không trọn vẹn -> mượn ngoại cảnh để nói tâm cảnh ( đồng cảnh).
=> Thể hiện nổi đau tâm trạng đau thương và éo le của cuộc đời.
3) Hai câu luận:
"Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám
Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn"
-Nghệ thuật:
+Đảo ngữ
+Động từ mạnh: xiên ngang, đâm toạc.
=> Sự phẩn uất thân phận đất đá, cỏ cây cũng như là sự phẩn uất của tâm trang người phụ nữ.
=> Sự phản kháng, mạnh mẽ, táo bạo của Hồ Xuân Hương.
4) Hai câu kết:
"Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,
Mảnh tình san sẻ tí con con."
-"Ngán": ngán ngẩm, chán ngán.
-"Xuân":
+ mùa xuân.
+ tuổi xuân
-"Lại:
+ Lại 1 lần nữa.
+ sự trở lại
-> Sự trở lại của mùa xuân chính là sự ra đi của tuổi xuân.
-"Mảnh tình san sẽ tí con con" : nhỏ bé, đáng thương, tội nghiệp -> sự dụng biện pháp tăng tiếng.
=> Nghịch cảnh éo le, tâm trạng chung của những người phụ nữ làm vợ lẻ.