Đêm thánh Martin

 Giáng Sinh ở ta chỉ có một ngày là ngày 24 tháng 12, mọi người đổ ra đường chơi vui một tối rồi thôi. Ở đây phải nói là mùa Giáng Sinh, vì nó bắt đầu vào Ngày Thánh Martin, ngày 10 tháng 11 vừa rồi. Món ăn truyền thống vào bữa tối Ngày Thánh Martin là thịt ngỗng ngày xưa, nay đổi thành thịt vịt. Truyền thuyết nói là người ta ăn thịt ngỗng để trừng phạt chúng đã gây ồn ào làm lộ nơi trốn của thánh Martin, khi ông không muốn nhận chức giám mục. Wikipedia nói có tới 600.000 con vịt được tiêu thụ dịp này, bằng một phần ba số vịt tiêu thụ của cả năm ở Đan Mạch. Người ta có thể làm món vịt rán, vịt quay với táo và mận khô, hoặc lười quá thì mua một hộp thịt vịt nấu sẵn từ Pháp gọi là Confit de canard.

 Món vịt quay với táo tươi cắt miếng và mận khô khá cầu kỳ, cũng được dùng làm món chính cho bữa ăn đêm Noel. Một con vịt tươi nặng khoảng hai cân rưỡi đến ba cân, ướp muối tiêu, nhồi táo và mận khô, khâu kín lại, quay trong lò nóng 160 độ trong hai tiếng, sau đó tăng nhiệt độ lên 250 và nướng trong 15 phút cho vàng mặt.

 Sau Ngày Thánh Martin là người ta có thể chăng đèn trang trí Noel. Thường trụ sở chính của quận hay thành phố sẽ bắt đầu bật đèn trên một cây thông thật lớn trước cửa tòa thị chính. Sự kiện này sẽ thu hút khá nhiều người, nhiều nhất là trẻ em cùng bố mẹ đi xem.

 Đan Mạch có truyền thống uống rượu vang hâm nóng vào mùa Giáng Sinh, có thể ăn kèm bánh táo, một dạng bánh rán tròn bằng bột mì, sữa và trứng, thêm một lát táo vào giữa. Người ta hay rắc đường bột lên bánh hoặc ăn kèm mứt quả. Rượu vang hâm nóng là đồ uống Giáng Sinh truyền thống ở nhiều nước châu Âu vì nó ngọt, có mùi thơm của quế và hoa hồi, thêm hạt hạnh nhân băm và nho khô (kiểu Đan Mạch). Món đồ uống này hay bán ở chợ Giáng Sinh hoặc nơi tổ chức sự kiện Noel. Ở nhà riêng thì có thể mua rượu đã pha chế sẵn, gọi là gløgg và gói hạnh nhân nho khô ở siêu thị, rồi hâm nóng (không được sôi). Bánh táo cũng thường được bán, mua về chỉ việc rán trong chảo hay bỏ lò cho nóng ròn là được.

Tiệc Giáng Sinh cùng đồng nghiệp 

 Không thể kể về Giáng Sinh mà không nhắc đến tiệc Giáng Sinh cùng đồng nghiệp. Những công ty, tổ chức lớn thường tổ chức tiệc Giáng Sinh như một kiểu phúc lợi, một sự kiện kết nối mọi người. Thường họ hay đặt tiệc ở nhà hàng hay khách sạn, sau bữa ăn sẽ có khiêu vũ. Tham gia dịp này, bạn sẽ thấy đồng nghiệp người Đan khi họ thư giãn, uống rượu say và làm vài điều ngu ngốc. Người Đan ở tiệc Giáng Sinh khác người Đan ngày thường, điều có thể làm nhân viên nước ngoài ngạc nhiên.

 Thức ăn tiệc Giáng Sinh thường là sự kết hợp của món ăn đêm Giáng Sinh và bữa ăn trưa với gia đình trong tuần Giáng Sinh. Thường họ bày tiệc buffet với nhiều món đặt cạnh nhau. Tuy nhiên, ăn đúng kiểu Đan phải là bắt đầu với những món nguội như cá mòi ngâm dấm, thịt nguội (ăn kèm bánh mì đen phết bơ giống như bánh smørbrød), rồi tiến đến món chính là vịt hay lợn quay, cải bắp đỏ cùng khoai tây. Ăn tráng miệng sẽ là cháo gạo với hạnh nhân và sốt anh đào (risalamande). Nhớ ăn chậm món tráng miệng này, vì có thể bạn sẽ trúng thưởng may mắn, nếu trong bát bạn có một hạt hạnh nhân nguyên vẹn. Tất nhiên các đồng nghiệp sẽ giải thích điều này cho bạn từ trước.

 Trong bữa tiệc người ta hay có nhiều trò vui, giải trí, biểu diễn hay chiếu video hài. Rượu bia thì xả láng, nhất là rượu nặng snaps từ 35 đến 45 độ cồn. Nếu không uống rượu, bạn sẽ trở thành lạc lõng. Những người có ấm ức trong lòng thì hay dùng dịp này để nói vào mặt sếp. Ai thích ai thì sẽ thể hiện; thuận tình hai bên thì về nhà cùng nhau. Chín tháng sau sẽ có những đứa trẻ ra đời mà bố mẹ chúng phải kín đáo đi thử ADN.

 Bánh ngọt truyền thống ăn vào Giáng Sinh có bánh qui bơ giống như loại Đan Mạch xuất khẩu ra thế giới, bánh qui nâu với quế, bánh qui tròn như cúc áo cùng loại, bánh vặn thừng, kẹo mềm nougat ăn cùng bột dẻo hạnh nhân marzipan v.v. Hoa quả ăn vào Giáng Sinh phổ biến nhất là cam và quýt. Vỏ cam cũng được bỏ vào rượu vang hâm nóng gløgg cùng quế và hoa hồi nếu bạn tự làm ở nhà. Quýt thì được gắn nụ đinh hương để trang trí cho Noel.

 Đồ uống cho Noel phải kể đến bia sản xuất đặc biệt cho dịp Giáng Sinh, bán ra đồng loạt vào J dag (ngày thứ sáu đầu tiên của tháng 11) . Đây là ngày mở màn cho mùa tiệc Giáng Sinh cho nên có rất nhiều người tham gia, có thể là say khướt khi về nhà. Vì thế cảnh sát thường có mặt trong các khu phố trung tâm để điều tiết giao thông, và phạt những người vi phạm luật.

Ngày Chúa ra đời

 Nếu vào nghĩa trang vào ngày 24 tháng 12, bạn sẽ gặp rất nhiều người tới tảo mộ, cắm hoa và nến cho người thân. Nhiều khi họ trả tiền cho nhân viên nghĩa trang trải lá thông tươi, bày hoa lên mộ từ trước. Họ chỉ việc đến thắp nến, có thể cả gia đình gặp mặt bên mộ ông bà. Ngày này người Đan hướng về tâm linh, ông bà, nguồn cội hơn bao giờ hết. Giao thông thành phố cũng vắng hẳn vì nhiều người đã về nhà ở tỉnh ngoài đón Noel từ trước rồi.

 Người Đan hiện đại ít đi lễ nhà thờ. Họ chỉ đi vào dịp quan trọng như đám cưới, lễ rửa tội, lễ thêm sức cho thiếu niên, hay đám tang. Nhưng ngày 24 tháng 12 là ngày đặc biệt. Giống như dân Việt nô nức đi lễ chùa vào dịp Tết, người Đan cũng nô nức đi lễ nhà thờ vào ngày Chúa ra đời. Thường là nhà thờ chật cứng, và cha xứ phải làm lễ thêm mấy lần trong ngày.

 Lễ xong là người ta vội về nhà để làm cơm tối. Sự lựa chọn món ăn đêm Noel phản ánh nguồn gốc của gia chủ. Nếu là người vùng quê Jylland, thường họ sẽ làm món thịt thăn lợn quay cả miếng. Nếu là người từ Fyn, họ sẽ thêm xúc xích medister vào thực đơn. Nếu là người Sjælland, nhiều khả năng là họ sẽ ăn vịt quay. Thịt lợn và xúc xích là thứ dễ làm, có thể ăn quanh năm. Nhưng vịt quay nhồi táo và mận khô thì khó làm, và cầu kỳ hơn. Dù là thịt gì, món ăn kèm bao giờ cũng là khoai tây lăn đường caramel và cải bắp đỏ.

 Nhà giàu còn có thể làm ngỗng quay thay thịt vịt, và tráng miệng với risalamande, thay cho cháo gạo bình dân. Món tráng miệng này nguyên gốc nấu bằng gạo với sữa, ăn nóng vào đầu bữa (làm đầy bụng trước) với đường, bơ và bột quế. Vào khoảng đầu 1900, giới nhà giàu sáng tạo ra món risalamande, tên Pháp nhưng không phải từ Pháp, với hạt hạnh nhân băm nhỏ, trộn thêm kem tươi đánh bông, ăn cùng sốt anh đào Amarena Fabbri thứ thiệt nhập khẩu từ Ý. Món này ăn nguội vào cuối bữa, được gọi bằng cái tên Pháp kiểu cách. Khoe nhà mình ăn gì vào đêm Giáng Sinh cũng là một kiểu khoe gia thế kín đáo của người Đan.

 Sau bữa ăn tối là mở quà Noel. Ngày xưa người ta còn dùng thức ăn làm quà tặng cho Noel, chứ bây giờ đừng có dại mà mua lợn bằng bột dẻo hạnh nhân hay bánh ngọt làm quà. Những thứ đó chỉ thích hợp vào ngày thường. Nếu có tặng đồ ăn, thường phải là đặc sản, hoặc là đồ uống đặc biệt. Nhiều năm trước, món quà Noel là một thanh kẹo sô cô la đã là giọt nước làm tràn cốc nước, khiến tôi từ chối không đến nhà người khác đón Noel. Trẻ con thì chẳng cần giấu diếm, lăn ra khóc như trong bài hát Jul det'cool (có thể nghe trên Youtube).