Câu 5: Anh (chị) hãy làm rõ một số đặc trưng cơ bản của xã hội xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Liên hệ với thực tiễn cách mạng Việt Nam

1. Đặc trưng của XHCN

Một số đặc trưng của Chủ nghĩa xã hội.

- Cơ sở vật chất và kỹ thuật của CNXH là nền đại công nghiệp phát triển hơn so với nền đại công nghiệp của CNTB.

- Thiết lập chế độ công hữu vể TLSX.

-Là chế độ dân chủ đẩy đủ nhất...là cơ sở để đảm bảo... "sự tự đo của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người".

-Thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao dộng, thể hiện sự công bằng và bình đẳng về lao động và hưởng thụ.

- CNXH thực hiện sự bình đẳng xã hội, bình đẳng giữa các dân tộc, đảm bảo cho con người phát triển toàn diện.

- Nhà nước XNCH – Nhà nước chuyên chính vô sản là nhà nước kiểu mới đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản để thực hiện nhiệm vụ: mọi quyền lực đều thuộc về nhân dân và có nền dân chủ cao gấp triệu lần nền dân chủ tư sản.

2. Đặc trưng cơ bản của xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Là xã hội có bản chất khác hẳn các xã hội khác đã tồn tại trong lịch sử, xã hội xã hội chủ nghĩa có nhiều đặc trưng; song, nếu tiếp cận từ những lĩnh vực lớn của xã hội, xã hội xã hội chủ nghĩa có một số đặc trưng cơ bản sau:

* Thứ nhất, về chính trị: Xã hội xã hội chủ nghĩa là xã hội do nhân dân làm chủ.

- Chế độ dân chủ trong xã hội xã hội chủ nghĩa được thể hiện trước hết là xã hội do nhân dân làm chủ, nhân dân là chủ dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản trên nền tảng liên minh công - nông.

- Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, địa vị cao nhất là nhân dân. Nhà nước là của dân, do dân và vì dân. Mọi quyền lợi, quyền lực, quyền hạn thuộc về nhân dân và mọi hoạt động xây dựng, bảo vệ đất nước, bảo vệ chế độ xã hội cũng thuộc về nhân dân.

- Những tư tưởng cơ bản về đặc trưng chính trị trong xã hội xã hội chủ nghĩa nêu trên không chỉ cho thấy tính nhân văn cao cả của Hồ Chí Minh mà còn cho thấy Hồ Chí Minh nhận thức rất sâu sắc về sức mạnh, địa vị và vai trò của nhân dân; về sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội khi Đảng lãnh đạo dựa vào nhân dân, huy động được nhân lực, tài lực, trí lực của nhân dân để đem lại lợi ích cho nhân dân.

* Thứ hai, về kinh tế: Xã hội xã hội chủ nghĩa là xã hội có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu.

- Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa xã hội là chế độ xã hội phát triển cao hơn chủ nghĩa tư bản nên xã hội xã hội chủ nghĩa phải có nền kinh tế phát triển cao hơn nền kinh tế của chủ nghĩa tư bản, đấy là nền kinh tế dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ sở hữu tư liệu sản xuất tiến bộ.

- Lực lượng sản xuất hiện đại trong chủ nghĩa xã hội biểu hiện: Công cụ lao động, phương tiện lao động trong quá trình sản xuất "đã phát triển dần đến máy móc, sức điện, sức nguyên tử".

- Quan hệ sản xuất trong xã hội xã hội chủ nghĩa được Hồ Chí Minh diễn đạt là: Lấy nhà máy, xe lửa, ngân hàng, v.v. làm của chung; là tư liệu sản xuất thuộc về nhân dân .

=> Đây là tư tưởng Hồ Chí Minh về chế độ công hữu tư liệu sản xuất chủ yếu trong xã hội xã hội chủ nghĩa.

* Thứ ba, về văn hóa, đạo đức và các quan hệ xã hội: Xã hội xã hội chủ nghĩa có trình độ phát triển cao về văn hoá và đạo đức, bảo đảm sự công bằng, hợp lý trong các quan hệ xã hội.

- Văn hóa, đạo đức thể hiện ở tất cả các lĩnh vực của đời sống song trước hết là ở các quan hệ xã hội.

- Sự phát triển cao về văn hóa và đạo đức của xã hội xã hội chủ nghĩa thể hiện: xã hội không còn hiện tượng người bóc lột người; con người được tôn trọng, được bảo đảm đối xử công bằng, bình đẳng và các dân tộc đoàn kết, gắn bó với nhau.

- Hồ Chí Minh cho rằng: Chỉ có chủ nghĩa xã hội mới "chú ý xem xét những lợi ích cá nhân đúng đắn và bảo đảm cho nó được thỏa mãn"; "chỉ ở trong chế độ xã hội chủ nghĩa thì mỗi người mới có điều kiện để cải thiện đời sống riêng của mình, phát huy tính cách riêng và sở trường riêng của mình".

- Chủ nghĩa xã hội là cơ sở, là tiền đề để tiến tới chế độ xã hội hòa bình, đoàn kết, ấm no, tự do, hạnh phúc, bình đẳng, bác ái, việc làm cho mọi người và vì mọi người; không còn phân biệt chủng tộc, không còn gì có thể ngăn cản những người lao động hiểu nhau và thương yêu nhau.

- Chủ nghĩa xã hội bảo đảm tính công bằng và hợp lý trong các quan hệ xã hội. Đó là xã hội đem lại quyền bình đẳng trước pháp luật cho mọi công dân; mọi cộng đồng người đoàn kết chặt chẽ trên cơ sở bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ; ai cũng phải lao động và ai cũng có quyền lao động, ai cũng được hưởng thành quả lao động của mình trên nguyên tắc làm nhiều thì hưởng nhiều, làm ít thì hưởng ít, không làm thì không hưởng, tất nhiên là trừ những người chưa có khả năng lao động hoặc không còn khả năng lao động .

* Thứ tư, về chủ thể xây dựng chủ nghĩa xã hội: Chủ nghĩa xã hội là công trình tập thể của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.

- Từ xã hội chiếm hữu nô lệ đến xã hội tư bản chủ nghĩa, cuộc đấu tranh của người lao động luôn diễn ra ngày càng quyết liệt nhằm thủ tiêu chế độ người bóc lột người.

- Trong chế độ xã hội chủ nghĩa – chế độ của nhân dân, do nhân dân làm chủ, lợi ích của cá nhân gắn liền với lợi ích của chế độ xã hội nên chính nhân dân là chủ thể, là lực lượng quyết định tốc độ xây dựng và sự vững mạnh của chủ nghĩa xã hội.

- Trong sự nghiệp xây dựng này, Hồ Chí Minh khẳng định "Cần có sự lãnh đạo của một đảng cách mạng chân chính của giai cấp công nhân, toàn tâm toàn ý phục vụ nhân dân. Chỉ có sự lãnh đạo của một đảng biết vận dụng một cách sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của nước mình thì mới có thể đưa cách mạng giải phóng dân tộc và cách mạng xã hội chủ nghĩa đến thành công".

3. Để góp phần xây dựng CNXH ở Việt Nam hôm nay, mỗi sinh viên cần phải:

- Gương mẫu thực hiện và tuyên truyền, vận động mọi người thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước.

- Tích cực tham gia các hoạt động: xây dựng, củng cố, bảo vệ chính quyền, giữ gìn trật tự...

- Phê phán, đấu tranh với những hành vi vi phạm pháp luật.

- Thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác trước những âm mưu, thủ đoạn chống phá các thế lực thù địch.

4. Liên hệ với thực tiễn cách mạng Việt Nam

- Tại Đại hội VII (1991), Đảng ta đã thông qua Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Trong đó, lần đầu tiên Đảng ta xác định 6 đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa mà Nhân dân ta xây dựng, là một xã hội: do Nhân dân lao động làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về tư liệu sản xuất chủ yếu; có nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc; con người được giải phóng hỏi áp bức, bóc lột, bất công, làm theo năng lực hưởng theo lao động, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện cá nhân; các dân tộc trong nước bình đẳng, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới.

- Sau Đại hội VII, các kỳ Đại hội tiếp theo cho đến Đại hội XI, trên cơ sở thực tiễn đất nước đổi mới và phát triển, Đảng ta đã từng bước có sự bổ sung, phát triển về các đặc trưng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam cho phù hợp.

- Đặc biệt tại Đại hội X và XI đã bổ sung và phát triển thành 8 đặc trưng. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011), Đảng ta xác định: "Xã hội xã hội chủ nghĩa mà Nhân dân ta xây dựng là một xã hội: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do Nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp; có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; các dân tộc trong cộng đồng dân tộc Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển; có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới"

- Đặc trưng thứ nhất: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Đây là đặc trưng hoàn toàn mới bổ sung so với Cương lĩnh 1991, tiếp thu tinh thần Đại hội X trong đó có chú ý đến trật tự các mục tiêu của chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

- Đặc trưng thứ hai: Do nhân dân làm chủ. Đặc trưng này kế thừa, điều chỉnh so với Cương lĩnh 1991 để mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam: dân chủ không chỉ cho nhân dân lao động mà toàn thể Nhân dân.

- Đặc trưng thứ ba: có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp. Đây là đặc trưng có nhiều sự sửa đổi, bổ sung nhất cho phù hợp với sự phát triển kinh tế của đất nước. Nó thể hiện cách nhìn nhận mới về chế độ sở hữu trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

- Đặc trưng thứ tư: Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đây là đặc trưng duy nhất không có sự sửa đổ bổ sung suốt từ Đại hội VII đến nay. Nó thể hiện tầm khái quát, chiến lược của đặc trưng này.

- Đặc trưng thứ năm: Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện. Đặc trưng này có sự sửa đổi về cách diễn đạt cho ngắn gọn, rõ ràng hơn.

- Đặc trưng thứ sáu: Các dân tộc trong cộng đồng dân tộc Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển. Đặc trưng này kế thừa nội dung trong Cương lĩnh 1991, song có sự sửa đổi: không diễn đạt "các dân tộc trong nước" mà thay bằng "các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam", bổ sung cụm từ "tôn trọng" để xác định phong phú, rộng hơn nội dung bao trùm của chính sách dân tộc, giải quyết đúng đắn quan hệ tộc người ở Việt Nam.

- Đặc trưng thứ bảy: Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Đây là đặc trưng mới so với Cương lĩnh 1991. Đặc trưng này thể hiện rõ bản chất của Nhà nước Việt Nam và mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và Nhân dân.

- Đặc trưng thứ tám: Có mối quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới. Đặc trưng này kế thừa và sửa đổi so với Cương lĩnh 1991: diễn đạt "có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới" thay cho "có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới" để làm rõ hơn việc hội nhập quốc tế của Việt Nam hiện nay. Đại hội XII, về cơ bản các đặc trưng chủ nghĩa xã hội ở nước ta không có sự sửa đổi, bổ sung lớn.