- Yang, Sao đâu rồi?

Mai Lang Vương tiến ra boong thuyền. Tại nơi bố trí bàn ăn, Yang đang nhăn nhó cố ăn cho xong một miếng khoai môn béo ngậy.

Gió cuốn những lá cờ ngũ sắc[1] tung bay, tạo nên âm thanh lật phật. Mây mù từ phía xa lại vừa ập vào mạn thuyền, bốc lên cao như khói.

Yang hướng lên, khi nhìn thấy chàng cậu ta đáp.

- Em không biết, tự dưng nàng ấy chạy ra đằng kia rồi.

Mai Lang Vương nhìn theo hướng tay Yang, nhận ra 'đằng kia' mà cậu nói chính là boong thuyền phía sau. Mai Thần ra hiệu cho các tiểu đồng không được đi theo rồi chậm bước tiến ra đó. Bóng dáng cao lớn khuất sau lớp cột gỗ tinh xảo.

- Hừm...

Yang cắn đũa.

Thế lại bảo không phải cha con?

Mai Lang Vương chậm rãi bước đi, đuôi thuyền bấy giờ không có ai cả. Vì thuyền bay không cần người chèo nên cũng không có binh lính hộ vệ. Tất cả tiểu đồng đều tập trung trong khoang thuyền để phục vụ những việc lặt vặt cả rồi.

Ánh trăng vát một lớp vàng dịu nhẹ lên những tấm ván lát thuyền, các họa tiết khảm trai sáng lóa trong đêm. Do bị tầng lầu trên cao che phủ mà một góc boong thuyền chìm trong tăm tối. Mai Lang Vương tiến đến nơi ấy, dưới vách thuyền, chàng thấy Sao đang ngồi co ro. Mai Lang Vương lập tức ngồi xuống lo lắng nâng mặt Sao lên. Khi nhận ra người vừa đến là chàng, hai mắt em mở to kinh ngạc.

- Sao...

Mai Lang Vương giật mình khi thấy lệ đang chảy xuống từ đôi mắt đáng yêu của em.

- Mai Lang...

Sao lùi lại, tránh sang chỗ khác. Em giấu mặt vào góc khuất, không muốn chàng nhìn thấy bộ dạng buồn bã của mình.

- Sao vậy?

Mai Lang Vương không hài lòng, chàng không muốn Sao xa lánh chàng như thế. Thời gian qua được ở cùng em, được em xem như một người yêu quý khiến chàng rất an lòng. Thế rồi bỗng dưng chàng lại bị em cự tuyệt, chàng hiển nhiên sẽ cảm thấy không vui, không an tâm.

- Em và Yang cãi nhau hửm? Yang bắt nạt em?

Chàng kéo Sao đến gần, cố gắng khiến em nhìn mình.

- Không phải.

Sao quay đi, giấu mặt vào đôi tay nhỏ bé.

- Vậy thì tại sao? Đã ăn tối chưa? Ngoài này gió lớn lắm.

Chàng tiếp tục truy vấn. Trong lúc vồn vập truy hỏi đó bất ngờ chàng lại nhận ra điều gì, Mai Lang Vương thoáng e ngại.

- Hay là do ta? Do ta mải mê làm việc không ở bên em?

- Không phải đâu!

Sao lắc đầu kiên quyết.

Mai Lang Vương thở phào, chàng nhìn Sao chăm chú, hỏi rõ.

- Thế là vì điều gì?

Sao đột ngột lao vào lòng chàng, Mai Lang Vương thoáng khựng lại. Một tia sáng bừng nở trong lòng, chàng mỉm cười ôm lấy Sao. Em vùi vào lòng chàng khóc nức nở. Mai Lang Vương có thể cảm nhận được những giọt nước mắt của em. Chàng không biết nói gì hơn ngoài chờ đợi.

Sao khóc một lúc rồi vừa mếu máo vừa ngẩng lên hỏi chàng.

- Mai Lang, em là gì của Mai Lang?

- Gì chứ?

- Ban nãy Yang bảo em là con gái của Mai Lang.

- ...

Mai Lang Vương chau mày, đúng là dễ gây hiểu lầm, bởi vì Sao ở bên cạnh chàng và được đối xử đặc biệt. Thông thường những tiểu đồng theo phục vụ các vị thần sẽ không được ưu ái như em.

- Mai Lang.

Sao yếu ớt nói.

- Tại sao ngài lại cứu em? Em và ngài vốn chẳng liên quan gì, tại sao ngài lại giúp đỡ em, nuôi dưỡng em, cho em một nơi ăn chốn ở? Em là gì với ngài? Sau này ngài sẽ bỏ rơi em đúng không? Đến lúc đó... Em sẽ phải đi đâu?

- Nói gì ngốc nghếch vậy!

Mai Lang Vương quát.

Chàng nâng cằm Sao lên khiến em phải nhìn thẳng vào chàng. Khuôn mặt luôn dịu dàng giờ đây trở nên rất nghiêm nghị. Sao ngậm miệng, nín cả khóc. Lần đầu tiên em thấy Mai Lang như vậy.

- Ta sẽ không bao giờ bỏ rơi em, hãy ghi nhớ điều đó.

Thấy em im bặt và tỏ ra sợ sệt, giọng chàng thoáng dịu đi.

- Không phải ngẫu nhiên mà em đến với thế giới này, trách nhiệm của ta là bảo vệ em. Em là báu vật của chúng ta, cho dù có phải đổ máu ta cũng sẽ bảo vệ em.

- Báu... Vật?

- Ừm.

Mai Lang Vương gật đầu.

- Tại sao em lại là báu vật?

Sao sửng sốt.

Mai Lang Vương thở dài, chàng đã định không nói chuyện này nhưng rồi vẫn phải nói. Mai Thần tựa người vào vách thuyền bên cạnh Sao, chỉ tay lên bầu trời. Lúc này thuyền đang đi qua sông Đồng Nai, trên cao, ẩn trong mây mù bát ngát là một bầu không lấp lánh ngân hà.

- Em là 'Vì sao lõi'.

- 'Vì sao lõi'?

Sao nắm chặt hai tay, đưa lên môi, vai run bần bật.

- Đúng vậy. 'Vì sao lõi' là thánh vật của Thần giới. Đó là thứ đã bảo vệ yên bình và sự thuần khiết của nơi này xuyên suốt bốn nghìn năm. Vào một ngày xấu trời 'Vì sao lõi' đột nhiên rơi xuống trần gian. Nàng ấy không muốn trở về Thần giới nữa, nghe nói là vì nàng quá thất vọng với những điều đen tối đang diễn ra.

- Sau... Đó?

Sao rời rạc hỏi.

- Nàng đi qua luân hồi và trở thành em.

Mai Lang Vương chậm rãi đáp.

Sao giật bắn, em cảm thấy toàn thân như có luồng điện vừa chạy ngang chạy dọc, đầu óc choáng váng. Ôi trời, gì thế này? Em đang nghe chuyện gì thế này? Nghe như thể là cổ tích ấy! Tuy vậy, người kể chuyện lại là Mai Lang Vương. Cho dù Sao không muốn tin vì cảm thấy quá hoang đường nhưng vẫn phải tin.

- Thế thì... Ngài cứu em vì em là 'Vì sao lõi'?

Sao nhìn xuống, hai tay nắm chặt vạt áo.

- Ừ, vì vậy em đừng lo, cho dù có chuyện gì xảy ra thì ta cũng sẽ không bỏ rơi em. Em là một người rất quan trọng với ta.

Lời khẳng định của chàng dù mang hơi hướm công việc nhưng lại khiến Sao yên lòng.

Em chẳng biết 'Vì sao lõi' là gì, cũng chẳng biết rồi bản thân sẽ trở thành báu vật của Thần giới như thế nào. Tạm thời em chỉ cần biết giữa em và Mai Lang có một mối ràng buộc. Em là người quan trọng mà chàng phải bảo vệ còn chàng là người mà em yêu quý nhất. Sự ràng buộc cho Sao một điểm tựa an toàn.

Em không còn cảm thấy tương lai vô định nữa, không còn cảm thấy sợ hãi vì sẽ có ngày bị Mai Lang bỏ rơi. Sự khẳng định của chàng cho em biết em và chàng đã dính chặt vào nhau mãi mãi.

Sao chỉ cần như thế thôi.

- Mai Lang.

Sao tươi tắn cười, ngả vào vai chàng.

Mai Lang Vương nhìn sang em, đợi em nói tiếp.

Đôi mắt to tròn dõi nhìn bầu trời đầy tinh tú trên kia, mơ hồ hỏi.

- 'Vì sao lõi' là người thế nào?

Mai Lang Vương trầm ngâm.

- Ta cũng không biết. Chưa từng gặp mặt.

- Em sẽ trở thành người đó vào một ngày không xa ư?

- Có lẽ vậy. Chúng ta đều đang dõi theo em.

- Đến lúc đó... Sẽ tốt chứ?

Mai Lang Vương tựa đầu vào mái tóc đen óng ả, thơm mùi bồ kết[2], đáp một cách trầm ấm.

- Hẳn rồi, chắc chắn sẽ tốt. Được trở về là chính bản ngã của mình chẳng lẽ em không muốn sao?

- Em có.

Sao nhắm mắt nhẹ nói. Dù em chẳng biết 'bản ngã' ấy là gì nhưng em có thể chắc chắn một điều rằng từ đây cho đến lúc đó em có thể yên tâm ở bên Mai Lang.

Em sẽ được đồng hành mãi mãi cùng Mai Lang.

- Mai Lang, em cũng có quyết định của mình đó.

Đột nhiên Sao nói.

- Quyết định?

Mai Lang Vương cảm thấy rất hứng thú, bèn hỏi rõ.

- Mai Lang sẽ bảo vệ em vì vậy em sẽ chăm sóc cho ngài.

- Sao...

- Từ nay em sẽ chăm sóc cho Mai Lang.

Em lặp lại, miệng cười tươi, trông Sao rất vui thích, tựa như nhà khoa học vừa nghĩ ra phát minh mới.

Sự hồn nhiên đó khiến Mai Lang Vương rung động. Chàng cúi đầu mỉm cười, lòng chàng chưa bao giờ bừng sáng như vậy. Mai Thần ôm lấy Sao, nằm trong vòng tay chàng, Sao hạnh phúc nhoẻn cười.

- Hừm, em sẽ bắt đầu chăm sóc ngài ngay lúc này.

Sao cau mày, bắt chước giọng điệu của chàng nghiêm nghị nói.

- Mai Lang đã ăn tối chưa?

Mai Lang Vương cố gắng nén cười, đáp.

- Chưa.

- Vậy thì ngài phải ăn tối ngay. Chị Ưu Liên bảo rằng ngài không được bỏ bữa, hơn nữa trời cũng khuya rồi, ngài phải mặc thêm áo.

- Ừm.

Mai Thần xoa đầu Sao.

- Người phải mặc thêm áo là em đấy.

- Em không sao, ngài mau vào trong dùng bữa đi!

Sao hăng hái đứng lên, đẩy lưng chàng.

- Ta còn chút việc, đợi xử lý xong sẽ dùng bữa cùng Lãm.

Mai Lang Vương nắm tay Sao ngăn em lại, dịu dàng bảo.

- Giờ ta sẽ đưa em về phòng, em ngủ trước đi ta sẽ trông chừng.

Sao rụt tay lại nuối tiếc nhìn bầu trời đầy tinh tú. Em chạy đến mạn thuyền bám tay lên lan can, quay lại nhìn chàng xin xỏ.

- Em muốn ngắm cảnh thêm chút nữa!

Mai Lang Vương hết cách, chàng đành đi đến bên em và choàng tay ôm lấy Sao. Chàng làm vậy là để chắn gió cho em, nếu Sao bị cảm lạnh thì sẽ không hay.

- Mai Lang, thuyền kìa!

Sao chỉ tay về phía xa, trên bầu trời có đến hàng trăm chiếc thuyền đang lướt đi. Chúng đa dạng về chủng loại và kích thước, có đa sách thuyền[3], ô thuyền[4] và đỉnh[5], kể cả lâu thuyền như của Mai Thần cũng có.

- Tại sao cư dân ở đây lại di chuyển bằng thuyền?

Sao cuối cùng cũng nêu ra thắc mắc mà mình đã giấu bấy lâu.

- Việt Nam chúng ta vốn mạnh về thuyền mà.

Mai Lang Vương nói.

- Đúng là vậy...

Sao rụt rè.

- Nhưng em không nghĩ ở Thần giới mọi người lại di chuyển bằng thuyền bay...

- Tổ tiên của chúng ta có tục lệ táng người chết trong một con thuyền[6]. Với một dân tộc sống trên sông nước lại có đường bờ biển dài và vị trí địa lý chẳng khác nào bến cảng của châu Á như Việt Nam thuyền là một phương tiện di chuyển quan trọng mang tính chiến lược. Chúng ta phát triển thuyền từ khi còn là những cư dân mới đến vùng đất này cho đến khi nhà Nguyễn chấm dứt.[7] Đó là lý do mà chúng ta ưa chuộng thứ phương tiện này.

- Thế còn những con cò kia?

Sao hướng về phía cây trụ chữ thập trên mũi thuyền. Em rất tò mò về sự hiện diện của lũ cò, kể cả trên những chiếc thuyền khác em cũng thấy chúng.

- Đó là loài chim gần gũi nhất với người Việt từ xưa đến nay.[8]

Mai Lang Vương thành kính nói.

- Điều đó khiến chúng sở hữu nhiều quyền năng khi hiển hiện ở Thần giới.

- Quyền năng ạ?

- Phải. Chúng ta sử dụng quyền năng của cò trong rất nhiều trường hợp, dùng để di chuyển hay nâng các phương tiện khác chỉ là một cách sử dụng thôi.

Mai Lang Vương cười đáp.

- Ra vậy...

Sao đột nhiên nảy ra một sáng kiến.

- Nếu em mang theo một con cò thì em có thể bay lên không?

- Có thể chứ. Nhưng ta sẽ không cho em làm điều đó đâu.

- Tại sao?

- Bởi vì...

Mai Lang Vương cúi xuống, thầm thì.

- Em có thể nhờ ta đưa đi, chẳng phải an toàn hơn là bị cắp dưới chân của một con cò sao?

- A...

Sao kinh ngạc.

Em tựa vào người chàng, mỉm cười.

- Vâng, đúng vậy, chỉ cần em muốn đi đâu Mai Lang đều sẽ đưa em đi mà!

Mai Lang Vương hài lòng, im lặng.

Hai người đứng đó hóng gió thêm một chút. Mai Lang Vương đợi mãi mới thấy Sao dụi dụi mắt buồn ngủ. Chàng nhanh chóng bắt lấy thời cơ, bế Sao lên. Sao buồn ngủ rã rời vì vậy cũng không đòi hỏi gì nữa.

- Mai Lang.

Em khẽ gọi.

- Gì hửm?

Mai Lang Vương hỏi trong lúc bế em vào khoang thuyền.

- Ngài không cần trông chừng em đâu, em có thể tự ngủ được.

- Được không đấy? Ta nghĩ vẫn nên trông chừng em thì hơn.

- Ngài làm việc đi, còn dùng bữa nữa.

Sao vẫn chưa quên nhiệm vụ của mình, nhắc nhở chàng.

Mai Lang Vương nghe đến đây thì không nói thêm gì nữa. Chàng chỉ biết ôm Sao thật chặt. Cô nhóc này... Thật là đáng yêu.

Khi Mai Thần bế Sao vào trong, Yang và Lãm đang ngồi đợi ở tràng kỷ. Nét mặt êm đềm của Vương và hành động yêu thương mà chàng dành cho Sao khiến Yang càng lúc càng hoài nghi. Lãm ngẩng đầu khỏi công văn và nhìn hai người, vốn quen với cảnh này nên chàng ta cũng không ho he gì, chỉ tự hiểu rồi lại cúi đầu làm việc.

Đợi Mai Thần khuất hẳn Yang mới khe khẽ hỏi Lãm.

- Đại nhân, em có chuyện này rất thắc mắc.

- Gì hả nhóc?

Lãm không dừng bút cũng chẳng ngước nhìn, hài hước buông giọng.

- Sao là con của Vương hả? Em hỏi mà nàng ấy không chịu trả lời.

- Con?

Lãm dừng lại một chút, bật cười.

- Ái chà, trông cũng giống đấy! Đáng tiếc Vương nhà ta chưa kết hôn.

- Gì cơ?!

Yang rớt quai hàm xuống đất.

Lãm nhún bút vào lọ mực, thản nhiên đáp.

- Thật mà, Vương có hôn thê nhưng chưa cử hành lễ cưới.

- Thế... Thế nhóc đó là ai?!

Yang lắp bắp. Dù trước đây cậu chưa có dịp gặp mặt Vương nhưng cũng nghe nhiều lời đồn thổi về ngài. Người ta nói ngài ấy là một người rất khó gần. Chẳng hiểu sao ngài ấy lại có thể giữ một cô nhóc con bên cạnh rồi còn quấn quýt cô nhóc như vậy. Hơn nữa cô nhóc ấy chẳng có họ hàng thân thích gì với ngài.

- Nhóc đó à...

Lãm suy tư, chàng ta vừa ngoáy bút vừa úp mở thả ra một lời.

- Là người mà tất cả chúng ta phải bảo vệ.

oOo

Đúng như dự đoán của Lãm, chiều ngày hôm sau thuyền của Mai Lang Vương đã đến được phía bắc Gia Lai.

Từ trên mạn thuyền dõi nhìn xuống tràn vào mắt họ là một cánh rừng khổng lồ xanh mướt. Màu xanh trải dài mơ màng, một màu xanh bát ngát pha lẫn giữa sắc xanh sẫm của những cánh rừng gần và sắc xanh mờ sương của những dãy rừng xa xa.

- Đẹp quá!

Sao bỡ ngỡ vì cảnh đẹp trước mắt, mái tóc đen nhánh bị gió cuốn khiến hương bồ kết lưu trên tóc lan tỏa.

- Đó chính là Kon Chư Răng.

Mai Lang Vương hướng tay về một góc nam Trường Sơn nói rõ hơn.

- Chúng ta sẽ đến đó ạ?

Sao quay sang chàng, thơ ngây hỏi.

- Ừm.

Mai Lang Vương xoa đầu Sao, mỉm cười xác nhận.

Tiểu đồng điều khiển bốn con cò đậu trên trụ giúp thuyền hạ xuống. Khi thuyền đạt độ cao tầm mười mét so với mặt đất từ Kon Chư Răng lập tức có một tiểu tiên bước ra. Người đó mặc trang phục Bana, đóng khố, cởi trần, khắp người đeo đầy trang sức. Hắn ta lăm lăm thanh giáo trên tay, hiên ngang chắn trước cổng vào, vẻ mặt không có thiện ý.

- Xuống đó nói rõ mục đích đi Lãm.

Mai Lang Vương ra lệnh.

- Vâng.

Lãm cúi người, chàng ta nhảy khỏi thuyền mà không dùng thang, nhẹ nhàng hạ xuống trước mặt tên lính.

Trong lúc hai người đó trao đổi Mai Lang Vương trầm tĩnh quan sát xung quanh. Kon Chư Răng bây giờ đã không còn hiền hòa như trước nữa. Khu rừng được vây kín bởi một lớp kết giới[9] cực mạnh và rào chắn, cứ cách một đoạn rào chắn tầm mười lăm mét thì lại có một chốt canh. Ngay cổng ra vào cũng bố trí rất nhiều binh lính, bọn chúng đều đang lăm le vũ khí mà nhìn chòng chọc vào thuyền của chàng.

Tình hình này... Hẳn là những gì Yang cung cấp đều chính xác.

Mai Lang Vương đi vào khoang thuyền thảo một lá thư.

Yang đứng bên cạnh Sao e dè nhìn theo bóng Mai Thần rồi lại nhìn xuống Kon Chư Răng bên dưới, hai tay cậu siết chặt.

- Kon Chư Răng! Kon Chư Răng của ta!

Cậu cứ lặp đi lặp lại ba chữ ấy trong đầu rồi tự hỏi.

- Ta phải làm gì để giải phóng Kon Chư Răng khỏi bọn phản loạn cầm thú?

- Sắc mặt bạn rất tệ, chuyện gì vậy?

Sao lo lắng hỏi.

- Đó là quê hương của ta.

Yang nói, hai mắt lóe sáng.

- Mình biết, chẳng phải bây giờ Mai Lang đang đưa bạn về quê hương hay sao?

Em mỉm cười hồn nhiên.

- Bạn phải vui chứ? Tại sao lại tỏ bộ mặt đó?

Yang cười nhạt, cậu biết cô nhóc này không hiểu gì cả. Những đau thương mà cậu và người dân Kon Chư Răng phải nếm trải em ấy không hề biết, vì vậy cậu cũng không giải thích. Yang im lặng, không trao đổi gì với Sao nữa.

Tầm một khắc sau Lãm quay lại, đi theo chàng ta bấy giờ còn có một người khác. Người đó cũng mặc trang phục giống với bọn lính dưới kia nhưng hoa văn cầu kỳ hơn. Trang sức cũng nhiều và quý phái hơn hẳn.

Sao cau mày lùi lại ngay khi bắt gặp ánh mắt hắn.

Đó là một người quyền uy nhưng bất hảo. Ánh mắt hắn rắn rết hệt như ánh mắt của lão buôn người mà em từng đối diện. Một ánh mắt lạnh lẽo, vô cảm, thể hiện rằng chủ nhân của nó sẵn sàng làm bất cứ điều gì để đạt được mục đích.

Tên thủ lĩnh nhìn chòng chọc vào Yang, cậu run sợ lẩn tránh, không dám đứng gần. Vẻ mặt tên thủ lĩnh không mấy dễ chịu khi nhìn thấy cậu. Hắn lại nhìn khắp chiếc thuyền một lượt... Một tòa lâu thuyền lộng lẫy... Đúng là sự hưởng thụ bậc nhất của bọn Vương thần.

- Đại nhân, Vương đến đây vì lệnh của Hùng Duệ Vương ạ?

Tên thủ lĩnh hỏi Lãm.

- Vâng, Hùng Duệ Vương muốn thăm hỏi nữ thần Kon Chư Răng nên ra lệnh cho Vương đến.

Lãm cười đáp.

- Hùng Duệ Vương có vẻ vẫn quan tâm đến cô con dâu hụt này nhỉ?

Tên thủ lĩnh cười phá lên. Trong quá khứ Quan Lang của vua Hùng từng bị nữ thần từ chối lời cầu hôn, có vẻ Cổ Loa vẫn luôn để ý đến điều đó.

- Ôi trời, Hùng Duệ Vương bảo vậy nhưng không phải vậy đâu.

Lãm xoa cằm, thở dài thườn thượt.

- Gì? Có việc gì ẩn giấu ư?

Tên thủ lĩnh ghé đến gần, dò hỏi.

Lãm nói nhỏ vào tai hắn.

- Thật ra Hùng Duệ Vương muốn chúng ta đến đây để kiểm soát số gỗ ở Kon Chư Răng đấy!

Tên thủ lĩnh kinh ngạc.

Lãm xua xua tay, ủ rũ.

- Ngài ấy lại định xây công trình, phía bắc gỗ đang cạn kiệt, nghe nói Kon Chư Răng có nhiều gỗ nên sai bọn ta đến đây xem xét thôi. Hazz, mệt chết đi được, Vương của ta không có thời gian mà vẫn phải đi đến tận đây đấy! Đúng là uể oải mà!

- Ra là vậy...

Tên thủ lĩnh cúi đầu thì thầm. Hai mắt hắn đảo qua ván thuyền, cười mỉm.

Hóa ra mục đích thực sự của vua Hùng là vậy!

- Ngươi là người cai quản hiện thời của Kon Chư Răng?

Bấy giờ Mai Thần cũng đã làm xong việc ở khoang thuyền, chàng từ tốn bước ra, gật đầu với tên thủ lĩnh.

- Ôi, thật vinh hạnh vì được diện kiến Vương.

Tên thủ lĩnh tức thì quỳ xuống, phong thái uy nghiêm của Mai Thần lấn át tâm trí hắn trong phút chốc.

- Đừng đa lễ, ta đến đây vì công việc, mong Kon Chư Răng giúp đỡ.

- Hiển nhiên rồi ạ! Được Vương ghé thăm cư dân Kon Chư Răng vô cùng hoan hỉ!

Mai Thần nhìn sang Lãm, chàng ta âm thầm nhoẻn cười, đáy mắt sáng hấp háy.

oOo

Chú thích:

[1] Còn gọi là cờ thần, cờ truyền thống hay cờ lễ hội, là một lá cờ hình vuông có năm màu tượng trưng cho ngũ hành thường được thấy ở những nơi tâm linh như đình, miếu hoặc trong các dịp lễ hội.
[2] Một loài quả quen thuộc với người Việt từ xưa đến nay. Trái bồ kết được người xưa dùng làm nguyên liệu gội tóc, họ lấy trái bồ kết phơi khô nấu với vỏ bưởi rồi dùng nước đó gội đầu hoặc là dùng nước bồ kết gội với lá gòn, cả hai đều là những cách chăm sóc tóc được người xưa ưa chuộng.
[3] Loại thuyền buồm ba cột, mang kiểu dáng phương Tây, được ghi nhận trên Chương Đỉnh của nhà Nguyễn. 'Đa sách' có nghĩa là nhiều dây.
[4] Loại thuyền đi biển có buồm, toàn thân được sơn màu đen.
[5] Loại thuyền thon nhỏ, nhiều tay chèo thường dùng trong các lễ hội.
[6] Mộ thuyền - Một tục lệ mai táng người chết của người Việt Cổ.
[7] Thuyền là một trong những hình vẽ quan trọng xuất hiện trên trống đồng.
[8] Nhiều ý kiến cho rằng chim Lạc trên trống đồng thực chất chính là con cò. Quả thật cò đóng vai trò rất quan trọng trong văn hóa nghệ thuật của người Việt Nam.
[9] Loại thuật pháp quyền năng cho phép người thi triển tạo ra một lớp tường thành trong suốt bao quanh một phạm vi nhất định. Kết giới thường được dùng để ngăn chặn sự xâm nhập từ bên ngoài.