Vùng đồng bằng sông Cửu Long ở phía nam được xem là vựa lúa của cả nước. Tuy có diện tích trồng lúa lớn nhất nước nhưng năng suất thu hoạch lại không cao.

Chính bởi năng suất không cao đó mà người nông dân không thu được lợi nhuận như mong muốn. Người miền tây vẫn còn rất nghèo khó. Họ vẫn chưa biết áp dụng khoa học kĩ thuật tiên tiến vào sản xuất để tăng năng suất cây trồng.

Nhiều nơi vẫn phụ thuộc vào công cụ sản xuất thô sơ. Giống cây trồng không được nghiên cứu phát triển. Người nông dân thì lại dễ bị xiểm xui. Họ phần lớn đều chỉ nghĩ đến lợi ích trước mắt nên dễ dàng bị các thế lực bên ngoài lợi dụng.

Đến hẹn lại lên, cứ vài ba tháng thì bọn thương lái ở đẩu đâu lại xuất hiện và bất ngờ thu mua thứ này, thu mua thứ kia với giá trên trời. Những thứ chúng thu mua cũng thật lạ đời, khi thì mua đỉa, khi thì mua móng trâu, có năm chúng chỉ mua lá mãng cầu Xiêm[1], thậm chí mua cả mèo nữa. Người nông dân vì nghèo nên thấy ai mua gì thì cố tìm cho được thứ đấy đem về bán. Người ta mua mèo, họ liền đổ xô đi giết mèo. Mèo bị bắt bán hết rồi thì nạn chuột lại diễn ra. Thế là người nông dân lại phải mua thuốc diệt chuột về để trừ nạn, tiền bán mèo cũng đi tong, đâu lại hoàn đấy cả.

Ấy vậy mà cứ thương lái mua gì, người dân lại cắn răng bán thứ đó.

Chính quyền cũng chẳng biết thương lái này là ai. Không ai biết thương lái là ai, chỉ biết gọi chúng với cái danh 'thương lái' chung chung mà mù mờ như vậy! Rồi thì nền kinh tế của vùng quê nghèo, vốn đã nghèo, càng nghèo hơn.

Trên cái nền nghèo tăm tối đó, ở một nơi xa xôi, xa nhất của vùng nông thôn - Một xóm nghèo nọ, có một gia đình mà người ta vẫn gọi là nhà bà ba Ác.

Nhà bà ba Ác rất nghèo, nó nằm tít mù giữa ruộng. Cả gia đình bốn người sống trong gian nhà lá xập xệ dột nát, bốn bề đều là đồng lúa hoang vu. Bà ba Ác là người sống lâu đời ở đây. Chồng bà mất sớm, bà một mình nuôi hai con. Con cả của bà là anh hai Đen, con gái thứ hai là cô ba Ngang.

Anh hai Đen có cô vợ trẻ tên là sáu Dịu - Cô này là người từ thành phố chuyển đến. Thời trẻ, anh hai Đen là một chàng trai khôi ngô và hiền lành. Anh sửa xe đạp ở thành phố, rất chí thú làm ăn. Cô vợ là con gái chủ một vựa trái cây, đôi lần đi qua sửa xe đạp mà để ý rồi yêu anh, hai người quyết định tiến tới hôn nhân.

Vì chê anh hai Đen nghèo nên nhà cô Dịu không cho cưới, cô liền khóc lóc xin mẹ vì quá yêu anh. Mẹ cô dù không đành lòng nhưng vẫn phải thuận tình con, tuy nhiên, khi cô theo anh cũng là lúc bà từ không nhận cô nữa.

Không còn được cha mẹ nhìn nhận khiến cô sáu Dịu rất đau khổ, nhưng cô cũng chỉ đành gạt đi nước mắt. Người con gái miền tây vốn chịu thương chịu khó, cô quyết định cùng chồng trở về quê, cùng làm lụng xây dựng mái ấm nhỏ.

Nào ngờ khi về đến quê chồng rồi cô sáu Dịu mới vỡ lẽ ra, anh hai Đen không hiền lành như cô vẫn nghĩ. Anh rất ham mê số đề, bao nhiêu tiền cô dành dụm làm vốn đều bị anh lấy hết. Mà tội một điều là anh đánh đâu thua đó nhưng vẫn cứ thích đánh, thành ra người trong xóm mới gọi anh là hai Đen...

Thấy được bộ mặt thật của chồng là một nỗi đau, nhưng đau hơn cả, chính là cái cách mà gia đình nhà chồng đối xử với cô. Bà ba Ác - Với cái tên đã nói lên tính cách, hiển nhiên không phải là người hiền lành. Bà là người phụ nữ ghê gớm nhất xóm, chuyên mượn tiền không trả và có cái thói đành hanh người khác. Chẳng ai dám va vào bà, người ta sợ phiền phức. Thế nên nhà bà dột nát bấy nay, không có tiền để tu sửa mà chẳng thể mượn được ai.

Cô ba Ngang con gái bà thì đúng là bản sao của mẹ, có điều cô trẻ, cũng từng đi lên phố nên tính xéo sắc thậm chí còn hơn cả bà ba Ác. Cô này có tật ăn cắp vặt, cứ đồ ai mà để hớ ra khỏi tầm tay một chút là cô sẽ vớt ngay. Đôi khi đó là thứ chẳng có giá trị gì cô cũng lấy, bởi lẽ nó đã thành thói quen.

Khi anh hai Đen đem cô Dịu về, vì không có lễ cưới nên bà Ác và cô Ngang không chịu thừa nhận cô. Dù vậy, việc nhà từ trên xuống dưới họ đều bắt cô Dịu làm, với cái lý lẽ rằng họ đang xem xét sự nết na của cô để chấp nhận cô là con dâu trong nhà.

Cô Dịu uất ức lắm nhưng sinh ra trong gia đình lễ giáo nên yếu thế hơn họ. Cô chỉ biết chịu đựng ngày qua ngày. Cô nghĩ rằng người ở hiền thì sẽ gặp lành, rồi sẽ có lúc hạnh phúc đến với mình thôi.

Dù bị chèn ép vô vàn nhưng cô Dịu vẫn từng chút từng chút vươn lên. Bằng sự khéo léo và tính siêng năng cần mẫn, cô kiếm được thu nhập ổn định để nuôi cả gia đình. Người trong xóm cũng yêu quý cô, nhờ có cô mà họ dần lấy lại thiện cảm với nhà bà ba Ác, một số người đã cho cô mượn tiền để xây lại mái nhà dột.

Từ khi có cô Dịu, gia đình khởi sắc trông thấy, bà Ác và cô Ngang tuy mừng trong lòng nhưng cũng ganh ghét với cô Dịu lắm. Cứ cô có tiền là họ lại cướp hết. Trong nhà đã đủ việc rồi họ vẫn tìm cớ mắng nhiếc. Anh hai Đen từ khi vợ làm ăn được thì càng không buồn lo gì chuyện nhà cửa nữa. Anh cứ la cà bên ngoài, chơi số đề, cặp kè cô này cô kia. Cảm tưởng như anh lấy cô Dịu về không phải để làm vợ mà để làm người ở vậy.

Cuộc sống u ám đó cứ diễn ra hết ngày này đến ngày khác. Đôi lúc cô Dịu tự hỏi, chẳng biết đời mình rồi sẽ trôi về đâu...

Năm đó là năm dần, mới giao thừa, đột nhiên có con chó nhỏ chẳng biết từ đâu chạy đến làm ổ dưới nhà cô Dịu. Ông bà có câu: 'Chó đến nhà là tài lộc đến' vì thế cô Dịu mừng lắm, lại thấy con chó này là chó mực thuần chủng nên càng vui hơn. Cô giữ nó lại và nuôi nó trông nhà, đặt tên là Mực.

Ban đầu, khi mới cho Mực ở lại nhà, cô Dịu bị bà Ác và cô Ngang chì chiết ghê lắm, anh Đen thi thoảng về cũng dọa sẽ đem nó bán cho quán cầy tơ. Cô Dịu kiên quyết chống trả họ, kiên quyết giữ Mực lại nhà. Đó là lần đầu trong nhiều năm cô cứng rắn đến vậy nên bọn họ cũng đành thôi.

Chẳng hiểu vì sao cô Dịu lại thương Mực như thế. Đôi khi nhìn nó cụp đuôi nằm dưới sàn nhà nghe cô Ngang chửi rủa, cô lại thấy đồng cảm với nó vô cùng.

Cũng đầu năm đó, cô cấn bầu. Anh Đen thấy vợ có bầu, không còn là nơi giúp mình giải quyết sinh lý nữa thì dứt khoát không về nhà. Chín tháng mười ngày cô mang nặng cũng là chín tháng mười ngày cô độc không thấy bóng dáng chồng. Bà Ác và cô Ngang thì vẫn đẩy hết công việc nhà cho cô, họ không đụng tay vào thứ gì và thậm chí còn chửi mắng cô nhiều hơn vì mang bầu mà làm việc trễ nải.

Gần đến ngày sinh, anh Đen đột nhiên trở về nhà lấy hết tiền của cô đi. Đó là số tiền mà cô dành dụm để sinh con. Cô nghe nói anh Đen lại thua số đề, hơn nữa mấy cô bồ cũng cần điện thoại mới. Mà cũng lâu rồi anh đâu về nhà, vì vậy anh Đen cho rằng khoản tiền này mình lấy là hợp lí.

Cô Dịu nắm chân anh Đen, van vỉ anh để lại tiền cho cô sinh con. Anh Đen đạp mạnh vào tay cô, hất cô ra, phun một bãi nước bọt vào mái tóc rối, nhếch môi khinh mạn - Còn khuya bố trả!

Cô Dịu khóc hết nước mắt - Anh ơi! Anh không thương em thương con sao? Đây là con của anh cơ mà?

Anh hai Đen lạnh lùng - Con nào con tao? Tao đâu có ở nhà thường xuyên! Mày tòm tem với thằng nào có chửa rồi đổ cho bố mày à? Xéo qua bên kia!

Bà Ác và cô Ngang chứng kiến mọi chuyện, không những không bênh vực cô Dịu mà còn giữ cô lại, giúp anh Đen bỏ đi. Ba người bỏ cô ở đó, kéo ra ngõ, chia chác nhau số tiền lấy được từ cô. Anh Đen cho cô Ngang một ít, bà Ác một ít còn mình lấy phần nhiều. Cả ba người mặt mày hoan hỉ vì chiếm được lợi.

Ở nhà chỉ có hàng xóm giúp đỡ cô Dịu thôi. Khi ba người họ rời đi, cô Dịu cũng vì quá đau đớn mà động thai, cuối cùng cô lên cơn đau đẻ sớm hơn dự định.

Ông Tư gần đó thấy vậy, liền lấy xe máy đưa cô lên trạm xá. Ông và vợ cùng 'tống ba'[2] đưa cô đi. Khi ấy trời đã trở chiều, cô Dịu vừa ôm bụng đau vừa ngẩng nhìn trời, bầu trời vùng quê sao sáng lấp lánh.

Thật ra ở vùng hẻo lánh như thế này, bầu trời đầy sao không phải là hiện tượng gì hiếm lạ. Nhưng chẳng hiểu sao hôm ấy, cô Dịu thấy trời sao lấp lánh và đẹp lạ lùng.

Cô như một linh hồn nhỏ bé chìm giữa bể ngân hà mênh mông...

Nỗi đau thể xác, nỗi đau tinh thần của cô dịu lại một chút khi ngắm nhìn tấm màn tinh tú huyền ảo ấy.

Rốt cuộc, cô Dịu không thể chờ đến lúc được đưa vào trạm xá. Vì nhà cô cách trạm xá quá xa, khi đang đi giữa đồng ruộng, cô đã không chịu nổi mà sinh con ngay tại đó. May mắn là ông Tư có chở theo vợ, vợ ông từng sinh ba lứa rồi nên cũng am hiểu việc này, nhờ vậy, đứa trẻ ra đời bình an.

- Là con gái đó!

Bà Tư đưa đứa trẻ lên cho cô Dịu nhìn, mặt cô tái bệch và lấm tấm mồ hôi. Cô hôn lên trán con, nó vẫn còn khóc.

- Đẹp quá! Tao chưa từng thấy đứa con nít nào đẹp vậy! - Bà Tư nói. - Da trắng như bông bưởi, mặt sáng như trăng rằm. Tao nghĩ con mày là con tiên con Phật rồi! Lớn lên chắc chắn sắc nước hương trời cho xem!

Cô Dịu rớm nước mắt, mỉm cười. Nụ cười tuy nhợt nhạt nhưng mắt ánh lên niềm vui.

Cô ôm đứa trẻ vào lòng, cố gắng nói với bà Tư - Con đặt tên cho nó là Sao. Xin ông bà thương tình trông nom nó giúp con.

- Dịu mày nói gì vậy?! - Bà Tư hoảng sợ nắm lấy tay cô - Nói quở[3] không à! Để tao với ông Tư đưa mày lên trạm xá!

Nhưng cô Dịu không còn tỉnh táo để nghe mấy lời đó nữa. Cô từ từ lịm xuống.

- Dịu! - Bà Tư thét lên.

- Oa oa oa oa! - Tiếng khóc của đứa trẻ vừa chào đời vang vọng...

Cô Dịu vì mất máu quá nhiều đã ra đi.

Ông Tư bà Tư đem thi thể cô Dịu và bé Sao trở về giao cho bà Ác. Bà đùng đẩy không nhận vì cho rằng cô Dịu không phải con dâu nhà mình. Cô Ngang ngoa nguýt chửi rủa, bảo rằng bà Tư và ông Tư đã đem xui xẻo đến trước cửa nhà. Còn anh hai Đen thì đưa hẳn cô bồ mới về để khẳng định rằng cô Dịu không phải vợ anh.

Cả làng xóm đều nhìn thấy rành rành bộ mặt ghê tởm của gia đình bà Ác, chẳng ai buồn đả động gì đến họ nữa. Họ chỉ thương cô Dịu hiền lành mà bạc phận nên mỗi người góp ít tiền lại mai táng cho cô.

Riêng bé Sao thì được bà Tư nhận nuôi. Bà Tư yêu bé vì là người tiếp xúc với bé ngay lúc chào đời. Bà cũng ưng vì đứa trẻ đẹp quá, con cái của bà đều đã lên thành phố làm hết, có đứa trẻ này ở nhà bầu bạn cũng vui.

Ông Tư bà Tư tuy không phải hộ giàu nhưng nhà có vài công ruộng cũng đủ ăn. Cuộc sống ở quê thì tự cung tự cấp là chủ yếu, vì vậy nuôi thêm bé Sao cũng không phải là vấn đề.

Bé Sao lớn lên êm đềm trong vòng tay bà Tư. Ngày ngày bà đều bế bé ra chợ làng. Ai ai nhìn thấy bé cũng tấm tắc khen là đẹp. Có người còn nhận định rằng, sau này lớn lên bé chắc chắn sẽ lấy được chồng đại gia hoặc không thì cũng thành siêu mẫu.

Trong trí óc người thôn quê ấy, lấy được đại gia hay trở thành siêu mẫu là cái gì đó rất ấm êm sung sướng. Họ chỉ nhìn thấy hào quang và tiền bạc bên ngoài mà đâu nghĩ sâu xa nhiều.

Tư duy bà Ác cũng không thể khá khẩm hơn, ban đầu bà không muốn nhận Sao, tuy nhiên, khi nghe thấy người trong chợ bảo rằng đứa bé này lớn lên sẽ có ích, có thể hái ra tiền thì đã đổi ý.

Bà ta báo với chính quyền địa phương rằng bà Tư cướp cháu mình.

Bà Ác khóc ghê lắm, ôm chân ông xã trưởng mà khóc. Ông đành dẫn theo vài người lính trong văn phòng xuống nhà bà Tư hỏi rõ sự tình.

Bà Tư đương nhiên không phải người hiền lành để bà Ác bắt nạt. Hơn nữa, chuyện xảy ra ở nhà bà Ác hôm đó có biết bao người chứng kiến. Người dân đều bênh vực bà Tư, ngay cả ông xã trưởng cũng biết bà Ác là người thế nào. Tuy nhiên bé Sao thì đích thị là con cô Dịu vợ anh Đen, ông xã trưởng chỉ đành xử cho bé được về với gia đình ruột thịt.

Ngày trao bé Sao cho bà Ác, bà Tư khóc hết nước mắt.

Đứa bé xinh đẹp đang ngủ yên lành trong vòng tay bà, vừa lọt vào tay bà Ác thì liền khóc ré lên. Bà Ác dỗ mãi Sao không nín, bà cấu véo bé rất mạnh. Bà Tư đau lòng, vội chạy đến đẩy bà ra nhưng bà Ác né tránh.

Bà Ác tức giận nói với bà Tư - Từ nay cấm mày đến gần cháu tao!

Bà Tư lau nước mắt, tức anh ách - Mày thương gì nó đâu? Mày có tiền nuôi nó không? Tại sao mày phải làm vậy?!

Bà Ác nghênh mặt lên - Tao thích!

- Mày! - Ông Tư thấy bà Ác kênh kiệu, kìm không được suýt giơ tay đánh bà ta nhưng người dân đã can lại.

- Ông Tư! Ông đánh nó làm gì? Nó lại ăn vạ đó!

- Hừ! - Ông Tư bực mình nghiến răng, bỏ đi không thèm chấp nữa.

Từ lúc theo bà Ác, bé Sao không còn mũm mĩm đáng yêu được như trước. Bé càng ngày càng gầy sộp đi, da đen nhẻm, lại ăn mặc bẩn thỉu. Mắt bé lúc nào cũng đỏ hoe do khóc quá nhiều. Ngày nào cũng bị cấu véo, thỉnh thoảng còn bị bỏ đói. Trong nhà chẳng ai quan tâm đến bé cả.

Khi mới đem bé về, bà Ác cũng tự đắc lắm vì công nhận cháu mình đẹp hơn những đứa trẻ khác. Tuy nhiên, do bà không chăm sóc nên bé Sao càng lúc càng héo hắt đi, đến nỗi chẳng ai còn nhận ra bé nữa. Không còn lời khen nào dành cho Sao, không còn ai muốn ôm hôn bé khiến bà Ác giận dữ. Từ đó, bà cũng bỏ mặc bé, sự quan tâm lúc trước đã ít nay càng ít hơn.

Thế rồi chẳng biết bằng cách nào, Sao vẫn lớn lên.

Khi bé lên năm, người trên xã xuống vận động bà Ác cho bé đi học nhưng bà Ác từ chối, bởi đi học thì phải đóng tiền.

Đối với những người như bà, học là cái gì đó rất xa xôi. Thứ nhất, bé Sao là con gái, đâu phải cánh mày râu, học làm gì uổng phí? Thứ hai, học chỉ để có tấm bằng làm ông nọ bà kia nhưng đầu tư nhiều mà lại lâu, biết bao giờ mới thu lợi được?

Ở Việt Nam này, học không phải để có kiến thức mà là để kiếm tiền. Mục tiêu của việc học không phải để nâng cao tư duy mà là để có tấm bằng xin việc làm. Chỉ có những gia đình có của ăn của để thì mới cho con đi học thôi, còn đối với gia đình như bà, học là gì? Có cần thiết không?

Đương nhiên là không. Thế nên Sao chẳng được đi học.

Mới sáu tuổi em đã phải làm việc nhà, ra đồng mót lúa[4] kiếm gạo, nhặt trứng vịt [5]hay phải đi hái rau về bán để kiếm vài đồng lẻ nuôi bà nội, bà cô và người cha cờ bạc.

- Con Sao! Mày ra đây! - Cô Ngang quát lên, xăm xăm xông tới túm lấy tóc Sao.

- Cô ba! Đừng đánh con mà! - Sao năn nỉ. Em đang rửa bát sau nhà thì bị cô Ngang túm lấy, mặc dù không hiểu chuyện gì đang xảy ra và mình đã làm điều gì sai nhưng như một thói quen, Sao năn nỉ cô đừng đánh.

- Mày chừa đồ ăn cho tao ít thế hả?! Mày ăn bớt phải không?! - Cô Ngang vừa nói vừa dúi đầu bé Sao vào cột nhà.

- Không ạ! Không ạ!

Sao rối rít nói. Em còn chưa được ăn gì. Hôm nay hái không được nhiều rau nên bán chẳng được bao nhiêu tiền. Bà nội bảo cần mua chút đồ nên lấy hết sạch rồi. Sao chỉ còn đủ tiền mua hai quả trứng gà chiên lên. Chút thức ăn đó chỉ đủ cho cô Ngang ăn mà thôi.

- Mày còn chối hả?! Mới có từng này tuổi mà biết nói dối rồi!

Cô Ngang không quan tâm những gì Sao nói, cũng chẳng quan tâm gì đến cái việc em có ăn hết đồ của mình hay không. Chả là sáng nay đang đi ngoài chợ thì cô gặp anh kia đẹp trai, đang định đến tán tỉnh thì bị con khác cuỗm mất. Thế nên cô mới bực mình, về nhà gặp Sao ngồi đó, cơn giận bùng phát, cứ thế trút lên đầu bé thôi.

Cô Ngang đạp Sao xuống nhà. Em suýt thì mất thở. Người Sao ốm tong teo, lại chưa ăn gì, nhận ngay một cước của cô Ngang thì chịu sao cho thấu.

- Thứ hư đốn mất dạy! - Cô Ngang tát tới tấp vào mặt Sao.

Sao chẳng biết gì cả. Em chỉ thấy trời đất quay vòng. Những cái tát của cô Ngang như làm em tỉnh táo hơn. Từ lâu, Sao đã không còn cảm thấy đau đớn nữa rồi. Những trận đòn roi này... Đã chịu quen rồi.

- Hừ! - Đánh cho hả giận xong, cô Ngang đứng thở phì phò.

Sao nằm trên đất, đầu tóc rũ rượi.

- Biến đi trước khi tao đánh mày thêm một chập nữa! - Cô Ngang quát.

Sao dù rất đau đớn nhưng vẫn gắng lê người dậy. Em bịt lấy khóe môi, môi bị giập chảy máu. Sao không dám nán lại trước mặt cô Ngang thêm chút nào nữa, xiêu vẹo chạy đi.

Cô Ngang liếc xéo theo bóng dáng tả tơi ấy.

- Thứ ăn hại! - Cô chửi rồi vào nhà ăn cơm.

oOo

Chú thích:

[1] Còn gọi là mãng cầu gai, na Xiêm, na gai...
[2] Chở ba người trên một chiếc xe máy, đây là hành động vi phạm pháp luật giao thông, không khuyến khích làm theo.
[3] Ý chỉ những lời nói không hay, không may mắn, cần kiêng tránh.
[4] Nhặt nốt số lúa vụn còn sót lại trên đồng sau khi người ta đã thu hoạch lúa xong.
[5] Khi người ta thu hoạch lúa xong, một số người sẽ thả vịt vào đồng để nó ăn nốt những vụn lúa còn sót, trong quá trình ăn lúa đó, đôi khi vịt sẽ đẻ trứng ở xung quanh nơi thả, vì vậy nếu đi vòng quanh những khu vực này thì sẽ may mắn nhặt được trứng vịt.