CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VỀ KIỂMTOÁN

1.1. BẢN CHẤT CỦA KIỂM TOÁN

1.1.1. Khái niệm

                        Kiểm toán là quá trình các chuyên gia độc lập và co thẩm quyền thu thập và đánh giá các bằng chứng về các thông tin có thể định lượng được của một đơn vị cụ thể, nhằm mục đích xác nhận và báo cáo về mức độ phù hợp giữa các thông tin này với các chuẩn mực đã được thiết lập.

- VÒ tÝnh ®éc lËp:

BiÓu hiÖn cña tÝnh ®éc lËp cô thÓ lµ:

§éc lËp vÒ chuyªn m«n,

§éc lËp vÒ kinh tÕ, vµ

§éc lËp trong c¸c mèi quan hÖ gia ®×nh.

+ §éc lËp vÒ mÆt chuyªn m«n ®­uîc thÓ hiÖn: trong H§ kiÓm to¸n KTV chØ tu©n thñ theo chuÈn mùc chuyªn m«n vµ luËt ph¸p, kh«ng ®Ó bÞ chi phèi bëi nh÷ng t¸c ®éng kh¸c.

+ §éc lËp vÒ mÆt kinh tÕ gi÷a KTV ®èi víi ®¬n vÞ ®u­îc kiÓm to¸n: Cã nghÜa lµ kiÓm to¸n viªn kh«ng cã lîi Ých ph¸t sinh tõ ®¬n vÞ ®­uîc kiÓm to¸n.

+ §éc lËp trong c¸c mèi quan hÖ gia ®×nh: ®éc lËp vÒ mÆt t×nh c¶m, mèi quan hÖ gi÷a KTV víi ®¬n vÞ ®­uîc kiÓm to¸n. KiÓm to¸n viªn kh«ng ®­uîc nhËn lµm kiÓm to¸n ë nh÷ng ®¬n vÞ mµ b¶n th©n cã quan hÖ hä hµng th©n thuéc (nh­u bè, mÑ, vî, chång, con c¸i, anh chÞ em ruét) víi nh÷ng ngu­êi trong bé m¸y qu¶n lý trong ®¬n vÞ ®u­îc kiÓm to¸n.

- VÒ tÝnh thÈm quyÒn:   

KiÓm to¸n viªn ®éc lËp, kiÓm to¸n viªn nhµ n­uíc hay kiÓm to¸n viªn néi bé cã møc ®é thÈm quyÒn kh¸c nhau ®èi víi ®¬n vÞ ®­uîc kiÓm to¸n, song dï ë møc ®é nµo còng ph¶i ®­uîc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p quy.

- Thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng: Qu¸ tr×nh kiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh c¸c kiÓm to¸n viªn sö dông c¸c ph­u¬ng ph¸p kü thuËt kiÓm to¸n ®Ó thu thËp vµ ®¸nh gi¸ c¸c b»ng chøng kiÓm to¸n, lµm c¬ së cho ý kiÕn nhËn xÐt cña hä.

- C¸c th«ng tin ®u­îc kiÓm to¸n:

 §ã lµ nh÷ng th«ng tin ®· cã s½n nguån b»ng chøng cho kiÓm to¸n vµ cã c¨n cø lµm c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ th«ng tin. Th«ng tin ®­uîc kiÓm to¸n cã thÓ lµ nh÷ng th«ng tin ®­îc l­îng hãa (lµ th«ng tin cã thÓ ®Þnh l­îng ®­îc, ®o l­êng b»ng tiÒn tÖ, ph¶n ¸nh trªn c¸c BCTC) hoÆc nh÷ng th«ng tin cã thÓ so s¸nh, ®èi chiÕu hay kiÓm tra l¹i ®­uîc; cã thÓ lµ th«ng tin tµi chÝnh hoÆc th«ng tin phi tµi chÝnh (lµ c¸c t¸c nghiÖp vµ ®iÒu hµnh).

- C¸c chuÈn mùc ®· ®­uîc x©y dùng vµ thiÕt lËp: C¸c chuÈn mùc lµ c¬ së, lµ “thu­íc ®o” ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c th«ng tin trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n. C¸c chuÈn mùc nµy rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, tïy thuéc vµo tõng lo¹i kiÓm to¸n, nh÷ng qui ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p qui, c¸c tiªu chuÈn ®Þnh møc cho c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n cña c¸c quèc gia… Tïy tõng lo¹i kiÓm to¸n mµ sö dông c¸c chuÈn mùc nµy cho phï hîp, nh­ung c¸c chuÈn mùc nµy lu«n lu«n ph¶i lµ c¸c chuÈn mùc cã hiÖu lùc cho c¸c cuéc kiÓm to¸n ®ã.

B¸o c¸o kÕt qu¶: Lµ c«ng viÖc cuèi cïng cña mét cuéc kiÓm to¸n, thÓ hiÓn ý kiÕn nhËn xÐt, kÕt luËn cña kiÓm to¸n viªn.

1.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của kiểm toán

Chức năng:

- Chức năng Xác minh: Là kiểm tra, xem xét k. định mức độ trung thực, hợp lý của thông tin được trình bày trong BCTC của đơn vị được kiểm toán. Xem xét kiểm tra tính pháp lý (hợp thức) của thông tin mà đơn vị được kiểm toán báo cáo.

 Chức năng Tư vấn (Trình bày ý kiến):

+ Ở góc độ vĩ mô: Tư vấn cho nhà nước trong việc phê duyệt quyết toán, phân bổ ngân sách nhà nước, đề xuất những biện pháp xử lý sai phạm của khách thể kiểm toán.

+ Ở góc độ vi mô: Tư vấn cho khách thể kiểm toán các biện pháp khắc phục những tồn tại, yếu kém trong quản lý tài chính, kế toán, phát hiện các biện pháp khai thác thế mạnh tiềm năng để nâng cao hiệu quả kinh doanh

Nhiệm vụ

- Kiểm tra, thẩm định thông tin tài chính.

Xác minh tính đúng đắn, trung thực và hợp lý của số liệu.

Đánh giá thực trạng tình hình tài chính của khách thể kiểm toán.

Nhận xét đánh giá việc tuân thủ luật pháp   của khách thể kiểm toán.

Tư vấn quản lý cho các khách thể kiểm toán, cơ quan chức năng.

1.1.3. Mục tiêu của kiểm toán

1.1.3. Mục tiêu của kiểm toán

Cung cấp sự đảm bảo cho bên thứ ba là những người sử dụng các thông tin tài chính rằng,  các thông tin họ được cung cấp có trung thực hợp lý hay không.

- Phát hiện và chấn chỉnh kịp thời các gian lận và sai sót, phòng ngừa sai phạm và thiệt hại có thể xảy ra trong KD

 Phục vụ cho việc kiểm tra, giám sát của Nhà nước trong quản lý và sử dụng  ngân sách, tiền và tài sản của Nhà nước.

1.3. PHÂN LOẠI KIỂM TOÁN

1.3.1. Phân loại kiểm toán theo chức năng kiểm toán

a. Kiểm toán hiệu quả (hoạt động)

KN: Là việc kiểm tra, đánh giá tính hữu hiệu và tính hiệu quả trong hoạt động của một bộ phận hay toàn bộ một tổ chức, một đơn vị.

Đặc điểm:

            + Đối tượng rất đa dạng

            + Việc kiểm tra thường vượt khỏi phạm vi công tác KTTC

            + Sử dụng nhiều biện pháp, kỹ năng nghiệp vụ và phân tích, đánh giá khác nhau

             Các chuẩn mực được sử dụng rất chủ quan, đa dạng và tùy thuộc vào từng loại kiểm toán cụ thể để đưa ra các chuẩn mực riêng mà không xây dựng chuẩn mực chung…

b. Kiểm toán tuân thủ

KN: là việc kiểm tra và đánh giá xem đơn vị được kiểm toán có tuân thủ pháp luật và các quy định hay không để kết luận về sự chấp hành pháp luật và các quy định của đơn vị.

Đặc điểm:

+ Đối tượng của kiểm toán tuân thủ khá linh hoạt

+ Có tính cưỡng chế 1 chiều.

+ Các chuẩn mực được sử dụng rất cụ thể, chặt chẽ và có tính pháp lý cao.

c. Kiểm toán BCTC

KN: là việc kiểm tra và xác nhận về tính trung thực và hợp lý của các tài liệu, số liệu kế toán và BCTC của đơn vị kế toán phục vụ đối tượng có nhu cầu sử dụng thông tin trên BCTC cua đơn vị.

Đặc điểm:

            + Đối tượng thông tin của KTBCTC: BCĐKT, báo cáo KQKD, báo cáo LCTT,…

            + Các chuẩn mực được sử dụng khách quan và mang tính pháp lý cao.

1.3.2. Phân loại kiểm toán theo chủ thể kiểm toán

TIÊU THỨC

KIỂM TOÁN NỘI BỘ

KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC

KIỂM TOÁN ĐỘC LẬP

Thời gian ra đời

Đầu tiên ở Mỹ năm 1941, Pháp 1960, Việt Nam 1997

Văn phòng Tổng Kiểm toán trưởng của Mỹ (GAO) thành lập năm 1921, VNam KTNN thành lập năm 1994

Từ khi có nền kinh tế thị trường. Bắc Mỹ từ những năm 30, Tây Âu từ những năm 60 của TK XX,… VNam từ 1991

Khái niệm

Là loại kiểm toán do các KTV nội bộ của đơn vị tiến hành. Là hoạt động tư vấn và đảm bảo độc lập, khách quan nhằm gia tăng giá trị và hoàn thiện hoạt động của DN.

Là công việc kiểm toán do các cơ quan quản lý của Nhà Nước và cơ quan kiểm toán Nhà Nước tiến hành theo chức năng quản lý Nhà Nước.

Là loại kiểm toán do các KTV độc lập của các Hãng, các cty Kiểm toán chuyên nghiệp thực hiện. Là loại dịch vụ tư vấn được pháp luật thừa nhận, bảo hộ, được quản lý chặt chẽ bởi hiệp hội chuyên ngành kiểm toán.

Chức năng

Chủ yếu là kiểm toán hoạt động; Ngoài ra còn kiểm toán tuân thủ, kiểm toán BCTC.

Chủ yếu là kiểm toán tuân thủ; Ngoài ra còn kiểm toán hoạt động, kiểm toán BCTC.

Chủ yếu là kiểm toán BCTC; Ngoài ra còn kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động.

Phạm vi

Kiểm toán chỉ trong nội bộ DN của mình, cả đơn vị chính và đơn vị phụ thuộc.

Kiểm toán các doanh nghiệp có sử dụng vốn kinh phí của Nhà nước hoặc có nguồn gốc ngân sách Nhà nước.

Kiểm toán với mọi đơn vị thuộc mọi thành phần kinh tế và hoạt động theo đặc trưng của nền kinh tế thị trường.

Kiểm toán viên

Đây là kiểm toán viên trong nội bộ DN, là người làm công ăn lương và không nhất thiết phải có chứng chỉ hành nghề.

Là công chức Nhà nước mà không nhất thiết phải có chứng chỉ hành nghề.

Đây là kiểm toán viên độc lập, là các chuyên gia kiểm toán chuyên nghiệp được đào tạo công phu.

Tổ chức

Thuộc cấp  cao nhất của đơn vi và độc lâp với các đơn  vị khác (có thể thuộc HĐQT, TGĐ,…)

Là cơ quan chuyên môn trong cơ cấu quản lý của Nhà nước

Hình thành và HĐ như một DN  vì mục đích KD, có thu phí kiểm toán

Đặc trưng

- Thực hiện theo y.cầu quản lý của chủ DN.

-Kết quả kiểm toán gắn với các giải pháp cải tiến HĐ và ý kiến đề  xử lý sai phạm.

- Về tính pháp lý: ít có giá trị pháp lý với bên ngoài

-Mang tính cưỡng chế theo luật định, theo yêu cầu quản lý của Nhà nước.

-Kết quả kiểm toán gắn với các giải pháp cải tiến HĐ và ý kiến đề xuất xử lý sai  phạm ở đơn vị.

-Thực hiện trên cơ sở tự nguyện theo y.cầu của khách hàng.

-Bảo đảm N.tắc: Độc lập, K.quan, trung thực, bí mật.

-Việc K.tra không gắn với xử lý gian lận.

-Tính pháp lý cao.

-Là HĐ kinh doanh vì mục tiêu LN