I. ĐỌC VĂN BẢN

Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim...

Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời

Tôi đã là con của vạn nhà
Là em của vạn kiếp phôi pha
Là anh của vạn đầu em nhỏ
Không áo cơm, cù bất cù bơ...

Tháng 7-1938

(Tố Hữu, Thơ, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2002)

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Tác giả: Tố Hữu (1920 - 2002)

- Tên khai sinh: Nguyễn Kim Thành.

- Quê quán: Làng Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.

- Sự nghiệp văn học:

+ Thuở nhỏ, ông học Trường Quốc học (Huế).
+ Năm 1938, Tố Hữu được kết nạp vào Đảng Cộng sản. Từ đó, sự nghiệp thơ ca của ông gắn liền với sự nghiệp cách mạng, thơ ông luôn gắn bó và phản ánh chân thật những chặng đường cách mạng đầy gian khổ, hi sinh nhưng cũng nhiều thắng lợi vẻ vang của dân tộc Việt Nam.

- Đề tài: Lí tưởng đấu tranh cách mạng.

- Phong cách sáng tác: Sự hòa quyện giữa chất trữ tình chí trị ở nội dung và tính dân tộc đậm đà trong nghệ thuật.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Lượm (Thơ, 1949), Từ ấy (Thơ 1946), Việt Bắc (Thơ, 1954), Máu và Hoa (Thơ, 1977), Ta với ta (Thơ, 1999), Xây dựng một nền văn nghệ lớn xứng đáng với nhân dân ta (Tiểu luận),...

2. Tác phẩm:

- Hoàn cảnh sáng tác: Ngày được đứng vào hàng ngũ những người cùng phấn đấu vì một lí tưởng cao đẹp (Tháng 7.1938) là bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời Tố Hữu. Ghi nhận kỉ niệm đáng nhớ ấy với những cảm xúc, suy tư sâu sắc, Tố Hữu viết Từ ấy.

- Xuất xứ: Nằm trong phần Máu lửa của tập Từ ấy, tập thơ gồm ba phần (Máu lửa, Xiềng xích, Giải phóng).

- Thể thơ: Bảy chữ (Hiện đại).

- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm + Miêu tả + Tự sự.

- Chủ đề: Tuyên ngôn về lẽ sống, lí tưởng đảng, lí tưởng sống của thanh niên.

- Cảm hứng chủ đạo: Tình yêu trong sáng, đầy sức sống, niềm tin và hi vọng. Tình yêu trong bài thơ mang đến cho con người anhs áng của sự sống, niềm tin và hi vọng. Điều này phản ánh tinh thần cách mạng và lòng yêu nước sâu sắc của nhà thơ.

- Ý nghĩa nhan đề:

+ Đánh dấu mốc son chói lọi trong cuộc đời hoạt động Cách Mạng của nhà thơ.
+ Thể hiện niềm vui sướng hân hoan của nhà Cách Mạng trẻ tuổi lần đầu tiên bắt gặp lí tưởng của Đảng, của Cách Mạng và nguyện dấn thân vào con đường máu lửa ấy.

- Mạch cảm xúc: Đi từ niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lí tưởng cách mạng đến những chuyển biến nhận thức mới về lẽ sống, ý thức trách nhiệm trước cuộc đời, tấm lòng chan chứa yêu thương với những mảnh đời bất hạnh.

- Chủ thể trữ tình: Trực tiếp qua đại từ nhân xưng "tôi".

- Bố cục:

+ Phần 1 (Khổ 1): Niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lí tưởng cộng sản.
+ Phần 2 (Khỏ 2): Nhận thức mới về lẽ sống.
+ Phần 3 (Khổ 3): Sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm.

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

1. Niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lí tưởng cộng sản:

a. Hai câu đầu:

- "Từ ấy" là phút giây đầu tiên tác giả đón nhận ánh sáng của lí tưởng cộng sản. Đó là phút giây thiêng liêng trong cuộc đời nhà thơ.

- Lí tưởng cộng sản là ánh "nắng hạ" chói chang tỏa ra từ "mặt trời chân lí". Đó là thứ ánh sáng của sự sống, của lí tưởng đúng đắn, cao đẹp.

- Nhà thơ đã đón nhận bằng cả trái tim và khối óc, tâm hồn nhà thơ như bừng tỉnh. Hai động từ bừng, chói đã đặc tả sự thay đổi bất ngờ, mạnh mẽ ấy.

b. Hai câu cuối:

- Tâm hồn nhà thơ diễn ra cuộc tái sinh màu nhiệm. lí tưởng cộng sản như chiếc đũa thần biến tâm hồn tài lụi lâu nay của nhà thơ bỗng chốc thành vườn hoa lá rực rỡ sắc hương và rộn ràng tiếng chim.

- Nhịp thơ linh hoạt , biến hóa, lối thơ vắt dòng khiến đoạn thơ như tiếng reo vui hân hoan, như khúc ca sôi nổi chứa chan niềm thành kính, tri ân với Đảng.

2. Nhận thức mới về lẽ sống:

- Trước khi bắt gặp lí tưởng cộng sản tâm hồn nhà thơ thu vào cái tôi cô đơn, sầu buồn, bế tắc như bao nhà thơ cùng thời.

- Từ khi bắt gặp lí tưởng tâm hồn nhà thơ thay đổi diệu kì:

+ Nhà thơ hòa vào khối đời chung vào cuộc sống của những người lao khổ để cùng phấn đấu vì lí tưởng cao cả.
+ Ông tự nguyện gắn kết đời mình với mọi người, với trăm nơi, với bao hồn khổ.
+ Mà sự gắn kết ấy mới máu thịt, thiết tha làm sao: gắn bó bằng cả tấm lòng, cả tâm hồn, cả trái tim.
+ Gắn kết để sẻ chia, tạo nên sức mạnh lớn lao, tạo nên khối đại đoàn kết vì độc lập tự do của dân tộc.

- Hàng loạt điệp từ, điệp cấu trúc khiến lời thơ rắn rỏi như lời thề thiêng liêng.

3. Sự chuyển biến sâu sắ trong tình cảm:

- Tự nhận mình "là con", "là anh", "là em", là anh của vạn nhà, vạn kiếp phôi pha, vạn đầu em nhỏ, Tố Hữu đã trở thành thành viên của đại gia đình – quần chúng nhân dân lao động.

- Tình cảm giai cấp bỗng chốc đầm ấm, thân thương như tình cảm gia đình.

- Hàng loạt các điệp từ "là", "của" kết hợp chặt chẽ với lặp cấu trúc ngữ pháp thể hiện sự sâu sắc, bền chặt trong tình cảm nhà thơ với quần chúng nhân dân lao động.

- Dấu ba chấm cuối bài thơ như sự kết đọng bao cảm xúc sâu lắng, tha thiết, mạnh mẽ.

4. Nghệ thuật:

- Bài thơ giàu nhạc điệu (cách ngắt nhịp thay đổi liên tục theo cảm xúc, có sức ngân vang).

- Các biện pháp tư từ so sánh, ẩn dụ, điệp ngữ được sử dụng linh hoạt, hiệu quả.

- Hình ảnh tươi sáng, rực rỡ.

III. TỔNG KẾT

- Bài thơ Từ ấy là lời tâm nguyện của người thanh niên yêu nước giác ngộ lí tưởng cách mạng. Sự vận động của tâm trạng nhà thơ được thể hiện sinh động bằng những hình ảnh tươi sáng, các biện pháp tư từ và ngôn ngữ giàu nhạc điệu.