Trong dã sử và giai thoại có chép:

Đất Hoan Châu xưa kia, có một vị thứ sử tên Đinh Công Trứ, ông từng làm nha tướng của Dương Đình Nghệ chinh chiến nhiều nơi. Dương Đình Nghệ từng là người khởi nghĩa tự xưng là Tiết Độ sứ chiến được một phần đất Giao Châu bao gồm cả Việt Nam ngày nay.
Đinh Công Trứ có một người vợ xinh đẹp, hiền thục họ Đàm ở với nhau lâu mà chưa có con, vị phu nhân họ Đàm sống trong sung túc yêu thiên nhiên, cây cỏ...
Vào những ngày rảnh rang, chim hót bên đàn, bà cùng với hạ nhân ra ngoài vãn cảnh. Gần phủ của thứ sử họ Đinh có một chiếc đầm lớn, hoa sen mọc đầy, cảnh trí hữu tình không sao tả siết.
Đàm phu nhân hay tới đó, trầm mình giữa khung cảnh thiên nhiên, sau đó một thời gian Đàm phu nhân bỗng dưng mang bầu, trước lúc mang thai bà từng mộng thấy một chàng trai khôi ngô; tuấn tú tay có mang ấn hình rồng uốn lượn tới quỳ gối xin làm con trai. Tỉnh mộng bà thấy kì lạ nhưng vẫn chưa hiểu đó mang ý nghĩa gì. Đủ 9 tháng 10 ngày bà sanh ra một bé trai bụ bẫm đặt tên là "Đinh Bộ Lĩnh".
Con trai mới được vài tuổi thì Đinh Công Trứ bệnh nặng mà qua đời. Đàm phu nhân đành dắt díu con về quê ngoại nương nhờ một người chú ruột của con tên là Đinh Thúc Dự.
Bộ Lĩnh lớn lên tính cách khẳng khái, thông minh, đỉnh ngộ, học đâu hiểu đó. Đàm phu nhân cũng có kì vọng về tương lai của con, tuy nhiên về xuất thân của con trai mình bà giấu nhẹm đi, không muốn kể với ai chỉ có những tỳ nữ thân cận của bà mới biết.
Nhớ lại ngày trước, không khí ôi ả, Đàm Thị ra khỏi biệt phủ để đi tắm đầm cho mát mẻ đâu ai nhờ hôm đó nước đầm có phần đục hơn thường lệ không nhìn rõ vật bên dưới đầm, phu nhân đang ngồi trên gò đất đang định trút bỏ xiêm y thì bỗng từ đâu một con Rái Cá lớn bơi tới cuốn lấy vị phu nhân xuống dưới đầm rồi mất hút. Các vị gia nhân vội lao xuống đầm cứu vị phu nhân nhưng không thấy đâu dù đầm không sâu lắm, họ đi tìm người tới giúp, thế nhưng khi tới nơi họ đã thấy phu nhân nằm trên bãi lau sậy rằng đó cơ thể trần trụi không mảng vải che thân. Gia nhân hoảng hốt đưa phu nhân về nhà mọi chuyện được giấu kín.
Bà đâu có ngờ rằng ở cái đầm lớn đó có một con Rái cá đã tu luyện thành tinh trời hè nóng bức nó bơi lội trên mặt nước thấy vị phu nhân xinh đẹp liền cõng đi.
Tại sao bà không còn một mảnh vải che thân khi bị bắt cóc đó là nỗi ô nhục mà Đàm Thị không thể kể với ai. Ít lâu sau thì bà mang thai Đinh Bộ Lĩnh. Nỗi hồ nghi của bà ngày một lớn khi chứng kiến con trai mình lớn lên tài giỏi thế nào !
Đinh Bộ Lĩnh luôn cầm đầu lũ trẻ trong làng chơi đánh trận giả ở ngoài bãi lau lớn chỉ huy dũng mãnh được tôn sùng lũ trẻ con còn dùng tay làm kiệu để Bộ Lĩnh ngồi lên, 2 bên có 2 hàng người đi như vua chúa diễu hành.
Người người thì cho rằng cậu bé có các nhân thiên tướng sau này nên làm việc lớn kế tập chức tước của phụ thân. Không những đánh trận giỏi mà Đinh Bộ Lĩnh còn bơi lội cừ khôi.
Người chú ruột của Đinh Bộ Lĩnh là Đinh Thúc Dự có một đàn bò vốn dĩ không muốn đèo bồng 2 mẹ con nên đành giao đàn bò cho cháu trai trông nom để bớt đi nhân công coi như trả tiền ăn ở.
Trong những hôm chăn bò Đinh Bộ Lĩnh còn rủ các bạn đánh trận giả khiêu chiến cả làng bên y như một trận đánh thật sự. Một ngày đội của cậu thắng lớn Lĩnh nổi máu oai hùng bèn giết một con bò ở trong đàn bò của chú để khao quân. Tiệc tùng xong Đinh Bộ Lĩnh bèn nghĩ cách trốn tội, cậu bé giữ lại chiếc đuôi bò vào bìa rừng tìm một khe núi mà nhét chiếc đuôi bò vào. Chiều xuống chú của Bộ Lĩnh đi kiểm tra thấy mất một con bò thì bực lắm, Bộ Lĩnh giả vờ mếu máo nói rằng bò đi lạc vào rừng gặp đá lỡ bị kẹt lại không thoát ra được.