木蘭花令－擬古決絕詞柬友  (Mộc lan hoa lệnh - Nghĩ cổ quyết tuyệt từ giản hữu)

人生若只如初見，
何事秋風悲畫扇。
等閒變卻故人心，
卻道故人心易變。

驪山語罷清宵半，
夜雨霖鈴終不怨。
何如薄倖錦衣郎，
比翼連枝當日願。

🎀Dịch thơ :

Nhân sinh nhược chỉ như sơ kiến,
Hà sự thu phong bi hoạ phiến?
Đẳng nhàn biến khước cố nhân tâm,
Khước đạo cố nhân tâm dị biến.

Ly Sơn ngữ bãi thanh tiêu bán,
Dạ vũ lâm linh chung bất oán.
Hà như lạnh bạc cẩm y lang,
Tỷ dực liên chi đương nhật nguyện.

Dịch thơ

Nhân sinh nếu như lần gặp đầu

Cớ gì thu sang sầu với quạt

Bỗng dưng cố nhân thay đổi lòng

Lại bảo lòng người dễ đổi thay

Ly Sơn canh vắng lời chưa dứt

Mưa đêm chuông vẳng ko oán than

Chàng áo gấm lại bạc như vôi

Nay còn nguyện làm chim liền cánh.

- Nạp Lan Tính Đức - tự Dung Nhược.

     🌸🌸🌸🌸🌸🌸
(Một bản dịch và cảm nhận khác của Bạch Lạc Mai do Lục Bích dịch)

Đã không còn nhớ rõ lần thứ mấy đọc đến câu thơ này: Nhân sinh nếu chỉ như lần đầu gặp gỡ. Cũng không nhớ rõ đã bao nhiêu người, đi qua một đoạn năm tháng hồng trần, sẽ nảy sinh lời cảm thán như thế này. Mỗi khi đọc câu thơ này lên, giữa môi và răng đều  có một cảm giác lạnh lẽo bất lực, một ý vị tang thương lách qua. Thực ra hai người cùng sánh bước dưới ánh mặt trời, đến cuối cùng khó tránh khỏi kẻ trước người sau, đầu  tiên có lẽ sẽ chờ đợi, sau đó trên con đường đầy hoa nở, sẽ lại gặp gỡ một người khác. Vô thức, không tự chủ mà rời xa, không thể tính là một kiểu phản bội, đời người vốn là bèo tụ bèo tan, chúng ta nên tin rằng, tất cả yêu nhau và xa rời đều không hề chủ tâm.

Có lẽ chúng ra thường xuyên sẽ hỏi bản thân, trên thế gian này rốt cuộc có thứ gì không thay đổi? Đều nói sự vĩnh hằng thực sự là phong cảnh tự nhiên, thế nhưng vạn tượng gió mây trên nhân gian, trăm ngàn năm sau, chúng ta có thể còn khẳng định  non xanh nước biếc chưa từng có bất cứ biến đổi nào hay không. Một đời của con người, đều từng có một đoạn hoặc vài đoạn buổi đầu gặp gỡ tốt đẹp, chỉ là tình cảm sâu sắc hơn nữa, cũng không ngăn nổi sự mài mòn của thời gian. Tình duyên cũng như một đời của cây cỏ, khô héo tươi tốt đều đã có số phận, bạn từng có hạnh phúc của hoa nở, thì sẽ phải chấp nhận sự lạnh lẽo của hoa tàn. Mùi vị của thế gian cũng tựa một chung trà, không có ai có thể nắm chắc, có thể pha chung trà này có vị y như lúc đầu. Tất cả tình cảm, đều không ngăn nổi sự đổi thay của năm tháng, nhìn thời gian trôi đi, chúng ta đều bó tay hết cách như thế.

Tôi thích từ của Nạp Lan, là vì Nạp Lan sớm hiểu tâm ý của mỗi con người, từ cú của ông, mang theo một sự tỉnh táo, thê lương của một bậc minh triết trẻ tuổi. Khi tôi còn chìm đắm trong tình yêu nồng đậm, đối với người nào đó thâm tình mà thề non hẹn biển, ông đã sớm hiểu thấu huyền cơ của vận mệnh. Chúng ta đều là những kép hát hoa lệ trong thế gian này, cho dù diễn những vở kịch nhiệt tình đến đâu, đều là không hợp với thế tục nhường ấy. Không ai có thể chắc chắn, mình có thể vĩnh viễn như lúc đầu, đơn thuần đến thế như buổi đầu, tình cảm dịu dàng đến thế như buổi đầu. Dấu hồng trên tuyết, sóng thu dập dềnh, chúng ta đi đâu để tìm con đường không có chút vết tích, để tìm lá cây chẳng gợn đường vân?

Bài từ  “tự cổ quyết tuyệt” này của Nạp Lan, là dùng giọng của nữ giới để than trách sự bạc tình của nam nhi. Đã biết tình bạc, chẳng thà dứt khoát đoạn tuyệt với chàng, còn hơn là vương vấn vô vị. Năm đó, Ban Tiệp Dư là hậu phi được sủng ái nhất của Hán Thành đế, nhưng một điệu múa khuynh thành của Triệu Phi Yến, đã biến nàng thành chiếc quạt sau mùa thu, không còn được Hán Thành đế yêu mến nữa. Nàng rất rõ, một khi lòng người đã đổi thay, thì sẽ không thể quay lại lúc ban đầu. Thế nên vứt hết những vẻ vang của quá khứ, một mình trong lãnh cung, sống hết những năm tháng còn lại. Tài nữ đời Hán Trác Văn Quân cũng biết được Tư Mã Tương Như có ý muốn nạp thiếp, mới viết bài “Bạch đầu ngâm”: “Nghe chàng có hai ý, nên thiếp đành đoạn tuyệt”. Trên thế gian này có bao nhiêu mối tình, đều là bắt đầu muôn hồng ngàn tía, kết cục như chiếc quạt mùa thu.

            Trong đêm Thất Tịch, Đường Minh Hoàng và Dương quý phi cùng thề nguyền trong điện Trường Sinh của Hoa Thanh cung, Ly Sơn, nguyện đời đời kiếp kiếp làm phu thê. Liệu Đường Minh Hoàng có nhớ, nhiều năm về trước, cũng cùng Mai Phi thề ước tình sâu tựa biển như thế. Và có biết, loạn An Sử không lâu sau đó, khiến Đường Minh Hoàng tự tay ban chết cho Dương Ngọc Hoàn trên dốc Mã Ngôi. Có thể ông đã từng không cần giang sơn, chỉ cần mỹ nhân, lúc này Đường Minh lại có thể bỏ rơi mỹ nhân, bảo toàn giang sơn. Bao nhiêu người biết rõ mình không giữ được lời thề, nhưng vẫn buông lời hứa hẹn trong lúc vui vẻ, cho rằng như thế có thể đeo một vòng hào quang diễm lệ cho tình yêu. Lòng người là yếu mềm nhất, cũng dễ đổi thay nhất, một chút gió thổi lay cỏ cây, là có thể bóp chết hết thảy quá khứ kiếp trước. Nhiều lúc, khi bạn đang oán trách người khác không còn như lúc đầu, thực ra bạn sớm đã đánh mất chính mình của năm đó.

            Khi Nạp Lan viết bài từ này, không phải đang kể tội người khác, cũng không phải trách móc bản thân. Trong cuộc đời ông, đã từng có ba mối tình khắc cốt ghi tâm, mỗi một mối tình kết thúc, đều có nghĩa là mở đầu của một mối tình khác.  Nếu nói phục bạc, rốt cuộc ông đã phụ ai nhiều nhất? Là biểu muội thanh mai trúc mã? Hay là ái thê tương kính như tân? Hoặc là tài nữ Giang Nam ông luôn coi là tri kỷ - Thẩm Uyển? Phật nói, hết thảy tình duyên trên thế gian, đều có “tiền nhân”, những người con gái này, đều là “nhân” mà ông trồng xuống từ kiếp trước, mới có thể gặp được trong kiếp này. Cho dù ai thiếu nợ ai, cuốn sổ nhân sinh đều ghi rất rõ ràng, dẫu luân hồi chuyển thế bao nhiêu lần,  cái nên cắt đứt cuối cùng sẽ đứt, cái nên rõ ràng cuối cùng sẽ rõ.

            Gặp gỡ đẹp đẽ lúc đầu, là vì tình duyên kiếp trước chưa dứt, sau này ai nấy đều tự xa lánh, là vì duyên phận đã đi đến đoạn cuối. Có lẽ chúng ta không đạt được tới sự trấn tĩnh tột độ “chỉ cần đã từng có, không cần thiên trường địa cửu”, nhưng cũng không cần làm một chén trà đắng để qua đêm, nếm trải tình cảm hư ảo. Vào lúc bắt đầu, đừng hỏi kết cục sẽ ra sao, dầu cho nhạt nhẽo lìa xa, chí ít vẫn có thể giữ lại một phần hồi ức, theo ta đến tận lúc bạc đầu. Tàn khuyết cũng là một vẻ đẹp, biết bao người vì đợi lá rụng mùa thu, mà phải chịu đựng từng ngày hạ xanh thắm.

            Mỗi ngày chúng ta đều gặp gỡ nhau giữa hồng trần, hôm nay anh giả làm tôi, ngày mai tôi lại giả làm anh, ai cũng không thể phân biệt nổi, rốt cuộc là ai phản bội ai. Trong nỗi nhớ mong cuối cùng, duyên phận đầu tiên của đời người, bạn vĩnh viễn cảm thấy, là do mình không hết lòng trân trọng. Chúng ta luôn ngóng trông về những thứ đẹp đẽ đã bỏ lỡ, coi những thứ không có được là vật báu, mà bỏ qua những thứ vốn đã có, (đó) mới là hạnh phúc giản đơn nhất. Không có ai ngay từ khi bắt đầu đã biết, thích uống chén trà nào, chỉ có nếm hết trăm loại vị trà mới biết chén nào thuộc về mình. Giống như mùa xuân trăm tía ngàn hồng, chỉ có đi qua bụi hoa, mới biết được ai là đóa hoa trong tay mình.

            Yêu một người không nên ôm quá chặt, bất cứ lúc nào đều phải cho đối phương không gian vừa đủ, bởi vì đôi bên cần tự do hít thở. Chia tay rồi không nhất định phải khóc lóc, miễn cưỡng ở bên nhau, chỉ càng tăng thêm đau thương. Dứt khoát cắt đứt là một biện pháp sai lầm, bởi vì có một ngày bạn nhất định còn phải trải qua luân hồi - bắt đầu và kết thúc. Hãy nhớ sự ấm áp của ánh dương, quên đi sự lạnh lẽo của mưa gió; hãy nhớ sự ngọt ngào của trăng tròn, quên đi sự cô độc của trăng khuyết; nhớ kỹ hàng ngàn điểm tốt của anh ấy, quên đi rất nhiều cái xấu của anh ấy. Hãy làm một người biết cảm ơn, (như thế) có lẽ mỗi một ngày, đều có thể có được vẻ đẹp như buổi ban đầu.

            Nạp Lan Dung Nhược tin Phật, hoa sen trong Lục Thủy đình, sớm đã nói cho ông biết nhân quả của ba đời ba kiếp. Đời này của ông, chính là một tập từ, trang đầu là bắt đầu của giấc mộng, trang cuối là sự tỉnh táo của Thiền ý. Đi vào con người trong Từ, có lúc sẽ bị ông mê hoặc, rơi vào thế trận ông bày bố, có lúc lại được ông độ hóa, sớm hiểu được đáp án câu đố của sinh mệnh. Sự an bài của thế sự kỳ thực rất công bằng, chúng ta không cần cố ý nhớ mỗi một lần hội tụ, cũng không cần so tính mỗi một lần biệt ly. Khi thời gian đẽo gọt sự sắc sảo khiến chúng ta bị thương, dù cúi đầu mỉm cười, non nước chặng đường tiếp theo, sẽ là mây nhạt gió nhẹ.

            Thực ra nhớ lại là có thể quay trở lại, khi không có thứ gì, còn có thể  lại có lần nữa. Hãy đọc hết những bài từ chưa từng đọc, hãy thật lòng yêu một lần người ta chưa từng yêu. Nói với Phật, chúng ta là những người vì tình cảm lưu lạc tha hương, đợi đến tình tiết cuối cùng của câu chuyện được viết ra, nhất định sẽ bái lạy dưới chân người, quỳ mãi không dậy.

            - HẾT-

[1]*Chú thích:

Giản hữu – thư gửi bạn
Hà sự thu phong bi họa phiến: Chỉ điển cố nàng Ban Tiệp Dư bị thất sủng.
Ban Tiệp Dư là sủng phi của Hán Thành Đế, bị Triệu Phi Yến gièm pha, tự lui về ở lãnh cung, sau làm bài thơ “Oán ca hành”, mượn chiếc quạt giấy để bộc bạch oán tình vì bị phế bỏ.

Ly Sơn ngữ bãi thanh tiêu bán, Dạ vũ sâm linh chung bất oán: Dùng điển cố tình yêu của
Đường Minh Hoàng và Dương Ngọc Hoàn. “Thái Chân ngoại truyện” chép, trong đêm Thất tịch, Đường Minh Hoàng và Dương Ngọc Hoàn từng thề nguyền đời đời làm phu thê trong Trường Sinh điện ở Thanh Hoa cung, Ly Sơn.  Trong “Trường Hận Ca”, Bạch Cư Dị viết “trên trời nguyện làm chim liền cánh, dưới đất nguyện làm cây liền cành”. Sau loạn An Sử, Minh Hoàng vào đất Thục (Tứ Xuyên), bị binh sĩ ép, phải ban chết cho Dương Ngọc Hoàn ở dốc Mã Ngôi. Trước khi chết, Dương Ngọc Hoàn nói: “Thiếp nếu như phụ quốc ân, chết cũng không oán hận”. Minh Hoàng sau đó giữa đường nghe tiếng mưa rơi, chuông vẳng mà cảm thương, làm khúc “Vũ lâm linh” để bày tỏ đau buồn, nhưng nhớ.

Hà như bạc hạnh cẩm y lang, Bỉ nhật liên chi đương nhật nguyện : Dùng ý câu
“Hà như tứ kỷ vi thiên tử, bất cập Lư gia hữu Mạc Sầu” trong bài “Mã Ngôi” của Lý Thương Ẩn. Bạc hạnh nghĩa là bạc tình, cẩm y lang – chàng áo gấm chỉ Đường Minh Hoàng.

*Dịch nghĩa:

Nhân sinh nếu chỉ như lần đầu gặp gỡ, thì sao có chuyện gió thu làm chiếc quạt đau lòng;

Bỗng dưng cố nhân đổi lòng, lại nói là tình người luôn dễ đổi thay;

Ly Sơn dứt lời đêm trôi quá nửa, mưa đêm chuông vẳng chết chẳng oán hận

Đường Minh có bạc tình đến đâu, thì ngày đó vẫn còn thề làm chim liền cánh, cây liền cành

*Dịch đại ý toàn bài thơ: (bài thơ mượn lời người con gái)

Ở bên người trong lòng luôn giống với lúc vừa quen biết, ngọt ngào như thế, ấm áp như thế, thâm tình và vui vẻ như thế. Ta và chàng vốn lẽ tương thân tương ái, nhưng tại sao lại trở thành rời ra ly biệt hôm nay? Giờ đây dễ dàng thay lòng đổi dạ, chàng lại nói giữa tình nhân là luôn dễ thay lòng.

Ta và chàng giống như Đường Minh Hoàng và Dương Ngọc Hoàn, cùng thề nguyền sống chết có nhau trong Trường Sinh điện, nhưng cuối cùng từ biệt dứt khoát cắt đứt, cho dù như thế, cũng không sinh lòng oán hận. Nhưng chàng sao có thể so với Đường Minh Hoàng năm đó, ngài vẫn là thề cùng Dương Ngọc Hoàn làm chim liền cánh, cây liền cành.

🎀 [Tác giả: Bạch Lạc Mai

Dịch: Lục Bích]

Link gốc bài dịch : https://lucbich.tumblr.com/post/45399994567/nh%C3%A2n-sinh-n%E1%BA%BFu-ch%E1%BB%89-nh%C6%B0-l%E1%BA%A7n-%C4%91%E1%BA%A7u-g%E1%BA%B7p-g%E1%BB%A1