Khái niệm: Thị trường ngoại hối là nơi diễn ra các hoạt động giao dịch ngoại tệ và các phương tiện thanh toán có giá trị như ngoại tệ.

Đặc điểm của TTNH:

Thứ nhất, là thị trường giao dịch mang tính chất quốc tế. Phạm vi hoạt động không chỉ dừng lại ở một quốc gia mà mở rộng trên phạm vi quốc tế. Sự phát triển của các phương tiện thông tin liên lạc dẫn đến quốc tế hóa việc yết giá nói chung và hoạt động của thị trường ngoại hối nói chung.

Thứ hai, thị trường ngoại hối hoạt động liên tục suốt ngày đêm (24h/ngày) trên các khu vực khác nhau của thế giới. Các giao dịch có thể thực hiện liên tục là nhờ các phương tiện thông tin liên lạc hiện đại như điện thoại, fax, internet...

Thứ ba, giá cả hàng hóa của thị trường ngoại hối chính là tỷ giá hối đoái được hình thành một cách hợp lý, linh hoạt dựa trên quan hệ cung cầu ngoại tệ trên thị trường. Thị trường ngoại hối cực kì nhạy cảm với các chỉ số kinh tế như GDP, mức tăng sản xuất, tỷ lệ lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp, chỉ số giá cả bán buôn và bán lẻ, tình trạng cán cân thanh toán, lãi suât... và cả các sự liện chính trị, xã hội, thiên tai...

Chức năng:

-         Đáp ứng các nhu cầu liên quan đến ngoại tệ của thị trường trên nền kinh tế

-         Là nơi chu chuyển các nguồn vốn= ngoại tệ giữa các nền kinh tế

-         Là nơi để điều tiết các vấn đề liên quan đến tỉ giá của nền kinh tế thông qua cung cầu ngoại hối trên thị trường.Ví dụ cung tăng thì tỷ giá giảm.Nơi kinh doanh và phòng ngừa rủi ro về tỷ giá: thị trường ngoại hối cung cấp các công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá bằng các hợp đồng như kì hạn, hoán đổi, quyền chọn và tương lai.

-         Là nền tảng cơ sở để NH hay cơ quan nhà nc có thẩm quyền đưa ra các chính sách để điều tiết nền kinh tế như cs tỷ día, tài chính. thông qua thị trường hối đoái thì NHTW sẽ tác động vào tỷ giá để đạt được những mục tiêu của mình nhằm hướng nền kinh tế phát triển theo chiều hướng có lợi nhất.

-         Tạo điều kiện cho quá trình thanh toán quốc tế diễn ra thuận lợi. Thị trường ngoại hối có chức năng tín dụng và hỗ trợ tín dụng thông qua việc đáp ứng nhu cầu cho vay và trả nợ thông qua các giao dịch mua bán ngoại tệ.

-         Góp phần thúc đẩy quá trình toàn cầu hóa, quá trình tín dụng giữa các quốc gia

Các thành phần tham gia vào TTNH:

·        Các ngân hàng :

ð     NHTW: thực hiện chức năng tổ chức, ổn định và quản lý thông qua các biện pháp trực tiếp và gián tiếp, nhằm điều hành TTNH theo hướng có lợi cho nền kinh tế.

ð     NHTM và các NH đầu tư: tham gia với vai trò kinh doanh, trung gian môi giới

·        Nhà môi giới: đóng vai trò là trung gian tài chính trong các giao dịch, hưởng phí môi giới và ko kinh doanh cho chính mình. Các chủ thể này phải có giấy phép kinh doanh của NHTW, phải đáp ứng được yêu cầu về khả năng tài chính, nhân viên có tính chuyên nghiệp cao, cập nhật nhanh nhất, chính xác nhất thông tin về giá cả trên thị trường ngoại hối trên thế giới.

·        Các công ty xuyên QG: Các công ty xuyên quốc gia thi hành chính sách mở rộng các nguồn dự trữ ngoại tệ, giảm bớt nguy cơ thiệt hại do sự mất giá của các nguồn vốn tính bằng các đồng tiền không ổn định, đồng thời tích cực chạy đua vì lợi nhuận trên cơ sở thu chênh lệch tỷ giá.

·        Các doanh nghiệp: Chủ yếu là các Doanh nghiệp có chức năng xuất nhập khẩu, vì các Doanh nghiệp này vừa là chủ thể cầu ngoại tệ, vừa là chủ thể cung ngoại tệ trong các hoạt động kinh doanh xuất nhập khẩu. Các DN này được xem như là chủ thể hình thành nên khối lượng mua bán ngoại hối lớn nhất trên thị trường ngoại hối.

·        Các cá nhân hay các nhà kinh doanh: Các công dân trong hay ngoài nước có nhu cầu mua bán ngoại tệ trên thị trường ngoại hối khi đầu tư, cho vay, đi công tác hay du lịch nước ngoài hoặc khi nhận được các khoản đầu tư hay chuyển tiền.

Thị trường ngoại hối VN những năm gần đây:

o       Năm 2009, tỷ giá tăng trong 4 tháng đầu năm, đặc biệt sau khi NHNN thực hiện nới rộng biên độ dao động lên ±5% khiến cho tỷ giá ngoại tệ liên NH tăng đột biến.

o       Năm 2010:

 + Đầu năm: tỷ giá giảm nhẹ và chỉ dao động với biên độ không lớn. Nguyên nhân là do nguồn cung ngoại hối tăng: từ hỗ trợ phát triển chính thức, đầu tư trực tiếp nước ngoài, nguồn kiều hối của Việt kiều và lao động tại nước ngoài gửi về nước, du khách QT… Các công ty, DN lớn bắt đầu bán ngoại tệ cho NH, tâm lý găm giữ đôla giảm, chênh lệch tỷ giá giữa TT tự do và TT chính thức giảm đáng kể

+ Cuối 2010, TTNH VN rơi vào trạng thái căng thẳng khi cầu ngoại tệ quá lớn, cung khan hiếm làm cho USD tăng mạnh.

Năm 2011:

+ Đầu năm:

ü      Với CSTT thắt chặt của NHNN: TTNH ổn định, tỷ giá giao dịch dần hạ xuống, chênh lệch tỷ giá giữa TT tự do và TT chính thức giảm.

ü      Trên TT chính thức, tỷ giá giao dịch của NHTM thường ở mức thấp hơn biên độ tối đa theo quy định

ü      Khi tỷ giá cơ bản ổn định và có xu hướng giảm, tạo thời cơ cho NHTW mua ngoại tệ. Tính đến tháng 7/2011, NHNN đã mua đc khoảng 5 tỷ ngoại hối, động thái mà từ năm 2008 chưa đạt được. Các DN và người dân đã bắt đầu bán ngoại tệ cho NH.

           + Cuối năm: tình hình biến động phức tạp, cầu ngoại hối tăng mạnh

ü      Sau 14 lần tăng liên tiếp của NHTW, căng thẳng tỷ giá USD/VND đã rơi vào trạng thái kịch trần giá mua tại nhiều NHTM. Và với giá mua đó, chắc chắn các NHTM sẽ không thể bán ra đúng như giá niêm yết theo quy định vì không có chênh lệch hoặc chênh lệch quá thấp gây lỗ. Do đó, tình trạng khan kiếm cung ngoại tệ càng nghiêm trọng.