Mộng sao khuê, trung lương giáng thế
Nổi trận sấm, hồ ly lánh tai

Tại tỉnh Giang Nam, phủ Lư Châu, huyện Hiệp Phì, thôn Bao gia có một vị Viên ngoại họ Bao tên Hoài, nhà giàu lớn, tính hiền hậu, kết duyên với Viện quân Châu Thị. Ông bà sớm sinh được hai trai, bây giờ đã trưởng thành. Người con cả tên Bao Sơn, đã có vợ là Vương thị, người em tên Bao Hải cũng đã có vợ là Lý thị. Vợ chồng Bao Sơn mới có được một trai vừa đầy tháng, vợ chồng Bao Hải thì chưa.
Bao Sơn là người trung hậu thành thật, chính trực vô tư, lại kết đôi với Vương thị là người đức hạnh đoan trang, còn Bao Hải thì ác độc, nham hiểm, thêm vợ là Lý thị tâm địa cũng không đoan chính, nhưng may Viên ngoại khéo thu xếp gia đình nên cả nhà đều trên dưới hòa thuận mà vui nghiệp ruộng nương.
Châu viện quân (vợ viên ngoại) tuổi đã năm mươi mà còn chửa nghén. Viên ngoại nghĩ rằng :"Nhà ta đã có con cháu đủ rồi, nếu sinh thêm càng bận, lại lo Viện quân tuổi cao sức yếu, không chịu được đau đớn khi sinh nở và nhọc nhằn khi bú mớm". Vì vậy thường xuyên chẳng vui.

Ngày kia Viên ngoại ngồi một mình trong thư phòng, đương phân vân nghĩ ngợi, thì thấy trong người mệt mỏi lắm, rồi đôi mắt lần lần sụp mi...chợt mơ màng thấy trên không mây lành xuất hiện bao phủ, khí tốt nghi ngút, từ xa có một làn hồng quang xẹt tới rồi sa xuống một vật kì quái : đầu mọc hai sừng, mặt xanh tóc đỏ, miệng rộng răng to, tay trái xách nghiên mực, tay phải cầm bút son, nhảy nhót múa may đi tới trước mặt. Viên ngoại thấy vậy sợ sệt vô cùng, la to một tiếng, tỉnh ra là giấc chiêm bao. Bụng còn hồi hộp, tâm trí đương ngẩn ngơ thì con hầu xô cửa bước vào thưa rằng :"Bẩm viên ngoại bà vừa sinh được công tử nên con vào cho hay tin mừng ". Viên ngoại nghe qua thở dài, ngồi sững giây lâu, rồi đằng hắng và than rằng "Thôi rồi nhà ta chẳng may mới sinh yêu tà,đó là oan gia đã đến!". Nói xong rồi đứng dật lững thững đi vào trong, hỏi thăm sơ sài vài câu rồi quay lại thư phòng không hề nhắc nhở tới đứa bé mới sinh.
Vợ Bao Hải là Lý thị đỡ đần cho Viện quân sinh, xong rồi chạy về nhà mình, thấy chồng ngồi đừ trong ấy thì lấy làm lạ hỏi rằng:"Má mới sinh được một em trai, mình có biết hay không? " Bao Hải đáp:" Cũng chính vì việc đó mà tôi bực đây. Mới rồi cha kêu lên thuật chuyện chiêm bao quái dị, rằng có một người mặt xanh tóc đỏ, từ trên trời nhảy xuống, vừa tỉnh giấc ra thì má sinh đứa nhỏ ấy liền, nếu suy nghĩ kỹ thì thật là điềm không tốt đó". Lý thị nghe vậy bèn nói:" phải!vậy tính thế nào, chớ để nó trong nhà sau báo hại chẳng ít, người xưa hay nói: yêu tinh vào nhà, người chết của hết. Lời đó nghiệm thật. Nay sao mình không bàn với cha đem quăng phức nó ra nơi đồng trống rừng hoang cho khỏi tai vạ về sau!". Bao Hải gật đầu lật đật vào ra mắt Viên ngoại, nói lại với ông. Viên ngoại cũng bằng lòng dặn rằng:"Việc này ta giao cho con lo liệu"
Bao Hải trở lại phao tin rằng công tử đã chết sau đó mới dùng đệm hư giỏ rách, bảo vợ gói đứa bé lại cho mình mang lên núi Cẩm Bình. Lên tới nơi có một đám cỏ rậm bèn để xuống định để mặc đứa bé ở đó, bỗng thấy hai điểm sáng trong chỗ rậm rạp rọi ra, đó là cặp mắt của một con cọp rất lớn đang nhìn chằm chằm tới. Bao Hải thấy vậy hồn vía lên mây không thèm nhìn trước ngó sau, túm cả gói liệng phắt vào rồi đâm đầu chạy miết về nhà, vừa run vừa nói:"Cọp,cọp,cọp bắt ta rồi". Lý thị vội vàng hỏi rằng:"mình làm gì lạ vậy,cọp ở đâu?". Bao Hải đem việc gặp cọp thuật lại, Lý thị nói:"Nếu vậy bây giờ đứa bé ấy có lẽ bị cọp ăn mất rồi" Bao Hải gật đầu đáp phải.
Hai vợ chồng đang nói chuyện trong nhà ai dè Vương thị (vợ Bao Sơn) đi ngang qua nghe rõ đầu đuôi nghĩ thế là quá tàn nhẫn khi trở về ngồi khóc thút thít mãi. Bao Sơn ở ngoài đi vào thấy vậy gặng hỏi nguyên nhân. Vương thị nói lại Bao Sơn không tin nói rằng:" chuyện đó không thể vì ai dù là người không có lương tâm thì cũng không thể làm như vậy. Muốn rõ gốc ngọn, chờ tôi lên núi Cẩm Bình dò kiếm thử coi". Nói rồi đi liền, khi tới nơi thấy vùng cỏ rậm bèn bước lần quanh, chị gặp một cái giỏ rách chứ không có gì khác. Trong bụng nghĩ đứa bé đã bị cọp ăn, song Bao Sơn cũng gượng đi tới bước nữa liền thấy một đứa bé mặt đen như sơn, mình đỏ như son, nằm ngo ngoe trong đám cỏ. Bao Sơn mừng rỡ khôn xiết, cởi áo bọc đứa bé vào lòng, chạy nhanh về nhà giao cho vợ. Vương thị ẵm đứa bé vạch vú cho bú, còn Bao Sơn cũng lấn quấn một bên rờ rẫm vuốt ve, rồi nói với vợ rằng:"Nay tuy đem được chú ba về nuôi đó là việc may, nhưng trong nhà tự nhiên có hai đứa nhỏ người ngoài biết được chắc không khỏi nghi ngờ ". Vương thị đáp:"phải,vậy tốt hơn là bây giờ đem con mình gửi cho người khác nuôi, để một mình tôi thong thả nuôi chú ba".Bao Sơn nghe nói vừa lòng lắm, bèn đem con gửi cho vợ chồng Trương Đắc Lộc nuôi hộ. Hai vợ chồng này mới bỏ đứa con vừa đầy tháng, người buồng sữa căng, nay được Bao Sơn cậy nuôi con thì vui lòng vâng chịu.
Ngày tháng thoi đưa sáu lần đông qua xuân tới, Bao Công ( tên đứa bé bị bỏ rơi trên núi mà Bao Sơn đem về nuôi) đã được 7 tuổi kêu anh ruột chị dâu (vợ chồng Bao Sơn) bằng cha mẹ. Vợ chồng Bao Sơn gọi chú bé là Hắc Tử.
Bữa nọ là sinh nhật của trâu viện Quân, Vương Thị qua bái thọ mẹ chồng, có dẫn Hắc Tử theo. Khi làm lễ xong, Hắc Tử chạy tới trước quỳ xuống lạy ba lạy rất đỗi cung kính. Viện quân thấy vậy ẵm vào lòng, nựng nịu và nói:" ta nhớ sáu năm trước có sinh một con trai thương thay! Lúc mê man thì nó đã chết, còn sống thì năm nay cũng bằng thằng cháu này". Vương thị dòm quanh không thấy ai liền quỳ xuống bẩm rằng:"bẩm mẹ, xin tha lỗi cho con, đứa nhỏ này thật ra là con của mẹ đẻ ra, vì con thấy mẹ tuổi cao, nuôi bú cực nhọc nên đem về nhà phụng dưỡng mà không cho mẹ hay. Nay nhân lúc mẹ nhắc đến, con không dám dấu, vậy xin thưa mẹ rộng lòng dung thứ " Châu viện quân nghe nói lật đật đỡ Vương thị dậy và nói:"trẻ mà được con nuôi, ơn ấy rất dày nhưng con của con bây giờ ở đâu?". Vương thị thưa:"dạ, con đã gửi cho người khác nuôi rồi ". Viện quân ai kêu con của Bao Sơn về, xem hai đứa hình dáng chẳng khác bao nhiêu, liền mời Viên ngoại tới, cả nhà xúm nhau chuyện ấy. Bây giờ Hắc Tử gọi vợ chồng Viên ngoại là cha mẹ và kêu vợ chồng Bao Sơn bằng anh chị, Viện quân thương Hắc Tử lắm, lại kêu tên riêng là Tam Hắc.
Ba năm sau Bao Công đã được 9 tuổi. Vợ chồng Bao Hải cũng quyết làm sao giết cho được mới nghe. Một hôm Bao Hải lại nhà Viên ngoại nói gièm rằng:"Thưa cha, nhà chúng ta vốn lấy cần kiệm làm gốc, nay chú ba đã chín tuổi đầu, không phải nhỏ nhít gì, mà thả chơi bời lêu lổng, vậy xin cha cho nó bầu bạn với con của lão Châu là thằng Trương Bảo Nhi đi chăn trâu. Một là tập cho quen, hai là khỏi tốn cơm ăn rồi ngồi không vô ích". Viên ngoại nghe theo lời, đem bàn chuyện đó với vợ, Châu viện quân cũng bằng lòng, bèn giao Bao Công cho lãi Châu sai khiến. Từ đây Bao Công bầu bạn với Trương Bảo Nhi khi lùa trâu, dê ra mé sông, khi lại đuổi ra khỏi cổng làng hay là lên núi Cẩm Bình thả cho ăn.
Một bữa nọ, Bao Công lùa trâu tới núi Cẩm Bình, bỗng đâu mây mù sấm nổ biết trời sắp mưa to liền chạy vào miếu cũ trong hẻm núi để trú. mưa ào ào đổ rầm rầm đất rung cây đổ Bao Công ngồi xếp bằng tròn trên ghế hồi lâu chợt nghe có người ở phía sau bước tới ôm chặt vào lưng mình liền quay đầu ngó lại, thấy một đứa con gái mặt mày hơ hải có vẻ sợ sệt khá thương. Bao Công nói thầm rằng:" không rõ con nhà ai xong chắc là vì sợ sấm sét nên chạy vào núp". Nghĩ vậy nên lấy áo đắp cho, mưa càng to sấm càng dữ dội đôi ba giờ mới tạnh. Mây tỏ trời trong, Bao Công dòm lại bên mình đứa con gái đã biến đi đâu mất. Bao Công không để ý gì tới, vội vã ra kêu Trương Bảo Nhi cùng nhau lùa trâu về.
Về tới cổng làng Bao Công gặp đứa ở của Lý Thị là Thu Hương tay bưng dĩa bánh đưa cho Bao Công mà nói rằng:"Mợ hai bảo tôi bưng bánh này ra cho cậu ăn lót lòng ". Bao Công nói:"phiền em về thưa lại với chị hai nói ta cám ơn lắm". Nói đoạn thò tay cầm bánh muốn ăn ai dè tay run một cái mạnh, làm cái bánh rơi xuống đất, vừa cúi lượm thì con chó ở đâu bỗng chạy tới lại tha cái bánh đi mất. Trương Bảo Nhi đứng ở một bên xem thấy tiếc lắm muốn chạy theo giật lại, Bao Công thấy thế cản rằng:"bánh đã bị chó ngậm vào miệng rồi, dẫu có lấy lại cũng không được, thôi bỏ đi, lùa trâu về nghỉ tốt hơn ". Dứt lời bèn cùng nhau lùa trâu về chuồng. Tới nơi, Trương Bảo Nhi vào trước mở cổng thấy con chó nằm dưới đất máu trong mũi miệng, tai,mắt đều chảy ra, nên la hoảng lên. Bao Công cũng chạy vào xem, lão Châu lấy làm lạ nói" Chắc là con chó này trúng độc song không biết ăn phải vật gì".Trương Bảo Nhi nghe nói vội kể rằng:" Chắc là nó ăn bánh mà chết mới hồi nãy con Thu Hương đem bánh của mợ hai gửi cho cậu ba, không may mắn bị rơi con chó này ăn hỗn nên bây giờ mới chết chứ gì". Lão Châu nghe nói hiểu ngay, bèn kêu Bao Công vào nhà, thầm thì dạy bảo:"Từ nay về sau mợ hai cho món chi, mượn làm chuyện gì, cậu phải dè chừng kẻo lại mắc mưu độc nữa!" Bao Công vâng dạ và lộ vẻ buồn bã vô cùng.
Cách lâu lâu, Thu Hương sang nói với Bao Công rằng:" mợ Hai sai mời có chuyện cần" Bao Công tin thật theo nó qua nhà, Lý thị giả bộ niềm nở vui cười bảo rằng:" Hôm qua con Thu Hương ra sau vườn vô ý làm rơi cây trâm xuống giếng nếu mà má hay được chắc tôi không khỏi bị mắng muốn mượn người khác xuống mò, e giếng hẹp khó xuống, chỉ có chú vóc nhỏ mình nhẹ có thể giúp tôi được, song chưa biết chú có ưng hay không? ". Bao Công đáp:" chuyện đó có khó gì tôi mò giúp cho". Lý thị nghe nói rất mừng bèn kêu Thu Hương lấy một sợi dây đi với mình và Bao Công ra sau vườn. Tới giếng, Bao Công lấy dây quấn vào thắt lưng, tay bám miệng giếng, bảo Lý thị và Thu Hương nắm mối trên và lần lần thòng xuống. Vừa được nữa chừng Lý thị buông tuốt sợi dây, Bao Công bị rơi xuống đất mạnh thẳng tới đáy giếng. Những may là cái giếng khô ( hoặc có thần linh phù hộ, chứ giếng có nước thì Lý thị mới mưu hại cho chết chìm). Bao Công bây giờ mới rõ mưu gian của chị dâu hối hận vô cùng trách mình sao không nghe lời lão Châu để đến nỗi mang họa. Nhưng việc đã lỡ rồi, đang ở dưới giếng sâu làm sao ra khỏi.
Trong khi lo nghĩ bỗng thấy trước mặt có một chỗ sáng Bao Công không hiểu là cái gì tưởng là bóng Kim Xoa chiếu tới (cũng chưa hết tin) bèn rờ rờ đi tới, lại thấy bóng sáng đó nới ra một đỗi xa, cứ việc bước theo, càng theo càng thấy xa. Bao Công thấy lạ làm sao trong giếng là có đường xa như vậy gắng hết sức đi chừng một dặm điểm sáng ấy không động nữa. Bao Công bước lại gần xem té ra là một mảnh gương cũ,cầm day qua trở lại, song tối quá soi không được rõ, chỉ biết có hơi lạnh xông lên, làm cho cả mình đều lạnh. Bây giờ Bao Công mới ngẩng đầu lên thấy trước mặt có chỗ sáng, liền cầm luôn mảnh gương ấy đi lại, hóa ra đó là cái hố ở sau vách hè, Bao Công nghĩ rằng:" Ai có ngờ cái giếng ấy lại thông với cái hố này thôi ta về luôn ,  không cần trở lại". Nghĩ vậy Bao Công liền leo lên đi thẳng tới nhà Bao Sơn vào ngồi bí xị không nói với ai một câu gì Vương Thị thấy vậy hỏi :"chú Ba đi đâu là đây mà ngồi buồn vậy,  Hay là ai chọc ghẹo gì chăng?" Bao Công đem việc xuống giếng nhất nhất thuật lại Vương Thị nghe nói rất độ bất bình xong chị có khuyên giải Bao Công bớt buồn bã vậy dặn từ nay về sau có chuyện gì phải để ý dè dặt. Bao Công miệng dạ dạ tay lần vô túi móc ra một mảnh gương vỡ cũ giao cho Vương Thị và nói :"gương này tôi lượm được dưới giếng xin chị làm ơn cất giúp đừng bỏ bậy bạ mà lạc mất". Dặn rồi đi ra. Vương Thị ngồi một mình than thở căm giận vợ chồng Bao Hải lắm.  Vương Thị đang than thở, Bao Sơn ở ngoài đi vào Vương Thị đem việc vừa rồi thuật lại cặn kẻ.  Bao Sơn lắc đầu nói:" Không lẽ có như vậy đừng có tin lời chú Ba thôi để mai tôi gọi nói về bên này cho khỏi phát sinh chuyện rầy rà quấy phá". Tuy ngoài miệng Bao Sơn nói vậy mà trong bụng vẫn biết tính tình Bao Hải về những việc trước kia rồi song phận làm anh biết làm sao, làm thinh cũng ngặt, nói ra e mất tình anh em.
     Ít lâu sau, Bao Sơn nói với Vương thị rằng:" ta xem tướng Chú Ba chắc không phải người thường và lại thêm có nhiều chuyện xảy ra lạ lùng như vậy không biết chừng sau này vinh danh lắm. Ta với chú Hai chịu dốt đã đành, không lẽ bây giờ để cho chú Ba đi theo con đường ấy nữa. Ý tôi muốn rước thầy dạy cho nó học mai sau nên thân thời nhà ta may mắn lắm. Mình nghĩ thử coi được hay không?". Vương thị nghe nói gật đầu đáp rằng :"Thiếp rất bằng lòng, song việc ấy phải thưa lại với cha mới được.
     Hôm sau rảnh công việc Bao Sơn tới thưa với viên ngoại ý của mình phiên ngoại bằng lòng lắm. Bao Sơn liền trở về dò hỏi khắp xóm cùng làng tìm thầy giúp cho em học. Trong làng nghe đồn bao Sơn đón thầy kẻ chỉ đầu nọ người mách đầu kia. Sau nghe Ninh lão tiên sinh là người học giỏi đức tốt, Bao Sơn tới xin ra mắt, tỏ ý mình khẩn cầu. Ninh lão cũng vui lòng ưng chịu.
    Đến ngày nhập học Bao Công cùng bạn đồng song là Bao Hưng vào lễ Thánh Tổ, rồi lạy lão sư từ,  đó bắt đầu chuyên lo việc học.

                     Thật là:
Văn chương tô điểm kẻ anh tài
Lễ nhạc đúc rèn người tuấn kiệt.