Opis: Na dzwonnicy Katedry Najświętszej Marii Panny w Paryżu mieszka Quasimodo, ukryty przed światem z powodu odstraszającego wyglądu. Podczas święta błaznów wymyka się on ze swej samotni i poznaje piękną cygankę, Esmeraldę. 

Ciekawostki:
1. Animacja powstała na podstawie książki 'Katedra Najświętszej Marii Panny w Paryżu', Victora Hugo, jednak film znacznie różni się od oryginału:

- W powieści Frollo jest Archidiakonem. Twórcy filmu uznali jednak, że jeśli Frollo będzie sędzią uczyni go to bardziej złowieszczym i uzasadni jego próby wytępienia Cyganów.

- W książce okrutne czyny Frolla można zrozumieć i budzi on współczucie, a nawet sympatię czytelnika.

- Osią powieści jest wątek miłosny Klaudiusza Frollo do Esmeraldy.

- W powieści Esmeralda miała czarne oczy, a nie zielone oraz miała 16 lat.

- W tej animacji Quasimodo nie jest głuchy i potrafi mówić. W powieści Victora Hugo, na podstawie, której został nakręcony ten film, dzwonnik z Notre Dame ogłuchł od dzwonienia w dzwony.

- Podczas randki Esmeraldy z Phoebusem (w którym jest szaleńczo zakochana), śledzący ich Frollo wbija nóż w plecy kapitanowi. Cyganka wtedy mdleje, Kludiusz ją całuje i ucieka. Następnie Esmeralda zostaje oskarżona o usiłowanie zabójstwa i ma zostać za to stracona. Od tego ratuje ją Quasimodo, który ocala ją przed Frollo (ponieważ chciał ją zgwałcić), od wcześniejszej śmierci (ponieważ przeniósł ją z izby do katedry, gdzie miała azyl) i od Clopina z armią żebraków, którzy przyszli po Esmeraldę (dzwonnik myślał, że przyszli ją zabić, i dlatego odparł szturm za pomocą kamieni i roztopionego ołowiu).
Okazuje się, że rana Phoebusa była niegroźna i przeżyje. Następnie kapitan zapomina o Esmeraldzie i wraca do swojej narzeczonej - zamożnej szlachcianki.

- Frollo zabiera Esmeraldę z katedry i zanosi ją na plac, gdzie każe wybierać jej pomiędzy nim a szubienicą. Cyganka wybiera śmierć i zostaje powieszona. Quasimodo razem z Frollo oglądają egzekucję z katedry, a następnie dzwonnik zrzuca Klaudiusza z wieży.

2. Gargulce, Victor i Hugo, noszą swoje imiona na cześć Victora Hugo.
Laverne została tak nazwana po LaVerne Andrews, jednej z The Andrews Sisters (grupa wokalna składająca się z trzech śpiewających sióstr: LaVerne Andrews, Maxene Andrews i Patty Andrews).

https://youtu.be/gs3kzLcgqRE

3. Esmeralda ma szmaragdowe oczy prawdopodobnie, dlatego że po hiszpańsku i portugalsku słowo "esmeralda" oznacza "szmaragd".

4. W średniowieczu, zielone oczy były uznawane za oznaki magii i zła (to pewnie, dlatego wielu wcześniejszych złoczyńców Disneya miało zielone oczy), co wyjaśnia, dlaczego Frollo widział w Esmeraldzie zło, choć była dobra.

https://youtu.be/u1Rkf9mNRyY

5. W prawdziwym życiu, słowo "Cygan" podobno oznaczało, że Romowie pochodzili z Egiptu. Jest to, jednak obecnie uważane za obrazę, a Romowie pochodzą prawdopodobnie z Indii i Europy Wschodniej (co może wyjaśnić obecność bindi na czole Esmeraldy podczas Święta Głupców, i dlaczego jej koza nosi imię Djali).

6. Podczas tańca w Święto Głupców, Esmeralda ma na sobie skąpy, czerwony strój. Był on inspirowany przebraniem Demi Moore z filmu 'Striptiz' z 1996r.

7. Frollo popełnia wiele zbrodni w filmie:
- Uwięzienie (Quasimodo)
- Napaść seksualna (Esmeralda)
- Usiłowanie zabójstwa (Phoebus, Esmeralda, Quasimodo, rodzina, której dom podpalił)
- Podpalenie (Paryż)
- Nieumyślne spowodowanie śmierci (Matka Quasimodo)

8. Frollo jest uderzająco podobny do Wilhuffa Tarkina z 'Gwiezdnych Wojen'. Obydwoje mają wysokie kości policzkowe, podobną fryzurę i długie nosy.

9. Zachowanie Frolla wskazuje, że choruje on na piromanię.

https://youtu.be/QE3mldannhw

https://youtu.be/rQqIdMaEx98

10. Łacińskie chorały, które słychać przez cały film to przeróbki prawdziwych gregoriańskich chorałów. Na przykład w scenie, kiedy Frollo zabija matkę Quasimoda słychać 'Dies Irae' ('Dzień gniewu').

https://youtu.be/GdusjFoha-s

11. Historia, którą śpiewa Clopin na początku filmu, oryginalnie miała być mówiona. Uznano jednak, że będzie to zbyt dłużące oraz nudne i zmieniono te sceny na piosenkę.

12. Pod koniec piosenki 'Być tam' Quasimodo wspina się na wielką iglicę na dachu. Tymczasem iglica została dodana dopiero w XIX wieku i nie istniała w czasach, w których toczy się akcja filmu.

https://youtu.be/Whyh_VdIkbg

13. Pomniki na zewnątrz Katedry Notre Dame wyglądają na wykonane z czystego kamienia, podczas gdy w XV wieku, kiedy to toczy się akcja, były one polichromowane.

14. Clopin był inspirowany Angelo Davinim z 'Gumisiów'.

15. Film dostał Złotą Malinę w kategorii 'Nagroda im. Joego Eszterhasa dla najgorzej napisanego filmu, który zarobił ponad 100 mln dolarów'.

Easter Eggs:
1. Od lewej: Pumba, Dywan z 'Aladyna' i Bella ('Piękna i Bestia).

2. Figurka piekarza z 'Pięknej i Bestii'.

3. Karykatury reżyserów filmu: (od lewej) Gary Trousdale i Kirk Wise.

4. Pumba.

Sekrety dubbingu.
1. W pewnej scenie Phoebus mówi do Achillesa: "Achilles, pięta". Ma to nawiązanie do mitologicznego Achillesa, którego słabym punktem była pięta.

2. Podczas sceny, kiedy Quasimodo doprowadza do upadku strażników z wieży, jeden z nich wydaje odgłos, jak Goofy podczas kiedy on spada (krzyk Wilhelma).

3. Scena, kiedy Laverne mówi: "Lećcie moje śliczne. Lećcie, lećcie" to nawiązanie do Czarownicy z 'Czarnoksiężnika z Krainy Oz', która powiedziała tak do swoich latających małp, aby zaatakowały Dorotkę i jej przyjaciół.

Teorie:
1. Kirk Wise, Gary Trousdale i Don Hahn sugerują, że trzy gargulce mogą być wyłącznie wytworem wyobraźni Quasimodo, który w ten sposób może sobie radzić z samotnością. Jest to jednak temat otwarty na interpretację, ponieważ widzimy, jak Hugo flirtuje z Djali.

2. Hugo kocha się w Djali. Esmeralda mówi do Djali "on", co oznacza, że Hugo może być gejem lub biseksualny.

Źródła: filmweb; disney.wikia.com; ohmy.disney.com; findingmickey.com; pl.wikipedia.org; tumblr.com; pinterest.com