Lặc lày (hay còn gọi mướp rừng) có thể chế biến ra rất nhiều món. Ngọt mát với lặc lày luộc chấm muối vừng, lặc lày xào thịt, hay nhồi thịt, lặc lày nấu canh tôm tép, xào với lòng gà, vịt... thậm chí ăn sống cũng ngon.

Tuy nhiên có một điểm chung khi chế biến món này người ta để cả vỏ vì chính lớp vỏ tạo nên hương vị rất đặc biệt của loại quả này.

Tại các thành phố lớn, chỉ thỉnh thoảng, vô tình mới bắt gặp lặc lày trong mẹt của mấy chị hàng rong. Dưới cái nắng chói chang của mùa Hè những quả lặc lày xanh mướt khoe dáng trên những chiếc mẹt be bé làm tôi nhớ da diết một thuở gia đình ở quê nghèo khó.

"Thiên nhiên đã ban tặng cho đồng bào miền núi một khí hậu trong lành, lại ưu ái cho thứ hoa thơm trái ngọt để đâu đó trên mâm cơm lại dung dị đĩa lặc lày chấm muối vừng và những tiếng cười giòn tan của những đứa trẻ như tôi ngày đó".

Hồi đó, những ngày nắng nóng, mẹ lại ra vườn trổ lặc lày. Mâm cơm nhỡ bữa trưa Hè chỉ có đĩa lặc lày luộc chấm muối vừng mà vẫn ngon lành. Độ giòn lớp vỏ kết hợp vị ngọt, mềm mát từ ruột chấm với muối vừng quả là sự kết hợp tinh tế.

Khi có thời gian và túi tiền rủng rỉnh, mẹ lại đãi cả nhà món lặc lày nhồi thịt. Học không biết bao lần nhưng chưa bao giờ tôi làm ngon được như mẹ.

Quả lặc lày rửa sạch, dùng dao cắt một đầu để moi ruột. Sau đó mẹ cẩn thận nhồi nhân thịt vào trong quả. Mẹ luôn nhắc không được luộc trực tiếp lặc lày mà phải hấp cách thủy để quả không bị nhũn, mất chất và giảm đi sự hấp dẫn của món ăn.

Lặc lày chín tới được thái ra thành từng khoanh, trông vừa ngon mắt lại ngon miệng. Vị ngọt mềm của quả lặc lày, vị béo ngậy của thịt, giòn của mộc nhĩ, nấm hương khiến cái nóng bức của mùa Hè ngoài kia như tan biến, chỉ còn lại vị ngọt mát, thanh đạm của núi rừng.

Những ngày mưa phùn rả rích, không đi chợ mua được rau, sẵn có lặc lày ngoài vườn, mẹ lại biến tấu thành món canh tôm lặc lày thay cho mướp vừa lạ miệng mà rất bổ dưỡng.

Ngày nay, lặc lày đã được nhân rộng giống ra các tỉnh miền xuôi, và đã đem lại hiệu quả kinh tế cao. Lặc lày ra hoa vào tháng Mười Hai và cho quả vào tháng Tư. Không giống với các loại cây thân leo khác, lặc lày cho quả trong vòng ba tháng liên tục nên năng suất cao. Đặc biệt các nhà hàng, khách sạn ngoài miền Bắc luôn đặt mua với số lượng lớn.

Điều đặc biệt mà các bà nội trợ quan tâm là lặc lày không sử dụng phân bón hóa học, không phun thuốc trừ sâu độc hại nên được coi là một loại "quả lành" trong thực đơn hằng ngày.

ST.