Má về! Một thông báo của ai đó khiến cả gia đình bật dậy và chạy ùa ra bờ kênh, nơi má tôi đặt gánh nặng khoảng sáu bảy mươi ký bao gồm cá, tôm và cua.

Ai nấy đều vui mừng. Người thì trải tấm bao phân urê ra đất, người mang rổ, người đổ cá ra, rồi cùng nhau lựa cá.

Rác và vỏ ốc, vỏ sò bị loại ra; cua và ghẹ được bỏ vào một rổ riêng; cá lớn nhặt ra riêng để bán hoặc phơi khô. Nhanh chóng, cá mắm, cá ăn và cua ghẹ được rửa sạch. Để mặc má và chị tôi loay hoay đem cá đi phơi, đi bán quanh xóm và bỏ cá vào hũ để ướp, tôi và anh em trai đem mớ cua, ghẹ, sò, ốc vừa mới phân loại vào nhà luộc và quây quần nhau ăn ngon lành. Đôi khi chúng tôi quên cả việc để dành phần cho má, chị và em gái. Lúc chúng tôi, cánh con trai, đang ăn ngon lành, má, chị và em gái tôi còn nhọc nhằn với công việc "hậu má về".

***

Má về! Chúng tôi lại bật dậy từ các ngóc ngách trong và ngoài nhà ùa ra đón má. Lần này má gánh nhẹ nhàng bởi vì trong hai rổ lớn không còn mắm, khô và nước mắm nữa. Nhưng thay vào đó, thậm chí còn hấp dẫn hơn, lúc thì trái cây, lúc thì bánh bò, bánh da lợn, lúc thì bánh ú và cốm. Không để ý tới những giọt mồ hôi lấm tấm trên khuôn mặt của má, chúng tôi hồn nhiên chia nhau quà má mua về, sau khi đã gánh đầy mắm, khô và nước mắm đi bán quanh các xóm từ sáng sớm đến xế chiều.

***

Ruộng vườn không nuôi nổi gia đình đông con, má phải làm thêm nghề mua cá làm mắm để bán.

Má thức dậy từ bốn giờ sáng, lúc cả nhà còn đang ngủ say. Lặng lẽ, má sửa soạn, xếp đôi quang gánh và đi bộ hơn mười cây số đến Vàm Láng để tranh thủ mua những mẻ cá đầu tiên đánh bắt được ngoài khơi. Để tiết kiệm tiền, má đi bộ. Nhiều mẻ cá má mua có đến gần trăm ký. Do gánh nặng, lúc về má đi xe lam đến đầu Gò Một. Thế nhưng từ nơi xe lam dừng đến nhà, má phải gánh mẻ cá nặng oằn vai kọt kẹt trên quãng đường quê khoảng ba cây số.

Giữa trưa nắng chang chang, gánh nặng trên vai, má tôi đã ráng hết sức mình tải mẻ cá mua được về nhà. Sự vui mừng của lũ bọn tôi đã tiếp sức cho má. Nhiều lúc mưa dầm, má ráng đi qua con đường đất lầy lội, đôi dép mòn được cởi ra, giắt kèm vào một bên quang gánh. Má đi chân không trong sình bùn để tải gánh nặng về đến nhà. Dù mưa hay nắng, về đến nhà má gần như kiệt sức vì đói và mệt (má không bao giờ ăn cơm trưa bên ngoài), nhưng thấy chúng tôi tíu tít, má như hồi phục sức lực (ấy là sau này má tôi mới nói).

Ngày không đi Vàm Láng, má chất đầy gánh với mắm, khô và bình, chai đầy nước mắm. Lấy xóm Dinh là tâm điểm, má gánh đầy các thứ đã chế biến đi bán quanh các xóm kế cận. Má đi lúc sáng sớm. Má không cần rao hàng, nhận ra gánh nặng kẽo kẹt của má, người dân các xóm gọi lại mua. Người mua mắm, người mua khô, người mua nước mắm. Lại có người mua cả ba món hàng, nhưng không ai mua nhiều bởi họ đều nghèo, có ít tiền và bởi lẽ má tôi đi bán thường xuyên. Gánh nặng sáu bảy chục ký lúc sáng sớm dần dần vơi đi. Đến gần xế chiều thì gánh nặng hầu như hết sạch.

Ấy vậy, trên đường đi má luôn để ý phát hiện các món quà vặt cho các con ở nhà. Đi ngang vườn ổi, má mua ổi; đi ngang vườn xoài, má mua xoài; đi ngang qua lò bánh bò, má mua bánh bò. Nghĩ đến các con đang chờ quà ở nhà và có thêm tiền để đóng học phí cho con, má có thêm sức mạnh cho đôi chân của mình. Về đến nhà, ngồi nuốt suất cơm trưa khô nguội nhưng má tôi vẫn vui khi thấy nét mặt hớn hở của các con lúc chia nhau những phần quà mà má gom góp về.

Mùa sơri đến. Loại trái cây này có rất nhiều và rất rẻ ở Gò Công. Thế nhưng, qua tìm hiểu má biết ở Đồng Hòa, huyện Cần Giờ, bên kia bờ biển, sơri không có. Muốn kiếm thêm ít tiền, má không ngại khó khăn và sự mạo hiểm, gánh sơri vượt biển để bán cho người dân ở đó. Có lúc đò đang ở giữa biển, gặp sóng to gió lớn, đò nghiêng ngả dữ dội, má thầm van vái sóng yên biển lặng để có thể nuôi lũ con ở nhà. Tôi để ý thấy mỗi lần đi Đồng Hòa về, má hay cúng ông địa một nải chuối. Có một ông địa đã phù hộ cho má, trong khi lũ chúng tôi hồn nhiên chẳng biết gì.

Chúng tôi lớn lên và ăn học từ những số tiền ít ỏi nhưng thấm đậm mùi cá, mắm và mồ hôi của má. Có người là cán bộ lãnh đạo, có người là chủ doanh nghiệp,... và tôi - một giảng viên. Có thể nói hầu hết chúng tôi đều thành đạt, thành đạt từ gánh cá - mắm - sơri nặng oằn vai của má tôi.

ST.