SÓng
Phân tích bài "Sóng" - Xuân Quỳnh
Có người nói rằng tình cảm của người phụ nữ thế nào, nỗi lòng của người phụ nữ thế nào thì Sóng của Xuân Quỳnh là như vậy. Vậy chúng ta cùng phân tích xem bài thơ "Sóng" của Xuân Quỳnh tuyệt như thế nào bạn nhé !
Với bài thơ Sóng, Xuân Quỳnh viết năm 1967 in trong tập Hoa dọc chiến hào (1968) được nhều người tiếp cận từ các góc độ khác nhau: có người chú ý đến hình tượng song đôi sóng và em, có người lại cảm nhận âm điệu dạt dào như sóng vang ngân trong suốt bài thơ. Và có người lại tìm hiểu lời tự bạch “và lời tự hát” của một trái tim phụ nữ đắm say, khao khát tình yêu. Nhưng thơ Xuân Quỳnh hay không chỉ nhờ âm điệu, sự cấu tứ hình tượng, hình ảnh và ngôn ngữ thơ đặc sắc. Cái độc đáo trong thơ chị là sự giản dị chân thành, nỗi cháy bỏng đam mê, thẳm sâu.
Bài thơ có nhan đề Sóng, rất ngắn gọn, giản dị, nhưng hàm ẩn, gợi mở. Người đọc có thể tuỳ theo lứa tuổi, sự từng trải, óc tưởng tượng của mình để cảm hiểu chủ đề bài thơ ẩn chứa sau cái tên giản dị ấy. Sóng có thể là sóng biển, sóng lòng, sóng tình hay khát vọng dâng trào… Sóng với tính chất mãnh liệt trào dâng và âm vang trẻ trung muôn đời của nó, từ xưa đến nay luôn có mặt trong thi ca nhân loại.
Bài thơ được viết bằng thể thơ ngũ ngôn, vốn vô cùng thân thiết với những ai yêu thơ Xuân Quỳnh. Vẫn cái nhịp thơ vừa sôi nổi vừa đằm thắm ấy của Thuyền và biển, Thơ tình cuối mùa thu… mà tiết tấu luôn luôn biến hoá theo sự phong phú của cảm xúc. Ngay từ khổ thơ đầu, hình tượng sóng đã xuất hiện để rồi từ đó chiếm lĩnh toàn bộ bài thơ. Và cũng từ đấy âm điệu thơ xôn xao, ngân rung theo nhịp sóng. Nhà thơ đã dùng một loạt tính từ và thủ pháp đối với song hành để gieo vào lòng độc giả ấn tượng khó quên về tính chất của sóng:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ”.
Đây là một nhật xét xác đáng, hiểu theo cả hai nghĩa tả thực và tượng trưng. Ai đã từng đến với biển hẳn không thể không suy ngẫm về trạng thái ngược kì lạ của nó: Biển trong giông bão, nhưng con sóng gầm gào sủi tung bọt trắng nổi bật trên nền trời và mặt nước xám xịt… Còn biển lúc đẹp trời, sóng nhấp nhô xanh, dịu dàng êm ả dẹt ren mềm vào chân cát. Hai đối cực ấy khiến cho ai đứng trước biển cũng phải ngỡ ngàng và băn khoăn liên tưởng tới tâm trạng con người, tới chính mình. Xuân Quỳnh chắc đã từng có những phút giây như vậy. Khí chất của Sóng mà chị miêu tả gợi độc giả liên tưởng đến tâm hồn người phụ nữ, đến những con sóng lòng dào dạt ở người phụ nữ đang đắm say yêu.
Cũng ngay ở khổ thơ này, có một câu thơ thường được hiểu theo hai nghĩa: “Sông” hoặc “Sóng” không hiểu nổi bình… Nhưng dù là “sông” hay “sóng” thì đều chỉ chung cái ước vọng khao khát kiếm tìm, vươn tới sự lớn lao, khoáng đạt, tự khám phá và khẳng định mình: “Sóng tìm ra tận bể”.
Nhưng nhà thơ miêu tả sóng có phải chỉ để nói về sóng, về biển cả thôi không ?
“ Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ…”
Ố! Hoá ra không! Sóng ở đây đươc dùng như một hình ảnh ẩn dụ hay một về so sánh liên tưởng để diễn tả sự “dữ dội và dịu êm” của lòng người, của khát vọng tình yêu tuổi trẻ.
Biển vẫn ngàn năm cồnc ào, xáo động, dào dạt, không ngưng nghỉ, không đổi thay, vẫn trẻ trung và bất diệt thế. Ngực biển vẫn luôn rung nhịp đập phập phồng thuỷ triều. Điều này khiến nhà thơ không khỏi suy tư đến khát vọng tình yêu, tuổi trẻ của con người. Đời người là hữu hạn, nhưng tình yêu của con người thì mãi mãi trường tồn, bất diệt, trẻ trung, là mạch nguồn duy trì sự sống hết thế hệ này sang thế hệ khác, muôn đời như muôn nghìn lớp sóng kế tiếp nhau. Khát vọng tình yêu vượt qua thời gian, vượt qua khôn gian, là nhịp sóng dào dạt, bồi hồi của vô hồi vô hạn ngực trẻ. Lời thơ như một lời tâm sự giản dị mà thâm trầm, và nỗi niềm tác giả được bộc lộ. Đứng trước biển, nghĩ về mình, chị sẽ thể hiện điều chính yếu là khát vọng tình yêu của con người, chị phải mở lòng mình giữa biển trời bao la. Đến đây, có lẽ hình tượng sóng không đủ để nhá thơ giãi bày khát vọng của mình, chị muốn bộc bạch trực tiếp với nguời con gái – em – nhân vật trữ tình thứ hai xuất hiện:
“Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?”
Những lời thơ bình dị, chân thật như một lời tâm sự. Bao điều “em nghĩ”, “em nghĩ” ấy cứ dăng hàng kéo về như những đợt sóng nối tiếp nhau và thể thơ năm chữ dường như không ngắt nhịp đã chuyển tải thật đắc địa nỗi lòng ngày càng trào dâng ấy:
“Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau”.
Vẫn câu hỏi muôn đời của đôi lứa yêu nhau. Những câu hỏi dường như không có lời đáp. Điều bí ẩn khiến con người ta luôn khao khát lí giải, kiếm tìm. Nhưng đó cũng là điều giản dị của tự nhiên - chỉ tự nhiên trả lời được. Nó khiến tự nhiên linh thiêng, tình yêu linh thiêng. Có bao giờ người ta hết ngạc nhiên trước sự thẳm sâu của vụ trụ, của lòng mình ? Có bao giờ hết những bâng khuâng, trăn trở, khao khát kiếm tìm ở những trái tim yêu!
Cũng bắt đầu từ hai khổ thơ 3 – 4 này, hình tượng sóng và em luôn luôn sóng đôi nhau, tuy hai mà một, lúc tan trong nhau, lúc nâng nhau lên như những con sóng gối nhau vỗ bờ không ngưng nghỉ, thể hiện khát vọng tình yêu cháy bỏng. Và bởi vậy, lời thơ ngày càng sôi nổi, âm điệu dập dồn. Những con sóng ngày càng trào dâng như tình yêu của em, thiết tha, mãnh liệt:
"Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được…"
Nhịp sóng vang động cả bề sâu, về xa, bao trùm cả không gian, thời gian. Sóng không ngủ dù trong lòng sâu hay trên mặt nước, những con sóng dữ dội hay dịu êm, bộc lộ hay đằm sâu, nhưng đều là biển tràn dâng nỗi nhớ. Đọc những vần thơ ấy, không thể không nhớ đến Biển của Xuân Diệu, với làn sóng tình yêu biếc xanh - những nụ hôn nồng nàn của đất trời muôn đời dành cho bờ bãi – như tình yêu đắm say, mãnh liệt khôn cùng của tuổi trẻ. Và biết bao vần thơ khác nữa về nỗi biển nhớ dào dạt, cuồng si…
Chỉ bốn câu thơ mà Xuân Quỳnh đã để lại cho điệp từ “con sóng” trở đi trở lại, vang ngân như một điệp khúc, kết hợp cùng thủ pháp đối khiến lời thơ ngập tràn tiếng sóng, lắng sâu vào lòng người đọc.
Ngẫm về sóng để nghĩ, hiểu thêm mình, mượn sóng để nói lời tình yêu. Bởi vật nỗi nhớ của sóng cũng chính là nỗi nhớ của em, nỗi nhớ được nhân đôi càng cồn cào vời vợi:
“Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”.
Không chỉ nói “em nhớ anh” mà sâu hơn là “lòng em nhớ đến anh”. Tiếng sóng biển dạt dào, khắc khoải khôn nguôi ấy cũng chính là tiếng sóng của lòng em đó! Sóng không ngủ ư ? Lòng em cũng luôn luôn thao thức, trở trăn nỗi nhớ. Nỗi nhớ ăn sâu vào tiềm thức, “xáo trộn cả thực và mơ”. Xưa nay, có tình yêu nào không được đo bằng nỗi nhớ?
“Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than”
(Ca Dao)
Cha ông ta xưa đã diễn tả thật hay về nỗi nhớ tương tư của những trái tim yêu. Từ nỗi nhớ bồn chồn khó lí giải đến nỗi nhớ có hình có khối:
“Anh nhớ tiếng. Anh nhớ hình. Anh nhớ ảnh,
Anh nhớ em, anh nhớ lắm! Em ơi!”
(Tương tư chiều – Xuân Diệu)
Thơ ca đã làm ngân rung những sợi tơ lòng đang đắm say yêu. Xuân Quỳnh đã góp thêm vào bản nhạc tương tư những sóng đàn thăm thẳm, dịu em mà nồng nàn, dữ dội.
Những suy tưởng trước son sóng nhớ bờ ấy khiến người co gái (em) đằm sâu hơn trong nỗi nhớ thuỷ chung của chính mình:
“Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh - một phương”.
Không còn em và sóng, chỉ còn em và anh với dấu nối tình yêu. Chỉ có con sóng lòng ngầm ẩn, không có con sóng thực. “Chỉ còn anh và em. Cùng tình yêu ở lại” (Xuân Quỳnh). Ta lại gặp thủ pháp đối ở đây và những lời bộc bạch chân thành, giản dị mà đinh ninh như một lời thề chung thuỷ. Lời thề ấy càng được khắc sâu bằng cách nói trái với lệ thường (xuôi Nam, ngược Bắc):
“Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam”
Dẫu có đi đâu về đâu giữa cuộc đời đầy biến động, dù đất trời có đảo lộn dữ dội đến đâu, em vẫn hướng về phương anh, chẳng đổi thay.
Em luôn hướng về anh dù ở đâu, đi đâu, về đâu; như trăm ngàn con sóng kia luôn hướng về bờ cát dù ở muôn trùng khơi xa vời, cách trở. Cũng như hành trình đến bến bờ hạnh phúc, dù khó khăn gian khổ đến đâu thì với tình yêu thuỷ chung, nhất định con thuyền tình yêu sẽ vượt qua mọi thác ghềnh, cập bến bờ hạnh phúc! Lời thơ ở đây vẫn luôn chảy dạt dào theo mạch suy tưởng, vẫn trào dâng theo nhịp sóng:
“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng nhỏ
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách trở”.
Dường như những con sóng ấy, chở cả niềm tin, niềm hy vọng lớn lao vào tình yêu, hạnh phúc tràn đầy của trái tim ngươờ phụ nữ. Trái tim ấy đang đắm say yêu, đang chất chứa một khát vọng khôn cùng về tình yêu bất diệt.
Sang khổ thơ thứ 8, nhịp hthơ chợt chùng lại, thấm đẫm suy tư:
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa…”
Nỗi ám ảnh thời gian thường bảng lảng trong thơ Xuân Quỳnh ngay cả khi chị nói về tình yêu, hạnh phúc lại in bóng xuống những dòng thơ này. Có biết bao nỗi niềm ngẫm ngợi sâu xa về đời người, thời gian, không gian, khát vọng tình yêu, khát vọng sống ở bốn câu thơ thấm đậm nỗi buồn ấy.
Đời người là hạn hẹp, thời gian là vĩnh hằng, không gian vũ trụ thì vô tận… Còn con người, để đạt được sự vĩnh cửu hoàn thiện ấy chỉ có tình yêu, bởi chỉ có tình yêu là muôn đời trẻ trung, bất tử. Như sóng biển cồn cào không bao giờ ngưng nghỉ, nỗi khát vọng tình yêu mãi mãi bồi hồi trong ***g ngực thanh xuân. Xuân Quỳnh đã hơn một lần nói về điều này trong thơ mình. Ở Thơ tình cuối mùa thu chị viết:
“Thời gian như là gió
Mùa đi theo tháng năm
Tuổi theo mùa đi mãi
Chỉ còn anh và em
Chỉ còn anh và em
Cùng tình yêu ở lại”
Chị thường đặt tình yêu giữa không gian bao la (biển khơi, đất trời, mây gió…) và thời gian bất tận (mùa thu đi, ký ức, “thời gian trắng”, “thời gian ơi sao không đổi sắc màu”…) để đi đến tận cùng xứ sở, đến tận cùng đau đớn khổ đau của cuộc đời chị đã nếm trải. Cho nên, thật dễ hiểu cái khát vọng ngày càng dâng lên mãnh liệt khôn cùng trong trái tim người nữ thi sĩ của tình yêu và hạnh phúc đời thường:
“Làm sao đựơc tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ”.
Trái tim ấy không hề nhỏ nhoi, cô đơn trước sự vĩnh cửu mà rộng lớn, khao khát sẻ chia và hoà nhập vào cõi vĩnh hằng, vào mọi cuộc đời. Trái tim nồng nhiệt ấy ẩn chứa một khát vọng lớn lao được sống mãi trong tình yêu, bất tử với tình yêu.
Bài thơ đã khép lại mà những con sóng dạt dào, khắc khoải vẫn vỗ nhịp trong lòng độc giả, vẫn cất tiếng ngân vang một tâm hồn, một tình yêu bất diệt.
Sóng sẽ mãi mãi còn nổi sóng!
Bài 3
Phân tích bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh
Xuân Quỳnh là một nhà thơ nữ nổi lên từ thời kì đầu xây dựng hoà bình với những bài thơ tươi trẻ qua phần Chồi biếc trong tập thơ Tơ tằm và chồi biếc (in chung với Cẩm Lai). Thơ Xuân Quỳnh mang nặng tình cảm thiết tha, gắn bó với cuộc đời, biết vượt lên những thử thách khó khăn để xây dựng hạnh phúc chung. Riêng về thơ tình Xuân Quỳnh có những tình cảm đằm thắm, đôn hậu, thuỷ chung. Hai bài thơ tình được nhiều người biết đến là Thuyền và biển và Sóng. Trong cả hai bài thơ tác giả dùng hình thức ẩn dụ để nói về tình yêu lứa đôi. Quan hệ giữa thuyền và biển là quan hệ của tình yêu. Biển tượng trưng cho người con gái, thuyền tượng trưng cho người con trai, quan hệ là gắn bó thắm thiết. Tuy nhiên có lúc biển nổi sóng để xô thuyền cũng như tình yêu có lúc va chạm. Nhưng rồi cuối cùng vẫn là tình yêu hạnh phúc. Trong bài Thuyền và biển, Xuân Quỳnh viết:
“Chỉ có thuyền mới hiểu
Biển mênh mông nhường nào
Chỉ có biển mới biết
Thuyền đi đâu về đâu”.
Xuân Quỳnh đã khéo liên hệ tạo cho mối quan hệ này nhiều sắc thái phù hợp với tình yêu đôi lứa và cũng phù hợp với đặc điểm của đối tượng miêu tả:
“Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau rạn vỡ.
Nếu từ giã thuyền rồi
Biển chỉ còn sóng gió
Nếu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố.”
Ở bài Sóng Xuân Quỳnh tập trung hẳn vào hình tượng sóng và qua những biến hoá của sóng Xuân Quỳnh nói lên tình yêu đôi lứa. Tất nhiên đây không phải là những con sóng cô đơn mà trong một tương quan gắn bó sóng với bờ, sóng là Em và bờ là Anh. Có nhiều hiện tượng thiên nhiên có khả năng nói lên được đặc điểm của tình yêu như ngôi sao, vầng trăng, ngọn gió, ngọn lửa. Nguyễn Đình Thi cũng hay sử dụng những biểu tượng ngôi sao, ngọn lửa, ngọn gió để nói lên tình yêu:
-“Ngôi sao nhớ ai mà sao lấp lánh”
-“Ngọn lửa nhớ ai mà hồng đêm lạnh”
-“Anh vẫn yêu em như lữa dữ
Như gió mùa xuân quạt dịu hiều”
Nhưng dù sao mọi hiện tượng đều hữu hạn, và sóng có khả năng biểu hiện khá đầy đủ sự phong phú của tình yêu. Sóng là một hình tượng ẩn dụ vừa hoá thân vừa hoà nhập với cái tôi trữ tình. Và ở đây sóng phải góp phần nói lên tình cảm, tình yêu của một tâm hồn thơ nữ.
Sóng là một hình tượng đẹp của thiên nhiên được vận dụng để nói lên nhiều trạng thái của tình cảm và riêng với tình yêu thì con sóng phải mang một sắc thái đặc biệt. Không phải là con sóng nhỏ lăn tăn của ao vàng “Sóng biếc theo làn hơi gợn tí” (Thu điếu) hoặc như sóng gợn để nói lên nỗi buồn kéo dái “Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp”(Tràng Giang). Bản thân con sóng cũng có nhiều trạng thái biểu hiện, khi lặng lẽ dịu êm khi lại ồn ào, dữ dội:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”
Con sóng cũng như tình yêu với bao khát vọng bồi hồi, khi mạnh mẽ khi dịu em, và sóng cũng phải tìm đến tận biển cả giữa đại dương mênh mông mới thực sự tìm thấy chính mình, và nhận thức được sức mạnh và những khát khao đích thực của con sóng.
Con sóng là vĩnh hằng gắn với sự vĩh hằng của biển khơi muôn đời, con sóng của ngày xưa với con sóng của hôm nay không có gì thay đổi, vẫn dào dạt, vẫn sôi nổi như tình yêu của tuổi trẻ muôn đời vẫn bồi hồi. Xuân Quỳnh đã liên hệ tình yêu của tuổi trẻ với con sóng của đại dương:
“Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ.”
Tình yêu là một tình cảm lớn lao, thiêng liêng phát triển theo những quy luật chung của đời sống xã hội và những quy luật riêng của mỗi tình yêu lứa đôi, song không dễ cắt nghĩa được đầy đủ bản chất, sự vận động và những biến hoá của tình yêu. Xuân Diệu viết:
“Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
Có nghĩa gì đâu một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu.”
Tình yêu là tiếng nói của con tim nên cũng rất khó xác định một cách cụ thể những tiêu chuẩn của sự yêu thích. Xuân Quỳnh cũng đã nêu lên tính quy luật và không có quy luật của tình yêu:
“Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau.”
Thực ra: “Gió bắt đầu từ đâu” là có thể giải thích được, nhưng cái khó khăn hơn là phải giải thích và xác định : “Khi nào ta yêu nhau”, khi nào mặt biển nổi sóng, những con sóng của tình yêu.
Chính nhà thơ tình nổi tiếng Xuân Diệu cũng có lúc phải nhận xét:
“Tình yêu đến – tình yêu đi, ai biết.”
Tình yêu lứa đôi thường được biểu hiện bằng nhiều trạng thái tình cảm và một nỗi nhớ là một tình cảm tiêu biểu nhất. Tất nhiên trong cuộc đời khi xa cách sẽ có nhiều nỗi nhớ: con nhớ cha mẹ, bạn bè nhớ nhau… Nhưng nỗi nhớ trong tình yêu lại có những đặc điểm khá riêng biệt. Nỗi nhớ được biểu hiện với nhiều màu sắc ở trong thơ, đó chính là cái chứng tích của tình yêu đích thực.
Nhà thơ Hàn Mặc Tử có một ý thơ đẹp:
“Khi xa cách không gì bằng thương nhớ”
Người xưa đã từng nhớ nhau:
“Nhớ chàng như mảnh trăng đầy
Đêm đêm vầng sáng hao gầy đêm đêm.”
Rồi nỗi nhớ và trạng thái tương tư trong Truyện Kiều:
“Sầu đong càng lắc càng đầy
Ba thu dọn lại một ngày dài ghê”
Và thơ hiện đại với nỗi nhớ của Xuân Diệu:
“Anh nhớ tiếng, anh nhớ hình, anh nhớ ảnh
Anh nhớ em, anh nhớ lắm em ơi”.
Và nỗi nhớ trong thơ Hàn Mặc Tử:
“Người đi, một nửa hồn tôi mất
Một nửa hồn kia hoá dại khờ
…
Hôm nay có một nửa trăng thôi
Một nửa trăng ai cắn vỡ rồi
Ta nhớ mình xa thương đứt ruột
Gió làm nên tội buổi chia phôi.”
Trong bài Sóng, Xuân Quỳnh đã biểu hiện nỗi nhớ qua âm thanh của tiếng sóng vỗ suốt ngày đêm vào bờ, thao thức không ngủ được. Xuân Quỳnh đã nói lên nỗi đau da diết qua hình tượng sóng, những con sóng thao thức đập vào bờ nhưng không biết đến thời gian.
Con sóng vỗ như một tình cảm bồi hồi khao khát, như tình yêu tìm đến hạnh phúc và đến đây bài thơ xuất hiện hình ảnh của đôi bờ. Con sóng nào cũng khao khát đến bờ, hình ảnh của bến bờ như cái đích đi tới và con sóng sẽ không chơi vơi, bỏ cuộc. Xuân Quỳnh đã có những liên tưởng rất sáng tạo để nói lên một tình yêu chung thủy:
“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng nhỏ
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vàn cách trở.”
Sóng và bờ thể hiện quan hệ nam nữ trong tình yêu lứa đôi. Trước hết Xuân Quỳnh nói lên tình yêu thắm thiết như con sóng khao khát đến bờ, như tình yêu tìm đến với hạnh phúc.
Xuân Diệu trong một bài thơ tình về biển viết ở tuổi 50 nhưng vẫn dào dạt sôi nổi như tình yêu ban đầu khi ông sử dụng hình tượng sóng và bờ:
“Anh xin làm sóng biếc
Hôn mãi cát vàng em
Hôn thật khẽ thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi
Đã hôn rồi hôn lại
Cho đến mãi muôn đời
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt.”
Ở ý thơ trên Xuân Quỳnh còn muốn nói là hạnh phúc trong tình yêu không dễ dàng mà đạt được, phải biết vượt qua những thử thách và khi đã vượt qua được thử thách thì tình yêu càng bền vững.
Từ không gian mênh mông tác giả trở về với thời gian. Tình yêu bao giờ cũng phải đuợc thử thách với thời gian. Xuân Quỳh đã liên hệ những con sóng đã trải qua thời gian vẫn vỗ, vẫn dào dạt và khao khát tìm đến bờ:
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa.”
Bài thơ đựơc kết thúc với những tình cảm riêng của tác giả mong ước được tan ra thành trăm ngàn con sóng muôn đời với biển khơi.
“Làm sao đựơc tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.”
Xuân Quỳnh đã bộc lộ vẻ đẹp của một tâm hồn thơ nữ khao khát sống và yêu thương. Tác giả muốn nói đến một tình yêu đẹp và thiêng liêng, đắm say, chung thuỷ, độ lượng của người phụ nữ.
Xuân Quỳnh trong bài thơ Sóng đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống như tình yêu muôn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đại của tình yêu hôm nay.
__________________
BÀI 4
Sóng
Xuân Quỳnh
I.Kiến thức cơ bản
A. TÁC GIẢ
1.TIỂU SỬ
- Tên là Nguyễn Thị Xuân Quỳnh,Sinh năm 1942, tỉnh Hà Tây, lớn lên ở Hà Nội.
- Năm 1955 gia nhập đoàn ca múa nhạc Trung ương.
- Năm1963 chuyển sang công tác tại báo Văn nghệ.
- Năm 1980 công tác ở nhà xuất bản Tác phẩm mới, là uỷ viên Ban chấp hành Hội nhà văn Việt Nam.
- Năm 1988 tử nạn giao thông cùng với con và chồng là nhà viết kịch Lưu Quang Vũ.
2. SỰ NGHIỆP SÁNG TÁC
- Thơ Xuân Quỳnh thể hiện một tâm hồn phụ nữ hồn hậu, chân thành, nhiều bănkhoăn trăn trở, luôn khát vọng hạnh phúc đời thường.
- Thơ tình Xuân Quỳnh vừa hồn nhiên, trong sáng, đằm thắm, thiết tha vừa say đắm, nồng nàn. Nổi bật là chùm thơ về sóng và biển.
- Tác phẩm tiêu biểu: Hoa dọc chiến hào, Tự hát, Sân ga chiều em đi, Hoa cỏ may…
B. BÀI THƠ SÓNG
1. HOÀN CẢNH SÁNG TÁC VÀ XUẤT XỨ
- Trích trong tập thơ “Hoa dọc chiến hào” (1967)
- Sáng tác tại biển Diêm Điền năm 1967, trong thời kỳ Xuân Quỳnh chưa gặp nhiều đau khổ trong tình yêu.
2. Cảm nhận chung về bài thơ:
a. Hình tượng Sóng
- Hình tượng sóng xuyên suốt, bao trùm bài thơ với nhiều tầng nghĩa:
· Nghĩa thực: được miêu tả trong nhiều trạng thái, nhiều chiều không gian, thời gian.
· Nghĩa biểu tượng: Tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu với nhiều cung bậc - những cảm xúc, những sắc thái trong tình cảm phong phú, đa dạng, thiết tha, sôi nổi của một trái tim đang rạo rực yêu đương.
- Hình tượng sóng được khắc họa cụ thể, sinh động và toàn vẹn qua mạch kết nối các khổ thơ gắn với tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu. Ở mỗi khổ thơ, sóng hiện lên với một diện mạo, một ý nghĩa. Cả bài thơ đem lại ấn tượng tổng hợp về hình tượng con sóng trong nhiều trạng thái, có tính cách phức tạp…nhưng lại luôn thống nhất ở bề sâu sự sống của tự nhiên: Sóng sinh ra từ biển, sóng là nỗi khát khao của biển, sóng ngàn năm ru vỗ bến bờ để biển bờ hòa nhập. Qua mỗi khám phá về sóng, EM lại thấy mình trong đó.
b. Âm điệu bài thơ
- Âm điệu của những con sóng ngoài biển khơi được tạo nên bởi:
· Thể thơ ngũ ngôn vốn có khả năng gợi cái nhịp nhàng của sóng ( Biển – Xuân Diêu) kết hợp với cách ngắt nhịp linh hoạt, phóng túng của Xuân Quỳnh trong phối âm, phối thanh tạo nhịp sóng khi dịu êm, khi dồn dập, dữ dội, dạt dào…
· Các cặp câu đối xứng xuất hiện liên tiếp.
· Hình tượng sóng được tái hồi như một điệp khúc diễn đạt những cung bậc sóng lòng, những sắc thái cảm xúc.
- Âm điêu của những con sóng hòa trộn với những trăn trở, khát khao, nhớ thương…trong tâm hồn người phụ nữ đang yêu.
c.Kết cấu bài thơ
- Sóng và em đan cài, hòa nhập làm một;có lúc phân cách, soi chiếu vào nhau.
- Sóng và em cấu trúc song hành – cái tôi trữ tình nhập vai vào em và hình tượng sóng.
- Kết cấu bài thơ làm nổi bật tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu.
d. Tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu
- Suy tư, trăn trở về sự huyền diệu, bí ẩn của tình yêu.
- Cảm nhận về tình yêu: yêu là nhớ nhung, thuỷ chung gắn bó, tin tưởng.
- Khao khát một tình yêu vĩnh cửu tồn tại mãi giữa cuộc đời
3. NỘI DUNG:
a. Hai khổ thơ đầu “ Dữ dội …..ngực trẻ”
v Khổ 1:
- Hình tượng Sóng được nhận diện với những thuộc tính, những trạng thái, những đối cực với nhiều tầng nghĩa:
· Nghĩa tả thực: Hình tượng sóng được diễn tả chân thực, sinh động với nhiều trạng thài đối lập: dữ dội, ồn ào khi biển động phong ba; dịu êm -lặng lẽ khi trời yên biên lặng.
· Nghĩa biểu tượng:
+ Gợi liên tưởng đến hai đối cực trong tình yêu.
+ Gợi sự phong phú trong tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu: vừa đắm say vừa tỉnh táo, vừa nồng nàn, thiết tha vừa đằm thắm dịu dàng, vừa tin tưởng vừa hoài nghi…tất cả làm thành trạng thái bất yên, thao thức của một cái tôi luôn khát khao đi tìm tình yêu vĩnh cửu, đi tìm hạnh phúc.
- “ Sông không hiểu nổi mình/ Sóng tìm ra tận bể:
· Sóng hiện lên thật mạnh mẽ khi vượt vượt thoát khỏi không gian nhỏ bé, chật hẹp, thiếu sự đồng cảm của “sông” để đến với biển rộng mênh mông, đến với môi trường đích thực của nó.
· Hành trình từ sông ra biển của sóng cũng là biểu hiện một tâm hồn phụ nữ không chấp nhận sự tầm thường, nhỏ hẹp. Tâm hồn ấy luôn hướng tới cái lớn lao, cao cả, sẵn sàng vượt qua những trở ngại để tìm đến những tâm hồn đồng điệu, để vươn tới một tình yêu đích thực, vĩnh viễn.
v Khổ 2:
- Hành trình từ sông ra biển của sóng cũng chính là hành trình tự nhận thức về bản thân của người phụ nữ, cũng là sự nhận thức giá trị đích thực của tình yêu.
- Ôi con sóng ngày xưa/ Và ngày sau vẫn thếà Cặp từ trái nghĩa “ngày xưa > < ngày sau” như một lời khẳng định quy luật vĩnh hằng của tư nhiên – Sóng vẫn cất lên bài ca muôn thuở, bài tình ca của biển.
- Cũng như sóng, khát vọng tình yêu mãi là niềm khát khao cháy bỏng, luôn bồi hồi trong trái tim con người, nhất là tuổi trẻ “ Nỗi khát vọng tình yêu/ Bồi hồi trong ngực trẻ”à Từ trải nghiệm của bản thân Xuân Quỳnh đã khẳng định một chân lý: Khát vọng tình yêu là vĩnh viễn. Nó luôn hiện diện trong tâm hồn con người, khơi dậy tình yêu cuộc sống, sự sáng tạo trong mỗi chúng ta. Khát vọng tình yêu được nữ sĩ cảm nhận như những con sóng ngoài khơi xa ào lên rồi lại hòa tan vào biển cả mãi mãi.
v Tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu được thể hiện:
- Chân thành, say đắm, bộc bạch trực tiếp.
- Vẻ đẹp hiện đại: Mạnh mẽ vượt thoát sự tù túng, nhỏ bé, chật hẹp, rang buộc để tìm đến cái bao la, khoáng đạt.
è Cái tôi của nhân vật trữ tình.
b. Những khổ thơ “ Trước muôn trùng…vẫn bay về xa”
v Khổ 3,4 “ Trước muôn trùng…ta yêu nhau”
- Người phụ nữ trong tình yêu trở về với chính mình trong những băn khoăn, trăn trở muôn thuở của tâm hồn đang yêu. Khát khao muốn tìm hiểu về tình yêu, người yêu và về chính mình “ Trước muôn trùng….sóng lên” àTâm trạng của nữ sĩ mang tính phổ quát vì “ Tình yêu và người yêu luôn là một ẩn số thú vị” ( Liên hệ thơ Tagore – Đôi mắt băn khoăn của em buồn/ đôi mắt em muốn nhìn vào tâm tưởng của anh/Như trăng kia muốn vào sâu biển cả).
- Mượn hình tượng sóng, tác giả cắt nghĩa tình yêu nhưng cũng chỉ dừng lại”Sóng bắt đầu từ gió” và không tự trả lời được. Tất cả tạo nên một nghi vấn, một băn khoăn” Gío bắt đầu đầu từ đâu”- Khó mà lý giải được tình yêu. Pascal đã từng nói “ Trái tim có những lý lẽ riêng của nó mà lý trí không thể hiểu nổi”. Chính vì thế, một chút ngập ngừng nữ sĩ bộc bạch một cách chân thành,tha thiết “ Em cũng không biết nữa/ Khi nào ta yêu nhau”
- Những băn khoăn, thắc mắc, trăn trởcủa nữ sĩ là tâm trạng của những ai đang yêu, muôn thuở và ở muôn nơi. Liên hệ:
· Xuân Diệu định nghĩa tình yêu theo từng tâm trạng – khi thì “ Yêu là chết trong lòng một ít”, có lúc “ Làm sao cắt nghĩa được tình yêu”
· Văn hào Pháp Saint Éxupery cắt nghĩa tình yêu” Yêu là hai người cùng nhìn về một hướng”.
- Với Xuân Quỳnh tình yêu như những con sóng ngoài đại dương xa xôi muôn ngàn sắc thái, dáng vẻ, không sao hiểu hết. Nó rộng lớn, vô cùng và khó hiểu, bất ngờ như thiên nhiên.
v Khổ 5,6,7,8” Con sóng… về xa”
- Mặc dầu vậy, nhà thơ vẫn cắt nghĩa tình yêu một cách dung dị với những quy luật tình cảm muôn thuở:
+ Khổ 5 “ Con sóng dưới….còn thức”à Yêu là nhớ:
· Yêu là nhớ, đó là quy tình cảm, là tâm trạng phổ biến trong tình yêu, nhất là khi cách xa. Liên hệ: Nhớ ai ra ngẩn vào ngơ/ Nhớ ai ai nhớ bây giờ nhớ ai/ Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/ Như đứng đống lửa như ngồi đống than ( ca dao), Anh nhớ tiếng, anh nhớ hình, anh nhớ ảnh/ Anh nhớ em, anh nhớ lắm em ơi!
( Xuân Diệu).
· Hình tượng sóng trong đoạn thơ được cảm nhận theo chiều không gian, những không gian trái ngược nhau kết hợp với phép điệp cấu trúc ngữ pháp” Con sóng dưới lòng sâu, con sóng trên mặt nước” diễn tả nỗi nhớ bao trùm, lan tỏa khắp không gian.
· Hình tượng sóng lại được cảm nhận theo chiều thời gian, được nhân hóa “Ôi con sóng nhớ bờ/ Ngày đêm không ngủ được” để thể hiện một nỗi nhớ đằm sâu, kéo dài suốt chiều dọc thời gian.
· Nỗi nhớ nhung chiếm lĩnh tâm hồn con người, đi vào cả trong tiềm thức lẫn ý thức – Những người yêu nhau thuộc về nhau cả trong mơ ”Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn thức”. Xuân Quỳnh đã sáng tạo một tứ thơ độc đáo để diễn tả nỗi nhớ nhung trong tình yêu, vừa thiết tha vừa mãnh liệt.
· Nỗi nhớ mãnh liệt, da diết, cháy bỏng, không thể nào yên, không thể nào nguôi được bộc bạch trong đoạn thơ với những thủ pháp nghệ thuật đặc sắc:
o Cấu trúc khổ thơ 6 dòng, khác với các khổ thơ khác như diễn tả một nỗi nhớ ngút ngàn, triền miên, vô tận.
o Hình tượng sóng tái hồi ba lần trong đoạn thơ như một điệp khúc với nỗi nhớ nhung sâu thẳm, thiết tha. Đó cũng là hình ảnh ẩn dụ về những đợt sóng lòng đang dâng trào trong tâm hồn người phụ nữ đang yêu. Nhân vật trữ tình soi chiếu mình vào sóng để rồi tự tách ra (em) để cảm nhận thật trọn vẹn, thật đắm say nỗi nhớ nhung trong tình yêu.
+ Khổ 6,7 “ Dẫu xuôi ….một phương”à Yêu là thủy chung:
· Hai khổ thơ vừa là lời cắt nghĩa vừa là sự khẳng định phẩm chất và cũng là ước nguyện thủy chung của người phụ nữ trong tình yêu.
· Điệp ngữ “dẫu” kết hợp cách nói trái ngược, việc sử dụng từ ngữ trái nghĩa chỉ phương hướng ”xuôi về phương bắc>< ngược về phương nam” là lời khẳng định tấm lòng thủy chung của người phụ nữ trong tình yêu: Dù cuộc đời có nhiều nghịch lý, nghiệt ngã, trái ngang thì em vẫn hướng về một phương duy nhất – phương có anh “Hướng về anh một phương” - câu thơ vẽ ra một không gian nghệ thuật trữ tình, không gian tâm lý..
· Hình tượng sóng lại xuất hiện để khẳng định tấm lòng son sắt của em “ Ở ngoài kia….dù muôn vời cách trở”. Em cũng như sóng, vượt muôn ngàn trở ngại đến với anh.
+ Khổ 8 “ Cuộc đời….về xa”à Yêu là tin tưởng
· Cảm thức về thời gian là một đặc điểm trong thơ Xuân Quỳnh. Tác giả luôn cảm nhận dòng trôi chảy nhanh vội của thời gian, thường gắn thời gian với niềm lo âu, khắc khoải và khao khát nắm bắt hạnh phúc trong hiện tại.
· Trong khổ thơ này, nữ sĩ mượn quy luật của thời gian” Cuộc đời tuy…đi qua”, của tự nhiên” Như biển kia dẫu rộng…về xa”để phản ánh một hiện thực đối lập: cái vĩnh hằng, vô hạn của thời gian, của tự nhiên và cái nhỏ bé, hữu hạn, mong manh của đời người, của tình yêu.
· Nhưng đằng sau những chiêm nghiệm ấy vẫn ẩn chứa niềm tin tưởng trong tình yêu với nỗi khát khao của một tâm hồn đắm say, nồng nhiệt.
c. Khổ thơ cuối “Làm sao….còn vỗ”
- Nhà thơ khao khát được hóa thân thành trăm con sóng nhỏ để tình yêu được sống mãi với thời gian, trường tồn theo năm tháng _ một tình yêu vĩnh cửu, vô biên.
· Từ ngữ “làm sao” thể hiện khát vọng cháy bỏng về một tình yêu vĩnh hằng.
· Hình tượng sóng được hóa thân chan hòa vào biển lớn cuộc đời gợi sự hòa nhập, bất biến.
· Những số từ “trăm, ngàn” gợi sự vô cùng vô tận.
- Tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu như mở rộng đón nhận những vang động của cuộc đời để nuôi dưỡng một tình yêu đích thực, vĩnh viễn theo thời gian. Đó không chỉ là một tâm hồn đắm say, nồng nhiệt, tràn đầy khao khát yêu thương mà còn là một tâm hồn vi tha, luôn hướng tới những khung trời rộng mở.
- Như vậy, hành trình của sóng, của tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu là “ cuộc hành trình mà khởi đầu là sự từ bỏ cái chật chội, nhỏ hẹp để tìm đến một tình yêu bao la, rộng lớn, cuối cùng là khát vọng được sống hết minh2trong tình yêu, muốn hóa than vĩnh viễn thành tình yêu muôn thuở” ( Trần Đăng Suyền)
4. NGHỆ THUẬT
- Hình tượng sóng biểu cảm mang tính chất ẩn dụ thể hiện những sắc thái tình cảm trong tình yêu
- Thể thơ năm chữ với nhịp điệu linh hoạt bộc lộ cảm xúc với nhiều cung bậc khác nhau.
5.CHỦ ĐỀ:
- Tình yêu là khát vọng muôn đời của tuổi trẻ, gắn liền với cuộc sống.
- Niềm khao khát một tình yêu vĩnh cửu.
II. LUYỆN TẬP
1. Phân tích tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu qua hình tượng sóng trong bài thơ SÓNG của nhà thơ Xuân Quỳnh.
v Ý 1:
- Sóng là một hình tượng đẹp trong thiên nhiên, là thi liệu quen thuộc trong thơ ca viết về đề tài t́nh yêu
- Trong bài thơ Sóng tác giả đă sáng tạo một hình tượng thơ giàu giá trị thẩm mỹ, h́nh tượng SÓNG, để thể hiện một tình yêu chân thành tha thiết, nồng nàn, mănh liệt.
v Ý 2: Phân tích hình tượng sóng
- Sóng là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho EM(người phụ nữ trong tình yêu), cho tình yêu và cả cuộc đời.
- Sóng và em như hai nhân vật trữ tình có khi phân đôi, có khi đan cài vào nhau.
- Hai đối cực của sóng “dữ dội và dịu êm, ồn ào và lặng lẽ”cũng là hai đối cực trong tình yêu.
- Hình ảnh sóng tìm ra tận bể là biểu hiện khát vọng tình yêu mãnh liệt của tuổi trẻ, đồng thời là của EM.
- Mượn hình tượng sóng nữ sĩ bộc lộ những băn khoăn, trăn trở trong tình yêu của người phụ nữ:
· Về người yêu và tình yêu” Trước muôn trùng….ta yêu nhau“
· Định nghĩa về tình yêu: Yêu là nhớ nhung” Con sóng…..c̣òn thức”, yêu là thủy chung” dẫu xuôi về…..một phương”, yêu là tin tưởng” ở ngoài kia….về xa”
· Khao khát một t́nh yêu vĩnh cửu”làm sao…c̣òn vỗ”
- Hình tượng sóng c̣òn được gợi ra từ âm hưởng dào dạt, nhịp nhàng của bài thơ. Đó là nhịp của từng đợt sóng biển liên tiếp, triền miên, vô tận như tiếng ḷòng khao khát yêu thương của EM.
- Qua hình tượng Sóng Xuân Quỳnh diễn tả sinh động, cụ thể tâm trạng và những cung bậc khác nhau trong tâm hồn người phụ nữ khao khát yêu thương. Những trạng thái cảm xúc, tình cảm của EM tương đồng với một khía cạnh , một đặc điểm nào đó của sóng.
- Cũng qua hình tượng sóng nữ sĩ đã diễn tả một tình yêu rộng lớn, cao cả, đẹp đẽ lạ thường-Tình yêu vượt khỏi cái nhỏ bé, tầm thường vươn đến cái cao rộng, vĩnh cửu.
v Ý 3: Cảm nhận về tâm hồn người phụ nữ trong t́nh yêu
- Tâm hồn người phụ nữ trong tình yêu qua bài thơ là sự kết hợp hài ḥòa hai yếu tố truyền thống và hiện đại
· Truyền thốngà sự trong sáng thủy chung, đằm thắm trong tình yêu.
· Hiện đạià Mạnh dạn, chủ động bày tỏ những khát vọng yêu thương chân thành, tha thiết, đắm say, nồng nhiệt.
- Một tâm hồn phụ nữ vị tha, rộng mở, thoát khỏi cái nhỏ bé, chật chội để đến với những chân trời rộng mở và hướng đến điều vĩnh cửu.
2. Phân tích các đoạn thơ sau đây trong bài thơ SÓNG của nhà thơ Xuân Quỳnh:
- Dữ dội và dịu êm........
Bồi hồi trong ngực trẻ
- Trước muôn trùng sóng bể…
Để ngàn năm còn vỗ.
3. Trình bày những hiểu biết của em về nhà thơ Xuân Quỳnh.
4. Hoàn cảnh sáng tác và nội dung chính của bài thơ Sóng
III. TƯ LIỆU THAM KHẢO
1. Phân tích hình tượng sóng trong bài thơ cùng tên của nhà thơ Xuân Quỳnh.
- Sóng là hình ảnh ẩn dụ của tâm trạng người con gái đang yêu, là sự hóa thân của nhân
vật trữ tình, của tác giả. Hai hình tượng sóng đôi là một ẩn dụ độc đáo: sóng và em. Hai hình tượng này tuy hai mà một, có lúc phân đôi ra (để soi chiếu vào nhau, làm nổi bật sự tương đồng), có lúc lại hòa nhập vào nhau (để cộng hưởng ý nghĩa, dư âm).
- Hình tượng sóng được tạo nên từ âm hưởng dạt dào, nhịp nhàng của bài thơ. Đó là
nhịp của những con song triền miên, vô hạn, lúc dữ dội lúc dịu êm … Đó còn là âm điệu của một trái tim đang khao khát tình yêu, trái tim đó đang hòa nhịp, xốn xang, dào dạt, hòa nhịp cùng với song biển, với vũ trụ.
- Qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã diễn tả vừa cụ thể, vừa sinh động những trạng
thái, tâm trạng và những cung bậc tình cảm phức tạp trong trái tim người phụ nữ đang rạo rực và khao khát yêu thương. Mỗi khía cạnh cụ thể của trạng thái tâm hồn đều tương ứng với một đặc tính của con sóng.
- Nhà thơ đã mượn hình ảnh sóng để bộc lộ những suy nghĩ, xúc cảm về tình yêu, đó là
con đường khởi đầu từ sự rời bỏ cái chật chội, chật hẹp để tìm đến một tình yêu mãnh liệt, rộng lớn, bao la và cuối cùng, cũng là mãi mãi khẳng định khát vọng được sống trọn vẹn, hết mình trong tình yêu.
“Dữ dội và dịu êm
…
Bồi hồi trong ngực trẻ”.
- Đoạn đầu: Mượn lời con sóng, nhà thơ diễn tả trạng thái khác thường, vừa phong phú,
vừa phức tạp, có khi đối lập nhau trong trái tim khao khát tình yêu. Tâm trạng phức tạp ấy đòi hỏi nhu cầu được chai sẻ, giãi bày như con sóng không chịu nổi dòng sông chật hẹp, không tương xứng với sự phức tạp, dữ dội, mạnh mẽ của sóng để tìm tới một không gian rộng lớn hơn: biển rộng. Không gian lớn chính là nơi chứa đựng hòa hợp, thấu hiểu những tình cảm ấy của con người.
- Tình yêu chân chính, mãnh liệt thời nào cũng có những biểu hiện như trên (Con sóng
tự ngàn xưa). Và khát vọng tình yêu rạo rực trong trái tim con người là khát vọng muôn đời của nhân loại, mà mãnh liệt nhất là ở tuổi trẻ (khát vọng tình yêu, bồi hồi trong ngực trẻ).
- Nghệ thuật đối lập: dữ dội / dịu êm, ồn ào / lặng lẽ, sông (không gian hẹp) / biển
(không gian rộng) diễn tả những trạng thái phong phú, phức tạp và kích cỡ của những khát khao trong tâm hồn.
Nghệ thuật khẳng định bằng lời cảm thán (ôi), bằng độ dài thời gian (ngày xưa, ngày
sau vẫn thế), đã khẳng định nét vĩnh cửu của những khát vọng nhân tính của con người.
- Tâm hồn người phụ nữ: bộc lộ sự phong phú của tâm trạng, có lúc ồn ào, dữ dội song
vẫn có lúc dịu êm, lặng lẽ và những nguyện vọng tha thiết được hiểu, được chia sẻ, được đồng cảm.
“Cuộc đời tuy dài thế
…
Để ngàn năm còn vỗ”.
- Bốn câu đầu mang ý vị triết lí nói về cái hữu hạn của đời người và tự nhiên. Cuộc đời
tuy dài thế nhưng không thể trường tồn cùng thời gian vì thời gian là vô cùng vô tận. Biển dẫu rộng nhưng vẫn là hữu hạn giữa không gian bao la (Mây vẫn bay về xa). Bởi thế, dẫu yêu trọn một đời thì tình yêu ấy vẫn ngắn ngủi, dẫu tình yêu có rộng lớn như biển thì cũng không thể đạt tới cái vô hạn.
- Bốn câu sau là một niềm mơ ước: Làm sao được tan ra, Thành trăm con sóng nhỏ.
Đó là niềm mơ ước để tình yêu trở thành vĩnh viễn. Khắc phục cái hữu hạn của đời người và tự nhiên bằng cách tự chia sẻ, tự đồng cảm, tự hòa nhập trong thế giới tình cảm bao la của con người (vượt lên tình yêu hạn hẹp chỉ hai cá nhân) để tình yêu đó trở thành muôn thuở (ngàn năm còn vỗ).
2. Xuân Quỳnh và SÓNG
- Được xem là một trong những người viết thơ tình hay nhất trong nền thơ Việt Nam từ sau Cách mạng, Xuân Quỳnh đem đến cho bạn đọc một tình yêu vừa nồng nhiệt, táo bạo vừa tha thiết, dịu dàng; vừa giàu trực cảm vừa lắng sâu trải nghiệm, suy tư. Cái tôi thi sĩ là cái tôi rất thành thật:” Không sĩ diện đâu, nếu tôi yêu được một người – Tôi sẽ yêu anh ta hơn anh ta yêu tôi nhiều lắm - Tôi yêu anh dẫu ngàn lần cay đắng” (Thơ viết cho mình và những người con gái khác).
- Cuộc đời nhiều vất vả và trái tim đa cảm của người phụ nữ để lại trong thơ Xuân Quỳnh một dấu ấn sâu sắc : Khát vọng sống, khát vọng yêu mãnh liệt luôn đi liền với cảm thức lo âu về sự biến suy, phai bạc, cùng những dự cảm về bất trắc. Xuân Quỳnh coi tình yêu là cứu cánh, là sự “cứu rỗi” :”Đó là tình yêu em muốn nói cùng anh – Nguồn gốc của muôn vàn khát vọng – Lòng tốt để duy trì sự sống – Cho con người thực sự người hơn”, nhưng cũng biết cuộc đời hữu hạn “Cuộc đời tuy dài thế - Năm tháng vẫn đi qua – Như biển kia dẫu rộng – Mây vẫn bay về xa”. Tình yêu qua ngòi bút Xuân Quỳnh mang gương mặt đời thường dung dị mà thật quý giá.
- Dù viết về tình yêu lứa đôi hay tình yêu Tổ quốc, về thế giới trẻ thơ hồn nhiên, trong trắng hay về những quan hệ nhân sinh muôn vẻ, thơ Xuân Quỳnh vẫn nổi bật ở vẻ nữ tính. Thiên chức làm vợ, làm mẹ đã cho người phụ nữ một tâm hồn mẫn cả, tinh tế, một bản năng chăm lo, vun vén, tạo dựng đời sống bình yên, khả năng hòa hợp với tự nhiên, đức tính nhẫn nại, chu đáo. Thơ Xuân Quỳnh là thơ của long trắc ẩn, của niềm trìu mến với tất cả những gì bé nhỏ, mỏng manh, dễ bị tổn thương. Đó cũng là tiếng thơ nhiều khao khát tự bộc bạch, giãi bày mong được nương tựa, chở che, gắn bó.
- Sóng là bài thơ tình thuộc loại hay nhất của Xuân Quỳnh, hội tụ nhiều nét tiêu biểu trong phong cách nghệ thuật của tác giả. Ra đời năm 1967, Sóng cùng các bài thơ xuất sắc về đề tài tình yêu của một số nhà thơ khác vào thời điểm đó như Lưu Quang Vũ, Bằng Việt, Chế Lan Viên, Xuân Diệu, v.v cho thấy ý thức về cái tôi riêng tư đã có vị trí bên cạnh cái ta cộng đồng, dù là vị trí khiêm nhường, cái tôi này cũng ghi nhận sự mở rộng của quan niệm nghệ thuật so với thơ giai đoạn trước đó.
- Qua bài thơ Sóng Xuân Quỳnh đã thể hiện một tình yêu có tính chất truyền thống như tình yêu muôn đời nhưng vẫn mang tính chất hiện đại của tình yêu hôm nay” ( GS Hà Minh Đức)
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ tiêu biểu nhất của thơ ca Việt Nam hiện đại. Người yêu thơ mệnh danh chị là “Nữ hoàng của thi ca tình yêu”. Thơ của chị là tiếng nói nhân hậu, thủy chung, giàu trực cảm và da diết khát vọng hạnh phúc đời thường. Sóng là bài thơ được làm năm 1967 nhân chuyến đi thực tế ở biển Diêm Điền. Bài thơ sau đó được in trong tập Hoa dọc chiến hào. Sóng là bài thơ tiêu biểu nhất cho phong cách thơ tình yêu của Xuân Quỳnh.
Sóng là một hình tượng động, bất biến cũng như "tình yêu muôn thuở / Có bao giờ đứng yên”. Vì vậy cho nên sóng được các nhà thơ chọn làm thi liệu để biểu tượng cho tình yêu. Nếu Xuân Diệu mượn sóng để biểu tượng cho tình yêu của anh “Anh xin làm sóng biếc/ Hôn mãi cát vàng em/ Hôn thật khẽ thật êm/ Hôn êm đềm mãi mãi/ Đã hôn rồi hôn lại/ Cho đến nát cả trời/ Anh mới thôi dào dạt”. Thì Xuân Quỳnh lại mượn sóng là biểu tượng cho những cung bậc tình cảm của người phụ nữ trong tình yêu nhiều khao khát và biến động. Hai hình tượng sóng và em luôn đi đôi sánh cặp với nhau. Sóng là em mà em cũng là sóng. Sóng và em hòa quyện vào nhau, có lúc khiến ta không nhận ra đâu là em đâu là sóng nhưng có lúc lại tách ra, soi chiếu vào nhau, tôn lên những vẻ đẹp vừa đa dạng lại vừa phong phú.
Hình tượng sóng trước hết được gợi ra từ âm hưởng dào dạt, nhịp nhàng của bài thơ.Thể thơ năm chữ có tác dụng tạo ra những nhịp điệu của sóng. Cả bài thơ là một đại dương, mỗi khổ thơ là một con sóng lớn, mỗi câu thơ là một con sóng nhỏ. Tất cả đã tạo nên một âm hưởng mênh mang, dào dạt của những con sóng lòng nhiều cung bậc:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Hai câu thơ đầu với nghệ thuật đối: Dữ dội - dịu êm; Ồn ào - lặng lẽ đã làm hiện lên vẻ đẹp của những con sóng biển ngàn đời đối cực. Những lúc biển động, bão tố phong ba thì biển dữ dội ồn ào còn những giây phút sóng gió đi qua biển lại hiền hòa trở về dịu êm lặng lẽ. Xuân Quỳnh đã mượn nhịp sóng để thể hiện nhịp lòng của chính mình trong một tâm trạng bùng cháy ngọn lửa mãnh liệt của tình yêu, không chịu yên định mà đầy biến động, khao khát “Vì tình yêu muôn thuở/ Có bao giờ đứng yên”. Đúng như vậy, tình yêu của người con gái nào bao giờ yên định bởi có lúc họ yêu rất dữ dội, yêu mãnh liệt hết mình với những nhớ nhung “cả trong mơ còn thức”, đôi khi ghen tuông giận hờn vô cớ:
Nếu phải cách xa nhau
Biển chỉ còn sóng gió
Nếu phải cách xa anh
Em chỉ còn bão tố
(Thuyền và Biển)
Nhưng cũng có lúc người con gái lại thu mình trở về với chất nữ tính đáng yêu, họ lặng lẽ, dịu êm ngắm soi mình và lặng im chiêm nghiệm:
Có những tình yêu không thể nói bằng lời
Chỉ hiểu nhau qua từng ánh mắt
Nhưng đó là tình yêu bền vững nhất
Bởi thứ ồn ào là thứ dễ lãng quên
(Đinh Thu Hiền)
Sóng của Xuân Quỳnh là tiếng nói của một tâm hồn thiếu nữ đang trong độ tuổi hai mươi, tiếng nói của một trái tim chân thành và đam mê, luôn rực cháy chất trẻ trung mãnh liệt, khao khát được sống hết mình và yêu hết mình. Vì thế cho nên:
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Ba hình ảnh sông, sóng, bể như là những chi tiết bổ sung cho nhau: sông và bể làm nên đời sóng, sóng chỉ thực sự có đời sống riêng khi ra với biển khơi mênh mang thăm thẳm. Mạch sóng mạnh mẽ như bứt phá không gian chật hẹp để khát khao một không gian lớn lao. Hành trình tìm ra tận bể chất chứa sức sống tiềm tàng, bền bỉ để vươn tới giá trị tuyệt đích của chính mình. Sóng không cam chịu một cuộc sống đời sông chật hẹp, tù túng nên nó làm cuộc hành trình ra biển khơi bao la để thỏa sức vẫy vùng. Tình yêu của Xuân Quỳnh cũng vậy, tình yêu của người phụ nữ cũng không thể đứng yên trong một tình yêu nhỏ hẹp mà phải vươn lên trên tất cả mọi sự nhỏ hẹp tầm thường để được sống với những tình yêu cao cả, rộng lớn, bao dung. Đây là một quan niệm tình yêu tiến bộ và mạnh mẽ của người phụ nữ thời đại. Có thấy ngày xưa quan niệm tình yêu cổ hủ “cha mẹ đặt đâu con ngồi đó” để rồi bao cô gái đã phải cất lên lời than van ai oán:
Thân em như giếng giữa đàng
Người khôn rửa mặt người phàm rửa chân
Hoặc:
Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai
Từ đó ta mới thấy hết được cái mới mẻ trong quan niệm tình yêu của Xuân Quỳnh: Người phụ nữ chủ động tìm đến với tình yêu để được sống với chính mình.
Tình yêu mãi mãi là khát vọng của tuổi trẻ, nó làm bồi hồi, xao xuyến rung động trái tim của lứa đôi, của con trai con gái, của em và anh.
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Từ “Ôi!” cảm thán như tiếng lòng thốt lên từ nỗi thổn thức của trái tim yêu. Nghệ thuật đối lập “ngày xưa” – “ngày sau” càng làm tôn thêm nét đáng yêu của sóng. Sóng là thế muôn đời vẫn thế vẫn dữ dội ồn ào vẫn dịu êm lặng lẽ như tình yêu tuổi trẻ có bao giờ đứng yên. Bởi tình yêu tuổi trẻ luôn khát vọng luôn khát khao và mơ ước. Nó làm ta bồi hồi khát khao và nhung nhớ bởi “Làm sao sống được mà không yêu/ Không nhớ không thương một kẻ nào” hay “Bắt chim bướm thả vào vườn tình ái” (Xuân Diệu). Tình yêu làm điên đảo tuổi trẻ với những nhớ nhung giận hờn, những cồn cào da diết như lời thơ Xuân Quỳnh đã từng viết “Những ngày không gặp nhau/Lòng thuyền đau rạn vỡ/ Những ngày không gặp nhau/ Biển bạc đầu mong nhớ”. Có yêu nhau mới thấy được cồn cào của vị nhớ, mùi ái ân, mới thấy được thế nào là bồi hồi ngực trẻ.
Tình yêu là sóng, là gió. Và qua sóng, gió ấy, nhà thơ đã nói lên thật dễ thương cái nhu cầu tự nhận thức, tự phân tích, lí giải, nhưng lại không thể cắt nghĩa nổi của tình yêu. Tình yêu cũng như sóng biển, gió trời vậy thôi, nó tự nhiên, hồn nhiên như thiên nhiên và cũng khó hiểu, nhiều bất ngờ như thiên nhiên :
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
Người phụ nữ băn khoăn về khởi nguồn của tình yêu và bộc bạch một cách hồn nhiên, chân thành sự bất lực không lý giải được câu hỏi muôn đời ấy trong tình yêu: “Em cũng không biết nữa - Khi nào ta yêu nhau”. Đây là một cách cắt nghĩa về tình yêu rất Xuân Quỳnh, một cách cắt nghĩa rất nữ tính, rất trực cảm . Lí giải được ngọn nguồn của sóng thì dễ bởi "Sóng bắt đầu từ gió" nhưng để hiểu "Gió bắt đầu từ đâu" thì thi nhân lại ấp úng "Em cũng không biết nữa". Cũng như tình yêu của anh và em nó đến rất bất ngờ và tự nhiên bởi "Tình yêu đến trong đời không báo động". Câu thơ "Em cũng không biết nữa" như một cái lắc đầu nhè nhẹ, bâng khuâng và phân vân. Đến câu hỏi "Khi nào ta yêu nhau" thì đúng là nữ sĩ đang bâng khuâng và băn khoăn. Kì lạ quá, diệu kì quá, em và anh yêu nhau bao giờ nhỉ ? Câu hỏi này muôn đời không ai lí giải nổi nhất là những bạn trẻ đang yêu và đắm say trong men tình ái. Tình yêu là vậy, khó lí giải, khó định nghĩa. Xuân Diệu – ông hoàng của thi ca tình yêu cũng đã từng băn khoăn khi định nghĩa về tình yêu "Đố ai định nghĩa được tình yêu/ Có khó gì đâu một buổi chiều/Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt/Bằng mây nhè nhẹ gió hiu hiu". Chính vì không thể lí giải rõ ngọn ngành nên tình yêu vì thế mà trở nên đẹp và là cái đích để cho muôn người đi tìm và khám phá. Tình yêu không có tuổi cũng như « xuân không ngày tháng ». Tình yêu là một ẩn số giữa hai thế giới tâm hồn chứa đầy bí mật.
Dù tin tưởng chung một đời một mộng
Anh là anh mà em vẫn là em
Có thể nào qua Vạn Lý Trường Thành
Của hai vũ trụ chứa đầy bí mật
Những tâm hồn bí mật ấy luôn khao khát giao hòa, khao khát khám phá nhưng lại không lý giải nổi tình yêu. Bởi tình yêu là bài toán chưa có lời giải đáp, tình yêu như bài thơ chưa có hồi kết. Vì thế tình yêu luôn đẹp, luôn mới và hấp dẫn. Có lẽ vì thế mà thi sĩ đã lắc đầu « Em cũng không biết nữa/ Khi nào ta yêu nhau ».
Tình yêu gắn liền với nỗi nhớ - một trong những gam màu chủ đạo của tình yêu. Bao kẻ nhớ người mình yêu mà đảo điên:
Trời còn có bữa sao quên mọc
Anh chẳng đêm nào chẳng nhớ em
(Xuân Diệu)
Nhớ ai bổi hổi bồi hồi
Như đứng đống lửa như ngồi đống than
(Ca dao)
Còn Xuân Quỳnh thì:
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Những con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Hòa cùng những con sóng: sóng thơ, sóng lòng, ta tìm về cõi sâu kín của tâm hồn thi sĩ và cũng là của muôn kiếp “má hồng”. Bài thơ “Sóng” ra đời khi những con sóng lòng dâng lên dữ dội, những con sóng nhớ thương, thao thức của một tâm hồn đang yêu. Cả bài thơ là những đợt sóng nối nhau vỗ vào tâm hồn người đọc. Sóng và nhân vật em đan quyện vào nhau để thì thầm những nỗi niềm, những tâm tư. Đây là một khổ thơ vô cùng đặc biệt bởi trong bài thơ chỉ duy nó có sáu câu. Sáu câu thơ trải dài như nỗi thao thức, băn khoăn của tâm hồn thi sĩ trong đêm.
“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước”
Hai câu thơ với hình thức lặp cấu trúc quyện hòa cùng nghệ thuật đối “dưới lòng sâu – trên mặt nước” tạo nên sự điệp trùng của những con sóng với nhiều dạng thức khác nhau. Có con sóng gầm gào trên mặt đại dương nhưng cũng có con sóng cuộn trào trong lòng biển cả. Con sóng ngầm còn mãnh liệt hơn cả con sóng trên mặt nước. Cả hai kết hợp với nhau làm nên sự đa dạng của sóng biển. Sóng là em, em là sóng. Cũng như sóng kia, tâm hồn em cũng vô vàn những phức tạp khó hiểu. Lúc lặng lẽ, êm đềm khi nồng nàn dữ dội, nhưng thế nào đi nữa, em vẫn mãi là em, vẫn mãi ôm trong lòng một nỗi nhớ thương không dứt. Cũng như sóng kia thôi, dù dịu êm hay dữ dội thì:
“Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”
Xuân Quỳnh vô cùng tinh tế khi mượn một hình tượng rất động để diễn ta nỗi niềm của người phụ nữ khi yêu. Sóng muôn đời vẫn thế, có bao giờ thôi vỗ sóng, có khi nào chẳng cồn cào, có khi nào thôi ngừng hành trình đến với bờ dù muôn vời cách trở. Sóng chẳng còn là sóng nếu tĩnh yên, lặng lẽ. Vì vậy mà sóng đã được Xuân Quỳnh diễn tả bằng một từ ngữ rất sáng tạo “không ngủ được”. Sóng là vậy, dù lặng yên dưới lòng biển hay dữ dội trên mặt đại dương thì ngàn đời vẫn khát khao tìm về bến bờ tĩnh tại. Chưa đến được bờ thì nhớ thương, thương nhớ, thì thao thức một nỗi niềm. Vì nhớ bờ “bởi hôn mãi ngàn năm không thỏa/ Bởi yêu bờ lắm lắm em ơi”. Nên con sóng đã hành trình vượt qua không gian bao la và thời gian xa thẳm. Nó bất chấp cả thời gian “ngày đêm không ngủ được” để quyết tâm hướng vào bờ cho thỏa nỗi niềm mong nhớ.
Và nếu sóng nhớ bờ thì em nhớ anh. Đó âu cũng là quy luật của tình yêu.
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Xuân Quỳnh dùng chữ “lòng” rất tinh tế. Lòng là nơi sâu kín nhất của tâm hồn con người. Nơi bí mật thẳm sâu của tình yêu và nỗi nhớ. Khi Xuân Quỳnh nói “lòng em nhớ” nghĩa là chị đã phơi bày tất cả gan ruột của mình để dốc hết yêu thương mà gửi về người mình yêu. Nỗi nhớ không chỉ có mặt trong thời gian được ý thức mà còn gắn với tiềm thức - thời gian trong mơ. Vị ngọt ngào mê đắm của tình yêu lan tỏa trong cách nói nghịch lý “cả trong mơ còn thức”.
Câu thơ “cả trong mơ còn thức” lóe lên điểm sáng của nghệ thuật. Nó làm đảo lộn nhịp sống bởi “tình yêu luôn làm cho con người khó thức ngủ theo giấc giờ điều độ”. Nỗi nhớ không chỉ làm lòng em “bổi hổi bồi hồi, như đứng đống lửa như ngồi trong than” nó còn làm cho em nhớ nhung, thao thức ngay cả trong giấc ngủ. Có thể nói, với câu thơ ấy, Xuân Quỳnh đã có thể được xem là thi sĩ tài năng bật nhất của thi ca hiện đại Việt Nam.
Sóng và em đan quyện vào nhau. Em lặng đi để sóng trào lên. Nhưng sóng cũng là em, sóng trào lên mang theo lớp lớp tâm tình của em:
“Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam”
Thế giới của Anh và Em không giới hạn chiều dài Bắc - Nam, không khoanh vùng địa bàn mà nơi nào cũng có nỗi nhớ thường trực của tình yêu vĩnh viễn. Xuân Quỳnh đã tiếp nhận nỗi nhớ ấy bằng tất cả sự nhạy cảm của lứa tuổi đôi mươi và khẳng định cho một cái tôi của con người luôn vững tin ở tình yêu. Từ xưa đến nay người ta vẫn thường nói “Xuôi Nam, ngược Bắc” giờ đây Xuân Quỳnh lại nói “Xuôi Bắc, ngược Nam” là cách nói ngược. Phải chăng tình yêu đã làm cho con người bị đảo lộn phương hướng ? Nhưng có một phương mà em không thể nào lẫn lộn, không thể nào nguôi nhớ đó là phương anh:
“Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh một phương”
Xuân Quỳnh buộc chặt bao “sợi nhớ, sợi thương” về phương anh:
Chỉ riêng điều được sống cùng anh
Niềm mơ ước trong em là lớn nhất
Trái tim nhỏ nằm trong lồng ngực
Giây phút nào tim đập chẳng vì anh
Thế mới biết tình yêu của chị nồng nàn, mãnh liệt thế nào. Hướng về anh thì có thể thay đổi nhưng với lời khẳng định chắc nịch “một phương” thì nơi em hướng về là bất di bất dịch. Anh đã là “hệ qui chiếu” của đời em. Từ đó nhà thơ đã nói đến nỗi nhớ bất chấp vạn vật, khoảng cách, tình yêu là sự gặp gỡ giữa hai tâm hồn không có giới hạn. Cảm thông cho cuộc đời Xuân Quỳnh, ta càng hiểu thêm tình cảm của chị:
“Em trở về đúng nghĩa trái tim em
Là máu thịt, đời thường ai chẳng có
Vẫn ngừng đập lúc cuộc đời không còn nữa
Nhưng biết yêu anh cả khi chết đi rồi”
Nếu như những khổ thơ trước nhà thơ nói về niềm vui sướng dào dạt, những nhung nhớ giận hờn thì đoạn thơ này nhà thơ lại thể hiện những băn khoăn, lo lắng. Đó cũng là trực cảm của tình yêu.
“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào cũng tới bờ
Dù muôn vời cách trở”
Ba từ “Ở ngoài kia” như cánh tay Xuân Quỳnh mềm mại đang chỉ tay về khơi xa nơi trăm ngàn con sóng ngày đêm không không biết mỏi đang vượt qua giới hạn không gian thăm thẳm muôn vời cách trở để hướng vào bờ ôm ấp nỗi yêu thương. Cũng như “em” muốn được gần bên anh, được hòa nhịp vào trong tình yêu với anh. Tình yêu của người con gái thật mãnh liệt, nồng nàn. Sóng xa vời cách trở vẫn tìm được tới bờ như tìm về nguồn cội yêu thương, cũng như anh và em sẽ vượt qua mọi khó khăn để đến với nhau, để sống trong hạnh phúc trọn vẹn của lứa đôi.
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa
Xuân Quỳnh qua khổ thơ trên đã phần nào cho người đọc nhận thức rõ về những dự cảm và nỗi băn khoăn của chị. Những từ “tuy dài thế – vẫn đi qua – dẫu rộng” như chứa đựng ở trong nó ít nhiều nỗi âu lo. Tuy thế nhà thơ vẫn tin tưởng, tin tưởng ở tấm lòng nhân hậu và tình yêu chân thành của mình sẽ vượt qua tất cả như áng mây kia như năm tháng kia. Có thể nói Xuân Quỳnh yêu thương tha thiết, mãnh liệt nhưng cũng tỉnh táo nhận thức dự cảm những trắc trở, thử thách trong tình yêu; đồng thời cũng tin tưởng vào sức mạnh tình yêu sẽ giúp người phụ nữ vượt qua thử thách đến vói bến bờ hạnh phúc. Cho nên, sóng sẽ đến bờ, năm tháng sẽ đi qua thời gian dài đằng đẵng và đám mây nhỏ bé sẽ vượt qua biển rộng để bay về xa. Một loạt hình ảnh thơ ẩn dụ được bố trí thành một hệ thống tương phản, đối lập để nói lên dự cảm tỉnh táo, đúng đắn và niềm tin mãnh liệt của nhà thơ vào sức mạnh của tình yêu .
Yêu thương mãnh liệt nhưng cao thượng, vị tha. Nhân vật trữ tình khao khát hòa tình yêu con sóng nhỏ của mình vào biển lớn tình yêu - tình yêu bao la, rộng lớn – để sống hết mình trong tình yêu, để tình yêu riêng hoá thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thuở:
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.
Cuộc đời là biển lớn tình yêu, kết tinh vị mặn ân tình, được tạo nên và hòa lẫn cùng trăm con sóng nhỏ. Trong quan niệm của nhà thơ, số phận cá nhân không thể tách khỏi cộng đồng. Sóng không phải là biểu tượng của một cái tôi ngạo nghễ và cô đơn như thơ lãng mạn. Khát vọng lớn nhưng trong cách nói Xuân Quỳnh lại rất khiêm nhường : trăm con sóng nhỏ như là sự tổng hòa những vẻ đẹp khác nhau để tạo thành biển lớn. Nhà thơ đã thể hiện một khát vọng mãnh liệt muốn làm trăm con sóng để hòa mình vào đại dương bao la, hòa mình vào biển lớn tình yêu để một đời vỗ muôn điệu yêu thương "Người yêu người, sống để yêu nhau" (Tố Hữu).. Phải chăng đó là khát vọng muốn bất tử hóa tình yêu của nữ sĩ Xuân Quỳnh ? Vâng! Đó không chỉ là tinh thần của con người thời đại chống Mỹ mà còn là âm vang của một tấm lòng luôn tha thiết với sự sống, với tình yêu.
Xuân Quỳnh viết bài thơ này vào những năm 1967, khi cuộc kháng chiến của nhân dân miền Nam ở vào giai đoạn ác liệt, khi thanh niên trai gái ào ào ra trận “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, khi sân ga, bến nước, gốc đa, sân trường diễn ra những cuộc chia ly màu đỏ. Cho nên có đặt bài thơ vào trong hoàn cảnh ấy ta mới càng thấy rõ nỗi khát khao của người con gái trong tình yêu.
Tóm lại, bài thơ Sóng là bài thơ giàu giá trị nội dung và nghệ thuật. Thành công của bài thơ là nhờ vào thủ pháp nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ, so sánh, đối lập… nhất là thể thơ ngũ ngôn giàu nhịp điệu. Nhịp điệu của sóng, nhịp điệu của tâm hồn. Tất cả đã làm hiện lên vẻ đẹp rất Xuân Quỳnh giàu trắc ẩn suy tư và khát vọng trong tình yêu. Đọc xong bài thơ “Sóng” ta càng ngưỡng mộ hơn những con người phụ nữ Việt Nam, những con người luôn thuỷ chung, luôn sống hết mình vì một tình yêu. Xuân Quỳnh xứng đáng là một nhà thơ nữ của tình yêu lứa đôi, chị đã làm phong phú hơn cho nền thơ ca nước nhà.
Bạn đang đọc truyện trên: AzTruyen.Top