A. Tìm hiểu tác giả

- Tên: Đô-tôi-ép-xki (1881-1942)

- Quê quán: Nhà văn Áo, gốc Do Thái

- Quá trình hoạt động văn học, kháng chiến

+ Là đại thi hào Nga, có tư tưởng chống Nga hoàng nên bị kết án tử hình, sau giam thành án chung thân.

+ Suốt một thời gian dài sống trong cảnh nghèo đói, bệnh tât, nợ nần.

+ Tư tưởng: Tự do - Dân chủ.

- Tác phẩm chính: tiểu thuyết đa thanh tiếng tăm lừng lẫy có tầm ảnh hưởng rất lớn đến văn xuôi hiện đại TK XX.

B. Tìm hiểu tác phẩm Đô-xtôi-ép-xki

- Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

- Tiểu luận về "Đô-xtôi-ép-xki" trích trong cuốn "Ba bậc thầy: Đô-xtôi-ép-xki – Ban-dắc – Đích-ken." Phần về Đô-xtôi-ép-xki gồm 10 mục, trong đó đoạn trích nằm ở cuối phần Bi kịch cuộc đời.

- Thể loại: Tiểu luận

- Bố cục:

+ Phần 1: Từ đầu đến "...hàng thế kỉ dằn vặt" => Số phận nghiệt ngã của nhà văn Đô-xtôi-ép-xki.

+ Phần 2: "... Cuối cùng..." đến "...cái đầu của người bị hành khổ này." => Nghị lực lao động không mệt mỏi, vượt qua hoàn cảnh khó khăn và bệnh tật.

+ Phần 3: Còn lại => Cái chết của ông và sự thương xót, yêu mến, khâm phục mà nhân dân dành cho ông, tác dụng to lớn tỏa ra từ cuộc đời và văn chương của ông đối với nước Nga.

C. Phân tích

1. Tính cách và số phận của Đô – xtoi – ép – xki:

a. Hai thời điểm đối lập trong cuộc sống:

- Thời điểm thứ nhất: kiếp sống của một kẻ lưu vong (tờ séc cuối cùng ,hiệu cầm đồ, phòng làm việc, cơn động kinh, tiền nợ à thời điểm của sự tuyệt vọng lớn nhất.

- Thời điểm thứ hai:

+ Trở về Tổ quốc, ″một giây hạnh phúc tuyệt đỉnh″,

+ những giờ phút ″xuất thần″,

+ niềm hứng khởi trước đám đông cuồng nhiệt.

+ Sau đó là cái chết khi ″sứ mệnh đã hoàn thành″, trong tình cảm anh em của tất cả các giai cấp và tất cả các đẳng cấp của nước Nga.

b. Những mâu thuẫn trong thiên tài Đô-xtôi-ép-xki:

- Những tình cảm mãnh liệt >< trong cơ thể yếu đuối của con bệnh thần kinh;

- Con người mang trái tim vĩ đại >< phải tìm đến những cơ hội thấp hèn, bị giày vò vì hoàn cảnh.

- Số phận vùi dập thiên tài >< nhưng thiên tài tự cứu vãn bằng lao động và tự đốt cháy trong lao động.

- Vinh quang tột đỉnh của Đốt >< cũng vẫn gắn với đau khổ.

- Người bị lưu đày biệt xứ - đau khổ một mình - >< sứ giả của xứ sở mình.

2. Cấu trúc tương phản ở nhiều cấp độ:

- Trong nội bộ một câu, hoặc giữa hai vế, giữa hai từ ngữ. Ví dụ :

+ Nước Nga tiếng gọi vĩnh cửu của niềm tuyệt vọng của ông..,

+ Lao động là sự giải thoát và là nỗi thống khổ của ông.

- Trong từng đoạn. Ví dụ :

+ Hai hệ thống hình ảnh trái ngược ở đoạn từ ″Suốt đêm...tinh thần của chúng ta″.

+ Ở đây có sự đối lập: sự dằn vặt của cuộc sống hằng ngày >< những tác phẩm đồ sộ, thế giới tinh thần.

- Sự đối lập giữa những chi tiết hèn mọn về đời thường >< với những hình ảnh cao cả khác thường của khát khao sáng tạo của thiên tài

3. Biện pháp nghệ thuật so sánh, ẩn dụ:

- So sánh:

+ ″tác phẩm...là rượu ngọt″,

+ ″đếm các ngày như trước đây đếm cái cọc của trại giam″,

+ ″trở về như một kẻ hành khuất″,

+ ″lời như sấm sét″.

- Ẩn dụ:

+ ″quả đã được cứu thoát, vỏ khô rụng xuống″,

+ ″thành phố ngàn tháp chuông″.

→ Những hình ảnh so sánh và ẩn dụ có hệ thống ở đây đều thuộc lĩnh vực tôn giáo, hoặc những lực lượng siêu nhiên.

→ Mục đích: từ chỗ mô tả như một con người khốn khổ, bị chà đạp, nâng lên thành một vị thánh, một con người siêu phàm

4. Biện pháp tô đậm chân dung văn học:

Gắn hình tượng con người trên khung cảnh rộng lớn.

- Cái nền Đô-xtôi-ép-xki xuất hiện: hình ảnh xã hội Nga đương thời.

- Thiên tài bị đè nén bởi số phận, nhưng cũng có thể tác động trở lại số phận, không chỉ số phận mình mà của cả dân tộc, thời đại: Hình ảnh nước Nga ở nửa đầu và cuối đoạn trích.