CƠ QUAN SINH SẢN NAM

1.Cơ quan SD nam gồm tinh hoàn, dương vật và một số tuyến phụ thuộc.

2.CHỨC NĂNG CỦA TINH HOÀN

       Có 2 CN: ngoại tiết và nội tiết.

2.1- Chức năng sinh tinh trùng:

 Mỗi tinh hoàn có # 900 ống sinh tinh.

1ống s/tinh dài 50cm® nơi SX tinh trùng.

Thành ống s/t gồm TB dòng tinh (tinh nguyên bào) và TB Sertoli.

Tinh nguyên bào biệt hoá ® tinh trùng.

TB Sertoli gắn nhau = lớp có T/D bảo vệ TB dòng tinh.

Tinh nguyên bào typ A p/chia 4 lần tạo 16 TB lớn (typ B) ® v/c vào khoang giữa 2 TB Sertoli thành tinh bào I (có 46 NST).

- Tinh bào I p.chia ® tinh bào II (có 23NST).

Sau 2-3 ngày Tinh bào II p/chia nguyên nhiễm thành tiền tinh trùng (23 NST).

  - T.gian tạo 1 tt 74 ngày, có 2 loại tt mang 1 loại NST giới tính X hoặc Y.

 - Thụ tinh: XX ® con gái; XY ®con trai.

 - T/t trưởng thành gồm: đầu, cổ và đuôi.

    Cực đầu chứa hyaluronidase để phân huỷ lớp cemen giữa các TB và men thuỷ phân để t/t xâm nhập trứng.

* Sự thành thục của tinh trùng:

  Từ ống sinh tinh, tt ® mào tinh ® ống túi tinh ® trưởng thành và có k/năng thụ tinh.

   TB Sertoli và TB b/mô mào tinh b/tiết chất d/dưỡng và men cần cho sự t/thành của tt.

  T/t khoẻ d/chuyển với tốc độ: 1-4mm/ph.

  Môi trường thuận lợi: pH kiềm, t/tính.

  T/t sống ở đường SD nữ từ 1-2 ngày.

* Điều hoà SX tinh trùng:

 + ĐH bằng hormon:

    - GnRH, FSH và LH

    - FSH: làm p/triển ống s/tinh và TB Sertoli tiết chất dinh dưỡng.

  - LH: tăng sinh TB Leydig tiết testosteron.

  - Testosteron: p/chia tinh nguyên bào tạo TT

    - GH: cần cho SX tinh trùng.

+ Các yếu tố  khác:

  - Vỏ não, hệ limbic: ảnh hưởng SX tt qua Hypothalamus.

 - Nhiệt độ: t/t được SX ở n/độ thấp hơn n/độ cơ thể 1-2 độ.

   Cơ Dartos (ở bừu) co giãn theo n/độ mt...

ứng dụng bảo quản t/t ở n/độ -175oC.

     - Tia X, fóng xạ, virut quai bị làm tổn thương TB đầu dòng tinh

     - pH, Kháng thể ở máu...

     - Rượu, ma tuý làm giảm SX t/trùng.

2.2- CHỨC NĂNG NỘI TIẾT CỦA TINH HOÀN.

Tinh hoàn tiết testosteron và inhibin.

  2.2.1- Testosteron

    - Nguồn gốc:

   TB Leydig tiết

   Tiết ừ tuần thứ 7, đến sau sinh: ngừng.

   Từ tuổi dậy thì: tiết đến hết đời.

   Từ androgen vỏ thượng thận.

   -  B/C: là steroid 19C, có nhóm OH ở C17.

 - Tác dụng của testosteron:

* Thời kì bào thai:

     + Làm biệt hoá trung tâm hướng dục vùng dưới đồi theo giới tính nam

     + Làm p/triển cơ quan SD ngoài.

     + KT di chuyển t/hoàn từ bụng xuống bừu.

 * Từ tuổi dậy thì:

     + Làm p/triển cơ quan SD (nở to 8-20 lần).

  Làm xuất hiện đặc tính SD phụ của nam.

Cùng FSH d/dưỡng ống s/ tinh và p/triển tt

* T/D lên CH.

     . Tăng t/h protein, pt hệ cơ xương (dùng làm thuốc tăng đồng hoá và doping).

     . Xương: tăng t/h khung xương, p/triển và cốt hoá sụn liên hợp đầu xương dài, tăng h/đ TB tạo xương, tăng chiều dầy và lắng đọng calci trong xương ® tăng sức mạnh xương.

 - Tăng CHCS 15%, tích muối, nước.

 - Tăng số lượng hồng cầu (nhiều > nữ)

 - Gây nam hoá trên nữ.

 * Điều hoà bài tiết:

     Thời kì đầu của bào thai do HCG, t/kì trưởng thành do LH.

2.2.2-Inhibin:

Do TB Sertoli tiết.

     - B/C hoá học: là polypeptid,

    TLPT: 25.000 -1000.000.

     - T/D: điều hoà SX t/trùng qua cơ chế điều hoà ngược (-) FSH khi t/t SX quá nhiều.

   3- DẬY THÌ VÀ SUY GIẢM SD NAM:

 3.1- Dậy thì:

     Là mốc đánh dấu khả năng sinh sản.

    - Tinh hoàn hoạt động bài tiết HM và SX tinh trùng.

    - Xuất hiện đặc tính SDục  thứ phát.

    - Tuổi dậy thì: 13-16.

 3.2- Suy giảm sinh dục:

     Hoạt động SD từ tuổi dậy thì đến hết đời, song về già có giảm.

    1/3 nam giới > 60 tuổi bất lực SD.