Dòng sông ly biệt

Có nhiều người thắc mắc tại sao tôi lại thích truyện của văn sĩ Quỳnh Dao, một thể loại truyện bi lụy về tình yêu. Thích thì có cần giải thích lý do không? ^^ Nhưng chính xác thì tôi không thích, mà là "cảm" nội dung về thời cuộc và niềm đa cảm trong cốt truyện nhiều dư vị cổ điển đó. Tôi đồng ý truyện của Quỳnh Dao đa cảm, nhưng đa cảm lại là dấu ấn hiện thực lớn nhất mà cuộc đời mang tặng đến ngòi bút một thời vang bóng của văn đàn Đài Loan. Những bộ truyện đi vào lòng khán giả cũng chính bằng niềm đa cảm mà một thời người ta rung động trong nó. Những truyện đó không phải để đời, nó đi ngang vào thế hệ nào đó và có lẽ dứt ở những thế hệ đó, nhưng mãi là một thoáng quá khứ lất phất nếu người đọc ngã đúng điểm rơi để hiểu về một thời đại nhiều biến động trong bước giao thời của lịch sử. Truyện mang trong nó hơi thở hiện đại-thời bấy giờ với những cách tân và dấu ấn của những tâm tư ngổn ngang của thế hệ đã trãi qua.

Yên Vũ Mông Mông (hay khán giả Việt thường gọi là Dòng sông ly biệt, và sau đây tôi sẽ gọi theo tên đó) là tác phẩm tôi nhớ nhất của Quỳnh Dao, một phần vì truyện có một đoạn kết đáng nhớ nhất, một phần vì nó được dựng thành phim vài lần và đều tạo được hiệu ứng đáng kể đối với khán giả. Tôi xem hai bản dựng 86 và 2001, nhưng chưa được xem bản dựng năm 75 và bản movie năm 65. Bản 86 khá trung thành với nguyên tác, trừ đoạn kết, bản 2001 thay đổi nhiều để tấu hài và biểu diễn nhằm chiều lòng khán giả. Như tôi đã nói, tôi "cảm" cốt truyện được đặt đúng thời điểm tạo dấu ấn tư tưởng nên cũng "cảm" bộ phim phả được làn hơi đó. Khi bản 2001 thay đổi nhiều tư tưởng cũ thì tác phẩm không còn "hồn" để "cảm" nữa, riêng bản 86 làm được nên bài viết này sẽ nói nhiều hơn một chút về truyện và bản dựng 86 với sự tham gia của Tần Hán, Lưu Tuyết Hoa và đặc biệt là nữ diễn viên có vẻ đẹp nhu mì thục nữ Triệu Vĩnh Hinh, ngọc nữ của văn sĩ Quỳnh Dao.

Câu chuyện kể về nhà họ Lục với cảnh gia đình-giao thời nhiều biến động vần vũ tâm tư của nhân vật. Cảnh đa thế tứ thiếp còn sót lại từ thời phong kiến, cảnh con riêng và những khoảng cách lẫn bất đồng giữa hai thế hệ khơi mào cho mâu thuẩn nung nấu trực trào gợi nên những rạn nứt tình cảm giữa các nhân vật. Để đánh đổ và xây đắp lại thế giới quan, để thông cảm và thấu hiểu lẫn nhau mà bước đi tiếp trong cuộc đời. Tôi thường thích câu chuyện rạn nứt rồi hàn gắn hơn nguyên vẹn lành lặn, vì lành lặn thì xem mấy diễn viên quấn nhau như sam hết ôm lại hôn, hết hôn lại quờ chân chọt tay như phim dạo này xem phải khiến tôi thấy mình thật rỗi hơi, mấy vụ đó để dành thực hành riêng tư chứ xem thì chẳng xi-nhê gì, mà chỉ phí thời giờ :d.

Dòng sông ly biệt chuyên chở những con sóng mênh mang về cuộc đời, bao hàm trong đó là tình cha con, mẹ con, anh chị em và tình yêu, tình bạn. Trọng tâm câu chuyện kể về ba thanh niên Lục Y Bình, Lục Như Bình và Hà Thư Hoàn. Với diễn xuất đặc sắc của cặp đôi vàng thời đó Tần Hán-Lưu Tuyết Hoa cùng Triệu Vĩnh Hinh đã tạo nên nên "hồn" nhân vật mang nhân sinh quan sống, tâm tư, trăn trở khiến khán giả liên hệ và ghi nhớ. Lưu Tuyết Hoa vẫn mang ánh mắt cương nghị ngang ngạnh rất thật của cô vào nhân vật Lục Y Bình, Tần Hán thì vẫn hào hoa trong dáng vẻ hiền lành của mình, nhưng ấn tượng nhất đối với tôi là "hồn" nhân vật Như Bình thông qua cách đặc tả của Triệu Vĩnh Hinh, đây là lần thứ 3 tôi nhắc đến tên diễn viên trong một bài viết, một điều rất ít khi xảy ra, vì khi ngồi viết bài này thì dáng vẻ nhu mì mơ hồ của Như Bình hiện lên rất đậm, bàng bạc nhưng lại khó quên trong điệu cười cũng như cách khóc xen trong hạnh phúc cũng như niềm bất lực của cô gái-vừa tròn đôi mươi, khi cô lạc lõng-nhu mì trong một gia đình ai cũng nóng nảy và cương quyết đến ương bướng. Như Bình lạc lõng ngay từ đầu trong chiếc tổ của chính mình khi sức đề kháng của cô đối với cuộc đời yếu ớt, cô như nàng công chúa yên phận công chúa, nhưng thời cuộc biến động nên chẳng thể yên phận dài lâu.

Như Bình như dấu ấn còn sót lại của quá khứ, trầm lặng và thụ động đón chờ định mệnh, không giành giật với cuộc đời và chỉ nhận những gì mình sẽ có thể có. Như Bình thiếu đi bản lĩnh nắm lấy tham vọng, cô đẹp người đẹp nết nhưng là vẻ đẹp thụ động cần có một hoàng tử mới tạo thành câu chuyện hạnh phúc, chứ không thể tự thân tìm kiếm hạnh phúc. Và rất tiếc người cô trao trọn tình yêu là Hà Thư Hoàn lại không phải hoàng tử của cô nên cô như nàng tiên cá đứng lặng thinh chấp nhận chìm vào niềm cô độc mà sống. Hà Thư Hoàn là chàng trai đi tìm nhịp đập con tim mình chứ không phải đi tìm điểm dừng bình yên nên người anh chọn không phải là một hình bóng lặng thầm, mà là một cô gái sống động như Y Bình khiến anh được "điên" lên. Tình yêu mà Hà Thư Hoàn chọn đầy cảm tính, anh chưa từng trãi, anh như một chàng công tử bị cuốn vào hơi thở tình yêu nên đâu biết đeo đẳng theo anh là một người con gái do anh cứ lằng nhằng, để người con gái đó cứ chập chờn hy vọng-làm người đứng bên cạnh anh những lúc anh mỏi mệt tìm chỗ trốn chạy. Như Bình là người đến trước nhưng chậm chân nên lại trở nên kẻ đến sau đứng bên nhịp trái tim Thư Hoàn, để mãi mãi vấn vương.

Như Bình chưa bao giờ tranh giành tình yêu, cô yên phận và chấp nhận số phận một cách dễ dàng vì tự ti về bản thân do mọi người thân không hiểu để cổ vũ mà toàn nhiếc móc và "muốn" sống thay cô. Vòng tham vọng của người thân ám vào số phận Như Bình như tơ rối khiến cô không thể thoát khỏi hệ lụy để trôi vào sự bình lặng của cuộc đời như cô muốn, vì bản năng của cô không sống để tranh giành. Như Bình thiếu đi một luồng ánh sáng dẫn đường đi về tương lai, khi giá trị gia đình là thứ cô bám víu vào để lay lắt tồn tại sau lúc buông xuôi tương lai, tình cảm của mình thì nó cũng bung rễ khiến Như Bình đã cô độc trở nên ngập ngụa trong niềm cô độc đó. Đã sẵn tự ti nay cuộc đời bế tắc nối tiếp ngõ cụt khiến cô tự nhận đời là một chuỗi thất bại, là gánh nặng chuôi cô kẹt vào lưỡi dao kép trong tư tưởng. Như Bình bịt bùng sau khi mẹ bỏ đi theo nhân tình và khoắn hết tiền cha cô để dành, bà đi để lại mặc cảm tội lỗi nhuốm vào tư tưởng cô con gái-đã giải thoát cho bà trước cửa tử, khiến người con gái ấy bơ vơ giữa cuộc đời đã chẳng còn ham muốn sống nay cũng chẳng còn gì níu kéo, cuộc đời tăm tối và thay đổi choáng ngợp vượt quá khả năng kiểm soát nên Như Bình tự tìm lối thoát cho mình bằng cách buông thõng sự sống. Cô đã thôi chấp nhận và thôi chịu đựng nên can đảm tìm một lối thoát, dù là trốn tránh đương đầu số phận. Với tôi ít nhất Như Bình đã tự quyết định đời mình, đã biết mặc kệ những người ở lại để thôi nghĩ về họ nữa, thôi quan tâm đến họ nghĩ gì mà chỉ cần biết riêng mình thôi. Cô ra đi trong đau lòng nhưng đã dám cắt đứt sự sống đã bị buông thõng từ lâu, mà nếu cô không ra đi thì sự sống đó có lẽ đã thui chột lại càng thui chột mà thôi, chỉ là sớm hay muộn. Quyết định trốn tránh ấy không đáng ca ngợi, nhưng ít nhất cần được tôn trọng về một đời người đã biết tự mình nắm lấy số phận, dù là trốn tránh số phận ấy. Bởi Như Bình như mưa lất phất lại cuộc đời thôi, nhẹ nhàng, hắt hiu chẳng thể thay đổi được ai nhưng để lại một góc quá khứ lất phất rơi, u sầu rớt lại rồi nhẹ nhàng tan đi...

Để đối lập với Như Bình là Y Bình, ương bướng, bản lĩnh, ân đền oán trả, dám yêu dám hận, quậy phá lung tung. Y Bình trong truyện và bản dựng 86 mạnh mẽ nhưng không được hình tượng hóa như bản dựng 2001. Tính cách mạnh mẽ ương bướng nên đôi khi ngông cuồng dại dột của Y Bình là tâm câu chuyện cuốn mọi người vào vòng xoáy của mâu thuẩn. Từ mâu thuẩn của cô với cha cùng mẹ kế kéo theo vòng luẩn quẩn về tình yêu giữa cô, Như Bình, Thư Hoàn-chuyện tình cảm nhiều hệ lụy do ý nghĩ cướp đoạt để trả thù cho sự hờ hững hoặc ác ý của gia đình mẹ con dì ghẻ. Dường như để bù đắp cho cá tính người mẹ nhiều chịu đựng, Y Bình nóng nảy và cương quyết đi hết mục đích của bản thân. Cô sống để tranh đoạt, rửa nhục và xỉa xói lại cuộc đời như nó đã xỉa xói cô. Vì thế dòng xoáy luẩn quẩn do tham vọng của cô. Mọi người bị cuốn xoáy vào số phận do chính mình đè nén được Y Bình khơi lên. Cô gái mạnh mẽ ấy xuất phát từ khao khát được công nhận từ người cha, và đã đạt được tham vọng từ người cha nên thỏa nguyện, cô đòi công bằng cho bản thân nên cuối cùng thỏa nguyện được niềm công bằng ấy. Nhưng cô nhúng chân vào tình yêu vị mục đích để cuối cùng chẳng thể thoát được tình yêu nên chịu nhiều hệ lụy bởi chính hành động của mình. Điều gì cũng có giá của nó và việc trả thù của cô dẫn đến những hệ quả mà cô không mong muốn. Khi cô chỉ muốn "phá" những người đã đạp lên cô nhưng không nghĩ đến cảnh "nát" của gia đình, mà những người cô muốn phá lại chính là một phần gia đình của cô.

Gia đình là một chuỗi liên kết nhiều hệ lụy, rạn nứt nhưng vẫn là gia đình để nương nấu mỗi khi cô độc. Gia đình là chỗ để yêu thương, để che chở nhưng cũng để ghen ghét, để tỵ nạnh, để trả đũa nhau rõ nhất. Gia đình không phải là thiên đường, nhưng là một mái ấm khiến ta hạnh phúc khi sở hữu, vun vén để rồi hàn gắn những vết rạn do người thân cũng như chính mình gây nên để hạnh phúc-khi đi tìm hạnh phúc mà mình khao khát nắm lấy. Nơi gia đình có nhiều nuối tiếc, nhiều ngổn ngang khiến ta không hài lòng, bứt rứt, khó chịu nhưng thiếu gia đình thì lại quạnh hiu và côi cút đến đáng sợ. Y Bình đi tìm gia đình trong vô thức như thế để biết và hiểu giá trị của người thân là một hành trình có hậu của kiếp người, đời người vốn dĩ mất đi để tìm lại. Y Bình ngay từ đầu phim trắng tay để rồi cuối cùng tìm được hơi ấm, trong khi đó Như Bình có hầu hết nhưng cuối cùng đành buông lơi tất cả do không biết đi tìm. Tôi không thích Y Bình, vài cảnh rất không thích vẻ nông nổi ương bướng của cô, nhưng tôi quý tính cách bộc trực đó và quý câu chuyện tìm lại gia đình để cô học cách thứ tha và thấu hiểu người khác cũng như bản thân mình. Y Bình là một cô gái bình thường với hỉ nộ ái ố, có cả tham vọng và thù hằn nên cô như xương rồng vẫn sống được dẫu trên đất cằn, biết hút lấy nguồn sinh khí để tồn tại. Câu chuyện giữa Lục Y Bình và Lục Chấn Hoa mang lại một tình cha con cảm động, nhiều tiếc nuối nhưng cũng nhiều hạnh phúc khi họ tìm được mình thông qua đối phương.

Hà Thư Hoàn cũng là một chàng trai bình thường, không được hình tượng hóa mà lằng nhằng-hoàn toàn thiếu dứt khoát. Một chàng trai gần như hoàn hảo nhưng lại có yếu điểm chết người là yêu-không kiểm soát được nên đôi phần nhu nhược. Dòng sông ly biệt là truyện/phim bi nhưng đến mấy cảnh hai anh chị yêu nhau cãi nhau đến nỗi quằn quại rồi quay quắt là tôi vừa cười phì vừa chửi sến, vì thiệt là sến không đỡ được. Ai chẳng biết thất tình giận dỗi rất bứt rứt khó chịu nhưng mà cãi nhau xong đau lòng nhớ nhau đến ăn không được, uống không trôi rồi bẩn thần bần thần lang thang màu mè hết biết. Câu chuyện tình yêu giữa Hà Thư Hoàn và Lục Y Bình một thời làm điên đảo khán giả nên tất nhiên cũng nhiều thú vị mang tính melo cách biệt suy nghĩ trăm sông ngàn núi để tìm về với nhau (nhưng thật ra nó còn ít sến hơn phim Hàn và Trung dạo gần đây khi cả hai thì nhất kiến chung tình, khắc cốt ghi tâm gì đó nhưng hết cha rồi mẹ chia cắt nhặng xị là khóc lóc như mưa, đau khổ như cuồng phong bão táp rồi rũ rượi như chết đến nơi), vì vậy chắc sẽ hấp dẫn những ai thích câu chuyện tình "thâm thâm (sâu thẳm)" này, còn tôi xin kiếu vụ diễm tình nên lơ qua^^.

Điều tôi muốn nói nhiều nhất về chuyện tình này là đoạn kết và hệ lụy liên quan đến Như Bình. Truyện là một cái kết chia ly, Hà Thư Hoàn không thể quên đi Như Bình sau sự ra đi đó nên qua New Yord sống, bỏ lại chuyện tình dang dở tạo nên một đoạn kết vừa vặn và thoáng buồn nhưng buông lơi đi vẻ trĩu nặng ám ảnh từ một vết thương lòng nhiều day dứt. Bản dựng năm 86 để Thư Hoàn và Y Bình suýt xa nhau, nhưng Y Bình được xử lý yếu đuối hơn truyện khi Quỳnh Dao cho thị suýt "điên" khiến Thư Hoàn đành phải tự vực bản thân để chấp nhận thực tế cho câu chuyện có hậu đôi phần sau khi Như Bình đã ra đi. Và vì thế trong phim Thư Hoàn đành có lỗi với Như Bình khi quyết định bắt cá một tay chứ không tay trắng qua New Yord, tôi xem đoạn kết đó là một đoạn kết có hậu khi Thư Hoàn cuối cùng cũng chấp nhận làm người xấu một lần, thay vì lưỡng lự đôi dòng như lúc Như Bình vẫn còn. Nhưng tôi "cảm" đoạn kết trong truyện hơn, dở dang hơn, buồn hơn nhưng đẹp hơn. Hà Thư Hoàn được kết thúc chẳng lý tưởng như chính ban đầu đã chẳng dứt khoát. Đoạn kết ngổn ngang và dở dang như những cơn mưa lất phất rơi ngang cuộc đời khiến người ta day dứt nhớ thương và để người ta chịu trách nhiệm tâm lý đến cuối cuộc đời do ngay từ đầu đã chẳng chịu dứt khoát-mà cứ lằng nhằng để rồi mọi thứ vỡ tan ngập đầy nuối tiếc. Như thế sự ra đi của Như Bình trở nên lất phất mãi còn lất phất tạo nên không khí mưa khói mờ nhân ảnh. Và người ta biết dừng lại trong nét dở dang ấy để bắt đầu lại một cuộc sống mới từ điểm khởi đầu mới, sau một nhịp thời gian trôi.

Như Bình nằm đó, đẹp mơ màng lặng im mênh mang khiến người ta hờn trách cô, khiến người ta biết mình đã từng bỏ quên một hình bóng lặng thầm chẳng vọng cầu một điều gì không thuộc về cô. Như Bình không được lý tưởng nên phảng phất lại chút buồn còn vương lại của quá vãng khi tư tưởng chưa kịp bắt nhịp đổi thay, khiến mưa tan thành những làn khói lất phất rơi, như quá khứ rơi lại trong một cốt truyện nhiều biến động dở dang nơi khoảnh khắc giao thời...

Dòng sông ly biệt là một tác phẩm viết về những con người không hoàn hảo và một câu chuyện không hoàn hảo, truyện/phim viết ra không để khán giả thích, mà lúc viết truyện Quỳnh Dao đã trãi lòng mình với những bế tắc của nhân vật cũng như nhân sinh quan sống của bà trong lúc đó, rất nhiều bế tắc, rất nhiều yếu đuối nên câu chuyện rất đa cảm và không trọn vẹn nhưng cũng vì vậy thấm vào lòng khán giả có được cảm nhận về thời kỳ đó, khi chủ nghĩa tự do chưa rộng rãi như bây giờ mà mới bắt đầu nhen nhóm để lớn dậy. Dòng sông ly biệt không phải là một tác phẩm xem để mơ tưởng mà là một tác phẩm để cảm nhận, còn thích hay ghét là quyền của khán giả vì giá trị của truyện đã qua thời đại nó được suy tôn và người ta dần đào thãi hệ tư tưởng có thể chỉ còn sót lại trong lịch sử xã hội qua những tác phẩm văn học, mà đặc biệt là khi phụ nữ đã vươn lên, bắt đầu làm chủ cuộc sống của chính mình. Nếu ai muốn tìm một bộ phim xem để thích, để đánh giá nhân vật đã tự chủ cuộc đời mình như thế nào thì có lẽ Tân dòng sông ly biệt 2001 sẽ phù hợp hơn, khi Quỳnh Dao lý tưởng hóa khiến nhân vật mạnh mẽ-độc lập-hài hước hơn theo nhân sinh quan sau 15 năm của bà với cách tân thời đại. Tôi thích nhân vật Đỗ Phi và Như Bình với diễn xuất của cặp đôi-diễn viên yêu thích Tô Hữu Bằng-Lâm Tâm Như trong bản mới, nhưng hoàn toàn không "cảm" câu chuyện đơn thuần mang tính giải trí và biểu diễn như Tân dòng sông ly biệt, vì khi đó ngòi bút của Quỳnh Dao đã "lụt" tính đa cảm đắt giá mà cuộc đời-nhiều biến động từng trao tặng cho một văn sĩ như bà, khi bà đã yên bề viết chỉ để đáp ứng thị hiếu khán giả.

Dòng sông ly biệt là những hạt mưa lất phất mờ nhân ảnh rơi rơi để tan thành quá khứ, quá khứ rồi sẽ tan đi, chỉ còn nỗi nhớ về quá khứ thì mãi mãi còn-với những con người đã đi qua quá khứ đó. Nhạc khúc cuối phim do Cao Lăng Phong trình bày nhiều lưu luyến và chậm rơi như chính khung trời hơi mưa lất phất mênh mang...
–