Đọc truyện QUAN LY NHA NUOC VE TAI CHINH CONG tai chinh nha nuoc - QUAN LY NHA NUOC VE TAI CHINH CONG tai chinh nha nuoc

♥ AzTruyen.Top - Trang đọc truyện hoàn toàn miễn phí!

QUAN LY NHA NUOC VE TAI CHINH CONG tai chinh nha nuoc

Trước Sau

Màu nền

Font chữ

Font size

Chiều cao dòng

PhÇn II

Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ qu¶n lý

tµi chÝnh nhµ níc

I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ níc

1. Kh¸i niÖm qu¶n lý Tµi chÝnh Nhµ níc

Qu¶n lý nãi chung ®îc quan niÖm nh mét quy t×nh c«ng nghÖ mµ chñ thÓ qu¶n lý tiÕn hµnh th«ng qua viÖc sö dông c¸c c«ng cô vµ ph¬ng ph¸p thÝch hîp nh»m t¸c ®éng vµ ®iÒu khiÓn ®èi tîng qu¶n lý ho¹t ®éng ph¸t triÓn phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan vµ ®¹t tíi c¸c môc tiªu ®· ®Þnh.

Trong ho¹t ®éng qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò vÒ: chñ thÓ qu¶n lý, ®èi tîng qu¶n lý, c«ng cô vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý, môc tiªu qu¶n lý lµ nh÷ng yÕu tè trung t©m ®ßi hái ph¶i ®îc x¸c ®Þnh ®óng ®¾n.

Qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc lµ mét néi dung cña qu¶n lý tµi chÝnh vµ lµ mét mÆt cña qu¶n lý x· héi nãi chung, do ®ã trong qu¶n lý TCNN c¸c vÊn ®Ò kÓ trªn còng lµ c¸c vÊn ®Ò cÇn ®îc nhËn thøc ®Çy ®ñ.

Trong ho¹t ®éng TCNN, chñ thÓ qu¶n lý TCNN lµ Nhµ níc hoÆc c¸c c¬ quan nhµ níc ®îc Nhµ níc giao nhiÖm vô thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng t¹o lËp vµ sö dông c¸c quü tiÒn tÖ cña Nhµ níc. Chñ thÓ trùc tiÕp qu¶n lý TCNN lµ bé m¸y tµi chÝnh trong hÖ thèng c¸c c¬ quan nhµ níc.

§èi tîng cña qu¶n lý TCNN lµ c¸c ho¹t ®éng cña TCNN. Nãi cô thÓ h¬n ®ã lµ c¸c ho¹t ®éng thu, chi b»ng tiÒn cña TCNN; ho¹t ®éng t¹o lËp vµ sö dông c¸c quü TCNN diÔn ra trong c¸c bé phËn cÊu thµnh cña TCNN. §ã còng chÝnh lµ c¸c néi dung chñ yÕu cña qu¶n lý TCNN.

Nh ®· biÕt, ho¹t ®éng tµi chÝnh kh«ng chØ chÞu sù chi phèi bëi b¶n th©n ho¹t ®éng cña con ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, mµ cßn chÞu sù chi phèi bëi m«i trêng kinh tÕ - x· héi kh¸ch quan mµ tµi chÝnh ®ang tån t¹i vµ vËn ®éng. Do ®ã, trong qu¶n lý tµi chÝnh nãi chung vµ qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc nãi riªng, ®Ó ®¹t tíi c¸c môc tiªu ®· ®Þnh, mét mÆt ph¶i t¸c ®éng vµo m«i trêng kinh tÕ - x· héi kh¸ch quan mµ tµi chÝnh ®ang tån t¹i vµ vËn ®éng, mÆt kh¸c ph¶i t¸c ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi ®ang chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh ®Ó ®iÒu khiÓn c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh phï hîp víi c¸c yªu cÇu kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ý muèn chñ quan cña ngêi qu¶n lý nãi chung vµ cña Nhµ níc nãi riªng.

Trong qu¶n lý TCNN, c¸c chñ thÓ qu¶n lý cã thÓ sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p qu¶n lý vµ nhiÒu c«ng cô qu¶n lý kh¸c nhau.

Ph¬ng ph¸p tæ chøc ®îc sö dông ®Ó thùc hiÖn ý ®å cña chñ thÓ qu¶n lý trong viÖc bè trÝ, s¾p xÕp c¸c mÆt ho¹t ®éng cña TCNN theo nh÷ng khu«n mÉu ®· ®Þnh vµ thiÕt lËp bé m¸y qu¶n lý phï hîp víi c¸c mÆt ho¹t ®éng ®ã cña TCNN.

Ph¬ng ph¸p hµnh chÝnh ®îc sö dông khi c¸c chñ thÓ qu¶n lý TCNN muèn c¸c ®ßi hái cña m×nh ph¶i ®îc c¸c kh¸ch thÓ qu¶n lý tu©n thñ mét c¸ch v« ®iÒu kiÖn. §ã lµ khi c¸c chñ thÓ qu¶n lý ra c¸c mÖnh lÖnh hµnh chÝnh.

Ph¬ng ph¸p kinh tÕ ®îc sö dông th«ng qua viÖc dïng lîi Ých vËt chÊt ®Ó kÝch thÝch tÝnh tÝch cùc cña c¸c kh¸ch thÓ qu¶n lý, tøc lµ t¸c ®éng tíi c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n ®ang tæ chøc c¸c ho¹t ®éng TCNN.

HÖ thèng ph¸p luËt thuéc lÜnh vùc TCNN ®îc sö dông ®Ó qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng TCNN ®îc xem nh mét lo¹i c«ng cô qu¶n lý cã vai trß ®Æc biÖt quan träng.

Trong qu¶n lý TCNN, c«ng cô ph¸p luËt ®îc sö dông thÓ hiÖn díi c¸c d¹ng cô thÓ lµ c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh; c¸c chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh, kÕ to¸n, thèng kª; c¸c ®Þnh møc, tiªu chuÈn vÒ tµi chÝnh, môc lôc NSNN...

Cïng víi ph¸p luËt, hµng lo¹t c«ng cô phæ biÕn kh¸c ®îc sö dông trong qu¶n lý TCNN nh: c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ, tµi chÝnh; KiÓm tra, thanh tra, gi¸m s¸t; c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ qu¶n lý TCNN...

Mçi c«ng cô kÓ trªn cã ®Æc ®iÓm kh¸c nhau vµ ®îc sö dông theo c¸c c¸ch kh¸c nhau nhng ®Òu nh»m cïng mét híng lµ thóc ®Èy n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng TCNN nh»m ®¹t tíi môc tiªu ®· ®Þnh.

Tõ nh÷ng ph©n tÝch kÓ trªn cã thÓ cã kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ qu¶n lý TCNN nh sau:

Qu¶n lý TCNN lµ ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý TCNN th«ng qua viÖc sö dông cã chñ ®Þnh c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý vµ c¸c c«ng cô qu¶n lý ®Ó t¸c ®éng vµ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña TCNN nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu ®· ®Þnh.

2. §Æc ®iÓm cña qu¶n lý TCNN

Qu¶n lý TCNN lµ sù t¸c ®éng cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý TCNN vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña TCNN. §Ó qu¶n lý TCNN cã hiÖu qu¶ ®ßi hái ph¶i n¾m ®îc ®Æc ®iÓm cña qu¶n lý TCNN. §Õn lît nã, ®Æc ®iÓm cña qu¶n lý TCNN l¹i chÞu sù chi phèi bëi ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng TCNN - ®èi tîng qu¶n lý vµ m« h×nh tæ chøc hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý TCNN – chñ thÓ qu¶n lý. Tõ ®ã cã thÓ kh¸i qu¸t c¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña qu¶n lý TCNN lµ:

2.1. §Æc ®iÓm vÒ ®èi tîng qu¶n lý TCNN

§èi tîng cña qu¶n lý TCNN lµ c¸c ho¹t ®éng cña TCNN. Tuy nhiªn, c¸c ho¹t ®éng cña TCNN l¹i lu«n g¾n liÒn víi c¸c c¬ quan nhµ níc - c¸c chñ thÓ cña TCNN. C¸c c¬ quan nµy võa lµ ngêi thô hëng nguån kinh phÝ cña TCNN, võa lµ ngêi tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña TCNN. Do ®ã, c¸c c¬ quan nµy còng trë thµnh ®èi tîng cña qu¶n lý TCNN.

LÊy chÊt lîng, hiÖu qu¶ ®· ®¹t ®îc cña c¸c ho¹t ®éng TCNN lµm c¬ së ®Ó ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®éng c¬, biÖn ph¸p tæ chøc, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng TCNN cña c¸c c¬ quan nhµ níc lµ ®ßi hái vµ lµ nguyªn t¾c cña qu¶n lý TCNN. ChØ cã nh vËy míi ®¶m b¶o cho c¸c nguån lùc tµi chÝnh cña nhµ níc ®îc sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶, tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng thÊt tho¸t, l·ng phÝ, tham nhòng c«ng quü.

Qu¶n lý TCNN thùc chÊt lµ qu¶n lý c¸c quü c«ng, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng t¹o lËp (thu) vµ sö dông (chi) c¸c quü c«ng, do ®ã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a qu¶n lý yÕu tè con ngêi víi qu¶n lý yÕu tè ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ ®Æc ®iÓm quan träng cña qu¶n lý TCNN.

2.2. §Æc ®iÓm vÒ viÖc sö dông c¸c ph¬ng ph¸p vµ c«ng cô qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc

Nh ®· ®Ò cËp ë trªn, trong qu¶n lý TCNN cã thÓ sö dông nhiÒu ph¬ng ph¸p qu¶n lý kh¸c nhau (tæ chøc, hµnh chÝnh, kinh tÕ) vµ nhiÒu c«ng cô qu¶n lý kh¸c nhau (ph¸p luËt, c¸c ®ßn b¶y kinh tÕ, thanh tra - kiÓm tra, ®¸nh gi¸…). Mçi ph¬ng ph¸p, c«ng cô cã ®Æc ®iÓm riªng, cã c¸ch thøc t¸c ®éng riªng vµ cã c¸c u, nhîc ®iÓm riªng.

NÕu nh ph¬ng ph¸p tæ chøc, hµnh chÝnh cã u ®iÓm lµ ®¶m b¶o ®îc tÝnh tËp trung, thèng nhÊt dùa trªn nguyªn t¾c chØ huy, quyÒn lùc th× l¹i cã nhîc ®iÓm lµ h¹n chÕ tÝnh kÝch thÝch, tÝnh chñ ®éng cña c¸c c¬ quan tæ chøc ho¹t ®éng TCNN. Ngîc l¹i, c¸c ph¬ng ph¸p kinh tÕ, c¸c ®ßn b¶y kinh tÕ cã u ®iÓm lµ ph¸t huy ®îc tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o nhng l¹i cã nhîc ®iÓm lµ h¹n chÕ tÝnh tËp trung, thèng nhÊt trong viÖc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng TCNN theo cïng mét híng ®Ých.

Do ®ã, trong qu¶n lý TCNN, tuú theo ®Æc ®iÓm cña ®èi tîng qu¶n lý cô thÓ mµ cã thÓ lùa chän ph¬ng ph¸p nµy hay ph¬ng ph¸p kh¸c lµm ph¬ng ph¸p næi bËt trªn nguyªn t¾c chung lµ ph¶i sö dông ®ång bé vµ kÕt hîp chÆt chÏ c¸c ph¬ng ph¸p vµ c«ng cô qu¶n lý.

Tuy nhiªn, do ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng TCNN lµ lu«n g¾n liÒn víi quyÒn lùc cña nhµ níc, nªn trong qu¶n lý TCNN ph¶i ®Æc biÖt chó träng tíi c¸c ph¬ng ph¸p, c«ng cô mang tÝnh quyÒn uy, mÖnh lÖnh ®Ó ®¶m b¶o tÝnh tËp trung, thèng nhÊt. §ã lµ c¸c ph¬ng ph¸p tæ chøc, hµnh chÝnh, c¸c c«ng cô ph¸p luËt, thanh tra, kiÓm tra. §©y còng lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng cña qu¶n lý TCNN.

2.3. §Æc ®iÓm vÒ qu¶n lý néi dung vËt chÊt cña TCNN

Néi dung vËt chÊt cña TCNN lµ c¸c nguån tµi chÝnh, c¸c quü tiÒn tÖ thuéc së h÷u nhµ níc mµ nhµ níc cã thÓ chi phèi vµ sö dông trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. C¸c nguån tµi chÝnh ®ã cã thÓ tån t¹i díi d¹ng tiÒn tÖ hoÆc tµi s¶n, nhng tæng sè nguån lùc tµi chÝnh ®ã lµ biÓu hiÖn vÒ mÆt gi¸ trÞ, lµ ®¹i diÖn cho mét lîng cña c¶i vËt chÊt cña x· héi. VÒ lý thuyÕt còng nh thùc tiÔn, sù vËn ®éng cña c¸c nguån tµi chÝnh ph¶i ¨n khíp víi sù vËn ®éng cña cña c¶i vËt chÊt míi ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ. §iÒu ®ã cµng cã ý nghÜa vµ cÇn thiÕt bëi v× tæng nguån lùc tµi chÝnh mµ Nhµ níc n¾m gi÷ chiÕm tû träng lín trong tæng nguån lùc tµi chÝnh cña toµn x· héi.

Do ®ã, trong qu¶n lý TCNN, kh«ng nh÷ng ph¶i qu¶n lý nguån tµi chÝnh ®ang tån t¹i c¶ díi h×nh thøc tiÒn tÖ, c¶ díi h×nh thøc tµi s¶n, mµ cßn ph¶i qu¶n lý sù vËn ®éng cña tæng nguån lùc TCNN - sù vËn ®éng vÒ mÆt gi¸ trÞ - trªn c¬ së tÝnh to¸n ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi víi sù vËn ®éng cña c¸c luång cña c¶i vËt chÊt vµ lao ®éng - sù vËn ®éng vÒ mÆt gi¸ trÞ sö dông - trong ®êi sèng thùc tiÔn.

Nh vËy, kÕt hîp qu¶n lý, ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt gi÷a hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ, gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông lµ mét ®Æc ®iÓm quan träng kh¸c cña qu¶n lý TCNN.

II. nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña qu¶n lý TCNN

Qu¶n lý TCNN cã néi dông ®a d¹ng vµ phøc t¹p. XÐt theo c¸c bé phËn cÊu thµnh c¸c quü TCNN, néi dung chñ yÕu cña qu¶n lý TCNN bao gåm: qu¶n lý NSNN vµ qu¶n lý c¸c quü TCNN ngoµi NSNN.

1. Qu¶n lý Ng©n s¸ch nhµ níc

1.1. Qu¶n lý qu¸ tr×nh thu cña NSNN

Thu ng©n s¸ch Nhµ níc ®îc thùc hiÖn b»ng c¸c h×nh thøc: b¾t buéc bao gåm thuÕ, phÝ, lÖ phÝ; b¸n tµi nguyªn, tµi s¶n quèc gia, c¸c kho¶n thu trong c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Ngoµi ra, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi níc mµ cßn cã c¸c h×nh thøc ®éng viªn kh¸c nh h×nh thøc trng thu, trng mua... Qu¶n lý qu¸ tr×nh thu NSNN chÝnh lµ qu¶n lý c¸c h×nh thøc ®éng viªn ®ã.

Yªu cÇu c¬ b¶n qu¶n lý qu¸ tr×nh thu NSNN lµ:

- §¶m b¶o tËp trung mét bé phËn nguån lùc tµi chÝnh quèc gia vµo tay Nhµ níc ®Ó trang tr¶i c¸c kho¶n chi phÝ cÇn thiÕt cña Nhµ níc trong tõng giai ®o¹n lÞch sö.

ViÖc ®éng viªn mét bé phÇn nguån lùc tµi chÝnh quèc gia vµo tay Nhµ níc lµ yªu cÇu c¬ b¶n, kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi mäi Nhµ níc. Møc ®é tËp trung nguån lùc tµi chÝnh quèc gia vµo tay Nhµ níc tuú thuéc vµo chøc n¨ng nhiÖm vô mµ Nhµ níc ®¶m nhËn, tuú thuéc vµo c¸ch thøc sö dông nguån lùc tµi chÝnh cña Nhµ níc còng nh kh¶ n¨ng t¹o ra nguån lùc tµi chÝnh cña nÒn kinh tÕ.

Th«ng thêng, ®øng trªn gãc ®é kinh tÕ, møc ®éng viªn nguån lùc tµi chÝnh quèc gia vµo tay Nhµ níc thêng chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè sau ®©y:

+ Møc thu nhËp GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi

+ Tû suÊt doanh lîi trong nÒn kinh tÕ.

+ Kh¶ n¨ng khai th¸c vµ xuÊt khÈu tµi nguyªn thiªn nhiªn

+ Tû lÖ tiÕt kiÖm cña khu vùc t nh©n ®Ó ®Çu t

+ Møc ®é trang tr¶i c¸c kho¶n chi phÝ cña Nhµ níc

+ Tæ chøc bé m¸y thu nép

Do ®ã, néi dung qu¶n lý qu¸ tr×nh thu NSNN kh«ng ®¬n thuÇn lµ qu¶n lý c¸c h×nh thøc thu vµ sè thu NSNN mµ ph¶i tæ chøc qu¶n lý c¸c yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sè thu cña NSNN.

- §¶m b¶o khuyÕn khÝch, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, t¹o ra nguån thu cña NSNN ngµy cµng lín h¬n.

Thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu nµy, chÝnh lµ kh¾c phôc t tëng thu ®¬n thuÇn, thu tho¸t ly thùc tr¹ng kinh tÕ. V× vËy, trong qu¶n lý thu NSNN tõ viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu cho ®Õn tæ chøc thùc hiÖn ph¶i lu«n lu«n ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng kinh tÕ, thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó cã chÝnh s¸ch, chÕ ®é, biÖn ph¸p chØ ®¹o thu thÝch hîp. Kh«ng v× yªu cÇu ®¶m b¶o nhu cÇu trang tr¶i c¸c kho¶n chi phÝ cña Nhµ níc mµ gia t¨ng c¸c kho¶n thu mét c¸ch phi thùc tÕ, g©y c¶n trë cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, lµm h¹n chÕ nguån thu NSNN trong t¬ng lai. Qu¶n lý qu¸ tr×nh thu NSNN ph¶i coi môc tiªu båi dìng nguån thu lµ môc tiªu cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña thu NSNN.

- Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu ph¶i coi träng yªu cÇu c«ng b»ng x· héi, ®¶m b¶o thùc hiÖn nghiªm tóc, ®óng ®¾n c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu do c¬ quan cã thÈm quyÒn ban hµnh.

Thu NSNN xÐt ë mét gãc ®é nµo ®ã lµ sù ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c th«ng qua bé m¸y quyÒn lùc cña Nhµ níc.

Sù ph©n phèi ®ã lµ cÇn thiÕt c¶ vÒ khÝa c¹nh kinh tÕ vµ khÝa c¹nh x· héi. Song sù ph©n phèi ®ã lu«n lu«n chøa ®ùng trong nã nh÷ng m©u thuÉn vÒ mÆt lîi Ých. Mét sù ®éng viªn thiÕu c«ng b»ng sÏ khoÐt s©u nh÷ng m©u thuÉn ®ã. Khi møc ®é m©u thuÉn ®¹t ®Õn cùc ®iÓm sÏ bïng næ nh÷ng cuéc ®Êu tranh x· héi lµm ph¬ng h¹i ®Õn tÝnh æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña mét quèc gia.

ChÝnh v× lÏ ®ã, trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thu NSNN ph¶i lu«n lu«n coi träng khÝa c¹nh c«ng b»ng x· héi. C«ng b»ng x· héi trong qu¶n lý thu NSNN ®ßi hái viÖc tæ chøc ®éng viªn ph¶i s¸t víi kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña ngêi d©n theo nguyªn t¾c c«ng b»ng theo chiÒu ngang vµ chiÒu däc. §Ó ®¶m b¶o ®îc yªu cÇu cña c«ng b»ng x· héi, trong qu¸ tr×nh tæ chøc, qu¶n lý, ®éng viªn c¸c kho¶n thu cña NSNN kh«ng thÓ tiÕn hµnh mét c¸ch chñ quan, tuú tiÖn mµ ph¶i tu©n thñ ®Çy ®ñ chÝnh s¸ch chÕ ®é thu do c¬ quan cã thÈm quyÒn ban hµnh. Bëi v×, nãi chung c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu ®ã ®· ®îc d©n chóng thõa nhËn gi¸n tiÕp qua c¬ quan quyÒn lùc ®¹i diÖn cho lîi Ých cña hä, ë níc ta c¬ quan quyÒn lùc ®ã lµ Quèc héi.

Nh»m thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c yªu cÇu kÓ trªn, ®iÒu quan träng lµ cÇn x¸c lËp ®îc c¸ch thøc qu¶n lý vµ sö dông c¸c c«ng cô qu¶n lý thÝch hîp.

Trong thùc tÕ cã nhiÒu c¸ch thøc, ph¬ng ph¸p qu¶n lý thu NSNN. Song c¸ch thøc, ph¬ng ph¸p qu¶n lý thu NSNN phæ biÕn hiÖn nay lµ:

- X¸c lËp mét hÖ thèng chÝnh s¸ch thu ®ång bé phï hîp víi thùc tr¹ng cña nÒn kinh tÕ. HÖ thèng chÝnh s¸ch thu ®ã kh«ng chØ quan t©m ®Õn lîi Ých t¹o ra nguån thu tríc m¾t cho Nhµ níc mµ ph¶i cã t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo híng cã lîi nhÊt, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm nhiÒu h¬n, kiÒm chÕ vµ h¹n chÕ l¹m ph¸t, thùc hiÖn chñ tr¬ng më cöa, tõng bíc c©n ®èi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ.

- Trªn c¬ së chÝnh s¸ch, chÕ ®é thu, g¾n víi diÔn biÕn cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh tÕ, ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch thu s¸t, ®óng, phï hîp víi diÔn biÕn thùc tÕ kh¸ch quan cña t×nh h×nh kinh tÕ hµng n¨m.

KÕ ho¹ch thu s¸t ®óng lµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó tæ chøc qu¸ tr×nh qu¶n lý thu cô thÓ. §ång thêi kÕt qu¶ thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu sÏ cho phÐp nh×n nhËn l¹i c¸c chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, còng nh c¸c biÖn ph¸p tæ chøc thu thÝch hîp.

- X¸c lËp c¸c biÖn ph¸p tæ chøc thu phï hîp víi tõng kho¶n thu cô thÓ cña NSNN. ë ®©y cÇn ph¶i tËp trung vµo hai vÊn ®Ò chñ yÕu:

Mét lµ, x©y dùng quy tr×nh thu cho tõng lo¹i cô thÓ.

Hai lµ, tæ chøc bé m¸y thu gän nhÑ, hîp lý ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®Æc biÖt lµ x©y dùng ®éi ngò c¸n bé thu cã ®Çy ®ñ n¨ng lùc, tr×nh ®é vµ phÈm chÊt.

1.2. Qu¶n lý qu¸ tr×nh chi cña NSNN

Chi NSNN cã quy m« vµ møc ®é réng lín, bao gåm nhiÒu lÜnh vùc, ë nhiÒu ®Þa ph¬ng, ë tÊt c¶ c¸c c¬ quan c«ng quyÒn. MÆt kh¸c, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng chi NSNN võa mang tÝnh chÊt kh«ng hoµn tr¶ trùc tiÕp, l¹i võa cã tÝnh chÊt hoµn tr¶ trùc tiÕp.

V× vËy, viÖc qu¶n lý c¸c kho¶n chi NSNN hÕt søc phøc t¹p. XÐt theo yÕu tè thêi h¹n cña c¸c kho¶n chi NSNN, cã thÓ h×nh dung néi dung cô thÓ qu¶n lý c¸c kho¶n chi NSNN bao gåm:

+ Qu¶n lý c¸c kho¶n chi ®Çu t ph¸t triÓn

+ Qu¶n lý c¸c kho¶n chi thêng xuyªn

+ Qu¶n lý c¸c kho¶n chi tr¶ nî

+ Qu¶n lý chi dù phßng

C¸c kho¶n chi kÓ trªn ®îc trang tr¶i b»ng c¸c nguån tµi chÝnh kh¸c nhau, mang tÝnh chÊt kh¸c nhau. Do ®ã trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c ph¬ng ph¸p vµ nguyªn t¾c qu¶n lý cô thÓ còng kh¸c nhau.

Trong qu¶n lý c¸c kho¶n chi cña NSNN ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu c¬ b¶n sau ®©y:

- §¶m b¶o nguån tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó c¸c c¬ quan c«ng quyÒn thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô ®îc giao theo ®óng ®êng lèi, chÝnh s¸ch, chÕ ®é cña Nhµ níc.

NSNN lµ c«ng cô tµi chÝnh quan träng cña Nhµ níc. V× vËy , bÊt luËn trong ®iÒu kiÖn nµo, viÖc qu¶n lý c¸c kho¶n chi cña NSNN ph¶i híng vµo môc tiªu chÝnh lµ ®¶m b¶o nguån tµi chÝnh cho viÖc thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn ®· ®îc Nhµ níc giao phã. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, viÖc ®¶m b¶o yªu cÇu nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng dÔ dµng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn kh¶ n¨ng tËp trung nguån lùc tµi chÝnh cña Nhµ níc cßn h¹n chÕ, yªu cÇu thùc hiÖn, nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan c«ng quyÒn l¹i cÊp b¸ch vµ réng lín.

Nh»m gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy trong qu¶n lý c¸c kho¶n chi cña NSNN cÇn thiÕt ph¶i x¸c lËp ®îc thø tù u tiªn c¸c kho¶n chi, ®ång thêi vÒ phÝa Nhµ níc, cÇn cã sù c©n nh¾c khi giao nhiÖm vô cho c¸c c¬ quan c«ng quyÒn.

- Qu¶n lý c¸c kho¶n chi ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶

TiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ lµ yªu cÇu sèng cßn trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi. §Æc biÖt viÖc qu¶n lý c¸c kho¶n chi NSNN l¹i cµng ph¶i coi träng viÖc tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. §ã lµ tiªu thøc c¬ b¶n khi x¸c lËp c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý. LuËn ®iÓm nµy ®îc x¸c lËp dùa trªn nh÷ng c¨n cø sau ®©y:

Mét lµ, xuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt cña c¸c kho¶n chi cña NSNN cã quy m«, møc ®é réng lín phøc t¹p, lîi Ých cña c¸c kho¶n chi mang l¹i thêng Ýt g¾n liÒn víi lîi Ých cô thÓ, côc bé. Do ®ã sù quan t©m cña ngêi sö dông nguån lùc tµi chÝnh cña Nhµ níc phÇn nµo bÞ h¹n chÕ.

Hai lµ, so víi c¸c kho¶n chi ë c¸c kh©u tµi chÝnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ, th× c¸c kho¶n chi cña NSNN nãi chung cã tû träng lín vµ cã ¶nh hëng ®Õn toµn bé vÊn ®Ò kinh tÕ, x· héi cña ®Êt níc. V× vËy c¸c kho¶n chi cña NSNN kh«ng ®óng môc ®Ých, kh«ng tiÕt kiÖm, hiÖu qu¶ kÐm sÏ g©y tæn h¹i to lín ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi.

XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do ®ã, trong qu¶n lý c¸c kho¶n chi cña NSNN ph¶i coi träng môc tiªu tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶.

Nh»m ®¹t ®îc tiªu chuÈn tiÕt kiÖmvµ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý c¸c kho¶n chi cña NSNN cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ tõ kh©u x©y dùng kÕ ho¹ch, x©y dùng ®Þnh møc, thêng xuyªn ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ tæng kÕt rót kinh nghiÖm viÖc thùc hiÖn c¸c kho¶n chi cña NSNN. Trªn c¬ së ®ã ®æi míi c¸c biÖn ph¸p chi vµ c¬ cÊu chi, chuyÓn mét NSNN mang tÝnh chÊt bao cÊp sang mét NSNN phï hîp víi kinh tÕ thÞ trêng.

- G¾n néi dung qu¶n lý c¸c kho¶n chi NSNN víi néi dung qu¶n lý c¸c môc tiªu cña kinh tÕ vÜ m«. T¨ng cêng viÖc lµm, æn ®Þnh c¸n c©n thµnh to¸n, k×m chÕ l¹m ph¸t lu«n lu«n lµ môc tiªu phÊn ®Êu ë mäi quèc gia. C¸c môc tiªu ®ã cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi c¸c kho¶n chi cña NSNN. C¸c môc tiªu ®ã lµ c¬ së ®Æt ra yªu cÇu cho viÖc thùc hiÖn c¸c kho¶n chi cña NSNN. Ngîc l¹i , c¸c kho¶n chi cña NSNN l¹i cã t¸c ®éng to lín ®Õn c¸c môc tiªu cña kinh tÕ vÜ m«.

ChÝnh v× vËy, trong qu¶n lý chi NSNN cÇn ph¶i chó ý mèi quan hÖ nµy, lµm thÕ nµo ®Ó c¸c kho¶n chi NSNN cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ níc. Ngîc l¹i, ph¶i trªn c¬ së ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« ®Ó bè trÝ c¸c kho¶n chi cho thÝch hîp.

§Ó thùc hiÖn c¸c yªu cÇu trªn, ®iÒu quan träng lµ ph¶i t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý chi thÝch hîp ®èi víi tõng kho¶n chi cô thÓ ë nh÷ng hoµn c¶nh cô thÓ.

Trong thùc tiÔn, ®èi víi tõng kho¶n chi cã nhiÒu biÖn ph¸p qu¶n lý kh¸c nhau. Song biÖn ph¸p qu¶n lý chi NSNN chung nhÊt lµ:

+ ThiÕt lËp c¸c ®Þnh møc chi. §Þnh møc chi võa lµ c¬ së ®Ó x©y dùng kÕ ho¹ch chi, võa lµ c¨n cø ®Ó thùc hiÖn viÖc kiÓm so¸t c¸c kho¶n chi cña NSNN. Nguyªn t¾c chung ®Ó thiÕt lËp c¸c ®Þnh møc chi lµ võa ph¶i ®¶m b¶o phï hîp víi yªu cÇu thùc tiÔn kh¸ch quan cña c¸c ®¬n vÞ thô hëng nguån kinh phÝ cña NSNN, võa ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶.

+ X¸c lËp thø tù u tiªn c¸c kho¶n chi cña NSNN theo møc ®é cÇn thiÕt ®èi víi tõng kho¶n chi trong t×nh h×nh cô thÓ vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña c¬ quan c«ng quyÒn.

+ X©y dùng quy tr×nh cÊp ph¸t c¸c kho¶n chi chÆt chÏ, hîp lý nh»m h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng tiªu cùc n¶y sinh trong qu¸ tr×nh cÊp ph¸t, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc kiÓm so¸t chi cña c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn.

+ Thùc hiÖn c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra vµ kiÓm to¸n nh»m ng¨n chÆn nh÷ng biÓu hiÖn tiªu cùc trong viÖc sö dông nguån kinh phÝ cña Nhµ níc. §ång thêi qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn thanh tra, kiÓm tra vµ kiÓm to¸n ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch, chÕ ®é nh»m hoµn thiÖn bæ sung chÝnh s¸ch, chÕ ®é.

1.3. Qu¶n lý vµ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p c©n ®èi thu, chi Ng©n s¸ch Nhµ níc

C©n ®èi thu chi NSNN lµ mét mÆt c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, nã võa lµ nguyªn nh©n võa lµ kÕt qu¶ cña c¸c mÆt c©n ®èi kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong thùc tiÔn, do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan mµ ho¹t ®éng thu, chi NSNN kh«ng ph¶i lóc nµo còng c©n ®èi.

VÒ kh¸ch quan, ho¹t ®éng thu, chi NSNN b¾t nguån tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®¹t tèc ®é t¨ng trëng cao, bÒn v÷ng, nÒn kinh tÕ cã tû lÖ l¹m ph¸t thÊp th× kh¶ n¨ng c©n ®èi thu, chi NSNN ®îc thùc hiÖn t¬ng ®èi thuËn lîi. Ngîc l¹i, trong ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã dÊu hiÖu suy tho¸i, l¹m ph¸t ë tèc ®é cao th× kh¶ n¨ng c©n ®èi thu, chi cña NSNN gÆp khã kh¨n.

VÒ chñ quan, do nh÷ng t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña Nhµ níc lµm n¶y sinh sù mÊt c©n ®èi thu, chi cña NSNN. Mét hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi phï hîp cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ dùa trªn kh¶ n¨ng cña nguån lùc tµi chÝnh quèc gia th× kh¶ n¨ng c©n ®èi thu - chi NSNN cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn. Ngîc l¹i, mét hÖ thèng chÝnh s¸ch chÕ ®é kinh tÕ, x· héi mang ý chÝ chñ quan, kh«ng xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng kinh tÕ - x· héi, kh«ng dùa trªn kh¶ n¨ng nguån lùc tµi chÝnh quèc gia, th× vÊn ®Ò c©n ®èi thu - chi NSNN khã ®¶m b¶o.

Tuú theo c¸ch tiÕp cËn nguyªn nh©n cña sù mÊt c©n ®èi mµ cã c¸c ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt kh¸c nhau. Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p phæ biÕn hiÖn nay lµ: Thùc hiÖn h×nh thøc tÝn dông Nhµ níc vay nî trong vµ ngoµi níc ®Ó ®¶m b¶o sù c©n ®èi thu - chi NSNN, h×nh thµnh quü dù tr÷, quü dù phßng tµi chÝnh...

ViÖc qu¶n lý c©n ®èi thu - chi NSNN thùc chÊt lµ viÖc qu¶n lý thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®ã.

1.3.1.Qu¶n lý tÝn dông nhµ níc

TÝn dông nhµ níc lµ mét biÖn ph¸p huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh do Nhµ níc thùc hiÖn th«ng qua h×nh thøc vay vµ cho vay.

TÝn dông nhµ níc xuÊt hiÖn nh»m ®¸p øng yªu cÇu gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng th©m hôt NSNN (thu kh«ng ®ñ chi) vµ yªu cÇu ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ do Nhµ níc thùc hiÖn.

Qu¶n lý tÝn dông nhµ níc vÒ thùc chÊt lµ tÝnh to¸n x¸c ®Þnh nhu cÇu nguån lùc tµi chÝnh cÇn thiÕt ph¶i huy ®éng qua con ®êng tÝn dông; tÝnh to¸n kh¶ n¨ng chi tr¶; lùa chän c¸c h×nh thøc tÝn dông thÝch hîp, quy ®Þnh chÆt chÏ quy tr×nh gi¶i ng©n b¶o ®¶m tÝnh kÞp thêi; ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh sö dông nguån tÝn dông trªn gãc ®é ®Çu t vµ hiÖu qu¶.

1.3.2. Qu¶n lý dù tr÷, dù phßng tµi chÝnh cña Nhµ níc

Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña kinh tÕ thÞ trêng, nhiÒu rñi ro, bÊt tr¾c cã thÓ x¶y ra lµm ph¬ng h¹i ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc.

Trong ®iÒu kiÖn ®ã, viÖc thµnh lËp vµ sö dông c¸c quü dù tr÷, dù phßng tµi chÝnh cña nhµ níc lµ cÇn thiÕt nh»m kh¾c phôc nh÷ng rñi ro, bÊt tr¾c, t¹o ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o sù c©n ®èi trong ho¹t ®éng cña NSNN.

Thùc chÊt cña viÖc qu¶n lý quü dù tr÷, dù phßng tµi chÝnh cña Nhµ níc lµ viÖc x¸c lËp c¸c ®Þnh møc trÝch, h×nh thµnh c¸c quy chÕ sö dông; x©y dùng chÕ ®é kiÓm tra, kiÓm so¸t thÝch hîp víi c¸c ®Æc ®iÓm cña quü dù tr÷, dù phßng.

1.4. Ph©n cÊp qu¶n lý Ng©n s¸ch nhµ níc

Ph©n cÊp qu¶n lý NSNN ®îc nh×n nhËn nh lµ mét biÖn ph¸p qu¶n lý ho¹t ®éng cña NSNN. Thùc chÊt cña viÖc ph©n cÊp lµ viÖc ph©n chia tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ho¹t ®éng cña NSNN theo tõng cÊp chÝnh quyÒn nh»m lµm cho ho¹t ®éng cña NSNN lµnh m¹nh vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Ph©n cÊp ho¹t ®éng qu¶n lý thu, chi NSNN ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c thèng nhÊt, tËp trung d©n chñ, cã ph©n c«ng rµnh m¹ch theo quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn.

T tëng chØ ®¹o trong ph©n cÊp qu¶n lý NSNN theo LuËt Ng©n s¸ch nhµ níc (2002) lµ:

- Ph©n ®Þnh rµnh m¹ch nhiÖm vô thu chi cña tõng cÊp, cô thÓ:

Chia nguån thu thµnh 3 lo¹i:

+ Trung ¬ng: 100%

+ §Þa ph¬ng: 100%

+ §iÒu tiÕt theo tû lÖ gi÷a TW vµ ®Þa ph¬ng

- TËp trung ®¹i bé phËn nguån thu tµi chÝnh lín, æn ®Þnh cho NSTW, t¹o cho NS§P cã nguån thu g¾n víi ®Þa bµn.

2. Qu¶n lý c¸c quü tµi chÝnh nhµ níc ngoµi Ng©n s¸ch nhµ níc

C¸c quü TCNN ngoµi NSNN cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau, ®¶m nhËn c¸c chøc n¨ng kh¸c nhau vµ cã môc ®Ých sö dông cô thÓ kh¸c nhau.

§èi víi lo¹i quü TCNN ngoµi NSNN ®¶m nhËn chøc n¨ng dù tr÷, dù phßng nguån tµi chÝnh trÝch tõ NSNN chiÕm tû träng lín th× viÖc qu¶n lý chñ yÕu lµ: x¸c lËp c¸c ®Þnh møc trÝch hîp lý; x©y dùng quy chÕ sö dông quü phï hîp víi môc ®Ých cô thÓ cña quü; kiÓm tra, kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc t¹o lËp vµ sö dông quü theo ®óng quy ®Þnh.

§èi víi lo¹i quü ®¶m nhËn chøc n¨ng hç trî cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng thu håi vèn, nguån tµi chÝnh cña quü chñ yÕu lµ huy ®éng tõ nguån tµi chÝnh t¹m thêi nhµn rçi cña c¸c tæ chøc x· héi vµ c¸c tÇng líp d©n c th× néi dung chñ yÕu cña qu¶n lý quü lµ: x¸c ®Þnh nhu cÇu nguån tµi chÝnh cÇn thiÕt ph¶i hç trî ®Ó thùc hiÖn viÖc huy ®éng; x¸c ®Þnh c¸c ph¬ng thøc huy ®éng hîp lý vµ c¸c kªnh huy ®éng cã hiÖu qu¶; tÝnh to¸n kh¶ n¨ng hoµn tr¶; x©y dùng quy chÕ ph©n phèi, sö dông nguån tµi chÝnh hîp lý theo môc tiªu cña quü; vµ thùc hiÖn kiÓm tra, kiÓm so¸t chÆt chÏ qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông quü nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña quü.

iii. tæ chøc bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc

Nh»m thùc hiÖn nh÷ng néi dung qu¶n lý TCNN nh ®· ®Ò cËp, viÖc nghiªn cøu h×nh thµnh bé m¸y qu¶n lý TCNN lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu kh¸ch quan.

1. Nh÷ng c¨n cø vµ nguyªn t¾c tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN

1.1. Nh÷ng c¨n cø x¸c lËp tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN

Ho¹t ®éng cña bé m¸y qu¶n lý TCNN lu«n lu«n chÞu sù chi phèi cña tæ chøc bé m¸y chÝnh quyÒn vµ néi dung c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c kh©u cña TCNN. Do ®ã, viÖc thiÕt lËp bé m¸y qu¶n lý TCNN ph¶i dùa trªn hai c¨n cø chñ yÕu:

Mét lµ, c¨n cø vµo sù h×nh thµnh hÖ thèng c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ, x· héi cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc.

Tµi chÝnh nhµ níc lµ lÜnh vùc quan träng cña hÖ thèng tµi chÝnh, ®¶m b¶o tiÒn vèn cÇn thiÕt ®Ó duy tr× ho¹t ®éng bé m¸y Nhµ níc vµ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng nhiÖm vô kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi do Nhµ níc ®¶m nhËn. Theo b¶n chÊt kinh tÕ th× TCNN lµ quan hÖ tiÒn tÖ g¾n liÒn víi ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm quèc d©n, nh»m h×nh thµnh c¸c kho¶n thu nhËp thuéc Nhµ níc vµ ®îc sö dông ®Ó më réng s¶n xuÊt vµ tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vÒ v¨n ho¸, x· héi, quèc phßng vµ qu¶n lý. Chñ thÓ cña c¸c quan hÖ tiÒn tÖ nµy lµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc (toµn phÇn vµ hçn hîp).

Nh vËy, x©y dùng bé m¸y qu¶n lý TCNN tríc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ sù h×nh thµnh hÖ thèng chÝnh quyÒn c¸c cÊp vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ x· héi cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc.

Qu¸ tr×nh h×nh thµnh hÖ thèng chÝnh quyÒn vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc c¸c cÊp lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan cña mäi thÓ chÕ chÝnh trÞ, nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Nhµ níc trªn mäi vïng l·nh thæ. Nãi cô thÓ h¬n, sù ra ®êi cña hÖ thèng chÝnh quyÒn nhµ níc nhiÒu cÊp lµ tiÒn ®Ò cÇn thiÕt xuÊt hiÖn hÖ thèng NSNN nhiÒu cÊp. Phï hîp víi m« h×nh tæ chøc bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, hÖ thèng ng©n s¸ch níc ta bao gåm NSTW vµ ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng.

Hai lµ, c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm, néi dung ho¹t ®éng cña tõng kh©u cña TCNN.

Néi dung ho¹t ®éng cña TCNN rÊt ®a d¹ng. Nãi ®Õn TCNN kh«ng chØ cã ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn mµ cßn bao gåm nhiÒu kh©u riªng biÖt kh¸c, mçi kh©u hoµn thµnh nh÷ng chøc n¨ng vµ nhiÖm vô ®Æc thï riªng. Nh ®· biÕt, hÖ thèng TCNN, nÕu ph©n theo môc tiªu vµ néi dung ho¹t ®éng, bao gåm ng©n s¸ch c¸c cÊp chÝnh quyÒn nhµ níc, c¸c quü ngoµi ng©n s¸ch, tÝn dông nhµ níc vµ bao gåm c¶ tµi chÝnh doanh nghiÖp nhµ níc. Nhê cã chøc n¨ng ho¹t ®éng kh¸c nhau cña c¸c kh©u tµi chÝnh nµy, Nhµ níc t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi, gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò theo ngµnh vµ l·nh thæ.

C¸c quü ngoµi ng©n s¸ch lµ kh©u riªng biÖt cña TCNN. MÆc dÇu c¸c quü ngoµi ng©n s¸ch chÞu sù qu¶n lý cña chÝnh quyÒn c¸c cÊp, nhng ®îc t¸ch khái ng©n s¸ch vµ cã tÝnh ®éc lËp nhÊt ®Þnh. Chøc n¨ng chÝnh cña c¸c quü ngoµi ng©n s¸ch dï cña bÊt kú cÊp chÝnh quyÒn nµo ®Òu nh»m b¶o ®¶m kinh phÝ ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p theo nh÷ng môc tiªu riªng b»ng c¸c kho¶n trÝch phï hîp vµ b»ng c¸c nguån vèn huy ®éng kh¸c. ViÖc t¸ch c¸c nguån vèn cÊp ph¸t ®Ó thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p theo môc tiªu riªng khái nguån vèn ng©n s¸ch, cho phÐp më réng nguån vèn huy ®éng b»ng c¸c kho¶n thu bæ sung nh c¸c kho¶n tiÕt kiÖm, c¸c kho¶n nép vµ ñng hé tù nguyÖn cña c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n, c¸c kho¶n thu tõ xæ sè kiÕn thiÕt... h¬n n÷a ®iÒu ®ã ®¶m b¶o cho viÖc sö dông vèn ®óng môc ®Ých.

Quy chÕ tù chñ cña c¸c quü ngoµi ng©n s¸ch cho phÐp ®¶m b¶o cÊp ph¸t kÞp thêi cho viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p, c¸c ch¬ng tr×nh v¨n ho¸, x· héi quan träng. Kh¸c víi ng©n s¸ch, quü ngoµi ng©n s¸ch chÞu sù ®iÒu chØnh vµ kiÓm tra Ýt h¬n tõ c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn Nhµ níc. Do chç nh÷ng thay ®æi trong híng sö dông quü ngoµi ng©n s¸ch ®îc thùc hiÖn kh«ng cÇn cã sù tham gia cña Quèc héi, nªn t¹o kh¶ n¨ng thùc hiÖn chi c¸c quü theo chÕ ®é linh ho¹t h¬n vµ thóc ®Èy mèi quan t©m cña c¸c tæ chøc sö dông quü trong viÖc khai th¸c thªm nguån vèn. Quü ngoµi ng©n s¸ch cßn ®ãng vai trß lµ nguån tµi chÝnh dù tr÷, gióp cho c¸c cÊp chÝnh quyÒn trong nh÷ng trêng hîp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, nhê ®ã n©ng cao tÝnh c¬ ®éng cña c¸c nguån tµi chÝnh trong khu«n khæ hÖ thèng TCNN thèng nhÊt.

C¸c quü ngoµi ng©n s¸ch cã nh÷ng kh¸c nhau c¶ vÒ môc ®Ých, chøc n¨ng ho¹t ®éng, c¶ vÒ cÊp qu¶n lý. Theo chøc n¨ng ho¹t ®éng cã thÓ chia c¸c quü ngoµi ng©n s¸ch thµnh c¸c quü cã tÝnh chÊt kinh tÕ, quü cã tÝnh chÊt x· héi vµ quü cã tÝnh chÊt b¶o vÖ m«i trêng thiªn nhiªn. Theo cÊp qu¶n lý, c¸c quü nµy cã thÓ chia ra quü quèc gia vµ quü theo ®Þa ph¬ng, vïng l·nh thæ.

C¸c quan hÖ tiÒn tÖ t¹o nªn néi dung cña tÝn dông nhµ níc còng lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña TCNN. Quan hÖ tÝn dông nhµ níc xuÊt hiÖn g¾n liÒn víi viÖc ®éng viªn vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc vµ d©n c, ®Ó c¸c tæ chøc chÝnh quyÒn sö dông nh»m ®¶m b¶o cÊp ph¸t kinh phÝ cho c¸c kho¶n chi tiªu cña Nhµ níc. ViÖc thu hót vèn t¹m thêi nhµn rçi cña c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n ®îc thùc hiÖn b»ng viÖc b¸n trªn thÞ trêng tµi chÝnh tÝn phiÕu kho b¹c vµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. Vèn ®îc huy ®éng trªn thÞ trêng tµi chÝnh sÏ ®îc dïng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, chñ yÕu th«ng qua viÖc cÊp vèn thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh cho vay dµi h¹n.

Nh vËy, nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y ®· kh¼ng ®Þnh r»ng c¸ch thøc tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh nhµ níc, qu¸ tr×nh ph©n cÊp qu¶n lý, ®Æc ®iÓm, néi dung vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c kh©u TCNN lµ c¨n cø xuÊt ph¸t ®Ó h×nh thµnh bé m¸y qu¶n lý TCNN phï hîp.

1.2. Nh÷ng nguyªn t¾c tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN

Tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh mét c¸ch ®óng ®¾n cã ý nghÜa hµng ®Çu ®èi víi viÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tµi chÝnh. HiÖu qu¶ qu¶n lý TCNN phÇn lín phô thuéc vµo viÖc tæ chøc hîp lý c«ng t¸c cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý bao gåm c¸c c¬ quan tµi chÝnh tõ Trung ¬ng xuèng ®Þa ph¬ng, c¬ quan thuÕ nhµ níc vµ bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n.

Nh»m n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý, viÖc tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN cÇn ph¶i dùa trªn c¸c nguyªn t¾c sau ®©y:

Mét lµ, Qu¸n triÖt nguyªn t¾c thèng nhÊt, tËp trung - d©n chñ trong tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN.

Nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n, lµ “x¬ng sèng” cña hÖ thèng qu¶n lý kinh tÕ x· héi cña Nhµ níc ta. Trong tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN ph¶i coi träng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ, võa ph¸t huy søc m¹nh cña c¶ hÖ thèng, ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña nÒn tµi chÝnh quèc gia, võa ®¶m b¶o tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña mäi cÊp qu¶n lý trong viÖc xö lý c¸c vÊn ®Ò tµi chÝnh vµ NSNN.

§¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña nÒn tµi chÝnh quèc gia lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ®a mäi ho¹t ®éng TCNN, ho¹t ®éng thu, chi NSNN c¸c cÊp vµo nÒn nÕp, theo ®óng quü ®¹o qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh cña Nhµ níc, t¹o nªn mèi liªn hÖ g¾n bã h÷u c¬ gi÷a c¸c kh©u cña hÖ thèng TCNN, lµm cho ho¹t ®éng TCNN phï hîp, phôc vô vµ thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi.

Thùc hiÖn yªu cÇu ®ã ®ßi hái ph¶i n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý thèng nhÊt cña Nhµ níc Trung ¬ng th«ng qua viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi tiªu, ®Þnh møc thu, chi tµi chÝnh, thu, chi NSNN, b»ng viÖc ph¸t huy triÖt ®Ó quyÒn lùc cña Quèc héi trong viÖc quyÕt ®Þnh dù ¸n ng©n s¸ch vµ phª chuÈn tæng quyÕt to¸n ng©n s¸ch. §ång thêi, cÇn ph¶i n©ng cao vai trß ®iÒu hµnh cña c¸c c¬ quan chÊp ph¸p vµ c¸c c¬ quan chuyªn m«n trong qu¸ tr×nh lËp, chÊp hµnh dù ¸n ng©n s¸ch vµ qu¶n lý TCNN.

MÆt kh¸c, thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n cÊp tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cho cÊp díi vµ cho ®Þa ph¬ng. ChÝnh quyÒn c¸c cÊp cã tr¸ch nhiÖm híng dÉn, kiÓm tra vÖc thùc hiÖn, ®¶m b¶o thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é chi tiªu, ®Þnh møc thu, chi tµi chÝnh Nhµ níc ®· ban hµnh. ChÝnh quyÒn nhµ níc c¸c cÊp kh«ng ®îc tù ý ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é tµi chÝnh riªng tr¸i víi quy ®Þnh cña Trung ¬ng, ph¶i thùc hiÖn nhiÖm vô thu, chi TCNN theo ®óng kÕ ho¹ch, chÝnh s¸ch chÕ ®é tµi chÝnh do Trung ¬ng quy ®Þnh thèng nhÊt. §ång thêi, chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng, c¸c c¬ quan qu¶n lý tµi chÝnh cÊp díi ®îc giao tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n phï hîp, ®¶m b¶o cho c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý ®îc ®a ra trªn nh÷ng c¬ së th«ng tin ®Çy ®ñ, cã c¨n cø vµ ph¸t huy ®îc vai trß chñ ®éng s¸ng t¹o, ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c¸c chñ thÓ qu¶n lý TCNN trong viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch thu chi hµng n¨m vµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®ã.

Hai lµ, Thùc hiÖn nguyªn t¾c kÕt hîp qu¶n lý theo ngµnh víi qu¶n lý theo ®Þa ph¬ng vµ vïng l·nh thæ trong tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN.

Chuyªn m«n ho¸ theo ngµnh vµ ph©n bè theo vïng l·nh thæ lµ ®Æc trng, cã tÝnh quy luËt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. HÖ thèng qu¶n lý ph¶i ®îc tæ chøc phï hîp víi sù ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt. Víi t c¸ch lµ mét bé phËn trong hÖ thèng qu¶n lý nãi chung, tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN kh«ng thÓ t¸ch khái nguyªn t¾c phæ biÕn nµy. Tæ chøc qu¶n lý theo chuyªn ngµnh kh«ng chØ ®¶m b¶o qu¶n lý thèng nhÊt, chÆt chÏ mäi nguån TCNN vÒ chÝnh s¸ch chÕ ®é chi tiªu, ®Þnh møc thu, chi tµi chÝnh, mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn h×nh thøc vµ ph¬ng ph¸p cÊp ph¸t, qu¶n lý tµi chÝnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ngµnh kinh tÕ kü thuËt. MÆt kh¸c tæ chøc qu¶n lý theo ngµnh cÇn ®îc kÕt hîp víi ph©n cÊp qu¶n lý cho ®Þa ph¬ng vµ vïng l·nh thæ, thÓ hiÖn ë sù ph©n biÖt quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ níc cña cÊp tØnh, thµnh phè. §ã còng lµ sù thÓ hiÖn vµ cô thÓ ho¸ nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong qu¶n lý kinh tÕ phï hîp víi c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu l·nh thæ trong tõng giai ®o¹n, vµ còng lµ ®iÒu kiÖn b¶o ®¶m cho chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng s¸ng t¹o cña m×nh trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý toµn diÖn trªn ph¹m vi ®¬n vÞ hµnh chÝnh – l·nh thæ. Hai mÆt qu¶n lý theo ngµnh vµ qu¶n lý theo l·nh thæ kh«ng t¸ch biÖt nhau, kh«ng ph¶i Bé chØ qu¶n lý theo ngµnh mµ kh«ng cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý theo l·nh thæ, còng nh kh«ng ph¶i chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng chØ qu¶n lý theo l·nh thæ t¸ch khái qu¶n lý ngµnh.

Qu¸n triÖt nguyªn t¾c trªn ®©y, bé m¸y qu¶n lý TCNN cÇn ph¶i ®îc tæ chøc võa theo hÖ thèng chuyªn ngµnh thèng nhÊt tõ Trung ¬ng xuèng c¸c ®Þa ph¬ng trong c¶ níc, ®ång thêi chÞu sù chØ ®¹o song trïng cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng. CÇn x¸c ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô qu¶n lý theo ngµnh cña Bé Tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan trung ¬ng ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng TCNN, ®ång thêi cÇn quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµ c¬ quan tµi chÝnh ®Þa ph¬ng ®èi víi ho¹t ®éng TCNN diÔn ra trªn ®Þa bµn l·nh thæ ë ®Þa ph¬ng. Nh÷ng yªu cÇu nµy cÇn ®îc quy ®Þnh râ trong LuËt Ng©n s¸ch nhµ níc, LuËt Ng©n hµng nhµ níc vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cña Nhµ níc vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan nhµ níc trung ¬ng vµ ®Þa ph¬ng trong qu¶n lý TCNN.

Ba lµ, qu¸n triÖt nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ trong tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN.

TiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ lµ nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh quy luËt cña mçi chÕ ®é kinh tÕ x· héi, nã võa lµ môc tiªu, võa lµ tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña mäi hÖ thèng qu¶n lý. Yªu cÇu cña nguyªn t¾c nµy vËn dông vµo viÖc tæ chøc bé m¸y qu¶n lý thÓ hiÖn ë chç, mét tæ chøc ®îc coi lµ cã hiÖu qu¶ nÕu nã ®îc x©y dùng ®Ó gióp cho viÖc hoµn thµnh c¸c môc tiªu qu¶n lý víi møc tæi thiÓu vÒ chi phÝ.

Qu¸n triÖt nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶ ®ßi hái tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN ph¶i phï hîp víi tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh vµ ph©n cÊp qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn nhµ níc, ë ®©y ®ßi hái ph¶i cã sù t¬ng hîp gi÷a quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm. §ång thêi bé m¸y qu¶n lý ph¶i ®îc tæ chøc phï hîp víi ®Æc ®iÓm, néi dung vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c kh©u TCNN trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng. ChuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng, ph¹m vi, néi dung, c¬ chÕ ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¸c kh©u TCNN ®· cã nhiÒu thay ®æi, ë ®©y ®ßi hái ph¶i thiÕt kÕ mét bé m¸y tæ chøc gåm c¸c bé phËn, c¸c c¸ nh©n phï hîp víi yªu cÇu míi cña ho¹t ®éng TCNN. H¬n n÷a mét vÞ trÝ c«ng t¸c hay mét bé phËn trong c¬ cÊu tæ chøc ph¶i ®îc x¸c ®Þnh râ rµng môc tiªu cÇn ph¶i ®¹t, néi dung ho¹t ®éng vµ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n ®îc giao, tiªu chuÈn cho tõng chøc danh c¸n bé, còng nh nh÷ng mèi liªn hÖ víi c¸c bé phËn c«ng t¸c kh¸c.

§Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ vÒ mÆt tæ chøc cßn cÇn ph¶i thÊy râ giíi h¹n vÒ tÇm qu¶n lý, ë chç, ë mçi c¬ng vÞ qu¶n lý ®Òu cã mét sè giíi h¹n nhÊt ®Þnh nh÷ng ngêi mµ mét c¸ nh©n cã thÓ qu¶n lý cã kÕt qu¶. Yªu cÇu nµy ®ßi hái ph¶i thu gän c¸c ®Çu mèi qu¶n lý, tinh gi¶n bé m¸y, bít kh©u trung gian, t¹o cho bé m¸y tæ chøc qu¶n lý cã hiÖu qu¶.

2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña bé m¸y qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc hiÖn nay ë ViÖt Nam

Theo HiÕn ph¸p, qu¶n lý chung vÒ tµi chÝnh trªn ph¹m vi c¶ níc thuéc Quèc héi vµ ChÝnh phñ, cßn qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô tµi chÝnh lµ tr¸ch nhiÖm cña bé m¸y tæ chøc c¸c c¬ quan tµi chÝnh, nhê ®ã Nhµ níc l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng tµi chÝnh trong tÊt c¶ c¸c bé phËn vµ lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Bé Tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan tµi chÝnh cÊp díi cña nã, c¸c tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh chuyªn ngµnh thùc hiÖn toµn bé c«ng t¸c qu¶n lý TCNN.

XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu gi¶i quyÕt c¸c nhiÖm vô g¾n liÒn víi ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ x· héi, hiÖn nay c¬ cÊu tæ chøc b« m¸y qu¶n lý TCNN ®· ®îc hoµn thiÖn thªm mét bíc. So víi tríc ®©y, c¬ cÊu tæ chøc míi ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ, nh»m híng vµo viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý TCNN. Nh÷ng thay ®æi trong c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý TCNN ®îc quyÕt ®Þnh bëi chøc n¨ng, vai trß míi cña Bé Tµi chÝnh, nh lµ mét trong nh÷ng bé kinh tÕ chñ yÕu, ®ãng vai trß quan träng trong tiÕn tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp sang kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc. Nh÷ng thay ®æi ®ã dùa trªn c¬ së t¨ng cêng vai trß ®iÒu chØnh vÜ m« cña TCNN vµ ¸p dông réng r·i biÖn ph¸p kinh tÕ trong qu¶n lý g¾n liÒn víi viÖc më réng tÝnh ®éc lËp, tù chñ cña c¸c ®Þa ph¬ng, c¸c doanh nghiÖp.

2.1. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Bé Tµi chÝnh (*)

Bé Tµi chÝnh lµ c¬ quan cña ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ tµi chÝnh, ng©n s¸ch nhµ níc, thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ thu kh¸c cña ng©n s¸ch nhµ níc, dù tr÷ quèc gia, c¸c quü TCNN, ®Çu t tµi chÝnh, tµi chÝnh doanh nghiÖp vµ ho¹t ®éng dÞch vô tµi chÝnh (gäi chung lµ lÜnh vùc tµi chÝnh - ng©n s¸ch), h¶i quan, kÕ to¸n, kiÓm to¸n ®éc lËp vµ gi¸ c¶ trong ph¹m vi c¶ níc; qu¶n lý nhµ níc c¸c dÞch vô c«ng trong lÜnh vùc tµi chÝnh- ng©n s¸ch, h¶i quan, kÕ to¸n, kiÓm to¸n ®éc lËp vµ gi¸ c¶; thùc hiÖn ®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña nhµ níc t¹i doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

Bé Tµi chÝnh cã c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau ®©y:

- X©y dùng c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ dù th¶o c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c vÒ lÜnh vùc tµi chÝnh - ng©n s¸ch , h¶i quan, kÕ to¸n, kiÓm to¸n ®éc lËp vµ gi¸ c¶.

- LËp dù to¸n ng©n s¸ch nhµ níc vµ ph¬ng ¸n ph©n bæ ng©n s¸ch trung ¬ng hµng n¨m, dù to¸n ®iÒu chØnh ng©n s¸ch nhµ níc trong trêng hîp cÇn thiÕt, quyÕt to¸n ng©n s¸ch trung ¬ng, quyÕt to¸n ng©n s¸ch nhµ níc.

- Qu¶n lý thu thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ thu kh¸c cña ng©n s¸ch nhµ níc.

- Qu¶n lý quü ng©n s¸ch, quü dù tr÷ nhµ níc vµ c¸c quü tµi chÝnh kh¸c cña nhµ níc.

- Qu¶n lý dù tr÷ quèc gia.

- Thùc hiÖn ®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña Nhµ níc t¹i doanh nghiÖp.

- Thèng nhÊt qu¶n lý nhµ níc vÒ vay vµ tr¶ nî cña ChÝnh phñ, vay vµ tr¶ nî cña quèc gia vµ c¸c nguån viÖn trî quèc tÕ.

- Qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng, tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng vµ dÞch vô tµi chÝnh (kinh doanh b¶o hiÓm, xæ sè, dÞch vô tµi chÝnh, kÕ to¸n kiÓm to¸n, t vÊn thuÕ, kinh doanh vµ giao dÞch chøng kho¸n).

- Qu¶n lý ho¹t ®éng h¶i quan.

- Qu¶n lý gi¸.

- Ph¸t hµnh c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ qu¶n lý thÞ trêng chøng kho¸n.

- Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ trong c¸c lÜnh vùc thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ níc cña Bé vµ ®¹i diÖn cña ChÝnh phñ t¹i c¸c diÔn ®µn tµi chÝnh quèc tÕ song ph¬ng ®a ph¬ng theo sù ph©n c«ng cña ChÝnh phñ.

- Thùc hiÖn c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra tµi chÝnh ®èi víi c¸c lÜnh vùc thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Bé.

§Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh, bé m¸y cña Bé Tµi chÝnh ®îc tæ chøc thµnh c¸c Vô chøc n¨ng vµ c¸c tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh chuyªn ngµnh trùc thuéc Bé. Bªn c¹nh ®ã cßn cã mét sè tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh chuyªn ngµnh kh«ng trùc thuéc Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc trªn ph¹m vi c¶ níc vÒ nh÷ng lÜnh vùc chuyªn biÖt nh: B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam, Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam..., mét sè tæ chøc kh¸c l¹i thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý tµi chÝnh nhµ níc trªn ph¹m vi tõng ®Þa ph¬ng theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh nh: C¸c Së tµi chÝnh (ë cÊp tØnh vµ t¬ng ®¬ng), c¸c Phßng tµi chÝnh (ë cÊp huyÖn vµ t¬ng ®¬ng) c¸c Ban tµi chÝnh (ë cÊp x· vµ t¬ng ®¬ng). PhÇn díi ®©y sÏ giíi thiÖu vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô cña mét sè tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh chuyªn ngµnh thùc hiÖn nhiÖm vô qu¶n lý tµi chÝnh Nhµ níc trªn ph¹m vi c¶ níc.

2.2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c tæ chøc qu¶n lý tµi chÝnh chuyªn ngµnh

2.2.1. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Kho b¹c nhµ níc (*)

Kho b¹c nhµ níc lµ tæ chøc trùc thuéc Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ quü ng©n s¸ch nhµ níc, c¸c quü tµi chÝnh nhµ níc vµ c¸c quü kh¸c cña nhµ níc, thùc hiÖn viÖc huy ®éng vèn cho Ng©n s¸ch nhµ níc vµ cho ®Çu t ph¸t triÓn qua h×nh thøc ph¸t hµnh c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

Kho b¹c nhµ níc cã c¸c nhiÖm vô sau ®©y:

- So¹n th¶o c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ qu¶n lý quü ng©n s¸ch nhµ níc, c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c thuéc ph¹m vi thÈm quyÒn cña Kho b¹c nhµ níc vµ tæ chøc thùc hiÖn thèng nhÊt trong c¶ níc, híng dÉn vÒ nghiÖp vô ho¹t ®éng cña Kho b¹c nhµ níc.

- Qu¶n lý quü NSNN vµ c¸c quü TCNN kh¸c bao gåm;

+ TËp trung vµ ph¶n ¸nh c¸c kho¶n thu ng©n s¸ch nhµ níc, bao gåm c¶ thu viÖn trî, vay nî trong níc vµ ngoµi níc. Thùc hiÖn viÖc thu, nép vµo quü NSNN vµ thanh to¸n sè thu ng©n s¸ch cho c¸c cÊp ng©n s¸ch theo quy ®Þnh cña LuËt NSNN vµ cña cÊp cã thÈm quyÒn.

+ Thùc hiÖn chi NSNN, kiÓm so¸t, thanh to¸n chi tr¶ c¸c kho¶n chi NSNN theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

+ Qu¶n lý kiÓm so¸t vµ thùc hiÖn nhËp, xuÊt c¸c quü TCNN vµ c¸c kho¶n t¹m thu, t¹m gi÷, tÞch thu, ký cîc, ký quü theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn.

+ Qu¶n lý c¸c tµi s¶n quèc gia quý hiÕm ®îc giao vµ qu¶n lý tiÒn, tµi s¶n c¸c lo¹i chøng chØ cã gi¸ cña Nhµ níc vµ cña c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n göi t¹i Kho b¹c nhµ níc.

- Thùc hiÖn nghiÖp vô thanh to¸n vµ ®iÒu hµnh tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc bao gåm:

+ Më tµi kho¶n, kiÓm so¸t tµi kho¶n tiÒn göi vµ thùc hiÖn thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt, chuyÓn kho¶n ®èi víi c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ, c¸ nh©n cã quan hÖ giao dÞch víi Kho b¹c nhµ níc. Më tµi kho¶n tiÒn göi (cã kú h¹n vµ kh«ng cã kú h¹n) t¹i Ng©n hµng nhµ níc hoÆc Ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô cña Kho b¹c nhµ níc.

+ Tæ chøc qu¶n lý ®iÒu hµnh tån ng©n Kho b¹c Nhµ níc tËp trung thèng nhÊt trong toµn hÖ thèng KBNN, b¶o ®¶m c¸c nhu cÇu thanh to¸n, chi tr¶ cña NSNN vµ c¸c ®èi tîng giao dÞch kh¸c.

+ §îc sö dông tån ng©n KBNN t¹m øng cho Ng©n s¸ch nhµ níc theo quyÕt ®Þnh cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh.

- Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª vµ chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

- Thùc hiÖn mét sè dÞch vô tÝn dông theo quy ®Þnh hoÆc ®îc uû th¸c.

- Tæ chøc c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra, qu¶n lý hÖ thèng th«ng tin trong toµn bé hÖ thèng KBNN.

KBNN ®îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt thµnh hÖ thèng däc theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh tõ TW ®Õn ®Þa ph¬ng víi c¬ cÊu tæ chøc nh sau:

- KBNN ë TW trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.

- KBNN c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW trùc thuéc KBNNTW.

- KBNN quËn, huyÖn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh trùc thuéc KBNN tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW.

2.2.2. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Tæng côc ThuÕ (*)

Tæng côc ThuÕ lµ tæ chøc thuéc Bé Tµi chÝnh, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c kho¶n thu néi ®Þa, bao gåm thuÕ, phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c kho¶n thu kh¸c cña NSNN (gäi chung lµ thuÕ) theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

Tæng côc ThuÕ cã c¸c nhiÖm sau ®©y:

- So¹n th¶o c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ qu¶n lý thu thuÕ vµ tæ chøc thùc hiÖn thèng nhÊt trong c¶ níc.

- LËp dù to¸n thu thuÕ hµng n¨m.

- Híng dÉn nghiÖp vô vÒ kª khai, tÝnh thuÕ, ph¸t hµnh th«ng b¸o thuÕ vµ tæ chøc thùc hiÖn thèng nhÊt trong c¶ níc.

- Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc, vËn ®éng thùc hiÖn nghiªm chØnh nghÜa vô nép thuÕ theo quy ®Þnh vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng hç trî cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n nép thuÕ.

- §Ò nghÞ hoÆc ®îc quyÕt ®Þnh theo thÈm quyÒn viÖc miÔn, gi¶m, hoµn thuÕ, trng thu thuÕ, Ên ®Þnh thuÕ, cìng chÕ thi hµnh ph¸p luËt vÒ thuÕ theo quy ®Þnh.

- Thanh tra, kiÓm tra, kiÓm so¸t viÖc kª khai thuÕ, hoµn thuÕ, miÔn gi¶m thuÕ, nép thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ vµ chÊp hµnh ph¸p luËt thuÕ ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n nép thuÕ, tæ chøc c¸ nh©n qu¶n lý thu thuÕ, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o vÒ thuÕ.

- Tæ chøc thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n, thèng kª thuÕ vµ chÕ ®é b¸o c¸o tµi chÝnh theo quy ®Þnh.

- Qu¶n lý hå s¬, tµi liÖu, Ên chØ thuÕ, lu gi÷ c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn c«ng t¸c thu thuÕ cña c¸c ®èi tîng nép thuÕ.

Tæng côc ThuÕ ®îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt thµnh hÖ thèng däc tõ TW ®Õn ®Þa ph¬ng theo ®¬n vÞ hµnh chÝnh víi c¬ cÊu tæ chøc nh sau:

- Tæng côc ThuÕ.

- Côc ThuÕ ë c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW (gäi chung lµ Côc ThuÕ tØnh trùc thuéc Tæng côc ThuÕ).

- Chi côc ThuÕ ë c¸c huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh (gäi chung lµ Chi côc ThuÕ huyÖn) trùc thuéc Côc thuÕ tØnh.

2.2.3. Chøc n¨ng nhiÖm vô cña Tæng côc H¶i quan (*)

Tæng côc H¶i quan lµ c¬ quan trùc thuéc Bé Tµi chÝnh, gióp Bé trëng Bé Tµi chÝnh thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc chuyªn ngµnh vÒ h¶i quan; thùc thi ph¸p luËt h¶i quan trong ph¹m vi c¶ níc.

Tæng côc H¶i quan cã c¸c nhiÖm vô sau ®©y:

- KiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ vµ ph¬ng tiÖn xuÊt khÈu, nhËp khÈu qu¸ c¶nh.

- Phßng, chèng bu«n lËu, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi.

- Tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ thuÕ vµ c¸c kho¶n thu kh¸c ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.

- Tæ chøc thùc hiÖn kiÓm tra sau th«ng quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.

Tæng côc H¶i quan ®îc tæ chøc theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt thµnh hÖ thèng tõ TW ®Õn ®Þa ph¬ng, víi c¬ cÊu tæ chøc nh sau:

- Tæng côc H¶i quan.

- C¸c Côc H¶i quan tØnh, liªn tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW (gäi chung lµ c¸c Côc h¶i quan ®Þa ph¬ng) trùc thuéc Tæng côc H¶i quan.

- C¸c chi côc H¶i quan cöa khÈu, §éi kiÓm so¸t H¶i quan vµ ®¬n vÞ t¬ng ®¬ng trùc thuéc Côc H¶i quan ®Þa ph¬ng.

2.2.4. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Côc Dù tr÷ quèc gia(*)

Côc Dù tr÷ quèc gia lµ tæ chøc thuéc Bé Tµi chÝnh, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc vÒ dù tr÷ quèc gia vµ trùc tiÕp qu¶n lý mét sè lo¹i hµng dù tr÷ quèc gia theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

- So¹n th¶o c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc dù tr÷ quèc gia.

- X©y dùng chiÕn lîc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch dµi h¹n, n¨m n¨m, hµng n¨m, vÒ dù tr÷ quèc gia; ph¬ng ¸n sö dông quü dù tr÷ quèc gia hµng n¨m, vµ trong c¸c trêng hîp ®ét xuÊt.

- Phèi hîp víi c¸c c¬ quan cã liªn quan lËp dù to¸n vµ ph©n bæ vèn bæ sung dù tr÷ quèc gia cña NSTW cho c¸c Bé, ngµnh ®îc ph©n c«ng dù tr÷ quèc gia, x¸c ®Þnh gi¸, khung gi¸ mua, b¸n, chi phÝ nhËp, xuÊt b¶o qu¶n hµng dù tr÷ quèc gia.

- ThÈm ®Þnh, tæng hîp quyÕt to¸n viÖc sö dông NSNN cho ho¹t ®éng nhËp, xuÊt hµng dù tr÷ quèc gia cña c¸c c¬ quan ®îc giao nhiÖm vô trùc tiÕp qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia.

- Tæ chøc kiÓm tra viÖc chÊp hµnh quy chÕ qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia ®èi víi c¸c Bé, ngµnh ®îc giao qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia; ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p xö lý nh÷ng vi ph¹m vÒ qu¶n lý hµng dù tr÷ quèc gia theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

- Híng dÉn vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô qu¶n lý dù tr÷ quèc gia.

- Trùc tiÕp qu¶n lý mét sè lo¹i hµng dù tr÷ quèc gia ®îc giao bao gåm c¸c viÖc mua, b¸n, xuÊt, nhËp, b¶o qu¶n, b¶o vÖ an toµn c¸c mÆt hµng dù tr÷ quèc gia ®îc giao theo ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

- Tæ chøc nghiªn cøu øng dông tiÕn bé khoa häc- kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Ó n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý, hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng kho, trang thiÕt bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ b¶o qu¶n hµng dù tr÷ quèc gia.

- Thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vÒ t×nh h×nh qu¶n lý, sö dông hµng dù tr÷ quèc gia theo quy ®Þnh cña Nhµ níc.

Côc Dù tr÷ quèc gia ®îc tæ chøc thµnh hÖ thèng däc, theo nguyªn t¾c tËp trung thèng nhÊt víi c¬ cÊu tæ chøc nh sau:

- ë Trung ¬ng cã Côc Dù tr÷ quèc gia trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.

- T¹i ®Þa ph¬ng cã c¸c tæ chøc Dù tr÷ quèc gia khu vùc trùc thuéc Côc D÷ tr÷ quèc gia. HiÖn nay ë ViÖt Nam cã 19 tæ chøc Dù tr÷ quèc gia khu vùc.

2.2.5. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc (*)

Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc lµ tæ chøc thuéc Bé Tµi chÝnh, chÞu tr¸ch nhiÖm tríc Bé trëng Bé Tµi chÝnh, thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n; trùc tiÕp qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n; qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng dÞch vô c«ng thuéc lÜnh vùc chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n vµ nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ sau ®©y:

- X©y dùng, tr×nh Bé trëng Bé Tµi chÝnh c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n; chiÕn lîc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch dµi h¹n, n¨m n¨m, hµng n¨m vÒ chøng kho¸n, thÞ trêng chøng kho¸n;

- Tr×nh Bé trëng Bé Tµi chÝnh quyÕt ®Þnh theo thÈm quyÒn hoÆc ®Ó Bé trëng Bé Tµi chÝnh xem xÐt, tr×nh Thñ tíng ChÝnh phñ viÖc thµnh lËp, ®×nh chØ ho¹t ®éng hoÆc gi¶i thÓ Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n, Së Giao dÞch chøng kho¸n, Trung t©m Lu ký chøng kho¸n, c¸c tæ chøc kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n;

- Tæ chøc thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, chiÕn lîc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vÒ chøng kho¸n, thÞ trêng chøng kho¸n sau khi ®îc phª duyÖt;

- Ban hµnh tiªu chuÈn, quy tr×nh, quy ph¹m chuyªn m«n nghiÖp vô, ®Þnh møc kinh tÕ - kü thuËt ®Ó ¸p dông trong c¸c tæ chøc, ®¬n vÞ trùc thuéc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;

- CÊp, gia h¹n, ®×nh chØ hoÆc thu håi giÊy chøng nhËn ®¨ng ký ph¸t hµnh, ®¨ng ký giao dÞch, giÊy phÐp niªm yÕt, giÊy phÐp kinh doanh, chøng chØ hµnh nghÒ kinh doanh vµ dÞch vô chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;

- Tæ chøc, qu¶n lý Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n, Së Giao dÞch chøng kho¸n vµ c¸c thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n cã tæ chøc, trung t©m lu ký, ®¨ng ký, thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n;

- Qu¶n lý viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n ®èi víi c¸c tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, tæ chøc niªm yÕt chøng kho¸n, tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n vµ tæ chøc phô trî theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;

- Thanh tra, kiÓm tra vµ gi¸m s¸t c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n tham gia ho¹t ®éng t¹i thÞ trêng chøng kho¸n vµ xö lý c¸c vi ph¹m vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt;

- Híng dÉn, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc hiÖp héi chøng kho¸n thùc hiÖn môc ®Ých, t«n chØ vµ §iÒu lÖ ho¹t ®éng cña hiÖp héi; kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña Nhµ níc, xö lý hoÆc kiÕn nghÞ c¬ quan nhµ níc cã thÈm quyÒn xö lý c¸c vi ph¹m ph¸p luËt cña hiÖp héi chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n c«ng cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;

- Thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n cÊp qu¶n lý cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;

- Thùc hiÖn hîp t¸c quèc tÕ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n c«ng cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;

- Thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh theo môc tiªu vµ néi dung ch¬ng tr×nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc ®îc Bé trëng Bé Tµi chÝnh phª duyÖt;

- Tæ chøc c«ng t¸c ph©n tÝch dù b¸o, th«ng tin, tuyªn truyÒn, phæ cËp kiÕn thøc, ®µo t¹o vµ båi dìng vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n tham gia ho¹t ®éng trªn thÞ trêng chøng kho¸n;

- Tæ chøc nghiªn cøu khoa häc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n;

- Tæ chøc, qu¶n lý vµ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin; hiÖn ®¹i hãa c«ng t¸c qu¶n lý chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n cÊp qu¶n lý cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;

- Qu¶n lý tæ chøc bé m¸y, biªn chÕ, c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc; tæ chøc ®µo t¹o, båi dìng chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ thùc hiÖn chÕ ®é, chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé, c«ng chøc, viªn chøc thuéc Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ph©n cÊp qu¶n lý cña Bé trëng Bé Tµi chÝnh;

C¬ cÊu tæ chøc cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc

Bé m¸y gióp viÖc Chñ tÞch ñy ban Chøng kho¸n Nhµ níc:

- Ban Ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n;

- Ban Qu¶n lý ph¸t hµnh chøng kho¸n;

- Ban Qu¶n lý kinh doanh chøng kho¸n;

- Ban Hîp t¸c quèc tÕ;

- Ban Tæ chøc c¸n bé;

- Ban KÕ ho¹ch - Tµi chÝnh;

- Ban Ph¸p chÕ;

- Thanh tra;

- V¨n phßng (cã ®¹i diÖn t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh).

C¸c tæ chøc sù nghiÖp trùc thuéc:

- T¹p chÝ Chøng kho¸n.

2.2.6. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam(*)

B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam lµ c¬ quan sù nghiÖp thuéc ChÝnh phñ, cã chøc n¨ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch, chÕ ®é BHXH, BHYT (gäi chung lµ BHXH) vµ qu¶n lý BHXH theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

+ Tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch chÕ ®é BHXH, thu c¸c kho¶n ®ãng BHXH b¾t buéc vµ tù nguyÖn.

+ Qu¶n lý quü BHXH vµ tæ chøc viÖc chi tr¶ BHXH cho ngêi tham gia BHXH ®îc ®Çy ®ñ, thuËn tiÖn vµ ®óng thêi h¹n.

+ KiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan nhµ níc cã liªn quan vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung c¸c chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý quü, c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh (kÓ c¶ chi phÝ qu¶n lý bé m¸y cña BHXH) chÕ ®é BHXH.

+ Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña BHXH (nh cÊp sæ BHXH, lu gi÷ hå s¬, thùc hiÖn thèng kª, kÕ to¸n, kiÓm tra thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i..).

B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ®îc tæ chøc nh sau:

+ Héi ®ång qu¶n lý BHXH ViÖt Nam lµ c¬ quan qu¶n lý cao nhÊt cña BHXH ViÖt Nam.

+ BHXH ViÖt Nam ®îc tæ chøc qu¶n lý theo hÖ thèng däc, tËp trung thèng nhÊt tõ Trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng, bao gåm B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam ë Trung ¬ng; ë c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng lµ b¶o hiÓm x· héi tØnh, thµnh phè trùc thuéc BHXH ViÖt Nam; ë quËn, huyÖn, thÞ x· lµ BHXH huyÖn quËn trùc thuéc BHXH tØnh (thµnh phè).

Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam lµ c¬ quan ngang bé cña ChÝnh phñ cã chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ tiÒn tÖ, ho¹t ®éng ng©n hµng vµ lµ Ng©n hµng Trung ¬ng cña níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam; qu¶n lý nhµ níc c¸c dÞch vô c«ng vµ thùc hiÖn ®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña nhµ níc t¹i doanh nghiÖp cã vèn nhµ níc trong lÜnh vùc ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

- X©y dùng c¸c dù ¸n luËt, ph¸p lÖnh vµ dù th¶o v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng; X©y dùng chiÕn lîc, quy ho¹ch ph¸t triÓn, kÕ ho¹ch dµi h¹n, n¨m n¨m vµ hµng n¨m vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng; Ban hµnh c¸c quy ®Þnh, chØ thÞ, th«ng t thuéc ph¹m vi qu¶n lý nhµ níc cña Ng©n hµng nhµ níc.

- ChØ ®¹o, híng dÉn, kiÓm tra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, chiÕn lîc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sau khi ®îc phª duyÖt vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña ngµnh; Tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt vµ th«ng tin vÒ ho¹t ®éng ng©n hµng.

- X©y dùng dù ¸n chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia vµ tæ chøc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy; x©y dùng ®Ò ¸n ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông.

- CÊp, thu håi giÊy phÐp thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông, trõ trêng hîp do Thñ tíng ChÝnh phñ quy ®Þnh; CÊp, thu håi giÊy phÐp ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kh¸c; Quy ®Þnh gi¶i thÓ, chÊp thuËn chia, t¸ch, hîp nhÊt, s¸p nhËp c¸c tæ chøc tÝn dông theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

- KiÓm tra, thanh tra ho¹t ®éng ng©n hµng, kiÓm so¸t tÝn dông; thanh tra, kiÓm tra, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o, chèng tham nhòng, tiªu cùc; xö lý c¸c vi ph¹m ph¸p luËt trong lÜnh vùc tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng theo thÈm quyÒn.

- Qu¶n lý viÖc vay, tr¶ nî níc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ; Chñ tr× lËp vµ theo dâi kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ; Qu¶n lý ngo¹i hèi, ho¹t ®éng ngo¹i hèi vµ qu¶n lý ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vïng.

- Ký kÕt, tham gia ®iÒu íc quèc tÕ vÒ tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; §¹i diÖn cho CHXHCN ViÖt Nam t¹i c¸c tæ chøc tiÒn tÖ vµ ng©n hµng quèc tÕ trong nh÷ng trêng hîp ®îc Chñ tÞch níc, ChÝnh phñ uû quyÒn.

- Tæ chøc in, ®óc, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn tiÒn; Thùc hiÖn nghiÖp vô ph¸t hµnh, thu håi, thay thÕ vµ tiªu huû tiÒn; Thùc hiÖn t¸i cÊp vèn nh»m cung øng tÝn dông ng¾n h¹n vµ ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ; §iÒu hµnh thÞ trêng tiÒn tÖ; thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më; KiÓm so¸t dù tr÷ quèc tÕ, qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi nhµ níc.

- Tæ chøc hÖ thèng thanh to¸n qua ng©n hµng, lµm dÞch vô thanh to¸n, qu¶n lý viÖc cung øng c¸c ph¬ng tiÖn thanh to¸n; Lµm ®¹i lý vµ thùc hiÖn c¸c dÞch vô ng©n hµng cho Kho b¹c nhµ níc.

- QuyÕt ®Þnh c¸c chñ tr¬ng, biÖn ph¸p cô thÓ vµ chØ ®¹o viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc dÞch vô c«ng trong lÜnh vùc ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, qu¶n lý vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng ®èi víi c¸c tæ chøc sù nghiÖp thuéc Ng©n hµng nhµ níc.

- Thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ thuéc quyÒn ®¹i diÖn chñ së h÷u phÇn vèn cña nhµ níc t¹i doanh nghiÖp cã vèn nhµ níc trong lÜnh vùc ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

- Qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña héi vµ tæ chøc phi chÝnh phñ trong lÜnh vùc ng©n hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.

- C¸c tæ chøc gióp Thèng ®èc Ng©n hµng nhµ níc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vµ chøc n¨ng Ng©n hµng Trung ¬ng, bao gåm c¸c vô, côc, së giao dÞch.

- C¸c chi nh¸nh ë c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng.

- V¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh.

- C¸c tæ chøc sù nghiÖp.

(*) Tham kh¶o NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 77/2003/N§-CP ngµy 01/07/2003 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô - quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Bé Tµi chÝnh

(*) Xem QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ sè 235/2003/Q§-TTg ngµy 13/11/2003 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Kho b¹c nhµ níc trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.

(*) Xem QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ sè 218/2003 Q§-TTG ngµy 28/10/2003 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc ThuÕ trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.

(*) Xem NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 96/2002/N§-CP ngµy 19/11/2002 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng côc H¶i quan.

(*) Xem QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ sè 270/2003/Q§-TTG ngµy 24-12-2003 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Côc Dù tr÷ quèc gia trùc thuéc Bé Tµi chÝnh.

(*) Xem: QuyÕt ®Þnh cña Thñ tíng ChÝnh phñ sè 161/2004/Q§-TTg ngµy 07/09/2004 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Uû ban Chøng kho¸n Nhµ níc.

(*) Xem NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 100/2002N§-CP ngµy 06/12/2002 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña B¶o hiÓm x· héi ViÖt Nam.

(*) Xem NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 52/2003/N§-CP ngµy 19/05/2003 quy ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ c¬ cÊu tæ chøc cña Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam.

Bạn đang đọc truyện trên: AzTruyen.Top

Trước Sau

Tags: #chinh #cong #tại