Ugsad ya bulan. Daw kalimutaw ka miyaw nga nagainggat sa dulum. Bilog, daw margal nga pilak nga ginsab-it sa kahawaan. Pay, nagapaipli ya anang sampihak nga gawi sa madamul nga panganod nga daw kulapan na du ya langit. Masanaaw ma gawa ya sanag pay madulum angud ya banas hay makarum-karum ya kalibutan. Amo gid daya ya saho ka mga ayam iuwang nga daw nagatutoy ka mga tigadluman nga magguruwa.

Sara lang ako nagapanagadsad sa talaytay patakas sa kilid ka pil-as. Suba ka Jalaur sa idalum. Sirum-sirum lang kag daganas ka tubig ya mabatian ko halin sa sulugan. Malinung ya ilig ka linaw luwas lang sa puka ka mga butobutoy kag gurami, ano pa daw mahawa ka kon magtam-an ka gid kapakilid. Basi mahulog ka. Piraw pa abi dayang plaslayt ko hay baratuhon anang batiri.

Maramig-ramig may hangin hay bag-o lang maghuraw ya tarithi. Marimamasa ya mga bika-bika sa balud nga nagakuhit ka mga siki ko. May galambay pa gid nga mga gamot ka kasya, daw makasandad ka. Duro may kagingking kag mga laya nga dahon. Amo man ya ignut mo kon matapakan mo hay garagamak kag nagakalas. Nagakubay sa banas ya mga tigbaw nga nagasag-idanay kon huypun ka dupuy-dupuy. Kon magkulas-kulas gani, daw gapaabot-abot ka nga may mag-ulhot kag magkula kanimo. Aaay, ilam du lang!

Nan, daa duma ya urangul ka ayam, daw may ginapukaw kag may ginapabangon sa rulubngan. Nagauman ma tana ya plasylayt nga gapatay-patay. Uyon na puropalpagun mo man. Nainanay ko lang hay basi madarayunan nga indi du gid magsiga tapat kag magdaridi takun paadto sa katigbawan, ukon makatipaslung kag magbayungkut pa suba. Wara tana ti gapanikup amo dya nga oras ka gab-i.

Sa likod ka mga tigbaw, puro lang daragku nga kasya. Mga mal-am dun hay kurinut du ya mga panit da. Kasya lang kag buntu-tai magtimbang. Matag-as, kag kon himutadan mo, daw mga tawo nga kalabug-labug kag duro ya alima nanda nga nagalungay kag nagaduko kanimo nga gaagi sa tunga. Puro lang tinutuan kag pilas-pilas sa puno na pay tama ka labwak sa taas.

Nagdugang ya dulum hay daw nagatabuay ya mga sanga nanda tanan sa ibabaw. Kon magtangra ako amo ma tanay ulhot-ulhot ka bulan nga matyag ko daw nagasunlog magsunod kanakun kon diin ako maadto. Uhu, gasunod gid.Bisan magliko ako daa man angud. Ay, bisan anhun ko, mag-untat ako, untat man tana ka sunod. Panu ....

Ay, yawa! Katapak ko ka ipot!

Ano ma dayang mga bakiro nga man-an du gid nga aragyan ka tawo, paagyan da man ka karbaw? Ipangpaghid ko dya sa mga dalupang di sa kilid.

Malinung ya gab-i. Gapatakas dun ako paadto sa likuan. Mabatian ko ya manuut nga huni ka radyo pay tuya pa sa takas. Indi man gid it tam-an ka gab-i, hay Zona Libri pa ya mabatian ko. Hay insat nagpadayaw ma takun nga maisug kuno abi ako mabakal ka yilo kag White Castle sa takas. Wara takun nahadluk sa dulum. Wara gani nahadluk magpapaltak, ano talawit? Indi iba mag-agi di kon wara ti imaw. Mahagnup kuno. Kon magpanaw sanda, matyag da daw may nagasunod. Nagapaabot-abot nga may manglambat kag bagatun sanda.

Duro gasugid nga nakaagi sanda ka bagat diya sa may mga kasya. Mag-agi kuno sanda dya, gaparanindug bulbul da. Kis-a mapatay sulo ukon ramigan sanda gulpi lang. Ilam kon tuod? May dayan ginlambatan ka ayam nga hanggud. Ginlupadan ka pispis nga wakwak. Pay ang pinakagrabi, ang ginlambatan ka baboy nga gabakya. Huud, baboy kag nagabakya. Gabakya! Kon ako guro, ilam lang, madalagan man ko guro. Pay ilam lang gid, hay daw wara takun kada gapati.

Mayad gawa hay sigi istorya ko sa akun kaugalingun, daw nalingaw ako. Wara ako makatalupangud diya dun ako gali sa takas. Masanag dun tana di daad pay patay du ya sulo hay gab-i dun. Sirado dun ya tyanggi ni Noy Roman. Bag-o pa man lang guro. Manuktok lang ko.

"Noy! Noy, bakal pa ko daad."

Malinung. Burubhay may naghulag sa sulud.

"Diya ka lang sa pwirta agi. Sirado dun ko!"

Nabatyagan ko ginhubad na ya trangka na kag ginduso it hinay ya sira sa kilid ka tyanggi na. Nagraginit. Tuya lang ako guro maagi. Gaigut ya pirta na nga kawayan pagtulod ko, may gawayway pa nga kadina. Para guro sa trangka na.

Nagsulod du ako. Kandila anang sulo sa lamisa na nga may sinamo pa sa pinggan nga nagarapta lang. Daw may kuryinti duman di sa takas? Daa gid si Noy Roman, gatuwad-tuwad gatalikod kag daw may ginaukay sa basurahan. Sa basurahan? Gaano tana sa basurahan?

"White Castle akun, Noy, kag darwa ka yilo." Wara ti sabat. "White Castle akun, Noy, kag darwa ka yilo," ginliwat ko. Wara tana gasabat. Sigi pamaluskay na sa basurahan nga daw nagasuka.

Ginhimurutan ko kon nagaano tana. Ginasarungkay na ya basurahan na nga karton nga may mga panit ka tsis kurls kag dulsi kag papil, kag may suka gid man. Sigi gid anang tuwad nga daw nahakad tutunlan na. Garalaway.

"Noy ...?" Daw kinulbaan dun ako. Daw pigado haw. "Noy, mapanaw du lang ko." Nag-ansyas dun ako magwa.

Gaparangyami dun ako, nagsuka pa gid tana it todo. Nag-ukay sa basurahan liwat nga daw wara lang kabati kanakun. Tama ka labug laway na nga daw indi mautod. Ano ginyanggaw?

"Noy, indi du lang ko magbakal. Mapanaw dun ko." Nag-isol ako. Dalidali ako lab-ot ka pwirta kag magwa. Daw madalagan du gid takun. Hana dun ako magwa. Ginhawidan na butkun ko!

"Dali lang! Diya ka lang!" Daw ginhakup ya dughan ko. Tapos gid ako. Mayami anang alima kag hugut ya kapyut na kanakun. Indi ako kahalin. "Diin ka maadto?" Masingki anang limug.

Nagpalak ako kag magpanginpadlus pay indi ako kasarang!

Ginbalikid na ako. Nagapula anang mata nga nagaruluha kag nagaralaway anang baba kag daw mangaun gid anang tsura.

"Hmm, mayad gani nag-adto ka." Nagangisi tana nga daw wara sa kaugalingun.

"Noy, indi takun." Ginpiyung ko mata ko. Wara dun ako it maisip. Sa pagpanginpadlus ko nawahing ko pay kandila pagpalak ko sa lamisa.

Napatay. Nagdulum du gid tapat. Nabuy-an na ako pay indi dun ko kakita kag katultol kon diin pwirta. Ginatultol ko pagwa pay daw nadapul ako. Wara ako gahalin.

"Noy, indi lang ko pag-anha. Indi ako manugid kon naano kaw, paulia lang ko." Naglumpiga ako sa lupa kag maghiribiun. Gapanabun ako ka mga alima ko. Natago ko ulo ko hay indi ko gusto makita itsura na. Tama gid kakulba ko.

Anhun na gid ako? Wara gid ako kamaan nga amo gali tana kada. Mayad pa wara ako nagpatakas kaina. Gahirab ya busong ko nga daw ginakumus dughan ko. Mayami duy mga buol ko. Mapatay du gid ako kadaya. Nagsinggit ako. “Tabaaang!”

Gindakup na ya baba ko agud indi ako makasinggit. "Hipus!" Pagkamaan na nagpahimuyung ako. "Hulat ka."

Ginbuy-an na ako kag may ginkarapkap. Wara ako nakahulag. Wara du ako nagahulag-hulag. Pamatyag ko patay dun ako bisan mabatyagan ko pa nga nagapitik pa ya tagipusuon ko. Sobra nga pitik-pitik. Pay patay du ako, patay du gid. Indi dun ako makaluwas. Burubhay, nabatyagan ko ginsindihan na ya pirdon nga hanggud, masanag tana gawa sangsa kandila kaina.

"Naano kaw?" Haso nga bata daya hay! Naano timo?" Buligi ko anay di ka pangita ka pustiso ko ha."

Ano? Matyag ko daw naglak-ang ya pitik ka dughan ko. Nagaparanglapsi, nagaparangluspad. Daw makupus ako sa kakugmat. Nagtungkaaw ako it amat-amat.

Nagapungko dun tana sa lamisa, kag may biti-biti sa tupad na. Naghambal it mahinay nga daw nahapo.

"Buligi ko anay, di ko dun makita. Hubug dun ko!" Nagparapit tana sa lamisa kag magtumar liwat ka isa ka baso. "Naano timo man? Kulbaan man ta kanimo bata kaw."

Haaa? Tana pa kulbaan? Hubug gid man gali. Amo to garalaway tana. Amo to gasuka tana sa basurahan. Amo to gapangukay sa basurahan. Hay pustiso na napangita na.

"Ano to baklun mo haw? Buligi ko anay pangita dayan sa basurahan indi dun ko kamurut!"

Nagakudug-kudug pa ako, pay daw naghawan ya dughan ko sa ka kulba. "White Castle kag darwa ka yilo dad, Noy." Dayon ko adto sa basurahan kag kuhit-kuhitun kon diin ya pustiso na.

"Wara ko yilo, hay nautdan ko kuryinti, mu da gakandila lang ko. Dya ya wiski mo. Hapit ka lang to kay Nanay mo Norma ka yilo kon bukas pa."

Nakit-an ko ya pustiso na. Gindaho ko kana, pati ang bayad ko sa wiski. Ginduhol na man wiski kanakun kag magbalik sa irimnun na nga daw sa wara lang. Natam-an dun tana ka inum, daw wara gani tana animo kon ano natabo. Kinulbaan gid ako it todo kay Nong Roman.

Nagpanaw ako dayon, nga wara makalisinsya. Pag-agi ko kanday Nay Norma pa-uli, sirado dun. Wara dun ako magpanuktok. Indi du ako. Sigi pa ya kuba-kuba ka dughan ko. Abi ko gid! Gapauli ako gayuhum-yuhum lang ako pay gatagub-tagub pay baba ko dungan ka tuhod ko nga gaparangluya. Gaparanginit ya durunggan ko. Daw hubug man matyag ko. Nakapkapan ko ya plasylayt sa bulsa ko. Mapaubus dun ako. Indi dun magsiga. Bay-i dyan. Ginpamulsa ko liwat ya plasylayt kag ginsukbit sa hawak ko ya wiski.

Nagsanag du ya langit. Amo ma ya dalan. Kinulbaan ako kaina it duro ba. Abi ko gid. Pay anay nalampasan ko, matyag ko daw nag-isug pa gani ako. Isug gid. Sin-o talawit haw? Ginpudyot ko ya laya nga sanga ka kasya kag iuroiskrima sigi dulhog ko paubus.

- Katapusan -