Ay, maan, naiwan tana si Lito ngato man?” ang yamo ni Veron sa kaugalingun. “Gabii run dya wara pa tana gihapon."

Burubhay ang pagwaug ka liug ni Veron sa bintana hay ginapaabot na ang anang bana. Kang natak-an ka sagad hulat si Veron, ginbuul na ang banig kag ginhumlad. Paturogon na ang darwa na ka bata. Ginlantaw na ang gamay nga rilo nga nakasab-it sa dingding. Alas nwibi run ti gabii. Nagbatang si Veron kag ginhulidan ang darwa na ka bata. Wara na matalupangdi nga nakaturog tana kang mahamuuk.

"Ay, nakaturog gali ako," muno na sa kaugalingun kang makabugtaw.

Wara man gihapon ang anang bana. Daw gapalabat-labat ang anang pamatyag nga rugyan dun ang anang bana, amo nga ginlantaw na ang andang gawang. Nangusyan si Veron sa anang nakita sa gawang: sangka mal-am nga laki nga puti ang anang buhok kag may malabug nga bungut nga puti man. Ginmulalngan ni Veron ang mal-am.

"Indi pwidi nga mapyirdi na ang akun dungan," hambal ni  Veron sa kaugalingun.

Gin-ukdum ni Veron ang anang unto kag ginturuk kang masakit ang mal-am nga nagaturuk sa darwa ka bata nga nagabatang. Gin-untay ni Veron ang anang butkun agud tabunan ang darwa na ka bata kag nagpamuyayaw.

"Kon ano man ang tuyo mo nga nagpakita kaw kanakun, indi pagpadayuna! Indi tana pagpahilabti ang mga bata ko!" Ginpirit ni Veron nga indi magpisuk ang anang mga mata.

Wara magbuhay nakabati si Veron kang hirihiri ka kabayo. Kag dungan kang hirihiri, nadura sa anang panuruk ang mal-am sa gawang.

Nagbangon si Veron, kag naglingling sa giha kang dingding nga kawayan. Nakita na ang bayi nga labug ang buhok, ang anang lawas ana ka tawo piro ang anang ulo ana ka kabayo. Gin-atubang kang kabayo si Veron nga nagalingling sa dingding.

"Veron, nag-agto ako rugya para abatun kaw. Ginapaabat ikaw ni Manong mo Marcelino," umpisa ka bayi.

Nagkurinut ang dahi ni Veron. "Nakita ako ka tayhu?" hambal ni Veron sa kaugalingun. Wara nagbatyag kang kahadluk. "Patay run ang magurang ko. Paano mo makuon nga ginapaabat na ako?"

"Basta, dali tawas kaw kanakun," ang hagad ka tayhu kay Veron.

"Indi takun magtawas kanimo. Indi ko mabatas nga bayaan ang mga bata ko hay gagmay pa sanda," sabat ni Veron.

"Piro gaantos kaw sa paralingin mo nga bana,” padayon ka tayhu. “Naluoy si Manong mo kanimo amo nga ginabuul na ikaw."

Nagbalik sa pinsar ni Veron kon paano napatay si Manong na. Suno sa anang Nanay, anum pa lang ka bulan si Veron kang napatay ang anang gurang nga si Marcelino. Sa idad nga pulo ka tuig, masarigan run si Marcelino nga magpaharab kang andang karbaw. Nakaturog kuno si Marcelino pagkatapos na igma sa andang kamalig marapit sa uma. Nabugtawan ni Marcelino ang itum nga ayam nga nagapungko sa anang ingud kag nagadungango kana. Nagbaringkwas ka bangon si Marcelino kag nagdalagan pauli sa andang balay. Gin-istorya na sa andang Nanay ang ana nakita.

Nagbalik si Marcelino sa uma kang magharon-haron run para magpaharab liwan ka karbaw. Ginhukas ni Marcelino ang higot ka karbaw nga nabangut sa puno kang kawayan kag nagsakay sa likod kang karbaw. Kang makasakay run si Marcelino, nagpusnga kag nagkubyal ang karbaw. Nagdalagan dya samtang nagakapyut si Marcelino sa likod kang karbaw. Ginpitik ni Marcelino ka kalat ang karbaw para mag-untat ka dalagan piro ang karbaw nakadalin-as sa kahon kag nahulog sa kalog. Napilpilan kang karbaw si Marcelino.

Nag-abot ang mga tawo para magbulig ka patindog sa karbaw piro bisan ano ka guyod kang mga tawo wara gid magtindog ang karbaw. Nagparangit-um ang pungyahun ni Marcelino nga napilpilan kang karbaw. Wara ti mahimo ang mga tawo kondi kalihun ang lupa para kuuton si Marcelino sa idalum. Piro urihi run ang tanan. Patay run si Marcelino.

"Patay run si Marcelino!” singgit kang isara nga nagbulig. “Wara run nagaginhawa."

Nagbalikid ang karbaw sa nagsinggit nga tawo kag hinayhinay nga nagtindug kag nagdalagan.

Nagapati ang ginikanan nanday Veron nga may labut ang itum nga ayam sa pagkamatay ni Marcelino. Ginpatay tana ka mga ingkanto.

"Patay run ang gurang ko. Indi takun magtawas kanimo," hambal ni Veron.

"Kon amo karia, wara ako ti mahimo," sabat kang tayhu nga dayon nagdalagan parayu. Nagakurudug si Veron kang naabtan ni Lito.

"Naiwan ikaw?" pamangkot ni Lito.

Gin-uyug ni Lito si Veron.

"Tayhu! Nagpakita ang tayhu!"

"Hinugay kaw gani, Veron, ah. Ano ano tana imo ginapanghambal man?"

Indi magpati si Lito sa ginkuon ni Veron. Naghipos rud lang ang bayi kag ginlipatan ang anang mga nasaksihan.

- Katapusan -