Pagbata ko kanimo,” umpisa ni Nanay samtang gainahingutwan na ako sangka adlaw, “ginlubung ang imo inunlan sa dalum ka banggirahan. Sa ginailigan gid ka tubig, para nga mangin mabugnaw ang imo timpiraminto. Bukun ti masingki ukon irinitun ang imong ulo. Gin-imaw rugto ang lapis kag papel para nga magabahul ikaw nga maaram.”

Madumduman ko pa ang bahul nga pagkatingala kag ginapanuruk ang paghumlad kang akun mga mata, dungan balikid kay Nanay kag magturuk kana pasaliding, samtang ginahingutwan na ako kang magpamangkot ako, “Tuod kaw, Nay?”

Amo dya sami namun obrahun kon tapos igma. Maghingutwanay hasta nga maturugan ako.

“Turog gid kaw kon tapos igma para magtaas kaw,” dugang na pa.

Amo dya mga linya na kon wara nagasirmon parti sa akun mga sala kag pagkasarawayun ukon matak-an tana ka liwat-liwat kang parti sa ana inagyan. Kapira ka bisis na ginasaysay ang paglubung kang akun inunlan, amo nga haros napagkit gid sa akun paminsarun hasta nga nangin kabahin kag sandigan dya kang pagkilala ko sa akun kaugalingun.

Piro daw naghuyang ang pagpati ko sa nasambit nga panimad-un hay kang elementarya ako, Grade 4 hasta Grade 6 lang takun nakasaka sa intablado kag nasibtan ka ribon.

“Akay, andut nagapangasubu ikaw haw?” pamangkot ni Nanay pag-abot ko sangka hapon.

“Ti, hay may ribon kuno ako sa gradwasyon namun garing indi ako masibtan hay wara takun ka amot inogbakal ka ribon,” maluya ko nga sabat kay Nanay.

“Indi lang pagpangasubu. Ipadarawat ko ra sarum-an ang nabilin ta nga kunsumo para may inogbayad kita sa ribon mo,” pang-uloulo ni Nanay kanakun. 

Bahul gid akun pasalamat kato hay nakasaka ako sa intablado kag natakdan ka ribon sa amun gradwasyon. Pag-abot ko sa high school, nakasulud man raad ako sa Star Section garing kon bukut ako kuligot, sigunda ako sa pinakanaba ang grado sa klasi. Pag-abot ko sa kolihiyo, nakasulud ako sa pampubliko nga unibersidad. Nakalibri ako sa baraydan kag nataw-an ka balon nga kwarta kada bulan sa sulud kang apat ka tuig.

Ugaring nagdugang ako tatlo ka tuig antis nakatapos sa kolihiyo. Abu, daw tatlo man ba ka tuig akun hulat nga matuman ang panimad-un. Lawid bantay ko piro wara gid magsalir. Kalima ka bisis ko ginbuul ang Statistics kag katatlo ang Chemistry. Ano pa gayuhum ako kis-a, hay siguro nipis ang papil kag dupol ang lapis nga ginlubung imaw sa inunlan.

Piro nagbaylo man ang akun paminsarun, hay kon ang huyog sa pagbasa ang maangut sa panimad-un, makahambal ako nga nagsalir gid man.

“Ako una!” singgitan ko nga nagahangus-hangus dara dakup ka Hiligaynon, ang bantog nga magasin kauna.

“Abaw, sobra kaw pa sa bitik maglak-ang ba kon kita mo ang Hiligaynon,” sabat ka gurang ko nga bayi.

Grade 2 nag-umpisa ang pagkahilig ko sa pagbasa. Nagapalumbaanay kami ka magurang ko nga bayi mag-uli sa balay kun Hwibis ti hapon agud magbasa ka Hiligaynon. Dya kadya duro ang nabalhag nga mga bugu nga istorya kag nobela. Puros lang gid Hiligaynon garing ang nakasulat tungud wara ti manunulat kato nga nagasulat sa Kinaray-a bisan Karay-a pa sanda. Kauna wara ginabaton ang sinulatan nga Kinaray-a. Sa pag-umpisa ko basa ka Hiligaynon nga magasin, naglambo ang akun paminsarun kag nangin masangkad ang imahinasyon nga tuga kang mga tinaga.

Paglapak ko sa Grade 3, nabasa ko ang mga sinulatan sa libro nga Prose and Poetry. Amo dya ang nagdugang pabaskug kang akun pagkaluyag sa pagbasa. Nabuksan ang akun paminsarun sa katahum kang kalibutan paagi sa mga pinanid kang libro hasta nga naghilig man ako magsulat. Nangin sadsadan ang akun pagkahilig sa mga tinaga para makabuul kang scholarship agud magtuon pa gid sa iban nga pungsod. Sa tulad, rapit run lang kag matapos ko run ang akun doctorate degree.

Makahambal ako kadya nga ang panimad-un nga paglubung kang binataan imaw ang papil kag lapis nagatugro kang lain nga kaaram. Wara sa grado ukon sa kaduruhon ka ribon nga masibit kanakun kondi sa kalapad kang paghangup sa mga nagakaratabo sa kalibutan kag pagkasagad mag-atubang kang mga panghangkat sa kabuhi nga buta kang pagtuo, imaw ka paghimo kang mga tikang para sa kaaraydan ka tanan. Amo dya nga kaaram ang akun natun-an paagi sa pagbasa nga akun man napalab-ot sa iban nga tawo paagi sa pagsulat.

Kon dya nga panimad-un makapatubo kang kaluyag sa mga kabataan agud magbasa, palapnagun natun ang dyang panimad-un.