Wara ako kamaan kon paano dya nauso pero man-an kang haros kalabanan kanatun ukon pamilyar sa atun mga talinga kag mga mata ang linya nga “kon may tyempo.”

Nagapamaan lang dya nga kita tanan rugya sa kalibutan masaku. Nakilala ang dyang linya bangud haros tanan kita nagalagas kang oras kag higayon sa atun mga ginahimo ukon adlaw-adlaw nga pagpangabuhi – sa eskwela, opisina, panimalay, kag kumunidad. Kag basi dasig man makapanaludsud ang dyang linya ukon mga tinaga sa atun mga pinsar kag baratyagun bangud man sa nagapalibot nga sistema kang atun kabuhi sa tulad nga nalikupan kang kakulangun pirme kang tyempo kag karakuun kang obra. Basi amo man dya ang rason nga nag-uso ang “instant coffee,” “instant noodles,” “instant rice,” kag iba pa (may “instant mommy” kag “instant baby” pa gani mong).

Kuon kang sangka bantog nga hurubatun, “Ang tyempo, bulawan.” Tuod gid dya. Para kanakun labaw pa gani sa bulawan mong. Wara ti manggad ukon ano pa nga poder kag pwersa nga kalibutanun ang makabalik ukon makahiuli kang tyempo nga nagligad ukon nauyang.

Sa pihak kang pagkamarahalun kang tyempo, indi takun magsugot nga ang importante nga mga bagay sa kalibutan obrahun ta lang kon may tyempo. Pero, dapat man-an kag kilala ta kon ano ang mga bagay nga marahalun kanatun – mga bagay nga rapit sa atun mga tagipusuon kag nagalikup sa atun paminsarun. Huod mabudlay maghuray-huray kang tyempo pero indi man mabudlay magsipad-sipad kang mga bagay nga may bahul nga balor sa atun kabuhi. Duro ang mga bagay nga para kanakun nagakaangay gid taw-an kang igtalupangud indi kuon nga kon san-o lang ta may tyempo. 

Dya ay ang pira ko ka panghunahuna:

Una sa tanan, ang atun pamilya. Wara kita nabun-ag rugya sa kalibutan kon wara kita gintaw-an ka tyempo kang atun ginikanan, indi bala? Kamo run lang pasangkad kang sitwasyon sa inyong hunahuna. Ang siyam ka bulan nga pagtiner ta sa busong kang atun nanay, bukun kalit lang kondi hungud nga pagtugro kang bahul kag marahalun nga tyempo kag gugma. May aman pa gani nga pasakit kag kalisud pero gin-antos dya kang atun mga nanay agud makita nanda kita kag makita ta man ang kalibutan. Ang pagpulaw-bugtaw nanda kanatun bukun ria patyempo-tyempo lang kondi pag-antos kag pagbatas agud malikaw kita sa mga kagat kang lamok, balatian, kagutum, kag malain nga ginhawa. Pero kadya hay kita ragkul run kag kuno kalagan run, ayhan ginabaslan ta man ang amo to nga mga tyempo? Ayhan bisan sa rayu kita ukon sa pihak kang atun kasakuun, ginadumdum ta sanda pirme? Ukon basi kon may tyempo lang?

Ikarwa, ang atun mga kahagugma kag mga ginahigugma. Kuon kang iban, sa gugma, wara it dulunan, wara it ginakilala nga karayuun kag wara ti ginapinsar nga tyempo. Huod sakto ria. Nagapati ako nga ang gugma, nagaparapit kang rayu, nagapadasig kang bundul, kag nagapasugpon kang tanan nga ingka. Ayhan ang atun paghigugma parehas man kadya? Nagakalipay bala kita sa tunga kang paghulat kag nagabatas bala kita kang kasubu kang pagsarahanun bangud kang karayu? Kag ayhan bisan rayu kita sa atun mga pinalangga, ginataw-an ta gid kang panahon agud makaparapit bisan sa limug, panuruk, kag baratyagun lamang? Ukon basi bangud saku kita kag rayu, nagapabatyag kita kon san-o lang ta may tyempo? Kag sa mga amigo kag mga amiga nga nagapalangga sa tago ukon likum nga paagi, bangud sa andang mga indi maisplikar nga kahuya ukon kahadluk, ano pa ang ginahulat nyo? Andut nga nahadluk kamo kag namayha kon bug-os kag tampad man ang inyong mga nabatyagan? San-o pa kamo mapautwas ukon mapabutyag kang inyo mga baratyagun? Kon urihi run ang tanan kag wara run ti tyempo?

Ang ikatlo pero pinakaimportante, ang Diyos (ria kon nagapati kaw kana; kon wara, indi run pagpadayuna basa). Indi ko run siguro kinahanglan eksplikar kag sara-sarahun ang mga tyempo nga ginatugro kang Diyos kanatun. Halin pa kang ana gintuga ang kalibutan, ana gid ginataw-an pirme kang tyempo ang tawo. Para kanakun, ang tawo bukun aksidente, bukun ikarwa nga pinilian, kag bukun puni lang sa kalibutan. Ang tawo ang gintaw-an kang poder agud bantayan kag pauswagun, kag indi paggub-un, ang kalibutan sa insakto ukon nagakaigo nga tyempo ukon dalagan kang panahon. Pero samtang nagadalagan ang panahon, ang tawo nangin gamhanan, nangin poderoso, nangin manggadan, nangin matinaas-taasun, nangin dalok, nangin bugalun, nangin makinaugalingun, kag nangin lipatwun. Nalipatan kang tawo nga may Diyos ang kalibutan nga mas gamhanan pa kana pero ang Diyos pirme may tyempo sa pagpatawad kag pag-intindi sa tawo. Pero ang tawo, ang anang tyempo puro lang sa pagpangalipay (bisan pa nga kinahanglan ta man dya bangud bugu ang kabuhi), pag-isip kag pagpaduro ka manggad, kag pagpurupatawhay. Bilang isara sa dyang mga katawhan, kita bala may tyempo para sa atun Tagtuga? Ayhan sa atun tagsa ka pagbugtaw, may tyempo bala kita sa pagpasalamat Kana nga nagamukra pa kita? May tyempo bala kita sa pagpasalamat sa atun mga ginakaun, ginasuksok, ginapangabuhian, kag mga tawo nga nagapalangga kag nagaulikid kanatun? Bisan sangka adlaw lang sa semana nagatipon, nagadayaw, kag nagasimba man bala kita Kana? Daad bukun lang kon may tyempo kita kag daad ang atun pagpanawag kana bukun lang kada tyempo kang atun pagtiraw kag problema.

Wara ti tawo nga kulang ang tyempo kon hungdun na. Ikaw amigo kag amiga, may tyempo kaw bala