Các phương pháp quy hoạch đô thị xây dựng đô thị cơ bản

Khái niệm:

Phương pháp quy hoạch đô thị xây dựng đô thị là tác phong công tác của nhà quy hoạch đô thị xây dựng, là lề lối xử lý vấn đề, là cách thức anh ta chọn các phương pháp tiếp cận.

Để đi tới một cái đích nào đó, người đầu tiên tự vạch ra lối đi của mình và lối đi ấy trở thành đường đi. Người thứ hai có thể cũng đi theo con đường ấy nhưng với lối đi của riêng mình. Điều đó là cần thiết, nhất là trong quy hoạch đô thị xây dựng, khi các "bài toán" khá khác nhau, không chỉ về độ khó dễ mà còn ở chỗ mục tiêu cần đạt tới khá khác nhau, ngay cả những bài toán cùng loại và có thể cùng một phương pháp tiếp cận.

1. Quy hoạch đô thị xây dựng tổng thể

Quy hoạch đô thị xây dựng tổng thể/quy hoạch đô thị xây dựng theo luật pháp (Master plans/Statutory plans) bao gồm: bản đồ và thuyết minh diễn giải chỉ rõ cách sử dụng được cho phép đối với các phần đất riêng trong khu vực hoặc tương tự theo luật đã xác định, cụ thể là các loại sử dụng đất, mật độ, chiều cao công trình, độ lùi và các tiêu chuẩn cụ thể khác. Các quy hoạch đô thị xây dựng như vậy thường được áp dụng trong phạm vi toàn thành phố và hình thành cho các hệ thống pháp lý kiểm tra sự phát triển và các tiến hành.

- Lý do thất bại của quy hoạch đô thị xây dựng tổng thể

(1) Không đáp ứng được tình hình mới

(2) Thiếu phối hợp các chiến lược về tài chính, hạ tầng và kinh tế xã hội để phát triển đô thị

(3). Phương pháp hai chiều (A Two - Dimention Approach) về quy hoạch đô thị xây dựng phát triển đô thị

(4). Các quy định về quyền sử dụng đất không thích hợp

(5). Những khiếm khuyết về định chế

(6). Những lý do khác

2. Quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu

Quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu/ Quy hoạch đô thị xây dựng hướng dẫn/ Quy hoạch đô thị xây dựng cấu trúc/ Quy hoạch đô thị xây dựng chỉ dẫn (Structure Plans/Guide Plans/Gramework Plans/Indicative Plans) bao gồm các bản đồ và thuyết minh diễn giải, nó linh hoạt rộng rãi hơn quy hoạch đô thị xây dựng tổng thể, nó xác định độ rộng lớn và chiều hướng phát triển đô thị, nó bao gồm cả hệ thống cơ sở hạ tầng và vị trí của các tiện ích chủ yếu như là sân bay, bệnh viện, trường học. Nó không có gắng xác định cụ thể các chi tiết từng lô đất sử dụng hoặc các hình dạng cụ thể về đường sá của địa phương, nhưng nhận dạng các khu vực đó mà sự phát triển và thay đổi sẽ được địa phương làm chi tiết hơn và quy hoạch đô thị xây dựng chi tiết cần được tiến hành, quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu sẽ không cần quá mức cố gắng để thu thập dữ liệu, cũng không tĩnh tại và có thể cập nhật theo yêu cầu thay đổi.

Lý do thất bại của quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu

Sự toàn cầu hóa đã thách thức các lý thuyết quy hoạch đô thị xây dựng theo hệ thống thứ bậc định sẵn vị trí cho các hoạt động kinh tế trong thành phố và đô thị.

Trọng tâm quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu vẫn là kiểm soát phát triển thay vì quản lý phát triển, quản lý phát triển chính là phần quan trọng trong quy hoạch đô thị xây dựng.

Quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu đã không có chỗ để bàn đến các khía cạnh phi không gian của sự phát triển chẳng hạn như nhân lực, tài nguyên thiên nhiên, quy hoạch đô thị xây dựng môi trường, xã hội và tài chính.

Quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu phần lớn do tổ chức thuộc khu vực công kiểm soát và tiến trình quy hoạch đô thị xây dựng này chậm đáp ứng với những thay đổi kinh tế, xã hội và môi trường.

Quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu đòi hỏi Chính phủ phải xây dựng cơ sở hạ tầng, điều mà ở nhiều nơi Chính phủ không còn đủ khả năng để thực hiện. Mặc dù có những nhược điểm trong việc chuẩn bị và thực hiện đúng các quy hoạch đô thị xây dựng cơ cấu vẫn có thể là công cụ hiện hữu cho việc quy hoạch đô thị xây dựng không gian với điều kiện chính là những định hướng cho việc quản lý Nhà nước về đô thị.

3. Quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược

Quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược cung cấp cho tổ chức phương hướng phát triển lâu dài dựa vào 3 điều căn bản sau:

- Mục đích kinh tế xã hội của doanh nghiệp.

- Các giá trị và triết lý quản trị.

- Đánh giá sức mạnh của tổ chức trong bối cảnh của môi trường bên trong cũng như bên ngoài của tổ chức.

Quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược (Strategic planning) là một quan điểm về giải pháp phát triển đô thị hợp nhất tới cực điểm và hợp nhất giữa mặt bằng, quy hoạch đô thị xây dựng kinh tế xã hội và môi trưởng, hướng tới kế hoạch đầu tư, kế hoạch về các nguồn lực, các nhu cầu về định chế trong một tập hợp đặc biệt có hiệu quả nhất đối với mỗi thành phố, để nó theo kịp  với yêu cầu phát triển của toàn thành phố và các tham vọng sản sinh ra trong điều kiện mâu thuẫn được đặt ra bởi các giới hạn về biên chế và các sự thiếu hụt về tài chính v.v…

Nhược điểm của quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược:

- Nhiều quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược được soạn thảo không có sự tham gia đầy đủ các ban/ ngành, ngoại từ có sự tham khảo tư vấn của các ban /ngành nhưng cũng rất hạn chế.

- Có sự mâu thuẫn đáng kể và thiếu rõ ràng giữa các mục đích và mục tiêu trong nhiều bản quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược.

- Cơ hội điều phối và sử dụng hiệu quả các nguồn lực giữa các tổ chức vẫn còn bị hạn chế nghiêm trọng bởi tệ quan lưu, thủ tục, phe phái trong việc quy hoạch đô thị xây dựng và tổ chức.

- Nhiều quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược chỉ phục vụ nhu cầu của tổ chức mà không phụ thuộc khác hàng (customer/client), người tiêu dùng (user).

4. Quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược hợp nhất

Quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược phản ánh quan điểm xem quy hoạch đô thị xây dựng như một quá trình bao gồm sự phối hợp liên ngành, sự khả thi về tài chính, những cơ chế tạo điều kiện thông qua các khu vực Nhà nước hỗ trợ cả hai khu vực hoạt động tư nhân chính thức và không chính thức, các cơ chế chọn lọc gắn liền với hiện thực và việc giám sát đánh giá sản phẩm của quy hoạch đô thị xây dựng chiến lược này không phải chỉ là bản quy hoạch đô thị xây dựng phát triển về mặt ằng mà là tập hộ các chiến lược có mối liên hệ lẫn nhau, dùng trong việc phát triển thành phố bao gồm đất đô thị, cơ sở hạ tầng, tài chính định chế, nghĩa là một quá trình phát triển đô thị đa ngành.