Mục đích:  chọn được phương án (PA). tốt nhất vừa đảm bảo yêu cầu kỹ thuật lại hợp lý về mặt kinh tế.

Yêu cầu:  các PA so sánh phải đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật cơ bản (chỉ cần đạt được một số yêu cầu kỹ thuật cơ bản mà thôi, vì chẳng thể có các PA cùng hoàn toàn giống nhau về kỹ thuật)  sau đó tiến hành so sánh về kinh tế.

Quyết định chọn PA còn phải dựa trên nhiều yếu tố khác:

-        Đường lối phát triển công nghiệp.

-        Tổng vốn đầu tư của nhà nước có thể cung cấp.

-        Tốc độ và qui mô phát triển, tình hình cung cấp vật tư TB., trình độ thi công, vận hành của cán bộ và công nhân, cùng một số yêu cầu đặc biệt khác về chính trị quốc phòng.

3.2 So sánh kinh tế – kỹ thuật hai phương án:

(trong phần này không đề cập đến vấn đề kỹ thuật cảu các PA nữa).

1) Tổng vốn đầu tư::  K [đồng].

Chỉ kể đễn những thành phần cơ bản:

                                     K = Ktram + Kdd + Kxd      

Ktram  - Vốn đầu về trạm (trạm BA. PP. .. tiền mua tủ PP, máy BA và các TB….)

Kdd  - Tiền cột, xà, thi công tuyến dây.

Kxd  - Vốn xây dựng (vỏ trạm, hào cáp và các công trình phụ trợ…).

2 Chi phí vận hành năm:  Y

Tiền cần để đảm bảo cho HTCCĐ vận hành được trong một năm.

Trong đó:

YA – Chi phí về tổn thất điện năng trong năm.

                           YA  = A. 

A – [kWWh/năm]   tổn thất điện năng

   [đ/kWh]   - giá điện năng tổn thất.

Ykh – Chi phí khấu hao (thường tính theo % của vốn, phụ thuộc vào tuổi thọ của TB. và công trình).

                             Ykh = akh . K                  akh  = 0,1 đối với TB.

                                                                  akh  = 0,03 đối với đường dây.                   

Ycn  - Chi phí về lương công nhân vận hành.

Yphu  - Chi phí phụ, dầu mỡ (dầu BA); sửa chữa định kỳ.

Hai thành phần này khá nhỏ và ít thay đổi giữa các phương án nên trong khi so sánh khi không cần độ chính xác cao có thể bỏ qua.

          nên                    

avh – là hệ số khấu hao + các tỷ lệ khác    K.(akh + %chi phí phụ, lương ).

3) So sanh khi có hai phương án:

           Gọi                K1; Y1                  PA  1

                                 K2; Y2                 PA   2

Trường hợp 1:              K1 <  K2           - Trường hợp này thương ít xẩy ra,

                                    Y1 < Y1              nếu có thì không cần xét  PA 1

Trường hợp 2:              K1 < K2

                                    Y1 > Y2        chọn PA ?

Nếu dùng PA 2  cần một lượng vốn nhiều hơn

+ Mức chênh vốn là:

                                     K = K2 – K1     [đồng].

+ Mức tiết kiệm được chi phí hàng năm là:

                                    Y = Y1 – Y2      [đ/năm].      

+ Thời gian thu hồi mức chênh vốn (nếu sử dụng PA 2) là:

T – Còn gọi là thời gian thu hồi chênh lệch vônd đầu tư phụ

Nếu T nhỏ  PA 2 sẽ có lợi.

        T lớn   chưa biết PA nào có lợi (phân tích tỉ mỉ, theo hoàn cảnh kinh tế, …) c người ta thiết lập được Ttc = f(nhiều yiêú tố, tốc độ đổi mới kỹ thuật của ngành, triển vọng phát triển, khả năng cung cấp vốn của nhà nước….). Ttc được qui định riêng cho từng ngành kinh tế, từng vùng l•nh thổ (từng nước) ở các thời đoạn kinh tế nhất định. ở LX cũ Ttc = 7 năm. ở VN hiện nay Ttc = 5 năm.

          Căn cứ vào Ttc thif cách chọn PA sẽ được tiết hành như sau:

          + Nếu T = Ttc  người ta nói rằng cả hai phương án như nhau về kinh tế.

          + Nếu T > Ttc  PA có vồn đầu tư nhỏ hơn sẽ nên được chọn.

          + Nếu T < Ttc  PA có vốn đầu tư lớn hơn sẽ nên được chọn.

3.3 Hàm mục tiêu – chi phí tính toán hàng năm:

          trong trương hợp có nhiều PA cùng tiết hành so sánh  cũng có thể tiến hành so sành từng hai PA một, để rồi cuối cùng cũng xẽ tìm ra PA tốt nhất. Tuy vậy làm như vậy sẽ mất khá nhiều thời gian và vì vậy ở mục này chung ta xây dựng một công cụ tổng quát hơn cho việc so sánh các PA.

          Như đ• biết ở phần trên:

(2)  Nếu                           chọn PA1

Vì Ttc >0 nên ta có thể viết (2) như sau:

Gọi   - là hệ số thu hồi vốn đầu tư phụ tiêu chuẩn.

Đặt  Z1 = atc.K1 + Y1 ;   Z2 = atc.K2 + Y2  được gọi là hàm chi phí tính toán hàng năm của phương án. Từ đấy thấy rằng PA có hàm Z nhỏ hơn sẽ là PA. tối ưu.

          Tổng quát ta có thể viết:

                  Yi = avh.Ki + YAi

avh  - gọi là hệ số vận hành (bao gồn các chi phí khấu hao, tu sửa, bảo quản, trả lương…tính theo tỷ lệ vốn).

YAi  - chi phí về tổn thất điện năng của PA thứ i.

Dạng tổng quá của hàm Z:

Zi - được gọi là hàm mục tiêu khi tính toán kinh tế kỹ thuật.

Các trường hợp riêng khi sử dụng hàn Zi:

•        Khi có xét đến độ tin cậy CCĐ của PA thì hàm Zi sẽ có dạng:

Trong dó:

Hi – Giá trị trung bình của thiệt hại kinh tế hàng năm do mất điện khi dung PA thứ i. Giá trị này bao gồm các khoản sau:

+ Tiền hao hụt sản phẩm do mất điện.

+ Tiền hư hỏng sản phẩm do mất điện.

+ Tiền hư hỏng thiết bị sản xuất do mất điện.

+ Thiệt hại do mất điện làm rối loạn quá trình công nghệ.

+ Tiền trả lương cho công nhân không làm việc trong thời gian mất điện.

Trong thực tế có những PA CCĐ. khác nhau ứng với tổng sản phẩm khác nhau. Trong trường hợp đó chỉ tiêu để lựa chọn PA phải là cực tiểu sấut chi phí tính toán hàng năm trên một đơn vị sản phẩm:

Gọi N – tổng số sản phẩm hàng năm của xí nghiệp trong trạng thái vận hành bình thường.

•        Khi có xét tới yếu tố thời gian:  (các PA được đầu tư trong nhiều năm, mà không phải trong vong 1 năm). Khi đó chi phí tính toán Z có thể viết qui đổi về năm đầu tiên như sau:

atc – còn được gọi là hệ số qui đổi định mức chi phí ở các thời điểm khác nhau có tính đến ứ đọng vốn trong công trình chưa hoàn thành.

T    - toàn bộ thời gian tính toán [năm].

Kt   - vốn đầu tư đặt vào năm thứ (t+1).

Yt   -phí tổn vận hành trong năm thứ t. Với giả thiết rằng Y0 (năm thứ nhất chưa vận hành nên Y0=0).

3.4 Tính toán kinh tế kỹ thuật khi cải tạo:

          Bài toán khi cải tạo thường đặt ra là chung ta đang đứng giữa việc quyết định chọn xem có nên đại tu cải tạo thiết bị (thiết bị lớn như máy phát, động cơ …), hoặc thay thế chúng bằng một thiết bị mới có tính năng gần tương đương. Để giải quyết vấn đề này trước tiên chung ta cần xét các yếu tố kinh tế liên quan:

+ Vốn đầu tư cho thiết bị mới, hoặc sửa chữa phục hồi thiết bị cũ.

+ Tiền bán thiết bị cũ không dùng đến nữa.

+ Phí tổn vận hành của cả hai PA.

Với PA sử dụng thiết bị cũ:

                        Zc = act .Kc + Yc                (8)

Tron đó:

Kc – chi phí đầu tư sửa chữa thiết bi cũ.

Yc   - phí tổn vận hành hàng năm khi sử dụng TB cũ (sau phục hồi).