Chiều tối

I.Mở bài

Hồ Chí Minh là một cái tên mà tất cả con dân Việt Nam đều ghi tạc trong tim với một lòng yêu quý, kính trọng vô bờ bến. Trong quá trình tìm lại tự do cho dân tộc, Bác đã phải chịu rất nhiều khổ cực, gian khó, đã rất nhiều lần bị bắt giam, chuyển từ nhà tù này sang nhà tù khác, bị đánh đập, tra tấn dã man. Tuy nhiên, trong hoàn cảnh khó khăn ấy, ở Người vẫn ánh lên một tinh thần lạc quan, một niềm tin vào một ngày mai tươi sáng. Bài thơ "Chiều tối" nằm trong tập thơ "Nhật kí trong tù" đã thể hiện được phần nào tinh thần ấy của Người. Bài thơ chỉ đơn giản là tả lại cảnh nơi thôn dã vào một buổi chiều tối, thế nhưng ẩn chứa trong đó là một ước mơ tự do cho bản thân, ước mơ được quay trở lại quê hương để tiếp tục sứ mệnh của mình.

II.Thân bài

*Luận điểm 1: (Trước hết) Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên rừng núi và tâm trạng thi nhân .Chiều tối là 1 đề tài quen thuộc trong thơ cổ.Thời điểm này thường gợi nỗi niềm cô đơn, bang khuâng, nỗi buồn vắng.Bức tranh thiên nhiên chiều tối trong thơ cổ thường được gợi ra từ tiếng chuông chiều,tiếng sáo mục đồng ,chòm mây :

"Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi

Dặm liễu sương xa khách bước dồn."

(chiều hôm nhớ nhà-Bà Huyện Thanh Quan)

-Bức tranh của Bác cũng được mở ra bằng hình ảnh chim rừng và chòm mây:

"Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ

Cô vân mạn mạn độ thiên không."

Dịch thơ:

"Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không."

-Trên nền của trời chiều đang chuyển là hình ảnh cánh chim rừng đang bay về tổ ấm. Theo cánh chim bay là không gian núi rừng được mở ra mênh mông , khoáng đạt và có hồn.

-Đối lập với cảnh chim mỏi mệt , vội vã là 1 chòm mây "Trôi nhẹ giữa tầng không" . Bản dịch thơ chưa lột tả hết được cái thần của phiên âm. Hai chữ " cô vân" có nghĩa là chòm mây cô đơn lẻ loi còn "mạn mạn" là chầm chậm vô định theo bước chân của chòm mây trời vô định.Không gian đất trơi được đẩy lên cao và mở rộng ra mãi đến vô cùng.

=> (Qua đó ta thấy) Chỉ bằng một vài nét chấm phá , bức tranh thiên nhiên chiều tối hiện lên mang đậm phong vị của hội họa cổ điển phương Đông có nét ẩn hiện , vừa điểm xuyết vừa lan tỏa , có cái bát ngát của bầu trời , sự khoáng đạt của núi rừng , sự sinh động của cánh chim và cái êm ả của làn mây . Cảnh vật tĩnh lặng trong trẻo , mang một nỗi buồn đẹp và thơ.

-Qua bức tranh chiều tối , người đọc nhận ra nhân vật trữ tình hiện lên không phải là một tù nhân đang bị áp giả trên đường đi đầy khó khan , vất vả , nặng nhọc, cổ đeo gong , chân vướng xiềng xích mà là một thi nhân đang ung dung thanh thản hòa hợp vào với thiên nhiên cảnh vật .Bác không chỉ dừng lại ở sắc thái bên ngoài của cảnh mà nhập sâu vào nỗi niềm của muôn vật Nhìn dáng chim bay , người hiểu được sự mệt mỏi của nó sau một ngày lam lũ kiếm sống. Nhìn áng mây chiều , Bác cảm nhận được nỗi cô đơn , bơ vơ , không biết đi đây về đâu của nó khi trời chiều đổ xuống. Đó chính là tâm hồn tinh tế, nhạy cảm giàu tình yêu thiên nhiên của người :

"Mặc dù bị trói chân tay

Chim ca rộn núi hương bay ngát rừng

Vui say ai cấm ta đừng

Đường xa âu cũng bớt chừng quạnh hiu"

(Trên đường đi- Hồ Chí Minh)

-Cánh chim và làn mây vừa là cảnh thực vừa mang ý nghĩa tượng chưng . Nếu cánh chim gợn cho người nhớ tới gia đình , quê hương cố quốc thì chòm mây đơn độc gợi cho người cảm giác chạnh long khi nghĩ đến hoàn cảnh bơ vơ của mình nơi đất khách.

II: Luận điểm 2: (Tiếp đó là) Vẻ đẹp bức tranh cuộc sống và tâm hồn của thi nhân.

"Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng."

Dịch thơ:

"Cô em xóm núi xay ngô tối,

Xay hết, lò than đã rực hồng."

-trong thơ cổ , xuất hiện giữa cảnh mây nổi chim ngàn thường là một đạo sĩ , ẩn sĩ , tiều phu hoặc đọc sách làm thơ hoặc nhất củi , buông câu thả cá :

" Bước tới đèo ngang bóng xế tà

Cỏ cây chen đá lá chen hoa

Lom khom dưới núi tiều vài chú"

-Nhưng trong thơ Bác , xuất hiện giữa bức tranh thiên nhiên chiều tối là một cô sơn nữ đang trong tư thế lao động :

"Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng."

-Nghệ thuật lặp vòng kết hợp với đảo vị trí của từ "ma bao túc- bao túc ma" tạo nên một kết cấu ngôn ngữ vòng tròn gợi cho người đọc lien tưởng đến những vòng quay nặng nề không đổi. Như vậy công việc lao động của sơn nữ vô cùng nặng nhọc, vất vả .Nhưng "cô em" voonslao động hang say , miệt mài . Bác như quên đi nỗi vất vả trên đường để cảm thong chia sẻ với nỗi lao động không chỉ thể hiện trong bài thơ "chiều tối" mà còn những bài thơ khác trong tập "Nhật Kí Trong Tù"":

"Dãi nắng dầm mưa chẳng nghỉ ngơi

Phu đường vất vả lắm ai ơi

Ngựa xe hành khách ngừoi qua lại

Biết cảm ơn anh được mấy người"

-Hình ảnh vuối bài thơ là hình ảnh than lửa hồng "lô dĩ hồng" .Đốm lửa hồng thắp lên lung linh trong cảnh đêm rừng . Đốm lửa hồng sưởi ấm cả bài thơ xua tan đi vẻ lạnh lẽo .âm u, cô quạnh của chiều tối. Ánh sang của lửa hồng làm bừng lên vẻ đẹp người thiếu nữ. Đó là vẻ đẹp của con người trong lao động. Đốm lửa ấy làm ấm lòng khách bộ hàn.

-HÌnh ảnh lò than vừa mang ý nghĩa tả thực , vừa mang ý nghĩa tượng chưng . Đốm lửa ấy còn là tình yêu , tình cảm của Bác đối với cuộc đời và con người, là niềm tin , niềm hi vọng của người cào tương lai cho dù bước đường phía trước còn gian nan vất vả nhưng người luôn hướng về tương lai và tràn đày hi vọng bởi vì người hiểu được quy luật vận động của cuộc sống:

"Ví không có cảnh đông tàn

Thì đâu có cảnh huy hoàng ngày xuân"

=>Như vậy , nhân vật trữ tình hiện lên không chỉ là 1 thi sĩ mà còn là 1 chiến sĩ kiên cường đầy bản lĩnh.

III. Kết bài ( Chúng ta thấy được)

*Nghệ thuật:

-Bài thơ là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất cổ điển và hiện đại . Chất cổ điển thể hiện ở đề tài , thi liệu , bút pháp miêt tả cảnh ngụ tình, gợi để tả , ở phong thái ung dung , nhàn tản của nhân vật trữ tình. Hiện đại được thể hiện ở hình ảnh thơ luôn có sự vận động về phía sự sống và ánh sáng . Nhân vật trữ tình hiện lên với tư thế là một chiến sĩ cách mạng.

-Bài thơ có sự kết hợp với các biện pháp nghệ thuật như : đối lập , ẩn dụ , đảo vị trí của từ. lặp vòng.

*Nội Dung: (Tóm lại)

-Bài thơ là một bức tranh thiên nhiên của cuộc sống sinh động , đẹp có hồn

-Qua bức tranh thiên nhiên ta thấy được chân dung của Hồ Chí Minh – một con người có tình yêu tha thiết với thiên nhiên , cuộc sống con người. Đồng thời là một chiến sĩ cách mạng giàu ý chí , nghị lực và bản lĩnh . Quả thực là một bậc "Đại nhân , đại trí và đại dũng".