Leonardo DeVinci đã từng nói :' Thơ là một bức họa để cảm nhận thay vì để ngắm '  hoặc Sóng Hồng cũng đã nêu lên quan niệm của mình :"Thơ là thơ đồng thời là họa , là nhạc, là chạm khắc theo một cách riêng ". Và quả thật, dưới ngòi bút và con mắt của Tố Hữu, ông đã biến những lời thơ của mình không phải là những lời khô khan mà thơ ca cách mạng vẫn hay thể hiện mà ông đã cho người đọc thấy ở ông là phong cách thơ trữ tình chính trị rất sâu sắc. Bởi chính ông cũng từng nhận xét :"Thơ là tấm gương của tâm hồn" để rồi tâm hồn ấy vừa cao cả vừa đẹp đẽ đối với cả cách mạng lẫn thiên nhiên và con người. Khi miêu tả về Việt Bắc, Tố Hữu đã thành công trong việc miêu tả bức tranh thiên nhiên tứ bình rất riêng ở Việt Bắc.

 Việt Bắc đã hóa tâm hồn dào dạt nghĩa yêu thương trong thơ Tố Hữu với những lời thơ như tiếng nhạc ngân nga, với cảnh với người ăm ắp những kỉ niệm ân tình có bao giờ quên được :

          " Ta về mình có nhớ ta

Ta về ta nhớ những hoa cùng người"

Hai câu thơ là lời của người ra đi cùng với cách xưng hô "ta-mình" cho thấy giữa họ là một thứ tình cảm gắn bó khăng khít. Bài thơ được viết theo hình thức đối đáp dân gian, giọng thơ nhẹ nhàng pha chút tình tứ khi người con trai ướm hỏi :"Ta về mình có nhớ ta". Mặc dù, hỏi "mình" nhưng thực chất là để khẳng định lòng "ta" :"Ta về ta nhớ những hoa cùng người". Dẫu "mình" không nhớ gì đến 'ta" nhưng tấm lòng thủy chung của "ta" đối với "mình" đối với Việt Bắc là bất biến. Phép điệp từ "ta" khiến cho câu thơ như một lời hứa chắc nịch. Như vậy, hai câu thơ đầu như lời dẫn dắt giúp người đọc khám phá ra vẻ đẹp của núi rừng Việt Bắc.

 Chế Lan Viên từng cho rằng :

          " Khi ta ở chỉ là nơi đất ở

         Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn "

Bất kì ai khi đã gắn bó ở một nơi nào đó thì trong lòng vẫn luôn tồn tại những kí ức, những kỉ niệm về nơi đó. Hay như Quang Dũng nhớ về núi rừng Tây Bắc với nỗi nhớ chơi vơi thì Tố Hữu cũng nhớ về Việt Bắc với nỗi nhớ da diết, chung thủy. Tố Hữu khắc họa lại những gì đặc trưng nhất khi nói về Việt Bắc, đó phải là bức tranh thiên nhiên nơi đây - và được xem như bức tranh tứ bình mang màu sắc rất riêng ở Việt Bắc :

                       " Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

                  Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng  

                          ...............................................

                  Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung "

Tranh tứ bình là một trong những loại hình rất phổ biến trong nghệ thuật trung đại. Nó thường là một bộ tranh gồm bốn bức mô tả bốn mặt của một đối tượng nào đấy. Vỉ vậy, tự nó đã cố tính hoàn chỉnh riêng. Thậm chí tự nó là một cách khái quát riêng, một thế giới riêng. Ta đã từng gặp những bộ tứ bình như: tùng – trúc – cúc – mai, xuân – hạ – thu – đông (tứ quý), ngư – tiều – canh – mục, long – li – quy – phượng, cầm – kỳ – thi – hoạ... Trong thơ ca chúng ta cũng từng gặp rất nhiều, đó là cảnh "Trông bốn bể" trong "Chinh phụ ngâm", đoạn "buồn trông" khi Kiều ở lầu Ngưng Bích, đoạn thơ mô tả bốn cảnh thuộc thời oanh liệt của con hổ trong "Nhớ rừng" của Thế Lữ... Những bức tranh tứ bình này giúp cho nhà thơ mô tả được một cách toàn diện và thâu tóm những gì là đặc trưng nhất. Tố Hữu đã sử dụng lối vẽ tranh tứ bình khá nhuần nhuyễn trong nhiều bài, đoạn thơ này có thể xem là bộ tranh tứ bình tứ quý về "hoa và người" của 4 mùa Việt Bắc. Trước hết khi miêu tả thiên nhiên VB vào mùa đông Tố Hữu đã viết :

            " Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

        Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng "

Bức tranh thiên nhiên vào mùa đông được họa lên với gam màu chủ đạo là màu xanh mênh mông và trầm tĩnh của rừng già. Nó gợi ra một xứ sở êm đềm, lặng lẽ. Thế nhưng trên nền xanh tưởng như bát ngát ấy, Tố Hữu lại điểm xuyết vào đó sắc đỏ tươi của hoa chuối như lấn át cả màu xanh trầm tĩnh kia, tạo nên một bức tranh thiên nhiên rực rỡ, tươi tắn, ấm áp. Từ hình ảnh của hoa chuối gợi cho ta đến đại thi hào Nguyễn Du cũng từng miêu tả thiên nhiên bằng bút pháp chấm phá tương đồng :

         "Cỏ non xanh tận chân trời

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa."

Tưởng chừng một mùa đông phải là một gam màu lạnh nhưng không thể ngờ rằng, mùa đông ở Việt Bắc lại rực rỡ, sáng chói như vậy :" Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng" . Con người xuất hiện giữa nắng và trong tư thế lao động khỏe khoắn.Người đứng trên đỉnh đèo cao, ánh nắng chiếu vào lưỡi dao trên thắt lưng, loé sáng. Nó gợi được một tư thế vững chãi, tự tin của người làm chủ núi rừng. Tố Hữu thường mô tả con người trong tư thế ấy. Trong bài "Lên Tây Bắc" tác giả có viết:

Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều

Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo

Núi không đè nổi vai vươn tới

Lá nguỵ trang reo với gió đèo.

Từ màu sắc tươi tắn của hoa chuối đỏ tươi đã góp phần tạo nên sức sống cho bức tranh mùa đông ở Việt Bắc, có lẽ cũng nhờ vào màu đỏ của hoa chuối giúp ta liên tưởng đến màu đỏ của hoa lựu trong thơ Nguyễn Trãi :

              "Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

                Hồng liên trì đã tiễn mùi hương ."

Cả 2 tác giả đều dùng sắc đỏ để tạo nên một cảm giác tươi sáng ấm áp khắp tứ thơ.

Nếu mùa đông ở Việt Bắc là sự ấm áp nức lòng người thì mùa xuân ở Việt Bắc lại hết sức tinh khôi             " Ngày xuân mơ nở trắng rừng

                   Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang"

  Bao trùm lên cảnh vật mùa xuân là màu trắng dịu dàng, trong trẻo, tinh khiết của hoa mơ nở khắp rừng: "Ngày xuân mơ nở trắng rừng". "trắng rừng" được viết theo phép đảo ngữ và từ "trắng" được dùng như động từ có tác dụng nhấn mạnh vào màu sắc, màu trắng dường như lấn át tất cả mọi màu xanh của lá, và làm bừng sáng cả khu rừng bởi sắc trắng mơ màng, bâng khuâng, dịu mát của hoa mơ. Động từ "nở" làm sức sống mùa xuân lan tỏa và tràn trề nhựa sống. Đây không phải là lần đầu tiên Tố Hữu viết về màu trắng ấy, năm 1941 Việt Bắc cũng đón bác Hồ trong màu sắc hoa mơ: 

   "Ôi sáng xuân nay, xuân 41

Trắng rừng biên giói nở hoa mơ

Bác về. Im lặng. Con chim hót

Thánh thót bờ lau vui ngẩn ngơ."

Như một sự xen kẽ có chủ ý, cứ câu lục tả về thiên nhiên thì câu bát lại miêu tả hình ảnh con người trong tư thế lao động hăng say hết sức đẹp đẽ. Con người lao động tỉ mỉ "chuốt từng sợi giang" như dồn hết vào đó tất cả những tinh hoa từ đôi bàn tay của mình. Hay ảnh thơ đã nói lên được bàn tay của con người lao động: cần mẫn, tỉ mẩn, khéo léo, tài hoa, nhanh nhẹn, chăm chút đó cũng chính là phẩm chất tần tảo của con người Việt Bắc.

Mùa hè đến trong âm thanh rộn rã của tiếng ve, bức tranh Việt Bắc lại sống động hơn bao giờ hết:

 " Ve kêu rừng phách đổ vàng

Nhớ cô em gái hái măng một mình "

  Trong những bức tranh trên, chúng ta mới chỉ thấy màu sác, đường nét và ánh sáng. Đến đây chúng ta còn nghe thấy được âm thanh của rừng, đó là tiếng nhạc ve. Nhạc ve làm cho không khí trở nên xao động. Phải nói rằng trong các bức tranh ở đây thi Việt Bắc mùa hè là đặc sắc hơn cả. Trong câu thơ, chúng ta thấy dường như có một phản ứng dây chuyền chạy từ đầu đến cuối câu thơ. Ve kêu gọi hè đến, hè đến làm cho những rừng phách ngả sang màu vàng. Ai đã lên Việt Bắc, dễ thấy hình ảnh kỳ lạ của những cánh rừng phách. Trong những ngày cuối cùng của mùa xuân, những cây phách vẫn là màu xanh, nụ hoa vẫn náu kín trong những kẽ lá «, Nhưng khi những tiếng ve đầu tiên của mùa hè cất lên thì chúng nhất loạt trổ hoa vàng. Chi cổ vài ba ngày mà những rừng phách đã lênh láng sắc vàng. Chữ "đổ" là một chữ tinh tế. Nó nhấn mạnh vào khía cạnh mau lẹ trong việc biến đổi màu sắc, đồng thời diễn tả những trận mưa hoa vàng rừng phách mỗi khi có một luồng gió ào qua. Rõ ràng, gam màu đến đây đã thay đổi hẳn, sắc trắng đã nhường chỗ hẳn cho sắc vàng. Dường như âm thanh đã làm đổi thay màu sắc.  Đây là một bức tranh sơn mài được vẽ lên bằng hoài niệm, nên lung linh ánh sáng, màu sắc và rộn rã âm thanh.Tố Hữu không chỉ có biệt tài trong việc miêu tả vẻ đẹp riêng của từng mùa, mà còn có tài trong việc miêu tả sự vận động đổi thay của thời gian và cảnh vật. Chỉ trong một câu thơ trên mà ta thấy được cả thời gian luân chuyển sống động: tiếng ve kêu báo hiệu mùa hè đến và cây Phách ngả sang màu vàng rực rỡ. Đây chính là một biểu hiện đặc sắc của tính dân tộc.

Hiện lên trong cái thiên nhiên óng vàng và rộn rã ấy, là hình ảnh cô gái áo chàm cần mẫn
đi hái búp măng rừng cung cấp cho bộ đội kháng chiến: "Nhớ cô em gái hái măng một mình".   Hình ảnh này làm toát lên dáng điệu chịu thương, chịu khó, hay lam hay làm, giàu đức hy sinh. Bao bọc lên hình ảnh này dường như chúng ta thấy sự cảm thương kín đáo của người viết.

  Thu sang, khung cảnh núi rừng chiến khu như được tắm trong ánh trăng xanh huyền ảo lung linh dịu mát:

"Rừng thu trăng rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung"

Bộ tranh này kết thúc bằng bức tranh thu.Ba bức tranh trên là cảnh ngày, riêng bức này là cảnh đêm.Bức tranh vẽ ra những ánh trăng rọi qua vòm lá tạo thành một khung cảnh huyền ảo :"Rừng thu trăng rọi hòa bình" . Nó xui khiến ta nhớ về một câu thơ cũng viết về đêm rừng Việt Bắc của HCM " Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa" với ánh trăng tạo nên sự lãng mạn, đậm chất trữ tình. Không gian bao la tràn ngập ánh trăng, đó là ánh trăng của tự do, của hòa bình dọi sáng niềm vui lên từng núi rừng, từng bản làng Việt Bắc. Ta cũng từng biết đến mùa thu đầy ánh trăng trong thơ của Bác khi còn ở chiến khu:

"Trăng vào cửa sổ đòi thơ
Việc quân đang bận xin chờ hôm sau Chuông lầu chợt tỉnh giấc thu
Ấy tin thắng trận liên khu báo về"

Ở đây không có tiếng chuông báo thắng trận nhưng lại vang lên tiếng hát. Đó là tiếng hát trong trẻo của đồng bào dân tộc, là tiếng hát nhắc nhở thủy chung ân tình. Đây cũng chính là tiếng hát của Việt Bắc của núi rừng của tình cảm mười lăm năm gắn bó thiết tha mặn nồng.
Vâng! Bức tranh mùa thu Việt Bắc đã làm hoàn chỉnh bức tranh tuyệt mỹ của núi rừng và
khép lại đoạn thơ bằng tiếng hát "ân tình thủy chung" gợi cho người về và cả người đọc những rung động sâu xa của tình yêu quê hương đất nước.
               Với những nét chấm phá đơn sơ giản dị, vừa cổ điển vừa hiện đại, đoạn thơ trên của Tố
        Hữu đã làm nổi bật được bức tranh cảnh và người qua bốn mùa của chiến khu Việt Bắc. Cảnh  và người hòa hợp với nhau tô điểm cho nhau, làm cho bức tranh trở nên gần gũi thân quen  sống  động và có hồn hơn. Tất cả đã tan chảy thành nỗi nhớ nhung quyến luyến thiết tha trong  tâm hồn người cán bộ về xuôi.

___________________________________

Bài viết được chọn lọc từ nhiều trang thông tin khác để tạo nên một bài làm hoàn chỉnh!