ÿþYêu c§u chung:  

-Mß bài: nêu nhïng nét khái quát vÁ tác gi£, tác ph©m, nêu chç Á mình muÑn nói (vÙi vàng" là lÝi giåc giã hãy sÑng mãnh liÇt, sÑng h¿t mình, hãy quý trÍng tëng giây, tëng phút cça cuÙc Ýi mình, nh¥t là nhïng tháng nm cça tuÕi tr», cça mÙt hÓn th¡ yêu Ýi, ham sÑng ¿n cuÓng nhiÇt"  

qua bài th¡ "vÙi vàng", em hãy làm sáng tÏ nh­n Ënh trên  

) dña vào bài phân tích mà làm, có thà cho b¡n vài câu hÏi à tr£ lÝi nh° sau: vì sao nhà th¡ sÑng mãnh liÇt? giá trË cuÙc sÑng th¿ nào? iÁu gì s½ x£y ra khi tuÕi tr» qua i? iÁu gì ã thôi thúc tác gi£ ham sÑng, háo héc vÛi Ýi?  

-Thân bài: phân tích bài th¡i vÙi vàng (Óng thÝi ph£i diÅn gi£i, d«n chéng cho chç Á là lÝi giåc giã hãy sÑng mãnh liÇt, sÑng h¿t mình, hãy quý trÍng tëng giây, tëng phút cça cuÙc Ýi mình, nh¥t là nhïng tháng nm cça tuÕi tr», cça mÙt hÓn th¡ yêu Ýi, ham sÑng ¿n cuÓng nhiÇt...)  

-K¿t bài: K¿t lu­n bài th¡ và Óng c£m vÛi nhà th¡ vÁ quan niÇm sÑng, tuÕi tr»...  

Bài tham kh£o:  

Nhà th¡ Th¿ Lï, trong lÝi Tña cho t­p Th¡ Th¡ cça Xuân DiÇu, ã có nh­n xét khá tinh t¿: Xuân DiÇu là mÙt ng°Ýi cça Ýi, mÙt ng°Ýi ß giïa loài ng°Ýi. L§u th¡ cça ông xây dñng trên ¥t cça mÙt t¥m lòng tr§n gian . ã h¡n hai m°¡i nm Xuân DiÇu giã të chúng ta vào cõi h° vô, nh°ng t¥m lòng tr§n gian cça ông d°Ýng nh° v«n còn ß l¡i. Cé m×i l§n xuân tÛi, nhïng trái tim non tr» cça các th¿ hÇ hÍc sinh l¡i rung lên nhïng c£m xúc mãnh liÇt tr°Ûc tâm tình cça Xuân DiÇu gíi g¯m vÛi Ýi trong bài th¡ VÙi vàng, g¯n vÛi niÁm khát khao giao c£m vÛi ¥t trÝi, con ng°Ýi tràn mê ¯m cça thi nhân, trong mùa xuân diÇu kì!  

Làm th¡ xuân vÑn là mÙt truyÁn thÑng cça thi ca ViÇt Nam, bao nét xuân i vào thi ca Áu mang mÙt d¥u ¥n c£m xúc riêng. ·c biÇt, trong th¡ lãng m¡n ViÇt Nam 1932 1945, mùa xuân còn g¯n vÛi cái tôi cá nhân cá thà giàu c£m xúc cça các nhà th¡ mÛi. Có thà kà ¿n mÙt Hàn M·c Tí vÛi khách xa g·p lúc mùa xuân chín& , mÙt NguyÅn Bính vÛi mùaxuân là c£ mÙt mùa xanh& . Nh°ng có l½ Xuân DiÇu chính là ng°Ýi ã em vào trong c£m xúc mùa xuân t¥t c£ cái r¡o rñc ¯m say cça tình yêu. VÙi vàng là lÝi tâm tình vÛi mùa xuân cça trái tim th¡ tuÕi hai m°¡i cng nhña sÑng.  

Cái Ùng thái bÙc lÙ §y ç nh¥t th§n thái cça Xuân DiÇu có l½ là vÙi vàng. Ngay të hÓi vi¿t Thi nhân ViÇt Nam, Hoài Thanh ã th¥y Xuân DiÇu say ¯m tình yêu, say ¯m c£nh trÝi, sÑng vÙi vàng, sÑng cuÑn quýt . Cho nên, ·t cho bài th¡ r¥t ·c tr°ng cça mình cái tên VÙi vàng, h³n ó ph£i là mÙt cách tñ b¡ch, tñ hÍa cça Xuân DiÇu. Nó cho th¥y thi s) r¥t hiÃu mình.  

Thñc ra, cái iÇu sÑng vÙi vàng, cuÑng quýt cça Xuân DiÇu b¯t nguÓn sâu xa të ý théc vÁ thÝi gian, vÁ sñ ng¯n ngçi cça ki¿p ng°Ýi, vÁ cái ch¿t nh° là mÙt k¿t cåc không tránh khÏi mai h­u. SÑng là c£ mÙt h¡nh phúc lÛn lao diÇu kó. Mà sÑng là ph£i t­n hi¿n và t­n h°ßng! Ýi ng°Ýi là ng¯n ngçi, c§n tranh thç sÑng. SÑng h¿t mình, sÑng ã §y. Th¿ nên ph£i chÛp l¥y tëng kho£nh kh¯c, ph£i ch¡y ua vÛi thÝi gian. Ý théc ¥y luôn giåc giã, g¥p gáp. Bài th¡ này °ãc vi¿t ra të c£m niÇm tri¿t hÍc ¥y.  

Thông th°Ýng, y¿u tÑ chính lu­n i cùng th¡ r¥t khó nhu§n nhuyÅn. Nh¥t là lÑi th¡ nghiêng vÁ c£m xúc r¥t ng¡i i cùng chính lu­n. ¤y th¿ nh°ng nhu c§u phô bày t° t°ßng, nhu c§u l­p thuy¿t l¡i không thà không dùng ¿n chính lu­n. Th¡ Xuân DiÇu hiÃn nhiên là lo¡i th¡ xúc c£m. Nh°ng Íc kù s½ th¥y r±ng th¡ Xuân DiÇu cing r¥t giàu chính lu­n. N¿u nh° c£m xúc làm nên cái nÙi dung hình £nh, hình t°ãng sÑng Ùng nh° mây trôi, n°Ûc ch£y trên bÁ m·t cça vn b£n th¡, thì d°Ýng nh° y¿u tÑ chính lu­n l¡i ©n mình, l·n xuÑng bÁ sâu, làm nên cái té cça thi ph©m. Cho nên m¡ch th¡ luôn có °ãc v» tñ nhiên, nhu§n nhË. VÙi vàng cing th¿. Nó là mÙt dòng c£m xúc dào d¡t, bÓng bÙt cuÑn theo bao hình £nh thi ca nh° g¥m nh° thêu cça c£nh s¯c tr§n gian. Nh°ng nó cing là mÙt b£n tuyên ngôn b±ng th¡, trình bày c£ mÙt quan niÇm nhân sinh vÁ l½ sÑng vÙi vàng. Có l½ không ph£i th¡ ang minh hÍa cho tri¿t hÍc. Mà ó chính là minh tri¿t cça mÙt hÓn th¡.  

Måc ích l­p thuy¿t, d¡ng théc tuyên ngôn ã quy¿t Ënh ¿n bÑ cåc cça VÙi vàng. Thi ph©m khá dài nh°ng tñ nó hình thành hai ph§n khá rõ rÇt. Cái cÙt mÑc ranh giÛi giïa hai ph§n ·t vào ba chï Ta muÑn ôm . Ph§n trên nghiêng vÁ lu­n gi£i cái lí do vì sao c§n sÑng vÙi vàng. Ph§n d°Ûi là bÙc lÙ cái hành Ùng vÙi vàng ¥y. Nói mÙt cách vui v»: trên là lý thuy¿t, d°Ûi là thñc hành! iÁu r¥t dÅ th¥y là thi s) chÍn cách x°ng hô cho tëng ph§n. Þ trên, x°ng tôi , l­p thuy¿t Ñi tho¡i vÛi Óng lo¡i. Þ d°Ûi, x°ng ta , Ñi diÇn vÛi sñ sÑng. Ph§n lu­n lí có xu h°Ûng c¯t x» bài th¡. Nh°ng h¡i th¡ bÓng bÙt, giÍng th¡ dào d¡t, sôi nÕi ã xóa mÍi cách ngn, khi¿n thi ph©m v«n luôn là mÙt chÉnh thà sÑng Ùng, t°¡i t¯n và truyÁn c£m.  

Mß §u bài th¡ là mÙt khÕ ngi ngôn thà hiÇn mÙt °Ûc muÑn kì l¡ cça thi s). ¤y là cái °Ûc muÑn quay ng°ãc quy lu­t tñ nhiên mÙt °Ûc muÑn không thÃ:  

Tôi muÑn t¯t n¯ng i  

Cho màu ëng nh¡t m¥t;  

Tôi muÑn buÙc gió l¡i  

Cho h°¡ng ëng bay i.  

MuÑn t¯t n¯ng , muÑn buÙc gió , th­t là nhïng ham muÑn kó dË, chÉ có ß thi s). Nh°ng làm sao c°áng °ãc quy lu­t, làm sao có thà v)nh viÅn hóa °ãc nhïng thé vÑn ng¯n ngçi mong manh ¥y? Cái ham muÑn l¡ lùng kia ã hé mß cho chúng ta mÙt lòng yêu bÓng bÙt vô bÝ Ñi vÛi cái th¿ giÛi th¯m s¯c °ãm h°¡ng này.  

Th¿ giÛi này °ãc Xuân DiÇu c£m nh­n theo mÙt cách riêng. Nó bày ra nh° mÙt thiên °Ýng trên m·t ¥t, nh° mÙt bïa tiÇc lÛn cça tr§n gian. °ãc c£m nh­n b±ng c£ sñ tinh vi nh¥t cça mÙt hÓn yêu §y ham muÑn, nên sñ sÑng cing hiÇn ra nh° mÙt th¿ giÛi §y xuân tình. Cái thiên °Ýng s¯c h°¡ng ó hiÇn ra trong VÙi vàng vëa nh° mÙt m£nh v°Ýn tình ái, v¡n v­t °¡ng lúc lên h°¡ng, vëa nh° mÙt mâm tiÇc vÛi mÙt thñc ¡n quy¿n ri, l¡i vëa nh° mÙt ng°Ýi tình §y ¯m say. Xuân DiÇu cing h°ßng thå theo mÙt cách riêng. ¤y là h°ßng thå thiên nhiên nh° h°ßng thå ái tình. Yêu thiên nhiên mà thñc ch¥t là tình tñ vÛi thiên nhiên.  

Hãy xem cách diÅn t£ vÓ v­p vÁ thiên nhiên ß thì xuân s¯c, mÙt thiên nhiên r¡o rñc xuân tình:  

Cça ong b°Ûm này ây tu§n tháng m­t,  

Này ây hoa cça Óng nÙi xanh rì,  

Này ây lá cça cành t¡ ph¡ ph¥t;  

Cça y¿n anh này ây khúc tình si,  

Và này ây ánh sáng chÛp hàng mi.  

M×i sáng sÛm th§n Vui h±ng gõ cía;  

Tháng giêng ngon nh° mÙt c·p môi g§n;  

Có l½ tr°Ûc Xuân DiÇu trong th¡ ViÇt Nam ch°a có c£m giác Tháng giêng ngon nh° mÙt c·p môi g§n . Nó là c£m giác cça ái ân tình tñ. C£m giác ¥y ã làm cho ng°Ýi ta th¥y tháng giêng m¡n mßn non t¡ §y mÙt séc sÑng thanh tân kia mà sao quy¿n ri tháng giêng mang trong nó séc quy¿n ri không thà c°áng °ãc cça mÙt ng°Ýi tình r¡o rñc, ¯m say.  

Hai m£ng th¡ §u k¿ ti¿p nhau ã °ãc liên k¿t b±ng cái logic lu­n lí ng§m cça nó. Thi s) muÑn t¯t n¯ng , buÙc gió chính vì muÑn giï mãi h°¡ng s¯c cho tr§n th¿ này ây. H°¡ng s¯c là cái sinh khí cça nó, là cái v» ¹p, cái nhan s¯c cça nó. T¥t c£ chÉ rñc rá trong Ù xuân thì. Mà xuân l¡i vô cùng ng¯n ngçi. Và th¿ là m£ng th¡ thé ba cça ph§n lu­n gi£i ã hình thành à nói vÁ cái ng¯n ngçi ¿n tàn nh«n cça xuân thì Ñi vÛi sñ sÑng và cái xuân thì cça con ng°Ýi. Ph£i, cái th¿ giÛi này lÙng l«y nh¥t, ngon nh¥t là ß Ù xuân; còn con ng°Ýi cing chÉ h°ßng thå °ãc cái ngon kia khi còn tr» thôi. Mà c£ hai Áu vô cùng ng¯n ngçi, thÝi gian s½ c°Ûp i h¿t th£y. Có l½ cing l§n §u tiên, th¡ ca ViÇt Nam có °ãc cái quan niÇm này:  

Xuân °¡ng tÛi, ngh)a là xuân °¡ng qua,  

Xuân còn no ngh)a là xuân s½ già.  

Con ng°Ýi thÝi trung ¡i hình nh° yên trí vÛi quan niÇm thÝi gian tu§n hoàn vÛi cái chu kó bÑn mùa, cing nh° cái chu kì ba v¡n sáu ngàn ngày cça ki¿p ng°Ýi. Con ng°Ýi hiÇn ¡i sÑng vÛi quan niÇm thÝi gian tuy¿n tính, thÝi gian nh° mÙt dòng ch£y mà m×i mÙt kho£nh kh¯c qua là m¥t i v)nh viÅn. Cho nên Xuân DiÇu ã nÓng nhiÇt phç Ënh:  

Nói làm chi r±ng xuân v«n tu§n hoàn,  

N¿u tuÕi tr» ch³ng hai l§n th¯m l¡i !  

Th°Ûc o thÝi gian cça thi s) là tuÕi tr». TuÕi tr» mÙt i không trß l¡i thì làm chi có sñ tu§n hoàn !  

Trong cái mênh mông cça ¥t trÝi, cái vô t­n cça thÝi gian, sñ có m·t cça con ng°Ýi th­t là ng¯n ngçi, hïu h¡n. Ngh) vÁ tính h¡n ch¿ cça ki¿p ng°Ýi, Xuân DiÇu ã em ¿n mÙt n×i ng­m ngùi th­t mÛi m»:  

Còn trÝi ¥t, nh°ng ch³ng còn tôi mãi,  

Nên bâng khuâng tôi ti¿c c£ ¥t trÝi;  

Và em ¿n mÙt c£m nh­n §y tính l¡ hóa vÁ thÝi gian và không gian:  

Mùi tháng nm Án rÛm vË chia phôi  

Kh¯p sông núi v«n than th§m tiÅn biÇt&  

Là ng°Ýi ã ti¿p thu ß méc nhu§n nhuyÅn phép t°¡ng giao cça lÑi th¡ t°ãng tr°ng, Xuân DiÇu ã phát huy triÇt à sñ t°¡ng giao vÁ c£m giác à c£m nh­n và mô t£ th¿ giÛi. ThÝi gian °ãc c£m nh­n b±ng khéu giác: Mùi tháng nm thÝi gian cça Xuân DiÇu °ãc làm b±ng h°¡ng ch³ng th¿ mà thi s) cé muÑn buÙc gió l¡i °? MÙt chï rÛm cho th¥y khéu giác ã chuyÃn thành thË giác. Nó nh¯c ta nhÛ ¿n hình £nh giÍt lÇ. Chï vË liÁn ó, l¡i cho th¥y c£m giác th¡ ã chuyÃn qua vË giác. Và ây là mÙt vË hoàn toàn phi v­t ch¥t: vË chia phôi ! Thì ra chï rÛm và chï vË này Áu të mÙt hình £nh ©n hiÇn là giÍt lÇ chia phôi ó. Vì sao thÝi gian l¡i mang cái h°¡ng vË - hình thà cça chia phôi? ¤y là nhïng c£m giác chân thñc hay chÉ là trò diÅn cça ngôn ngï theo kËch b£n cça phép t°¡ng giao ? Cái tinh t¿ cça Xuân DiÇu chính là ß ¥y ! Thi s) c£m th¥y th­t hiÃn hiÇn m×i kho£nh kh¯c ang lìa bÏ hiÇn t¡i à trß thành quá khé th­t sñ là mÙt cuÙc ra i v)nh viÅn. Trên m×i thÝi kh¯c Áu ang diÅn ra mÙt cuÙc chia tay cça thÝi gian vÛi con ng°Ýi, vÛi không gian và vÛi c£ chính thÝi gian. Cho nên thi s) nghe th¥y mÙt lÝi than luôn âm vang kh¯p núi sông này, mÙt lÝi than v)nh viÅn: than th§m tiÅn biÇt. Không gian ang tiÅn biÇt thÝi gian ! Và thÝi gian trôi i s½ khi¿n cho cái nhan s¯c thiên nhiên diÇu kó này b°Ûc vào Ù tàn phai. MÙt sñ tàn phai không thà nào tránh khÏi !  

Th¿ ¥y, không thà buÙc gió, không thà t¯t n¯ng, cing không thà c§m giï °ãc thÝi gian, thì chÉ có cách thñc t¿ nh¥t là ch¡y ua vÛi thÝi gian, là ph£i tranh thç sÑng:  

Ch³ng bao giÝ, ôi ! Ch³ng bao giÝ nïa&  

Mau i thôi ! Mùa ch°a ng£ chiÁu hôm  

¿n ây ph§n lu­n gi£i cça tuyên ngôn vÙi vàng ã ç §y lu­n lý !  

Bài th¡ °ãc k¿t thúc b±ng nhïng c£m xúc mãnh liÇt, b±ng nhïng tham muÑn m×i lúc mÙt cuÓng nhiÇt , vÓ v­p. ó là c£ mÙt cuÙc tình tñ vÛi thiên nhiên, ái ân cùng sñ sÑng. ChÉ có thà diÅn t£ nh° th¿, Xuân DiÇu mÛi phô diÅn °ãc cái lòng ham sÑng, khát sÑng sung mãn cça mình:  

Ta muÑn ôm  

C£ sñ sÑng mÛi b¯t §u m¡n mßn  

Ta muÑn ri¿t mây °a và gió l°ãn  

Ta muÑn say cánh b°Ûm vÛi tình yêu  

Ta muÑn thâu trong mÙt cái hôn nhiÁu  

Và non n°Ûc, và cây, và cÏ r¡ng,  

Cho chu¿nh choáng mùi th¡m, cho ã §y ánh sáng,  

Cho no nê thanh s¯c cça thÝi t°¡i;  

- Hái xuân hÓng, ta muÑn c¯n vào ng°¡i !  

N¿u chÍn mÙt o¡n th¡ trong ó cái giÍng sôi nÕi bÓng bÙt cça Xuân DiÇu thà hiÇn §y ç nh¥t, thì ó ph£i là o¡n th¡ này. Ta có thà nghe th¥y giÍng nói, nghe th¥y c£ nhËp ­p cça con tim Xuân DiÇu trong o¡n th¡ ¥y. Nó hiÇn ra trong nhïng làm sóng ngôn të an chéo nhau, giao thoa và song song v× vào tâm hÓn ng°Ýi Íc. Cái iÇp ngï ta muÑn °ãc l·p i l·p l¡i vÛi m­t Ù th­t dày và cing th­t ích áng. Nh¥t là m×i l§n iÇp l¡i i liÁn vÛi mÙt Ùng thái yêu °¡ng m×i lúc mÙt m¡nh m½, mãnh liÇt, nÓng nàn: ôm ri¿t say thâu c¯n. Có thà nói câu th¡ Và non n°Ûc, và cây, và cÏ r¡ng là không thà có Ñi vÛi th° pháp trung ¡i vÑn coi trÍng nhïng chï úc. Th­m chí, Ñi vÛi th¡ x°a, ó s½ là câu th¡ vång. T¡i sao l¡i thëa thãi liên të và ¿n th¿ ? V­y mà, ó l¡i là sáng t¡o cça nhà th¡ hiÇn ¡i Xuân DiÇu. Nhïng chï và hiÇn diÇn c§n cho sñ thà hiÇn nguyên tr¡ng cái giÍng nói, cái kh©u khí cça thi s). Nó thà hiÇn ­m nét s¯c thái riêng cça cái tôi Xuân DiÇu. Ngh)a là thà hiÇn mÙt cách trñc ti¿p, t°¡i sÑng cái c£m xúc tham lam ang trào lên mãnh liÇt trong lòng ngñc yêu Ýi cça thi s) !  

Câu th¡:  

Cho chu¿nh choáng mùi th¡m, cho ã §y ánh sáng,  

Cho no nê thanh s¯c cça thÝi t°¡i;  

cing tràn §y nhïng làn sóng ngôn të nh° v­y. Të cho iÇp l¡i vÛi méc Ù tng ti¿n nh¥n m¡nh các Ùng thái h°ßng thå thÏa thuê: chu¿nh choáng ã §y no nê. Sóng cé càng lúc càng dâng cao, càng v× m¡nh, ©y c£m xúc lên tÙt Énh:  

Hái xuân hÓng, ta muÑn c¯n vào ng°¡i !  

Ta th¥y Xuân DiÇu nh° mÙt con ong hút nhåy ã no nê ang l£o £o bay i. L¡i th¥y thi s) nh° mÙt tình lang trong cuÙc tình chu¿nh choáng men say.  

Có thà nói Xuân DiÇu qua bài th¡ này không chÉ "sÑng" hay "ham sÑng" mà ông "say sÑng". SÑng mãnh liÇt, hÑi h£ k»o nïa l¡i ti¿c nuÑi - ó là mÙt nhân sinh quan lành m¡nh. Nó khác vÛi sñ nguÙi l¡nh, hÝ hïng, l¡t l½o. Bài th¡ là nhËp ­p g¥p gáp tr°Ûc "thanh s¯c tr§n gian" mÙt ngày xuân cça mÙt trái tim ch°a bao giÝ chán sÑng.  

SÑng là h¡nh phúc. MuÑn ¡t tÛi h¡nh phúc ph£i sÑng vÙi vàng. Th¿ là, vÙi vàng là cách ¿n vÛi h¡nh phúc, là chính h¡nh phúc, và hình nh° cing là cái giá ph£i tr£ cho h¡nh phúc v­y ! Ta hiÃu vì sao khi Xuân DiÇu xu¥t hiÇn, l­p téc thi s) ã thuÙc vÁ tuÕi tr» !