Các bạn đừng thất vọng nếu thay vì đưa cho các bạn xem những giấc mơđẹp đẽ to tát, tôi lại chỉ đưa ra những mảnh giải thích nho nhỏ thôi. Chắccác bạn cho rằng sau bao nhiêu sự sửa soạn vừa qua, các bạn có quyềnđược tôi tin cậy hơn và sau khi đã giải thích bao nhiêu giấc mơ rồi, chúngta đã có thể tập trung được nhiều giấc mơ với đầy đủ bằng chứng vềnhững điều đã được trình bày về công việc xây dựng giấc mơ và những ýtưởng trong đó. Các bạn có lý lắm, nhưng thực ra có nhiều lý do khiến tôikhông làm hài lòng các bạn được

Trước hết các bạn nên biết rằng chưa có người nào coi việc giải thích giấcmơ là công việc chính của mình. Khi nào người ta có dịp giải thích giấcmơ? Khi người ta giải thích một giấc mơ cho một vài người bạn hay suynghĩ về giấc mơ của chính mình để tự luyện về kỹ thuật phân tâm học:nhưng phần lớn là người ta giải thích giấc mơ của những người bị bệnhthần kinh được đem điều trị theo phương pháp phân tâm học. Những giấcmơ này là những tài liệu rất tốt và không hề kém giá trị so với giấc mơcủa những người khỏe mạnh bình thường, nhưng vì bận chữa bệnh nênnhiều khi chúng ta bị bó buộc phải theo phương pháp điều trị mà bỏ quarất nhiều giấc mơ khác. Có nhiều giấc mơ xảy ra trong lúc điều trị khôngthể đem giải thích hoàn hảo được. Vì chúng xuất hiện trong toàn thểnhững vật liệu về tinh thần mà chúng ta chưa hiểu, chúng ta chỉ hiểu đượcmột khi việc chữa chạy đã xong xuôi. Đưa những giấc mơ đó ra tức làđưa ra hết những bí mật của một người bệnh, điều này không hợp ý muốncủa chúng ta vì chúng ta muốn khảo sát giấc mơ là chỉ cốt để sửa soạntrong việc trị bệnh thần kinh.

Nói đến đây chắc các bạn không muốn xét những giấc mơ bệnh hoạn nàynữa mà muốn xét đến giấc mơ của các bạn hay giấc mơ của những ngườibình thường. Nhưng điều đó không làm được vì nội dung phức tạp củachúng. Chúng ta không thể tự thú với chúng ta hay thú với người khác,hay làm cho họ thú với chúng ta với một tấm lòng thành thực mà mônphân tâm học đòi hỏi bởi vì những giấc mơ đó sẽ đưa ra ánh sáng nhữngđiều bí ẩn của chính đời mình. Ngoài sự khó khăn về việc thu thập tài liệucòn có một sự khó khăn khác. Giấc mơ đối với chính người nằm mơ đã làmột sự kỳ lạ rồi, tất nhiên đối với những người không biết gì về ngườinằm mơ. Nó phải có vẻ kỳ lạ hơn nữa chứ. Văn chương của chúng ta không hề thiếu những giấc mơ đã được giải thích hoàn hảo và đầy đủ.Chính tôi cũng đã cho in một số phân tích trong khi trị liệu. Thí dụ tốt đẹpnhất về sự giải thích phải là sự phát triển của Otto Rank. Đó là hai giấcmơ của một người con gái có dính dáng. Trình bày về nội dung của haigiấc mơ đó chỉ cần có hai trang nhưng khi giải thích lại cần tới 76 trang.Muốn làm công việc đó cho các bạn xem, tôi phải cần tới 6 tháng. Khi bắttay vào việc giải thích một giấc mơ hơi dài, bị biến dạng nhiều hay ít,chúng ta phải làm nhiều việc đến nỗi sẽ mất rất nhiều công trình mà rútcục chẳng làm ai hài lòng cả. Vì thế tôi yêu cầu nên tạm bằng lòng vớinhững mảnh nhỏ của các giấc mơ những người bị bệnh thần kinh, chúngta sẽ có thể khảo sát từng yếu tố một. Dễ chứng minh nhất là những kýhiệu tượng trưng của giấc mơ và một vài đặc điểm của sự biểu diễn thụtlùi của giấc mơ. Với mỗi giấc mơ được phân tích, tôi sẽ cho các bạn rõnhững lý do nào đã làm cho tôi đưa chúng ra.

1. Đây là một giấc mơ chỉ gồm có hai hình ảnh vắn tắt. Dù hôm đó là thứbảy ông bác người nằm mơ vẫn hút thuốc lá. Một người đàn bà hôn vàvuốt ve anh như con. 

Về hình ảnh thứ nhất: người nằm mơ cho ta biết anh ta là Do Thái và bácanh ta cũng là Do Thái, một con người ngoan đạo không bao giờ phạm tộinặng đến nỗi hút thuốc lá trong ngày thứ bảy. Về hình ảnh thứ hai, anh tachỉ nghĩ đến má anh. Giữa hai hình ảnh này tất nhiên phải có liên quan gì.Nhưng là liên quan nào? Vì ông bác không thể nào hút thuốc lá trongngày thứ bảy được, chúng ta chỉ có thể cho rằng giữa hai hình ảnh đó cómột sự liên lạc về thời gian. "Nếu bác tôi hút thuốc trong ngày thứ bảy thìtôi mới để cho má tôi hôn tôi và vuốt ve là điều không thể có được cũngnhư việc hút thuốc lá trong ngày thứ bảy đối với người Do Thái ngoanđạo. Chắc các bạn còn nhớ là tôi đã nói rằng trong khi xây dựng giấc mơ,tất cả những sự liên lạc giữa những ý tưởng đó đều bị tiêu hủy, và nhữngý tưởng này chỉ còn xuất hiện dưới hình thức của những vật liệu nguyênchất, công việc của sự giải thích chính là tạo lập lại những dây liên lạc đó.

2. Sau khi cho xuất bản những cuốn sách về giấc mơ, tôi gần như đã trởthành một nhà chuyên môn về giấc mơ, được nhiều người viết thư đến hỏivà kể chuyền giấc mơ cho nghe, để hỏi ý kiến. Tôi xin cảm tạ những ai đãhiến cho tôi những vật liệu đủ dùng trong công việc giải thích hay tự ý đềnghị giải thích cho tôi nghe. Đây là một giấc mơ do một sinh viên ởMunich cung cấp năm 1910. Tôi đơn cử giấc mơ này để chứng minh rằngmột giấc mơ khó hiểu nếu người nằm mơ không chịu cho biết những điều cần biết. Tôi cũng cần nói là các bạn sẽ lầm to nếu cho rằng sự giải thíchgiấc mơ trong đó tính cách tương trưng được nhấn mạnh là cách giảithích lý tưởng và cho cách giải thích bằng những sự lầm tưởng giữa các ýxuất hiện bất thường trong giấc mơ là không quan trọng. 

13 tháng 7 năm 1910. Vào một sáng tôi nằm mơ như sau: Tôi đang đi xeđạp trong thành phố thì có một con chó đen chạy theo xe và cắn vào gótchân. Tôi đi một quãng nữa rồi xuống xe, ngồi trên một bậc thềm rồi tìmcách chống lại con chó trong lúc nó vẫn sủa (tôi không bị khó chịu vì chócắn và vì cái cảnh sau đây). Ngay trước mặt tôi có hai bà ăn mặc rất lịchsự nhìn tôi chế nhạo. Đúng lúc đó tôi tỉnh dậy và thấy giấc mơ thực sự rõràng.

Những ký hiệu tượng trưng trong trường hợp này chẳng giúp được gì.Nhưng người nằm mơ cho ta biết: tôi yêu một cô gái gặp ngoài phốnhưng chưa có dịp để tôi làm quen với cô ta. Làm quen được với cô ta thìtôi sẽ thích ghê lắm vì riêng tôi rất thích giống vật và có cảm tưởng rằngcô ta cũng thích. Anh thêm rằng nhiều lần anh ta can thiệp không cho chócắn nhau ngoài phố và điều đó thường làm cho nhiều người đi đườngngạc nhiên. Cô gái luôn luôn đi ngoài phố với một con chó. Có điều làtrong giấc mơ rõ ràng chúng ta không thấy có người con gái mà chỉ cócon chó thôi. Có thể là hai bà đứng tuổi có vẻ chế nhạo anh chàng đượcgọi ra để thay thế người con gái. Những điều anh ta cho biết sau đó khôngđủ để giải thích. Việc anh chàng đi xe đạp trong giấc mơ có thể cắt nghĩađược lần nào gặp người yêu anh ta cũng đi xe đạp. 

3. Khi một người mất đi một người thân, người ta thường nằm mơ thấyxuất hiện những hình ảnh lẫn lộn về sự tin chắc là người thân đã chếtsong với lòng mong muốn người đó sống lại. Có lúc người chết, dù đãchết vẫn tiếp tục sống vì không biết rằng mình chết, nếu biết thì chắc sẽchết: có lúc anh ta nửa chết, nửa sống, hai trạng thái này được phân biệtbằng những dấu hiệu đặc biệt. Chúng ta sẽ lầm to nếu cho là những giấcmơ này vô lý; trong giấc mơ cũng như trong tiểu thuyết con người sốnglại không phải là chuyện đặc biệt và vô lý. Những giấc mơ này có thể giảithích dễ dàng được và lòng ham muốn người chết sống lại được diễn tảbằng những phương tiện thực kỳ lạ. Tôi phân tích cho các bạn xem mộtgiấc mơ loại này, một giấc mơ có vẻ kỳ khôi, vô lý nhưng sau khi phântích xong ta mới thấy có những chi tiết mà những điều đã học từ trước cóthể giúp ta đoán trước ra được. Đó là giấc mơ của một người mất cha từnhiều năm.

Người cha đã chết nhưng được đào lên và trông không được tươi lắm.Ông ta sống lại từ khi được đào lên, và người nằm mơ dù dùng đủ mọicách để cho ông ta không biết rằng mình sống. (Đến đây giấc mơ chuyểnqua chuyện khác không liên can gì đến sự việc trên). 

Người cha đã chết: Điều đó chúng ta biết, việc ông ta được đào lên khôngđúng với sự thực, cũng không đúng với những điều diễn ra sau đó tronggiấc mơ. Nhưng người nằm mơ kể là lúc đưa đám ma về anh ta bị đaurăng. Anh ta muốn chữa đau răng theo lễ nghi của giáo hội Do Thái: "Khinào anh ta bị đau răng, anh cứ việc đi nhổ đi". Anh ta liền đến phòngrăng. Nhưng nha sĩ bảo răng chưa cần nhổ. "Tôi cho thuốc vào chỗ đau,mai ông trở lại tôi sẽ nhổ sau".

Người nằm mơ cho rằng chính sự nhổ răng đó là sự đào mả người chalên. 

Người nằm mơ có lý không? Không hoàn toàn đúng, vì không phải cáirăng sẽ bị nhổ nhưng là phần răng bị chết. Nhưng điều không chính xácnày xảy ra luôn luôn trong giấc mơ. Người nằm mơ đã là một sự cô đọngcoi việc người cha chết cũng giống như cái răng bị chết nhưng vẫn còngiữ được. Vậy không có gì đáng ngạc nhiên nếu trong giấc mơ có điều vôlý vì làm sao áp dụng vào người cha những điều áp dụng cho cái răngđược. Vậy điểm chung giữa cái răng và người cha nằm nơi nào? Vì chínhđiểm chung này chính là sự cô đọng trong giấc mơ rõ ràng.

Giữa người cha và cái răng phải có một liên quan gì vì người nằm mơ nóirằng mỗi khi nằm mơ thấy gãy răng là có một người thân bị chết.

Điều mê tín này không đúng. Vì thế nên chúng ta lấy làm lạ khi thấy sựmê tín này có mặt trong mọi mảnh nhỏ của nội dung giấc mơ. 

Dù không yêu cầu, người nằm mơ cũng nói cho ta nghe câu chuyện vềbệnh tật và cái chết của người cha, về thái độ của mình đối với cha.Người cha bị bệnh rất lâu, tiêu tốn nhiều tiền, mất nhiều công săn sóc.Nhưng người con không hề phàn nàn, không hề tỏ ra sốt ruột hay mongmuốn những sự chấm dứt. Anh ta khoe là rất có hiếu, lòng hiếu của ngườiDo Thái và bao giờ cũng tin theo luật Do Thái. Các bạn có nhận thấy cósự mâu thuẫn giữa những ý tưởng gắn liền vào giấc mơ không? Giữangười cha và cái răng có sự đồng nhất. Đối với cái răng anh chàng muốntuân theo luật Do Thái đem nhổ ngay khi bị đau và khó chịu. Đối với cha thì anh ta cũng lại tuân theo luật Do Thái dạy anh ta không được phàn nànvề số tiền đem tiêu trong sự chữa chạy và về những điều khó chịu gây ra,phải kiên nhẫn chịu đau khổ và không được thù ghét đối tượng gây ranhững điều khó chịu. Sự giống nhau giữa hai đối tượng là cái răng vàngười cha đáng lẽ sẽ hoàn toàn nếu anh ta đối với cha cũng có những ýnghĩ như đối với cái răng nghĩa là đem nhổ ngay, mong muốn cho chachết để chấm dứt những điều đau khổ, chấm dứt cuộc sống vô ích và tốntiền đó đi.

Tôi tin chắc rằng đó mới chính là tình cảm thực của anh chàng này đốivới người cha và những lời hiếu thảo ầm ĩ của anh chỉ có mục đích làmanh quên những kỷ niệm đó thôi. Trong những tình trạng đó, thườngthường người ta muốn cho cha chết nhưng lòng mong muốn này đeo cáimặt nạ hiếu thảo: cái chết nếu có đến cũng chỉ làm cha thôi đau khổ thôi.Các bạn cũng nên nhận ra rằng ở đây chúng ta đã vượt quá giới hạn củanhững ý tưởng tiềm tàng. Sự can thiệp của những ý tưởng này chỉ có tínhcách vô thức trong thời gian ngắn, trong thời gian giấc mơ thành hìnhthôi; nhưng những tình cảm chống đối người cha có lẽ đã có từ lâu trongtình trạng vô thức, có thể là từ ngày còn nhỏ, nhưng chỉ xuất hiện trong ýthức một cách rụt rè từ khi người cha bị bệnh. Chúng ta cũng có thể nóichắc chắn như thế đối với ý tưởng tiềm tàng đang giúp vào sự thành lậpnội dung giấc mơ. Trong giấc mơ không có một dấu hiệu nào về sự chốngđối người cha. Nhưng nếu đi tìm nguồn gốc của sự chống đối đó bằngcách quay trở lại thời thơ ấu, chúng ta sẽ thấy sự chống đối đó bắt nguồntừ lòng sợ hãi người cha, lòng sợ hãi này kìm hãm lòng ham muốn tìnhdục của đứa bé, rồi vẫn tiếp tục cấm đoán ngay trong tuổi dậy thì nhândanh những lý do về xã hội. Điều này đúng trong thái độ của người nằmmơ đối với cha: lòng yêu cha bị giảm rất nhiều bởi lòng kính trọng và sợhãi bắt nguồn ở ở sự kìm hãm những hoạt động tình dục của người cha đốivới người con.

Những chi tiết khác trong giấc mơ rõ ràng có thể được cắt nghĩa bằng sựthủ dâm. Câu: người cha có vẻ không được tươi; có thể ám chỉ những lờinói của nha sĩ rằng mất đi một cái răng không phải là điều làm cho ngườita thích thú. Nhưng cũng có thể diễn tả vẻ mặt không được tươi của anhchàng trẻ tuổi bị kìm hãm trong tình dục trong tuổi dậy thì. Người nằmmơ thở phào khi có thể gán cái vẻ mặt không được tươi của mình chongười cha và sự việc này xảy ra nhân danh một hành động đảo ngược củacông việc xây dựng giấc mơ đã nói ở trên. "Người cha vẫn tiếp tục sống":câu này có thể vừa là lòng mong ước của người con vừa có thể là lời hứacủa nha sĩ rằng cái răng có thể không bị nhổ. Nhưng đề nghị "Người nằm mơ dùng đủ mọi cách cho người cha không biết rằng mình sống" có tínhcách hết sức tế nhị vì câu đó có mục đích cho chúng ta biết là người chađã chết. Nhưng điều kết luận có ý nghĩa nhất là do sự thủ dâm vì thực làdễ hiểu khi người nằm mơ muốn dấu không cho cha biết về đời sống tìnhdục của mình. Các bạn nên nhớ rằng chúng ta đã nhiều lần dùng sự thủdng gm và những hình phạt do sự thủ dâm gây nên để cắt nghĩa nhữnggiấc mơ trong đó có sự đau răng xuất hiện. Bây giờ thì hẳn các bạn đãthấy một giấc mơ khó hiểu như thế đã được thành hình trong trường hợpnào. Có nhiều phương sách đã được đem dùng: sự cô đọng kỳ lạ, giả tạo,di chuyển tất cả ý tưởng ra khỏi giấc mơ tiềm tàng, tạo ra những sự việcdùng để thay thế sâu xa nhất, cũ kỹ nhất trong thời gian giữa những ýtưởng đó.

4. Chúng ta đã có dịp nói đến những giấc mơ tầm thường, không có gì vôlý và kỳ lạ hết, nhưng đối với các giấc mơ đó người ta đã đặt câu hỏi: Tạisao người ta lại mơ những sự tầm thường, vô nghĩa lý như thế?

Tôi kể cho các bạn nghe những giấc mơ loại này: ba giấc mơ của ngườicon gái trong một đêm

a. Cô gái đi trong phòng khách và đụng đầu vào một cái đèn treo trên trầnnhà, gây nên một vết thương chảy máu.

Không có một sự việc gì xẩy ra trong ngày có thể làm nhớ lại sự việc đócả. Những điều cô gái cho chúng ta biết lại theo một hướng khác: "Tóctôi rụng nhiều quá nên hôm qua má bảo là nếu tóc cứ rụng mãi như thế thìchẳng mấy chốc đầu tôi sẽ nhẵn nhụi như mông đít". Cái đầu xuất hiện đểtượng trưng cho phần trái lại trong thân thể. Cái đèn treo có tính cáchtượng trưng rõ ràng: tất cả những thứ gì dài đều tượng trưng cho dươngvật đàn ông. Vậy vết thương là do một dương vật gây ra trong phần trongcủa thân thể. Điều này có thể có nhiều nghĩa; nhưng điều khác do chínhngười nằm mơ cho biết chứng tỏ rằng, những cô gái chưa đến tuổi thườngcho rằng sở dĩ có kinh nguyệt là vì có giao hợp với đàn ông.

b. Cô ta trông thấy trong vườn nho một cái hố sâu do cây bị đào lên gâyra. Cô ta còn nhận ra rằng cái cây không còn ở đó. Cô ta tưởng là đã nhìnthấy cái cây trong giấc mơ nhưng thực ra câu nói của cô chỉ cốt diễn tảmột ý khác ý nghĩa tượng trưng. Giấc mơ này gắn liền vào với lòng tintưởng của nhiều cô gái bé rằng lúc đầu cơ quan sinh dục của con gái cũnggiống như của con trai, nhưng vì sau này bị thiến đi (cái cây bị nhổ đi)nên mới có hình thức hiện thời.

c. Cô gái đứng trước một ngăn kéo trong đựng những đồ dùng quen thuộcđến nỗi có một bàn tay khác nào sờ vào là cô ta biết ngay. Cái ngăn kéogiấy, cũng như mọi ngăn kéo khác, rương hay hộp là tượng trưng cho cơquan sinh dục của đàn bà. Cô gái biết là những dấu vết do sự giao cấu đểlại (hay do sự sờ mó) đều rất dễ nhận ra và từ lâu sợ có sự đó xảy ra. Tôicho rằng ba giấc mơ này đáng cho chúng ta chú ý ở chỗ cô gái hiểu biếtnhiều: cô ta nhớ lại những kết luận thơ ấu về sự bí mật của đời sống tìnhdục và nhưng kết luận đã tìm ra được thường làm cho cô thấy tự hào

5. Thêm một chút tượng trưng nữa. Nhưng lần này tôi phải trình bày vắntắt về đời sống tinh thần. Một ông vừa qua một đêm với một bà, nói về bànày như những người mẹ mà tình ái chỉ dựa trên căn bản lòng ham muốncó một đứa con. Nhưng trong sự giao hợp, vì tình trạng đặc biệt nào đó,hai người phải tìm cách ngăn cản sự thụ thai bằng cách không cho tinhkhí chảy vào trong âm hộ. Sau khi giao hợp xong rồi ngủ, lúc thức dậy bàtự kể lại giấc mơ như sau: 

Một sĩ quan mặc áo tơi đỏ đuổi theo bà ta trên đường phố. Bà ta bỏ chạy,trèo bậc thang nhà mình nhưng ông kia vẫn đuổi. Thở không ra hơi, bà tachạy vào phòng, rồi khoá cửa lại. Ông kia đứng ngoài cửa và nhìn vàocửa sổ, bà ta thấy ông ngồi lên một cái ghế dài và khóc.

Tất nhiên sự đuổi nhau trong phố và trèo bậc thang tượng trưng cho sựgiao cấu. Việc người đàn bà chạy vào phòng khoá cửa lại để khỏi bị bắthình dung sự đảo ngược thường thấy trong giấc mơ: ám chỉ sự giao cấuchưa được thoả mãn. Bà ta cũng di chuyển lòng buồn rầu bằng cách gáncho ông kia: trong giấc mơ bà thấy ông khóc, điều đó ám chỉ sự xuất tinh.

Chắc các bạn cũng nói rằng trong môn phân tâm học, mọi giấc mơ đều cómột ý nghĩa về tình dục. Nhưng bây giờ các bạn hẳn thấy rõ là lời phánđoán đó sai lầm. Các bạn đã biết có những giấc mơ là sự thực hiện nhữngsự ham muốn, trong đó có sự thực hiện những nhu cầu chính yếu của conngười như đói khát, được tự do, có những giấc mơ về sự tiện lợi, hay sựhấp tấp, những giấc mơ về sự hà tiện, ích kỷ. Nhưng những giấc mơ đềubị biến dạng nhiều (không phải là tất cả) đều diễn tả những sự ham muốnvề tình dục.