ÿþPh§n I  

Måc 2:  

NGUÒN GÐC Vh TRä:  

THUY¾T BIG BANG  

N¿u trong dân gian có r¥t nhiÁu huyÁn tho¡i dân gian và tôn giáo vÁ sñ sáng t¡o ra vi trå (creation myth), kà c£ huyÁn tho¡i sáng t¡o cça Do Thái Ki Tô, mà ngày nay ã trß thành l×i thÝi, thì trong khoa hÍc chÉ có mÙt thuy¿t gi£i thích nguÓn gÑc cça vi trå (the origin of the universe) hay sñ sinh ra cça vi trå (the birth of the universe). ó là thuy¿t "Big Bang". Thñc ra, ±ng sau thuy¿t Big Bang là c£ mÙt rëng toán hÍc phéc t¡p, nhïng thành qu£ khoa hÍc qua nhiÁu thÝi ¡i, kù thu­t o l°Ýng vÛi nhïng dång cå tÑi tân nh¥t cça khoa hÍc kù thu­t ngày nay v.. v.., s£n ph©m cça nhïng §u óc có thà nói là sáng nh¥t trong giÛi khoa hÍc. Tuy nhiên, muÑn hiÃu Big Bang không ph£i là khó, chúng ta chÉ c§n dùng c·p m¯t tr§n nhìn lên nhïng kho£ng tÑi giïa các vË sao trên trÝi là có thà "th¥y rõ" vi trå ã sinh ra të mÙt Big Bang. M·t khác, chúng ta cing có thà "th¥y" Big Bang ngay trong chi¿c TV mà chúng ta th°Ýng coi hàng ngày. Tôi s½ trß l¡i vÁ nhïng cái "th¥y" này trong mÙt o¡n sau. Trong ph§n trình bày sau ây, tôi s½ cÑ g¯ng vi¿t vÁ thuy¿t này mÙt cách gi£n dË Ã cÑng hi¿n quý Ùc gi£ "câu chuyÇn Big Bang". Tuy nhiên, vì ây là mÙt Á tài khoa hÍc và kh£ nng cça tôi chÉ có h¡n, cho nên, n¿u có Ùc gi£ nào Íc bài này mà phát dË éng vÛi khoa hÍc thì ó là t¡i vì tôi ch°a ç kh£ nng à diÅn gi£i rõ ràng mÙt v¥n Á, ché không ph£i vì Ùc gi£ ó ch°a ç trí tuÇ Ã hiÃu. MÙt m·t khác, khoa hÍc c§n nhiÁu ¿n suy ngh) và t°ßng t°ãng. Cho nên, trong bài vi¿t này tôi òi hÏi Ùc gi£ ôi chút óc t°ßng t°ãng và suy t° cça con ng°Ýi.  

Th­t là kó l¡, cách ây h¡n 2500 nm, éc Ph­t ã °a ra thuy¿t Vô Th°Ýng: V¡n Pháp, ngh)a là vi trå và mÍi sñ v­t trong ó, thay Õi tëng sát na, không có gì có thà gÍi là H±ng Hïu, H±ng SÑng, H±ng TÓn trong vi trå. MÍi sñ v­t, n¿u ã do duyên sinh thì cing do duyên mà diÇt, ç duyên thì sinh thành, h¿t duyên thì diÇt, và th°Ýng Áu ph£i tr£i qua bÑn thÝi kó: thành, trå, ho¡i, diÇt. Ngày nay, tr°Ûc nhïng khám phá mÛi nh¥t cça khoa hÍc, të thuy¿t ti¿n hóa cça Darwin cho tÛi thuy¿t Big Bang vÁ sñ thành hình cça vi trå, t¥t c£ Áu chéng tÏ thuy¿t duyên khßi là úng.  

Trong Kinh Hoa Nghiêm, éc Ph­t cing nói rõ: "Ngoài th¿ giÛi nhÏ nhoi cça chúng ta còn có h±ng hà sa sÑ th¿ giÛi khác", và ã mô t£ hình d¡ng cça các th¿ giÛi này r¥t chính xác, thí då nh° có hình xoáy n°Ûc, hình bánh xe, hình nß nh° hoa v..v.. Ngày nay, khoa Vi Trå HÍc ã chåp °ãc hình nhiÁu Thiên Hà trong vi trå có hình d¡ng giÑng nh° ã °ãc mô t£ trong Kinh Hoa Nghiêm, nh° s½ °ãc trình bày vÛi ít nhiÁu chi ti¿t trong Ph§n II cça cuÑn sách này.  

22 th¿ k÷ sau, vào th¿ k÷ 17, khoa hÍc gia Giordano Bruno cing °a ra quan niÇm là ngoài th¿ giÛi cça chúng ta còn có nhiÁu th¿ giÛi khác. Ông bË giam 6 nm tù rÓi °a ra tòa án xí dË giáo. TÙi cça ông? Nh­n Ënh cça ông trái vÛi nhïng lÝi "m·c kh£i" không thà nào sai l§m cça Th§n Ki-Tô trong Thánh Kinh cça Ki-Tô Giáo: th¿ giÛi cça chúng ta gÓm có trái ¥t, m·t trÝi, m·t trng và các vË sao mà m¯t tr§n cça chúng ta nhìn th¥y hàng ngày là th¿ giÛi duy nh¥t mà Th§n Ki-Tô t¡o ra và trái ¥t là trung tâm cça th¿ giÛi này. Vì là mÙt Linh Måc dòng a Minh, tòa s½ tr£ tñ do cho ông n¿u ông rút l¡i nh­n Ënh trái ng°ãc vÛi Thánh Kinh cça Ki-Tô Giáo và tuyên bÑ là mình sai l§m. Nh°ng có v» nh° ông là Ç tí cça cå KhÕng nên có t° cách cça ng°Ýi quân tí: "uy vi b¥t nng khu¥t" nên ông không chËu "sía sai". K¿t qu£ là ông bË tòa án xí dË giáo xí có tÙi, tuyÇt thông ông (ngh)a là khai trë ông ra khÏi giáo hÙi, không cho ông h°ßng các "bí tích" và lên Thiên °Ýng hiÇp thông cùng Chúa) và mang ông i thiêu sÑng. (Xin Íc các bài Ph­t Giáo và Vi Trå HÍc và Ph­t Giáo và CuÙc Cách M¡ng Khoa HÍc trong Ph§n II.) Të nhïng sñ kiÇn trên, chúng ta th¥y r±ng, trí tuÇ cça éc Ph­t ã v°ãt xa trí tuÇ cça Thiên Chúa cça Ki-Tô Giáo, ít ra là vÁ nguÓn gÑc và c¥u trúc cça vi trå. Bßi v­y, mÙt trong 10 danh hiÇu ng°Ýi Ýi gÍi éc Ph­t là "Thiên, Nhân S°", ngh)a là b­c Th§y cça nhïng b­c sÑng trên TrÝi nh° Th§n Ki-Tô và cça con ng°Ýi sÑng trên trái ¥t.  

Ngày nay, các khoa hÍc gia Áu công nh­n chúng ta ang sÑng trong mÙt vi trå sÑng Ùng, thay Õi liên tåc. Vi trå, cing nh° mÍi v­t trong ó, të nhÏ nh° mÙt vi khu©n cho tÛi lÛn nh° mÙt ngôi sao v..v.. Áu có mÙt Ýi sÑng, ngh)a là, °ãc sinh ra và s½ ch¿t i. V¥n Á sinh tí không còn xa l¡ gì vÛi con ng°Ýi, nh°ng v¥n Á các ngôi sao, và r¥t có thà c£ vi trå, cing sinh tí thì thñc ra các khoa hÍc gia mÛi chÉ bi¿t tÛi cách ây kho£ng ch°a §y 80 nm. Khoa hÍc ngày nay ã th¥y l¡i, sau cái th¥y cça éc Ph­t g§n 25 th¿ k÷, vÁ sñ c¥u t¡o và tính cách vô th°Ýng cça vi trå.  

Cho tÛi §u th­p niên 1920, các nhà vi trå hÍc (vi trå hÍc là môn hÍc kh£o sát vÁ nguÓn gÑc, sñ ti¿n hóa và sñ c¥u t¡o cça vi trå) Áu cho r±ng vi trå chÉ là gi£i Ngân Hà mà Thái D°¡ng HÇ (hÇ thÑng m·t trÝi và các hành tinh trong ó có trái ¥t) cça chúng ta n±m trong ó, và vi trå này có v» nh° vô cùng t­n, th°Ýng h±ng, ngh)a là không thay Õi và có tính cách v)nh cíu (eternal). Vào §u th­p niên 1920, các chuyên gia kh£o céu vi trå, qua nhïng kính thiên vn tân kó, khám phá ra r±ng gi£i Ngân Hà (Milky Way), trong ó có thà có tÛi c£ trm t÷ ngôi sao, m×i ngôi t°¡ng tñ nh° m·t trÝi trong Thái D°¡ng HÇ, th­t ra chÉ là mÙt Ñc £o, mÙt Thiên Hà (galaxy), trong vi trå.  

Ngoài gi£i Ngân Hà ra còn c£ triÇu, c£ t÷ Thiên Hà khác r£i rác trong vi trå. M×i Thiên Hà Áu chéa ít ra là c£ t÷ ngôi sao, t°¡ng tñ nh° gi£i Ngân Hà. Trong vi trå, gi£i Ngân Hà có d¡ng cça mÙt cái )a, rÙng kho£ng 100000 (mÙt trm ngàn) nm ánh sáng, và Thái D°¡ng HÇ cça chúng ta ß cách tâm cça gi£i Ngân Hà kho£ng 30000 (ba m°¡i ngàn) nm ánh sáng. Trong vi trå hÍc, vì ph£i kà ¿n nhïng kho£ng cách vô cùng lÛn nên ng°Ýi ta th°Ýng dùng ¡n vË o chiÁu dài là 1 nm ánh sáng, ho·c ¡n vË parsec b±ng h¡n ba nm ánh sáng mÙt chút (3.2616). Chúng ta Áu bi¿t, ánh sáng truyÁn trong không gian vÛi v­n tÑc kho£ng 300000 cây sÑ trong mÙt giây Óng hÓ. Chúng ta cing bi¿t mÙt phút có 60 giây, mÙt giÝ có 60 phút, mÙt ngày có 24 giÝ, và mÙt nm có kho£ng 365 ngày. Do ó, chúng ta có thà tính ra kho£ng cách cça mÙt nm ánh sáng. Kho£ng cách này vào kho£ng 9460800000000 (9 ngàn 4 trm 60 t÷ 8 trm triÇu) cây sÑ, ho·c g§n 6000000000000 (6 ngàn t÷) Miles.  

Làm sao mà các khoa hÍc gia có thà o °ãc nhïng kho£ng cách vô cùng lÛn nh° v­y? L½ d) nhiên không ph£i o b±ng th°Ûc mà b±ng mÙt ph°¡ng pháp gián ti¿p qua nhïng dång cå khoa hÍc, và ây chính là sñ kó diÇu cça nhïng phát minh khoa hÍc song hành vÛi sñ phát triÃn trí tuÇ cça con ng°Ýi.  

Nm 1923, khi quan sát khÑi tinh vân (nebula) Andromeda, mÙt khÑi trông nh° mÙt ám båi sáng mÝ mà chúng ta có thà nhìn th¥y b±ng m¯t tr§n, qua mÙt kính thiên vn v) ¡i tân kó có °Ýng kính kho£ng hai th°Ûc r°ái, Edwin Hubble nh­n ra r±ng ó không ph£i là mÙt khÑi tinh vân mà chính là mÙt thiên hà t°¡ng tñ nh° gi£i ngân hà. Quan sát kù, Hubble nh­n th¥y trong thiên hà này có nhïng ngôi sao mà Ù sáng cça nó thay Õi mÙt cách Áu ·n, ngh)a là hiÇn t°ãng ngôi sao mÛi §u sáng, rÓi mÝ i, rÓi l¡i sáng trß l¡i, và cé ti¿p tåc thay Õi Áu ·n nh° v­y. Các ngôi sao thay Õi Ù sáng này có tên khoa hÍc là Cepheid (Cepheid variables) . ThÝi gian cça mÙt chu trình thay Õi này tùy thuÙc ß Ù sáng trung bình cça ngôi sao. Chu trình thay Õi này có thà kéo dài trong kho£ng të 1 tÛi 50 ngày, tùy theo ngôi sao, nh°ng r¥t Áu ·n, thí då 15 ngày ch³ng h¡n, Ñi vÛi mÙt ngôi sao nào ó. ThÝi gian cça chu trình này cho chúng ta bi¿t chính xác Ù sáng cça ngôi sao ó. Và Ù sáng biÃu ki¿n (apparent brightness), ngh)a là th¥y v­y mà không ph£i thñc là v­y, cça các ngôi sao ghi giï l¡i trên các kính thiên vn s½ cho chúng ta bi¿t kho£ng cách të ngôi sao ¿n trái ¥t, vì theo mÙt Ënh lu­t ã °ãc kiÃm chéng trong khoa hÍc, Ù sáng biÃu ki¿n ch³ng qua chÉ là Ù sáng th­t chia cho bình ph°¡ng cça kho£ng cách. Thí då, n¿u chúng ta o th¥y Ù sáng biÃu ki¿n cça ngôi sao A chÉ sáng b±ng mÙt ph§n t° Ù sáng biÃu ki¿n cça ngôi sao B thì chúng ta có thà k¿t lu­n là ngôi sao A ß xa chúng ta g¥p ôi ngôi sao B, vì bình ph°¡ng cça mÙt nía là mÙt ph§n t°.  

Qua kù thu­t o kho£ng cách này, các khoa hÍc gia bi¿t r±ng thiên hà Andromeda cách xa chúng ta kho£ng hai triÇu nm ánh sáng (700 ngàn parsec) và là thiên hà hàng xóm g§n chúng ta nh¥t. VÛi nhïng kính thiên vn ngày càng tân kó có kh£ nng ghi l¡i nhïng ánh sáng r¥t y¿u, të r¥t xa, các khoa hÍc gia ã bi¿t °ãc có nhïng thiên hà cách xa chúng ta c£ chåc triÇu nm ánh sáng, c£ trm triÇu nm ánh sáng, rÓi ¿n c£ chåc t÷ nm ánh sáng.  

Các khoa hÍc gia th°Ýng có thói x¥u là "làm ngày không ç, tranh thç làm êm, làm thêm ngày chç nh­t" và cé l­p i l­p l¡i mÙt thí nghiÇm à ch¯c r±ng nhïng dï kiÇn khoa hÍc phù hãp nhau, të ó mÛi °a ra nhïng xác Ënh khoa hÍc. TÛi nm 1929, Edwin Hubble nh­n ra mÙt hiÇn t°ãng kó l¡: có v» nh° các thiên hà càng ngày càng di chuyÃn ra xa chúng ta. HiÇn t°ãng trên chính là cn b£n thuy¿t lý cça Big Bang. à hiÃu rõ v¥n Á, có l½ chúng ta c§n i thêm vào chút ít chi ti¿t.  

Sß d) Edwin Hubble khám phá ra hiÇn t°ãng trên là vì, khi quan sát nhïng quang phÕ (spectrum) ánh sáng të các thiên hà, ông th¥y vË trí cça toàn bÙ quang phÕ này thay Õi vÛi thÝi gian. Chúng ta bi¿t r±ng, dùng mÙt lng kính (prism) chúng ta có thà phân ánh sáng tr¯ng cça m·t trÝi ra làm b£y màu khác nhau, t°¡ng tñ nh° nhïng màu ta nhìn th¥y trên mÙt c§u vÓng sau mÙt c¡n m°a, ó là quang phÕ cça ánh sáng m·t trÝi. T°¡ng tñ, ánh sáng të các thiên hà, khi i qua mÙt quang phÕ k¿ (spectroscope), ngh)a là mÙt tÕ hãp cça kính hiÃn vi (microscope) và lng kính (prism), cing cho chúng ta nhïng quang phÕ t°¡ng éng. Quan sát kù nhïng quang phÕ này, chúng ta th¥y ngoài nhïng màu chính còn có nhïng v¡ch sáng và tÑi xen k½. Không i vào chi ti¿t, chúng ta có thà nói r±ng, vË trí cça nhïng v¡ch này cho chúng ta bi¿t nhïng nguyên tÑ ã phát ra ánh sáng t¡o thành quang phÕ ó, vì vÛi m×i nguyên tÑ, vË trí cça nhïng v¡ch này cÑ Ënh. Nh°ng khi quan sát nhïng quang phÕ này, Hubble th¥y chúng chuyÃn sang phía Ï (redshift), iÁu này chéng tÏ các thiên hà t°¡ng éng vÛi nhïng quang phÕ chuyÃn sang phía Ï trên ang di chuyÃn càng ngày càng xa chúng ta. ây là k¿t qu£ cça mÙt hiÇn t°ãng trong khoa hÍc gÍi là HiÇu èng Doppler (Doppler Effect). Tr°Ûc khi i vào chi ti¿t cça hiÇu éng này, chúng ta c§n bi¿t qua vÁ c¥u trúc cça ánh sáng.  

VÁ ph°¡ng diÇn sinh lý, c·p m¯t cça con ng°Ýi qu£ th­t vô cùng h¡n h¹p. Chúng ta nh­n bi¿t °ãc v­t ch¥t là vì có ánh sáng. Nh°ng ánh sáng mà chúng ta nhìn th¥y °ãc chÉ là mÙt ph§n r¥t nhÏ cça các lo¡i "ánh sáng" gÍi chung là sóng iÇn të (electromagnetic waves). Nhïng sóng này vëa dao Ùng (rung) vëa truyÁn trong không gian vÛi mÙt tÑc Ù r¥t nhanh, nh° chúng ta ã bi¿t, kho£ng 300000 cây sÑ trong mÙt giây Óng hÓ. SÑ rung trong mÙt giây Óng hÓ °ãc gÍi là t§n sÑ rung cça sóng. Các sóng này có thà rung t°¡ng Ñi ch­m, có t§n sÑ kho£ng mÙt triÇu l§n (chu kó) trong mÙt giây, ó là các sóng phát thanh ng¯n (radio short waves), ho·c rung r¥t nhanh, kho£ng mÙt triÇu t÷ t÷ chu kó trong mÙt giây, ó là nhïng tia quang tuy¿n X , tia Gamma. Kho£ng cách sóng truyÁn i trong không gian sau m×i chu kó (mÙt l§n rung) gÍi là Ù dài sóng (wavelength). Ù dài sóng cça các tia X, tia Gamma chÉ vào kho£ng mÙt-ph§n-triÇu-t÷ mét, ngh)a là vô cùng nhÏ, ta có thà t¡m coi là 0. Các sóng phát thanh ng¯n có Ù dài sóng vào kho£ng 100 mét. V­y n¿u ta biÃu diÅn Ù dài sóng cça các lo¡i ánh sáng trên mÙt tråc ngang, të 0 tÛi 100 mét, ngh)a là trên mÙt o¡n dài 100 mét, thì ph¡m vi ánh sáng mà chúng ta có thà nhìn th¥y °ãc b±ng ôi m¯t tr§n chÉ ch°a tÛi mÙt ph§n ngàn cça mÙt ly mét, hay là mÙt ph§n triÇu cça mÙt mét, trong kho£ng të 0,4 ph§n triÇu cça mÙt mét (t°¡ng éng vÛi ánh sáng tím) tÛi 0,6 ph§n triÇu cça mÙt mét (t°¡ng éng vÛi ánh sáng màu Ï), mÙt ch¥m nhÏ mà m¯t con ng°Ýi không thà nào nhìn th¥y °ãc. Vâng, chÉ nh° v­y thôi, và các con sÑ trên không l¡ gì vÛi các hÍc sinh trung hÍc.  

Trß l¡i hiÇu éng Doppler, chúng ta ch¯c ai cing có kinh nghiÇm nghe ti¿ng còi cça xe céu th°¡ng hay xe c£nh sát thay Õi khi xe ti¿n l¡i g§n, qua ta và rÓi di chuyÃn ra xa. Ti¿ng còi nghe cao d§n khi xe ti¿n l¡i g§n ta và rÓi trß thành tr§m d§n khi rÝi xa ta. HiÇn t°ãng này chính là hiÇu éng Doppler, sóng âm thanh co l¡i ho·c dãn ra tùy theo âm thanh ó ti¿n l¡i g§n ta hay rÝi xa ta. Vì sóng âm thanh di chuyÃn trong không gian vÛi mÙt v­n tÑc cÑ Ënh nên âm thanh cao rung nhanh h¡n và t°¡ng éng vÛi Ù dài sóng ng¯n h¡n, và âm thanh tr§m rung ch­m h¡n và t°¡ng éng vÛi Ù dài sóng dài h¡n. Sóng ánh sáng cing v­y, truyÁn trong không gian vÛi mÙt v­n tÑc cÑ Ënh. Cho nên khi quang phÕ cça ánh sáng, phát ra të các thiên hà, chuyÃn sang phía Ï, ngh)a là phía nhïng sóng ánh sáng có Ù dài sóng dài h¡n, thì chúng ta có thà k¿t lu­n là các thiên hà ang di chuyÃn càng ngày càng xa chúng ta. iÁu này có ngh)a là vi trå không ph£i là th°Ýng h±ng, luôn luôn nh° v­y, không thay Õi, mà là ang nß rÙng ra. Ngoài ra, Hubble cing còn khám phá ra mÙt Ënh lu­t mang tên ông (Hubble's law): r±ng v­n tÑc di chuyÃn ra xa cça các thiên hà thì t÷ lÇ vÛi kho£ng cách giïa thiên hà và trái ¥t. Thí då, mÙt thiên hà A ß xa trái ¥t g¥p ôi thiên hà B thì v­n tÑc di chuyÃn cça thiên hà A s½ nhanh g¥p ôi v­n tÑc di chuyÃn cça thiên hà B.  

V­y, n¿u ngày nay chúng ta có b±ng chéng khoa hÍc r±ng vi trå ang nß rÙng thì i ng°ãc thÝi gian chúng ta có thà t°ßng t°ãng r±ng vi trå tr°Ûc ây nhÏ h¡n bây giÝ, trong ó các thiên hà g§n nhau h¡n. Ti¿p tåc i ng°ãc thÝi gian, chúng ta có thà th¥y r±ng, mÙt thÝi nào ó, các thiên hà ph£i r¥t g§n nhau, chÓng ch¥t lên nhau, không còn kho£ng không gian nào giïa các thiên hà hay v­t ch¥t trong vi trå. Lu­n cé này °a tÛi quan niÇm vÁ Big Bang: vi trå thành hình do mÙt sñ nÕ bùng lÛn cça mÙt dË iÃm vô cùng ·c, vô cùng nóng (vì t¥t c£ v­t ch¥t trong vi trå °ãc ép l¡i thành mÙt iÃm). Nóng bao nhiêu Ù và ·c nh° th¿ nào, các khoa hÍc gia ã tính ra °ãc nhiÇt Ù và tÉ trÍng cça dË iÃm này, tôi s½ °a ra vài con sÑ trong mÙt o¡n sau.  

Quan niÇm vÁ mÙt Big Bang không h³n là khó hiÃu, vì chúng ta có nhïng hình £nh t°¡ng tñ, thí då nh° mÙt chi¿c pháo bông nÕ trên trÝi, mÙt qu£ bom nÕ vng ra nhïng m£nh bom có thà r¥t xa và kh¯p mÍi h°Ûng v..v.. ChÉ có mÙt iÁu khác biÇt, pháo bông hay bom nÕ x£y ra trong mÙt kho£ng không gian ã có sµn, còn Big Bang là sñ nÕ bùng cça mÙt dË iÃm cùng lúc t¡o ra không gian và thÝi gian. Nhïng khái niÇm thông th°Ýng vÁ thÝi gian và không gian mà chúng ta th°Ýng hiÃu không áp dång °ãc tr°Ûc khi Big Bang bùng nÕ. Cho nên, câu hÏi: "vào thÝi iÃm nào và dË iÃm n±m ß âu à mà bùng nÕ?" hoàn toàn không có ngh)a, ít ra là Ñi vÛi nhïng khoa hÍc gia..  

Th­t ra, sñ nß rÙng cça vi trå ã °ãc tiên oán trong thuy¿t T°¡ng Ñi cça nhà V­t Lý HÍc Albert Einstein. Nhïng ph°¡ng trình toán hÍc trong thuy¿t T°¡ng Ñi suy rÙng (General Theory of Relativity) cça Einstein ã tiên oán hiÇn t°ãng này. Nh°ng vào thÝi iÃm cuÑi th­p niên 1910, quan niÇm cça các khoa hÍc gia Tây Ph°¡ng vÁ mÙt vi trå th°Ýng h±ng, luôn luôn nh° v­y không thay Õi të vô thÉ ¿n vô chung, mÙt quan niÇm mà thñc ch¥t là bác bÏ thuy¿t sáng t¡o cça Ki Tô Giáo, ã n sâu vào §u óc cça mÍi ng°Ýi, kà c£ Einstein. Cho nên, trong nhïng ph°¡ng trình toán hÍc cça thuy¿t T°¡ng Ñi, thay vì trình bày sñ tiên oán trên, Einstein ã cho vào các ph°¡ng trình toán hÍc cça ông mÙt h±ng sÑ vi trå (cosmic constant) à triÇt tiêu sñ nß rÙng cça vi trå. VÁ sau, Einstein công nh­n ó là mÙt sai l§m lÛn nh¥t (biggest blunder) trong suÑt cuÙc Ýi phåc vå cho khoa hÍc cça ông. Tuy v­y, Einstein v«n °ãc c£ th¿ giÛi tôn vinh là mÙt khoa hÍc gia v) ¡i nh¥t cça th¿ k÷ 20.  

MuÑn hiÃu t¡i sao th¿ giÛi l¡i tôn vinh Einstein nh° trên, có l½ chúng ta cing nên bi¿t qua thuy¿t T°¡ng Ñi cça Einstein và ch× éng cça thuy¿t này trong thuy¿t Big Bang. Nm 1905, Einstein °a ra thuy¿t t°¡ng Ñi h¹p (Special theory of Relativity) à gi£i thích b£n ch¥t cça không gian và thÝi gian. Thuy¿t này, ngoài sñ chéng minh tính ch¥t t°¡ng Ñi cça không gian và thÛi gian, còn cho chúng ta bi¿t v­n tÑc cça ánh sáng, th°Ýng °ãc vi¿t b±ng ký hiÇu c, là mÙt v­n tÑc giÛi h¡n, ngh)a là không có gì có thà di chuyÃn nhanh h¡n ánh sáng, do ó v­n tÑc cça ánh sáng là mÙt h±ng sÑ tuyÇt Ñi (absolute constant). Einstein cing cho chúng ta bi¿t sñ t°¡ng quan giïa nng l°ãng (energy) và v­t ch¥t (matter) qua ph°¡ng trình E = mc2, E là nng l°ãng t°¡ng éng vÛi khÑi l°ãng m cça v­t ch¥t, và c là v­n tÑc cça ánh sáng. MÙt iÃm ·c biÇt khác cça thuy¿t t°¡ng Ñi h¹p cça Einstein là thuy¿t này ã tÕ hãp không gian và thÝi gian thành mÙt miÁn chung có tên khoa hÍc là miÁn liên tåc khônggian - thÝigian (spacetime continuum), °ãc mô t£ bßi mÙt t­p hãp các ph°¡ng trình. MiÁn liên tåc khônggian - thÝigian này thành ra có 4 chiÁu, 3 chiÁu cho không gian và mÙt chiÁu cho thÝi gian. §u óc cça chúng ta ã quen vÛi mÙt không gian 3 chiÁu trong ó 3 tråc ngang, dÍc, và th³ng éng th³ng góc vÛi nhau, nên chúng ta khó có thà quan niÇm mÙt tråc thé t°, tråc thÝi gian, th³ng góc vÛi c£ 3 tråc trên. Nh°ng nhïng ph°¡ng trình toán hÍc trong thuy¿t t°¡ng Ñi h¹p cça Einstein l¡i cho chúng ta "th¥y" rõ r±ng miÁn liên tåc khônggian - thÝigian úng là nh° v­y, vì trong nhïng ph°¡ng trình này, chiÁu thé t°, chiÁu thÝi gian, b±ng cách nào ó l¡i dính ¿n nhïng kho£ng cách âm (negative distances), biÃu thË b±ng mÙt d¥u trë tr°Ûc thông sÑ thÝi gian, ký hiÇu là t, trong các ph°¡ng trình. Không i vào chi thi¿t phéc t¡p cça các ph°¡ng trình toán hÍc, chúng ta có thà dùng mÙt hình £nh gi£n dË h¡n à có mÙt khái niÇm vÁ miÁn liên tåc 4 chiÁu.  

Chúng ta hãy t°ßng t°ãng miÁn liên tåc khônggian - thÝigian này giÑng nh° mÙt tÝ cao su rÙng, °ãc cng th³ng nh° m·t trÑng ch³ng h¡n. Trên m·t t¥m cao su này chúng ta hãy v½ mÙt tråc biÃu thË sñ chuyÃn Ùng trong không gian, và mÙt tråc th³ng góc vÛi tråc trên biÃu thË sñ chuyÃn Ùng trong thÝi gian. Nói mÙt cách toán hÍc thì 3 chiÁu trong không gian Áu t°¡ng °¡ng nh° nhau, nên chúng ta có thà t°ßng t°ãng mÙt tråc có thà t°ãng tr°ng cho c£ 3. Bây giÝ chúng ta hãy ln mÙt viên bi trên t¥m cao su ó, chúng ta có hình £nh cça mÙt v­t chuyÃn Ùng trong miÁn liên tåc khônggian - thÝigian.  

Nh°ng ây là sñ chuyÃn Ùng cça mÙt v­t trong mÙt m«u khônggian - thÝigian ph³ng lì (flat spacetime), ngh)a là trong không gian và thÝi gian thu§n túy. Thñc t¿ là, trong vi trå không ph£i chÉ có không gian không, mà còn có h±ng hà sa sÑ các thiên hà nh° chúng ta ã bi¿t. Do ó, Einstein ã à ra 10 nm à nghiên céu, tìm cách °a tác dång cça trÍng tr°Ýng, ngh)a là £nh h°ßng cça v­t ch¥t, vào trong thuy¿t t°¡ng Ñi cça ông. Ông ã thành công nm 1915 vÛi k¿t qu£ là thuy¿t t°¡ng Ñi rÙng (General theory of relativity), mÙt thuy¿t có thà gi£i thích, mô t£ sñ t°¡ng quan giïa không gian, thÝi gian, và v­t ch¥t, ngh)a là vi trå.  

MuÑn hiÃu £nh h°ßng cça v­t ch¥t trong viÇc gi£i thích vi trå, chúng ta hãy l¥y l¡i m«u khônggian - thÝigian ph³ng lì trên, và trên t¥m cao su cng th³ng chúng ta hãy ·t mÙt khÑi n·ng trên ó. HiÃn nhiên là t¥m cao su s½ bË tring xuÑng n¡i chúng ta ·t khÑi n·ng trên. Ln mÙt viên bi trên t¥m cao su theo mÙt °Ýng th³ng qua g§n khÑi n·ng trên, viên bi không di chuyÃn theo °Ýng th³ng mà l¡i qu¹o vào g§n ch× tring trên t¥m cao su rÓi ti¿p tåc di chuyÃn trên quù ¡o ã bË uÑn cong này. iÁu này chéng tÏ khônggian - thÝigian bË uÑn cong và bi¿n d¡ng bßi nhïng v­t n·ng, thí då nh° m·t trÝi, trong ó, và quù ¡o cça b¥t cé cái gì, kà c£ ánh sáng, di chuyÃn qua và g§n v­t n·ng ó cing bË uÑn cong trong cái vùng bi¿n d¡ng cça khônggian - thÝigian. HiÇn t°ãng này ã °ãc kiÃm chéng và o °ãc mÙt cách khá chính xác. Ngay të nm 1919, các nhà vi trå hÍc ã có thà o °ãc méc Ù uÑn cong cça ánh sáng khi i qua g§n m·t trÝi. Thuy¿t t°¡ng Ñi cça Einstein ã tiên oán r¥t úng méc Ù uÑn cong này.  

Sau sñ khám phá cça Hubble là vi trå ang nß rÙng, các khoa hÍc gia ã dùng l¡i nhïng ph°¡ng trình toán hÍc cça Einstein, bÏ i cái h±ng sÑ vi trå mà Einstein cho vào à triÇt tiêu sñ nß rÙng cça vi trå. K¿t qu£ là các ph°¡ng trình này mô t£ r¥t chính xác vi trå cça chúng ta.  

Th­t ra thì ng°Ýi §u tiên dùng nhïng ph°¡ng trình toán hÍc trong thuy¿t t°¡ng Ñi cça Einstein à °a ra mÙt thuy¿t vÁ nguÓn gÑc cça vi trå mà ngày nay chúng ta gÍi là Big Bang là mÙt linh måc ng°Ýi BÉ tên là George Lemaitre. Nh°ng Lemaitre chÉ dùng nhïng ph°¡ng trình này à tính ng°ãc tÛi mÙt thÝi iÃm mà vi trå °ãc thu gÍn trong mÙt trái c§u lÛn h¡n m·t trÝi kho£ng 30 l§n mà ông ta gÍi là "nguyên tí §u tiên" (primeval atom), còn °ãc bi¿t d°Ûi danh të "tréng vi trå" (cosmic egg). Theo Lemaitre thì, vì nhïng lý do không rõ, trái tréng vi trå này nÕ bùng t¡o thành vi trå cça chúng ta ngày nay. Nh°ng các ph°¡ng trình cça Einstein l¡i cho phép chúng ta i ng°ãc thÝi gian xa h¡n nïa, tÛi mÙt thÝi iÃm mà t¥t c£ vi trå °ãc thu gÍn trong mÙt iÃm mà danh të khoa hÍc gÍi là "dË iÃm" (singularity), mÙt thÝi iÃm vào kho£ng 0.0001 (mÙt ph§n m°Ýi ngàn) cça mÙt giây Óng hÓ (10-4 sec.) sau khi dË iÃm bùng nÕ, khi ó nhiÇt Ù cça dË iÃm là kho£ng 1000000000000 (mÙt ngàn t÷) Ù tuyÇt Ñi (1012 oK), nhiÇt Ù tuyÇt Ñi K cao h¡n nhiÇt Ù bách phân C là 273.16 Ù, do ó 0 Ù K t°¡ng °¡ng vÛi -273.16 Ù bách phân C, và t÷ trÍng cça dË iÃm là 100000000000000 (mÙt trm ngàn t÷) gram (1014 g) cho mÙt phân khÑi. à có môt ý niÇm vÁ các con sÑ trên, nhiÇt Ù ngoài biên cça m·t trÝi chÉ vào kho£ng 6000 Ù, và t÷ trÍng cça n°Ûc chÉ là 1 gram cho mÙt phân khÑi. MÙt iÃm quan trÍng trong thuy¿t Big Bang mà chúng ta c§n hiÃu là: không ph£i dË iÃm nÕ bùng và nß rÙng trong mÙt không gian hay vi trå có sµn, thí då nh° pháo bông nÕ trên trÝi, mà là thÝi gian và không gian °ãc gói ghém trong dË iÃm, ngh)a là thÝi gian và không gian cça vi trå ngày nay °ãc sinh ra cùng vÛi sñ nÕ bùng cça dË iÃm.  

Sñ kiÇn vi trå ang nß rÙng ã là mÙt sñ kiÇn khoa hÍc, không ai có thà phç nh­n. Nh°ng sñ kiÇn này có ph£i là "ti¿ng nói cuÑi cùng" cça các khoa hÍc gia vÁ thuy¿t Big Bang hay không? Không h³n, vì thuy¿t Big Bang l¡i °a ¿n nhiÁu v¥n Á khác c§n ph£i kiÃm chéng à cho thuy¿t này °ãc công nh­n.  

Cing vì v­y mà trong th­p niên 1940, George Gamow ã të thuy¿t Big Bang ti¿n thêm mÙt b°Ûc và tiên oán sñ hiÇn hïu cça mÙt béc x¡ nÁn (background radiation) trong vi trå. Gamow áp dång môn v­t lý nguyên l°ãng (quantum physics) vào viÇc kh£o sát nhïng sñ t°¡ng tác h¡t nhân (nuclear interactions) ph£i x£y ra trong qu£ c§u lía khi Big Bang vëa mÛi nÕ ch°a °ãc mÙt giây Óng hÓ. Khi ó, qu£ c§u lía, do dË iÃm nÕ tung ra, gÓm các h¡t nhân cça nguyên tí hydrogen, còn gÍi là d°¡ng tí (proton), trung hòa tí (neutron), iÇn tí (electron), và các h¡t khác. Gamow tính ra r±ng vào kho£ng 25% các h¡t proton °ãc bi¿n c£i thành h¡t alpha, nhân cça nguyên tí Helium, gÓm 2 proton và 2 neutron, phù hãp vÛi sñ c¥u t¡o cça các ngôi sao °ãc thành l­p khi vi trå mÛi thành hình, °ãc ghi nh­n trên các quang phÕ ánh sáng cça các ngôi sao này. K¿t qu£ là qu£ c§u lía vô cùng nóng này chéa §y ánh sáng (béc x¡) có Ù dài sóng ng¯n d°Ûi d¡ng tia X và tia Gamma. Gamow và nhóm nghiên céu cça ông k¿t lu­n là nhïng béc x¡ ban khai này cça Big Bang, dù ã nguÙi i r¥t nhiÁu qua m°Ýi m¥y t÷ nm, nh°ng vì không thà th¥t thoát i âu °ãc, nên v«n còn tÓn t¡i §y trong vi trå hiÇn nay, t¡o thành mÙt béc x¡ nÁn, ngh)a là béc x¡ có kh¯p mÍi n¡i trong vi trå. ây chính là d¥u tích cça Big Bang à l¡i, n¿u thñc sñ vi trå này sinh ra të mÙt Big Bang.  

MuÑn dÅ hiÃu chúng ta hãy t°ßng t°ãng mÙt qu£ bong bóng chéa §y không khí. Khi qu£ bong bóng nß phÓng ra thì không khí trong ó cing loãng ra vì ph£i chi¿m mÙt thà tích lÛn h¡n. T°¡ng tñ, khi vi trå càng ngày càng nß rÙng ra thì m­t Ù (density) cça các béc x¡ trên cing ph£i càng ngày càng gi£m i. Nói cách khác, các béc x¡ có Ù dài sóng ng¯n nh° tia X, tia Gamma cùng dãn ra vÛi vi trå, do ó chuyÃn d§n thành nhïng béc x¡ có Ù dài sóng dài h¡n. Sñ khác biÇt quan trÍng nh¥t giïa nhïng béc x¡ có Ù dài sóng ng¯n và Ù dài sóng dài là nng l°ãng k¿t hãp vÛi béc x¡ có Ù dài sóng ng¯n thì cao h¡n là nng l°ãng k¿t hãp vÛi béc x¡ có Ù dài sóng dài. Chúng ta ã bi¿t, tia X có séc xuyên th¥u cao, có thà làm nguy h¡i ¿n các t¿ bào trong c¡ thÃ, trong khi ánh sáng th°Ýng trong bóng mát không có £nh h°ßng gì tÛi c¡ thÃ. Khi vi trå nß rÙng thì vì sñ chuyÃn sang phía Ù dài sóng dài cça các béc x¡ nÁn trong vi trå, và n¿u chúng ta bi¿t nhiÇt Ù ban khai cça Big Bang và tuÕi cça vi trå thì chúng ta có thà tính ra nhiÇt Ù cça béc x¡ nÁn trong vi trå.  

Nm 1948, hai sinh viên trong nhóm nghiên céu cça Gamow là Ralph Alpher và Robert Herman ã tính ra °ãc nhiÇt Ù t°¡ng éng vÛi béc x¡ nÁn này vào kho£ng 500K, ngh)a là -268 Ù Celsius hay nhiÇt Ù bách phân (d°Ûi nhiÇt Ù 00 cça n°Ûc á 268 Ù). L½ d) nhiên, k¿t qu£ này tùy thuÙc nhiÇt Ù ban §u cça Big Bang và tuÕi cça vi trå, vì chúng ta có thà tính ra nhiÇt Ù cça béc x¡ nÁn hiÇn nay b±ng cách l¥y nhiÇt Ù ban khai cça Big Bang chia cho cn sÑ b­c hai cça tuÕi vi trå, tính b±ng giây Óng hÓ.  

Sñ tiên oán lý thuy¿t cça Gamow và nhóm nghiên céu cça ông vÁ mÙt béc x¡ nÁn, d¥u tích cça Big Bang à l¡i, không °ãc giÛi khoa hÍc à ý ¿n nhiÁu, tuy cing có vài nhóm nghiên céu khác tính ra nhiÇt Ù cça béc x¡ nÁn là vào kho£ng vài Ù tuyÇt Ñi. MÙt ph§n vì ch°a có kù thu­t o nhiÇt Ù th¥p (kho£ng -2700 C) nên không thà kiÃm chéng tiên oán cça Gamow, mÙt ph§n vì thuy¿t Big Bang ch°a có tính cách hoàn toàn thuy¿t phåc. Mãi tÛi nm 1965, Arno Penzias và Robert Wilson ß trung tâm kh£o céu cça hãng Bell (Bell Research Laboratories), thi¿t k¿ mÙt cái ng-ten lÛn hình loa à dùng trong sñ liên l¡c viÅn thông vÛi các vÇ tinh, ng«u nhiên dò ra °ãc mÙt lo¡i âm thanh vi sóng vô tuy¿n thu§n nh¥t trong chín ph°¡ng trÝi, m°Ýi ph°¡ng Ph­t (microwave radio noise coming uniformly from all over the sky). Âm thanh này chính là béc x¡ nÁn ã tiên oán bßi Gamow tr°Ûc ó h¡n 20 nm. Thñc nghiÇm ã kiÃm chéng lý thuy¿t, và iÁu này ã thuy¿t phåc h§u h¿t các nhà vi trå hÍc vÁ quan niÇm vi trå sinh ra të mÙt Big Bang. Penzias và Wilson °ãc trao t·ng gi£i Nobel vào nm 1978 vÁ nhïng khám phá tình cÝ này. 20 nm ti¿p theo sñ khám phá cça Penzias và Wilson, nhiÁu nhóm nghiên céu trên th¿ giÛi ã Õ xô vào viÇc kiÃm chéng sñ hiÇn hïu cça béc x¡ nÁn, d¥u tích cça Big Bang à l¡i, và ngày nay, nhiÇt Ù cça béc x¡ nÁn °ãc mÍi ng°Ýi công nh­n là 2.70K.  

TÛi ây, có l½ chúng ta cho r±ng câu chuyÇn Big Bang ã dét khoát, không còn ai có thà nghi ngÝ gì nïa vÁ nguÓn gÑc cça vi trå, trë nhïng ng°Ýi mê m©n vÛi thuy¿t sáng t¡o (creationist). Không h³n v­y, vì tÛi th­p niên 1980, các nhà vi trå hÍc không c£m th¥y hoàn toàn hài lòng vÁ nhïng k¿t qu£ liên hÇ tÛi mÙt béc x¡ nÁn trong vi trå. Sñ hiÇn hïu cça mÙt béc x¡ nÁn ã °ãc kiÃm chéng dét khoát, nh°ng v¥n Á là nó nhuyÅn quá (too smooth), nó Óng Áu kh¯p mÍi ph°¡ng trong vi trå. B¥t kà o të h°Ûng nào nó cing nh° nhau, thu§n nh¥t (uniform). iÁu này làm cho các nhà vi trå hÍc bÑi rÑi. Vì, n¿u trong vi trå nß rÙng này chÉ có toàn là béc x¡ thì sñ thu§n nh¥t cça béc x¡ nÁn không thành v¥n Á. Nh°ng chúng ta ã bi¿t, trong vi trå có c£ t÷ thiên hà, và m×i thiên hà có ¿n c£ t÷ ngôi sao, ngh)a là trong vi trå có nhïng l°ãng v­t ch¥t r¥t lÛn. Theo các nhà vi trå hÍc thì sñ hiÇn hïu cça nhïng khÑi l°ãng v­t ch¥t lÛn, vô cùng lÛn, trong vi trå s½ t¡o ra nhïng vân (ripples) trong béc x¡ nÁn, ngh)a là béc x¡ nÁn không thà nào quá nhuyÅn mà ph£i không Óng Áu, dù sñ sai biÇt này vô cùng nhÏ. iÁu này s½ gây nên nhïng vân trong béc x¡ nÁn, ngh)a là béc x¡ nÁn không thà quá nhuyÅn nh° nhïng k¿t qu£ o l°Ýng ã chéng tÏ. ây chính là m¯t xích cuÑi cùng trong viÇc xác Ënh thuy¿t Big Bang, không ki¿m °ãc cái m¯t xích này, thuy¿t Big Bang không có cn b£n vïng ch¯c. Các khoa hÍc gia ã h§u nh° th¥t vÍng vì kù thu­t trong §u th­p niên 1990 không thà kiÃm chéng °ãc sñ hiÇn hïu cça các vân trong béc x¡ nÁn. Nh°ng vào tháng 4 nm 1992, vÇ tinh COBE (COsmic Background Explorer) cça c¡ quan thám hiÃm không gian Hoa Kó (NASA) ã dò ra °ãc nhïng vân trong béc x¡ nÁn vÛi nhïng sai biÇt úng nh° sñ tiên oán cça các khoa hÍc gia. Thuy¿t Big Bang không còn là mÙt thuy¿t nïa mà trß thành mÙt sñ kiÇn khoa hÍc (scientific fact) và c£ th¿ giÛi Áu công nh­n sñ kiÇn này vÁ nguÓn gÑc cça vi trå.  

MuÑn hiÃu t°Ýng t­n thuy¿t Big Bang qua nhïng b±ng chéng toán hÍc và v­t lý thì có v» khó, nh°ng muÑn "th¥y" Big Bang thì không ph£i là chuyÇn khó khn. Chúng ta chÉ c§n mß TV, v·n vào mÙt ài sÑ không có trong ch°¡ng trình TV, chúng ta s½ nghe th¥y ti¿ng xào x¡o và th¥y ánh sáng nh¥p nháy trên màn huónh quang. 1% cça lo¡i ti¿ng Ón và ánh sáng nh¥p nháy này là të béc x¡ nÁn, d¥u tích cça Big Bang à l¡i trong kh¯p vi trå të h¡n 15 t÷ nm nay.  

MÙt m·t khác, nhïng êm trÝi quang, m°a t¡nh, chúng ta chÉ c§n nhìn lên nhïng kho£ng tÑi giïa các vË sao trên trÝi là có thà th¥y ngay Big Bang trên ó. Không i vào chi ti¿t, chúng ta ã bi¿t, cho tÛi th­p niên 1920, quan niÇm vÁ vi trå là mÙt vi trå th°Ýng h±ng, vô cùng t­n, luôn luôn nh° v­y vÛi hàng t÷ t÷ ngôi sao kh¯p mÍi n¡i. Theo quan niÇm này thì ban êm trÝi ph£i sáng vì nhìn theo b¥t cé h°Ûng nào trong vi trå ta cing th¥y mÙt vË sao. Cho nên câu hÏi "t¡i sao ban êm trÝi l¡i tÑi" mà Olbers °a ra nh° mÙt nghËch lý (Olbers' paradox) trong th¿ k÷ 19, ã là mÑi th¯c m¯c cça các khoa hÍc gia và tri¿t gia trong nhiÁu th¿ k÷. L½ d) nhiên, Ñi vÛi nhïng ng°Ýi th°Ýng nh° chúng ta thì khi °ãc hÏi: "Anh nhÉ, t¡i sao ban êm trÝi l¡i tÑi?", câu tr£ lÝi r¥t có thà là: "À, trÝi tÑi à anh có thà nhìn th¥y ánh m¯t em l¥p lánh nh° sao trên trÝi." Nh°ng các khoa hÍc gia có v» nh° không thÏa mãn vÛi câu tr£ lÝi §y v» th¡ mÙng trên, cho nên v«n tìm cách gi£i thích câu hÏi T¡i sao ban êm trÝi l¡i tÑi?  

Mãi khi thuy¿t Big Bang ra Ýi, các khoa hÍc gia mÛi gi£i thích °ãc nghËch lý này: Vì vi trå luôn luôn nß rÙng làm cho ánh sáng të các ngôi sao chuyÃn sang phía Ï, vì vi trå mÛi sinh ra të mÙt Big Bang cách ây kho£ng 15 t÷ nm nên ch°a ç thÝi gian à cho ánh sáng të các thiên hà xa h¡n nïa, n¿u có, truyÁn tÛi m·t ¥t, và vì các ngôi sao không ph£i là cé sÑng mãi mãi, tr°Ûc sau gì cing ph£i ch¿t i nh° v¡n pháp trong vi trå.  

Trên ây là tóm t¯t câu chuyÇn Big Bang , nguÓn gÑc cça vi trå mà ngày nay không còn ai có thà phç nh­n trë nhïng ng°Ýi có §u óc t°¡ng °¡ng vÛi §u óc cça nhïng ng°Ýi thuÙc thÝi Trung CÕ ß Âu Châu, c§n °ãc chn d¯t, b£o sao nghe v­y.  

Th­t v­y, ngày 30 tháng 4, 2001, báo Chicago tribune loan tin Nhïng nhà thiên vn cça ¡i hÍc Chicago ã phÕ bi¿n nhïng k¿t qu£ o l°Ýng chi ti¿t vÁ nhïng vân trong béc x¡ nÁn (background radiation) còn l¡i të khi vi trå sinh ra të mÙt Big Bang. (University of Chicago astronomers on Sunday released finely detailed measurements of radiation from the birth of the universe, capturing an unprecedented snapshot of acoustic waves rippling from the cataclysm of Big Bang). Nhïng k¿t qu£ này ã kiÃm chéng b±ng chéng là vi trå ã sinh ra të mÙt Big Bang (Evidence of cosmic explosive growth)  

Và ngày 12 tháng 2, 2003, báo chí cing nh° các ài TV Mù ã loan tin là c¡ quan thám hiÃm không gian Hoa Kó (NASA) ã °a ra nhïng hình £nh chåp bßi vÇ tinh Microwave Anisotropy Probe (MAP), °ãc phóng lên không gian vào tháng 6, 2001, lên xa trái ¥t 1 triÇu 6 trm ngàn cây sÑ (1.6 MKm), vÁ mÙt vi trå ß thÝi iÃm vài ngàn nm sau Big Bang, 200 triÇu nm sau, và 13,7 t÷ nm sau. Nhïng hình £nh này °a ¿n sñ Ënh tuÕi chính xác nh¥t cça vi trå là 13,7 t÷ nm và thÝi gian này chi¿m nía Ýi sÑng cça vi trå, ngh)a là vi trå này chÉ còn tÓn t¡i kho£ng 14 t÷ nm nia thôi. (Universe: Data reveal birth, life, eventual end [The remarkable portraits capturing the afterglow of the Big Bang called the cosmic microwave background were released by NASA on Tuesday. They provide the most accurate dating of the universe s birth 13.7 billion years ago and suggest that it is now going through a midlife crisis])