Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội

a. Khái niệm tồn tại xã hội và ý thức xã hội

- Khái niệm: tồn tại xã hội là sinh hoạt vật chất và những điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội. Tồn tại xã hội gồm các yếu tố sau đây:

+ Phương thức sản xuất,

+ Điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý.

+ Dân số và mật độ dân số.

Trong đó, phương thức sản xuất là yếu tố cơ bản nhất hình thành nên ý thức xã hội

- Khái niệm: Ý thức xã hội là mặt tinh thần của đời sống xã hội, bao gồm những quan điểm, tư tưởng, tâm lý ... của cộng đồng xã hội. Ý thức xã hội nảy sinh từ tồn tại xã hội, phản ánh tồn tại xã hội. Ý thức xã hội bao gồm :

+ Ý thức thông thường và ý thức lý luận :

Ý thức thông thường là những tri thức, những quan niệm phản ánh trực tiếp nhiều mặt cuộc sống hàng ngày của con người và thường xuyên chi phối cuộc sống đó, nó trở thành tiền đề cho các lý thuyết xã hội.

Ý thức lý luận là những tư tưởng, quan điểm được hệ thống hóa, khái quát hóa thành các học thuyết xã hội. Ý thức lý luận phản ánh khái quát, vạch ra mối liên hệ bản chất của các sự vật, hiện tượng.

+ Tâm lý xã hội và hệ tư tưởng :

Tâm lý xã hội bao gồm toàn bộ tình cảm, ước muốn, thói quen, tập quán phải ánh một cách trực tiếp có tính chất tự phát điều kiện sinh sống hàng ngày của con người. Những quan niệm ở trình độ tâm lý xã hội còn mang tính chất kinh nghiệm, yếu tố trí tuệ đan xen vào yếu tố tình cảm.

Hệ tư tưởng là trình độ cao của ý thức xã hội, là nhận thức lý luận về tồn tại xã hội, là hệ thống những quan điểm, tư tưởng (chính trị, triết học, tôn giáo, nghệ thuật ...) Hệ tư tưởng - kết quả khái quát hóa những kinh nghiệm xã hội, được hình thành một cách tự giác, nghĩa là được tạo ra bởi các nhà tư tưởng của những giai cấp nhất định và được truyền bá trong xã hội.

Tâm lý xã hội và hệ tư tưởng là hai trình độ, hai phương thức phản ánh khác nhau của ý thức xã hội, nhưng có mối quan hệ tác động qua lại, chúng đều là sự phản ánh tồn tại xã hội. Tâm lý xã hội tạo điều kiện thuận lợi cho các thành viên của giai cấp tiếp thu hệ tư tưởng của giai cấp.