. Nội dung và các khái niệm

a. Tóm tắt nội dung:

Mọi sự vật hiện tượng trong quá trình tồn tại đều là một thể thống nhất của những mặt khác nhau, những khuynh hướng trái ngược nhau, đối lập nhau, nhưng lại không thể thiếu nhau, liên hệ với nhau, ảnh hưởng lẫn nhau, ràng buộc lẫn nhau, tác động lẫn nhau và đấu tranh chuyển hoá lẫn nhau dẫn đến sự vật cũ mất đi, sự vật mới ra đời và sự vật mới lại có mâu thuẫn mới rồi lại tiếp tục đấu tranh, chuyển hoá lẫn nhau. Vậy, thế nào là mặt đối lập, thống nhất của các mặt đối lập, đấu tranh của các mặt đối lập

b. Các khái niệm:

- Thế nào là mặt đối lập: đối lập là những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính, những quy định có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau.

Ví dụ: Trong nguyên tử có các hạt prôtôn và nơtron tạo thành hạt nhân mang điện tích dương, còn các êlectrôn xoay quanh hạt nhân mang điện tích âm. Trong một cơ thể sống của sinh vật cũng có đồng hóa đối lập với dị hóa, chúng là những mặt đối lập nhau, nhưng không thể thiếu nhau.

Từ những ví dụ trên chúng ta thấy: mâu thuẫn là hiện tượng khách quan vốn có của các sự vật hiện tượng cả ở trong tự nhiên, xã hội và tư duy.

- Thế nào là thống nhất của các mặt đối lập: thống nhất của các mặt đối lập là sự nương tựa vào nhau, không tách rời nhau giữa các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này phải lấy sự tồn tại của mặt kia làm tiền đề, nếu mặt này thay đổi thì mặt kia sớm muộn cũng biến đổi theo

Ví dụ: Trong một nguyên tử có các hạt prôtôn và nơtron tạo thành hạt nhân (mang điện dương +), còn các êlectrôn xoay xung quanh hạt nhân với tốc độ rất lớn (mang điện âm -) đối lập với nhau, nhưng những mặt đối lập trái ngược nhau ấy chúng lại có liên hệ với nhau, ảnh hưởng lẫn nhau, tác động lẫn nhau, không thể thiếu nhau.

Từ ví dụ trên ta thấy sự thống nhất của các mặt đối lập còn bao hàm cả những nhân tố giống nhau của cc mặt đối lập là sự ngang bằng nhau của các mặt đối lập.

- Thế nào là sự đấu tranh của các mặt đối lập: đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn nhau

Trong xã hội đấu tranh của các mặt đối lập thường được dùng để chỉ sự xung đột giữa các lực lượng xã hội đối địch. Nhưng đấu tranh của các mặt đối lập nó còn có một ý nghĩ rộng hơn, đó là sự triển khai của các mặt đối lập, là sự chuyển hoá của các mặt đối lập. Ví dụ như đấu tranh phê và tự phê bình, hoặc phấn đấu không ngừng để nâng cao trình độ chuyên môn về mọi mặt, còn trong sinh vật đấu tranh của các mặt đối lập là quá trình hấp thụ những chất cần thiết để bồi bổ cho cơ thể và quá trình bài tiết những cặn bã không cần thiết đối với cơ thể, đấu tranh của các mặt đối lập nó còn có nghĩa là sự phủ định lẫn nhau của các mặt đối lập, là sự bài trừ lẫn nhau của các mặt đối lập như giữa điện dương và điện âm, giữa hấp thụ và bài tiết, giữa tích luỹ và tiêu dùng, giữa cộng và trừ...Như vậy, đấu tranh của các mặt đối lập về hình thức rất đa dạng.