Hai ngày trước (28.12), một tiếng nổ từ tận thủ đô Cairo của Ai Cập xa xôi đã vang đến tận Việt Nam khi chiếc xe chở một đoàn khách du lịch Việt bị đánh bom. 4 người đã chết, nhiều người bị thương. Cả thế giới lên tiếng phẫn nộ trước hành động khủng bố dã man này. Tuy chưa có nhóm nào chính thức nhận trách nhiệm vụ tấn công, nhưng nhiều nguồn tin tình báo và các cơ quan điều tra đang nghiêng về Tổ chức tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS). Điều đó không lạ khi những năm gần đây, IS đang có xu hướng gia tăng những cuộc tấn công khách du lịch nước ngoài tại các quốc gia để có thể gây tiếng vang quốc tế.

Vậy Tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" là gì?

Để trả lời câu hỏi này, trước tiên chúng ta phải ngược dòng lịch sử để hiểu qua đôi nét về hai nhánh chính của đạo Hồi: dòng hồi giáo Sunni & dòng Shiite (hay còn gọi là Shia). Tuy cùng chung xuất phát điểm, nhưng hai dòng này lại có mối thâm thù sâu xa đã kéo dài hơn 1000 năm. Sự chia rẽ đó bắt nguồn từ những bất đồng liên quan đến quan điểm về "người thừa kế" - tức người sẽ kế vị khi Nhà tiên tri Mohammed qua đời. Có thể tóm tắt sự khác biệt của 2 dòng này qua các mốc sau:

1. Số lượng:

- Sunni: chiếm đa số (khoảng 85%). Dòng Sunni nhiều tới mức cứ trong 10 người theo đạo Hồi, thì có đến gần 9 người theo nhánh Sunni. Phân bổ rộng và cũng là số đông tại nhiều quốc gia theo đạo Hồi trên thế giới như Thổ Nhĩ Kỳ, Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh, Malaysia và Indonesia.

- Shiite: là thiểu số. Nhưng đặc biệt tại Iran, Iraq thì họ lại là đa số.

2. Quan điểm về người thừa kế sau khi nhà tiên tri Muhammad qua đời:

- Sunni: người Sunni cho rằng, nhà lãnh đạo mới cần được lựa chọn trên cơ sở đồng thuận theo số đông.

- Shiite: cho rằng chỉ có ai liên quan đến nhà tiên tri Muhammad, hay nói nôm na là phải có dây mơ rễ má thì mới có quyền kế vị ông.

3. Quan điểm về tôn giáo:

- Sunni: tôn thờ và phụ thuộc rất nhiều vào việc thực hiện theo các bài giảng của nhà tiên tri → bị người Shiite tố cáo là quá giáo điều và từ đó hình thành các giáo phái cực đoan.

- Shiite: chỉ tin vào các thủ lĩnh ayatollah của họ là hiện thân của Đấng tối cao trên mặt đất → bị người Sunni cáo buộc tôn thờ dị giáo

Nói chung là từ những quan điểm trái ngược nhau, nên hai dòng này đã gây ra những mối thù truyền kiếp. Ví dụ như là phái này hạ độc thủ lĩnh của phái kia, thảm sát những người không cùng quan điểm... Nhưng thôi, đó là chuyện quá khứ, chúng ta sẽ kể nhau nghe trong 1 dịp khác.

Quay lại lịch sử của IS, để dễ nhớ và dễ hiểu nhất, sẽ có 1 số cột mốc mà các bạn cần lưu ý.

- Năm 2003 với cuộc chiến Iraq. Sẽ là không có gì quá đáng nếu nói Mỹ là nguyên nhân gián tiếp lẫn trực tiếp cho sự ra đời của IS. Lúc đó Tổng thống Saddam Hussein là người theo dòng Sunni (thiểu số ở Iraq) và chính quyền của ông ban hành những đạo luật khống chế dòng Shiite (đa số). Khi Hussein bị lật đổ, dân Hồi giáo Sunni mất quyền lực và họ là những lực lượng đầu tiên nổi dậy chống lại sự hiện diện quân sự của Mỹ trên đất Iraq.

- Tháng 10.2004, một lãnh đạo phe nổi dậy tên là Abu Musab al-Zaqawi (các bạn chỉ cần nhớ là al-Zaqawi) thành lập tổ chức "Thánh chiến Hồi giáo miền Lưỡng Hà". Vì tay al-Zaqawi đã tuyên thệ trung thành với Osama bin Laden, nên báo chí phương Tây gán luôn cho tổ chức của hắn cái tên AQI (tức al-Qaeda ở Iraq). Thực tế tại thời điểm này, nhóm của al-Zaqawi là 1 chi nhánh chính thức trực thuộc al-Qaeda.

- Đầu năm 2006, al-Zaqawi nuôi mộng lớn hơn nên hô hào tập hợp nhiều nhóm kháng chiến khác lập ra Hội đồng "Mujahideen Shura". Điểm đặc biệt là tất cả những nhóm này đều theo dòng Hồi giáo Sunni.

- Tới tháng 6, al-Zaqawi ăn bom từ 2 chiếc F-16 của Không quân Mỹ tại một ngôi nhà cách Baghdad khoảng 60km. Nhưng Hội đồng "Mujahideen Shura" của hắn không chết, mà trái lại còn phát triển mạnh hơn. Tháng 10.2006, sau khi chấn chỉnh lại cơ cấu và sát nhập thêm các nhóm kháng chiến khác, tổ chức này tự xưng là ISI hay "Islam State of Iraq" - tức Nhà nước Hồi giáo Iraq. ISI ra tuyên cáo nguyện giải phóng người Hồi giáo Sunni Iraq khỏi "sự áp bức của Hồi giáo Shiite và ngoại bang".

- Năm 2011, sau khi Bin Laden bị Mỹ tiêu diệt, kẻ cầm đầu ISI lúc đó lấy lý do bất phục lãnh đạo mới của al-Qaeda, từ đó tìm cách tách rời sự lệ thuộc vào al-Qaeda.

- Bên cạnh đó, từ tháng 3.2011 tình hình Syria bắt đầu diễn biến phức tạp. ISI ngay lập tức đánh hơi thấy "đất lành" và chuyển trọng tâm sang Syria. Ở đây, chúng đầu quân vào cái gọi là lực lượng đối lập, chống lại chính quyền của Tổng thống Assad. Đó cũng chính là một trong những giai đoạn rối rắm nhất của khu vực và nguyên nhân dẫn đến nhiều nguồn tin Mỹ và phương Tây đã ngầm ủng hộ cho lực lượng này với mục tiêu lật đổ chính quyền TT Assad (câu chuyện này, chúng tôi xin dành cho một bài khác chi tiết hơn).

- Tuy nhiên, đời không như mơ. Cuối năm 2013, trước tình hình chiến sự thay đổi chóng mặt ở Syria, ISI quay ngược trở về và chọn Iraq làm căn cứ địa chính. Bởi sau 3 năm tham chiến ở Syria, ISI đã trở nên tinh nhuệ và cực kỳ nguy hiểm với sự tàn bạo vốn có trong khi lực lượng quân đội Iraq trong giai đoạn cải tổ này đã trở nên rệu rã và mất phương hướng khủng khiếp.

- Tháng 2.2014 al-Qaeda chính thức khai trừ ISI ra khỏi tổ chức này. Và ngày 29.6.2014, ISI chính thức đổi tên là IS - tức "Islamic State" (Nhà nước Hồi giáo) và tuyên bố đặt thủ đô ở Ar-Raqqah (Syria). Đó là cột mốc chính thức cho sự xuất hiện của IS trên toàn thế giới.

- Thủ lĩnh hiện tại của IS là Abu Bakr al-Baghdadi, một người Iraq theo đạo Hồi dòng Sunni. al-Baghdadi nguyên là một tù nhân bị Mỹ giam giữ tại trại giam Bucca, gần Umm Qasr (Iraq) từ năm 2004 đến 2009. Sau khi được Mỹ thả trong một vụ đặc xá đáng ngờ, al-Baghdadi đã dần nổi lên trong hàng ngũ các thủ lĩnh Hồi giáo tham gia vào cuộc nội chiến Syria 2014.

.

Vậy IS có gì khác so với các tổ chức khủng bố như al-Qaeda?

1.

Đầu tiên, IS hoạt động với sự tàn bạo, man rợ kinh hoàng hơn rất nhiều, thậm chí còn chê Al Qaeda quá trí thức và mềm mỏng. Lý do vì sao? Vì như đã nói ở trên, nhánh Hồi giáo Sunni tôn thờ các bài giảng của nhà tiên tri Muhammad, từ đó dẫn đến sự cực đoan trong quan điểm về tôn giáo. Cũng chính vì quá tàn bạo mà al-Qaeda phải khai trừ chi nhánh này ra khỏi tổ chức.

2.

Các nhóm khủng bố khác như al-Qaeda chỉ đơn thuần là... khủng bố, hoạt động với mục tiêu phá hoại, quấy nhiễu một đối tượng chính (trong trường hợp này là Mỹ & các nước phương Tây). Trong khi đó, IS là nhóm Hồi giáo cực đoan có ý định thành lập cả 1 nhà nước liên bang, ban đầu là Iraq và Syria sau đó là tham vọng thống nhất Trung Đông.

Mục tiêu tối hậu của IS là thiết lập một nhà nước Hồi giáo thống nhất toàn Trung Đông. Có chính quyền, có cương thổ, có thuế má, ban hành luật lệ (mà chính xác là sẽ áp dụng luật Hồi giáo Sharia) trên toàn lãnh thổ. Tại đó những giá trị của Hồi Giáo sẽ được khôi phục như những ngày đầu của đạo Hồi, khi nhà tiên tri Muhammed còn tại thế. Những Nhà nước thế tục khác tại Trung Đông bị IS coi là sự đi ngược lại các nguyên tắc thánh khiết của đạo Hồi. Đặc biệt người Hồi giáo dòng Shiite bị IS coi là những kẻ phản đạo và sẽ phải bị trừng trị nếu không chấp nhận cải đạo sang Hồi giáo Sunni. Bên cạnh đó, IS còn tiêu diệt cả những người theo tôn giáo khác ở những vùng mà nó chiếm đóng.

Tuy nhiên, có 1 điều cần phải nhấn mạnh ở đây là: không phải bất cứ ai theo đạo Hồi dòng Sunni thì đều là IS. Mà IS chỉ là một bộ phận nhỏ những thành phần quá khích, cực đoan của người Hồi giáo theo dòng Sunni mà thôi.

© anonymous (Tổng hợp)

© Ảnh là đồ họa vùng lãnh thổ của IS trong giai đoạn 2015 - 2016

Đây chỉ là những cột mốc sơ khai nhằm giúp các bạn có 1 cái nhìn khái quát nhất về lịch sử tổ chức IS. Ở những bài sau, page sẽ đi sâu hơn phân tích và nhận định về các vấn đề khác của khu vực này.