Po poznaniu podstaw z artykułu w poprzednim wydaniu ,,Nożyce tną..." możemy zająć się przedstawieniem po kolei najbardziej popularnych mitologii, które mogą się Wam kiedyś przydać.

Mitologię grecką i rzymską zostawię innym, a na pierwszy ogień postawię mitologię perską. Nie będzie tu zbyt wiele do opisania, ponieważ za czasów Imperium Achemenidów dominowały tylko dwie religie: mazdaizm i zaratusztrianizm.

Mazdaizm jest wierzeniem starszym od zaratusztrianizmu, który jest jego pochodną. Jest to jedno z najstarszych wierzeń starożytnych ludów perskich.

Wyznanie to polegało na czczeniu boga Ahuramazdę (dopuszczalna jest także forma Ahura Mazda, a w późniejszych latach imię to przybrało również formę Ormuzda), który był Panem Wszechwiedzącym. Cały kult opierał się na odwiecznych walkach usposobienia dobra (wspomnianego wcześniej Ahuramazdę) oraz drugiego boga, usposobienia zła i nieczystości: Angra Mainju, znanego później jako Arymana.

Powstanie świata

Najpierw była nicość. Potem wyłoniły się z niej dwa bóstwa: Ahura Mazda (dosł. Pan Mądry) i Angra Mainju (dosł. Zły Duch). Ahura Mazda obrał sobie za dom nieboskłon, a Angra Mainju mrok dołu. Po tysiącleciach Angra Mainju odkrył, że nie jest sam. Postanowił więc, że uda się na górę i odbierze tej istocie jej miejsce. Jednakże usposobienie dobra odkryło niecny plan Arymana i postanowiło go ukarać, odbierając mu część jego mocy i zsyłając w mrok przepaści na następne tysiąclecia.

Powstanie człowieka

Geneza człowieka nie jest to w stu procentach jasna. Istnieją dwie wersje mitu o pojawieniu się  człowieka i obie były uznawane w starożytnej Persji.

Pierwsza opowiada o narodzinach człowieka z potu Ormuzda podczas jego walki z niecnym Arymanem. Nadano mu imię Kajomars. W historii uznaje się go za pierwszego władcę Persów z dynastii Piszdadydów. Z krwi z jego żebra miała wyłonić się pierwsza ludzka para - Martjana i Martja.

W drugiej wersji człowiek pochodzi z boskiego związku jednej ze świetlistych Istot, Spenty Aramaiti, z Arymanem. Pierwszy człowiek, Gajomart, według mitologii perskiej posiadał dwie postaci: żywą i śmierć. Został on zamordowany przez swojego brata.

Świetliste Istoty

Czym są świetliste Istoty? W chrześcijaństwie mamy Dekalog, przekazany przez Boga Mojżeszowi na górze Synaj. W mitologii perskiej mamy właśnie świetliste Istoty, które możemy nazwać połączeniem, wspomnianego wcześniej, Dekalogu i Trójcy Świętej.

Poznajcie je:

• Spenta Mainju – Duch Święty, będący „podstawową substancją" Ormuzda
• Wohu Manah (Bahman) – Dobra Myśl
• Ardibeheszt (Asza Wahiszta, Arta Wahiszta) – Najlepsza Prawość, Ład Należyty
• Spenta Aramaiti (Spandarmat) – Święte Oddanie, Pobożna Cierpliwość
• Chszatra Wairja (Szachriwar) – Panowanie nad pożądaniem, Panowanie Zwycięskie
• Haurwatat (Chordad) – Zdrowie
• Ameretat, Amuratat (Mordad) – Długie Życie, Nieśmiertelność

Jak możecie zauważyć, jest ich siedem i są to główne aspekty, którymi powinien kierować się w życiu gorliwy wyznawca mazdaizmu i zaratusztrianizmu.

Koniec świata

Według starożytnych wierzeń, panujących w Imperium Achemenidów, koniec świata miał nastąpić, kiedy Aryman pokona Ormuzda. Nastąpi wtedy zagłada wszystkiego, co istnieje.

Ta łatwiejsza część jest już za nami. Pora teraz na średnioperską religię zwaną zaratusztrianizmem.
Obiecuję, że opiszę to najlepiej jak tylko będę umiała, ale, no cóż, jest tego sporo.

Zaratusztrianizm wywodzi się bezpośrednio od mazdaizmu. Jego wyznawców nazywa się czcicielami ognia.

Zanim zaczniemy na dobre, chciałabym tylko dodać, że po dziś dzień istnieje spora grupa wyznawców zaratusztrianizmu, którzy zamieszkują Iran, czyli część terenów wcześniejszego Imperium Achemenidów.

Może to zabrzmieć dosyć dziwnie, ale właśnie od tej religii pochodzą fundamenty chrześcijaństwa, judaizmu i islamu. Możemy zauważyć tutaj nie tylko podobne elementy, a wręcz takie same. Choćby Sąd Ostateczny, Mesjasz, piekło, niebo oraz sam diabeł są zapożyczeniem z religii Persów.

Świętą Księgą islamu jest Koran, w chrześcijaństwie Biblia, w judaizmie Tora, Talmud i inne, a starożytni Persowie mieli Awestę, napisaną przez głównego kapłana Zaratusztrę. Jej pierwotny tekst, powstały z VI w. p.n.e. został zniszczony podczas podboju Aleksandra Macedońskiego. Nowa wersja pochodzi z I w. n.e. 

Bogowie

Bogowie w zaratusztrianizmie są tacy sami jak w jego pierwotnej wersji: mazdaizmie. Mamy więc: Ahuramazdę i Angra Mainju.

W tym wierzeniu bardzo mocno kładziono nacisk na kult ,,Świętej Siódemki", czyli wspomnianych wcześniej świetlistych Istot. Nazywano ich również Amesza Spentami (dosł. Nieśmiertelnymi, posiadającymi moc).

Dołączono również do ich grona kult panteonu z mazdaizmu, ale stało się to dopiero pod koniec V wieku p.n.e.

Ahuramazda posiada swój krąg Spenta Jaza, a Angra Mainju Dewów- demonów, które siały zniszczenia dla swojego Pana.

Stworzenie świata

W tym wierzeniu stworzenie świata jest bardziej rozbudowane.

,,Ahura Mazda jest bogiem, który stworzył świat i wszystko, co w nim dobre. W pierwszym etapie Ahura Mazda poprzez swoje Świetliste Istoty stworzył wszystko oprócz ognia, co trwało siedem dni, po czym pozostawił to w stanie bezcielesnym i wstrzymał upływ czasu, aby odpocząć. Była to pierwsza epoka świata. Wszystkie twory Ahury były w tym stanie doskonale statyczne i niezmienne - wszystko doskonałe i na swoim miejscu. Następnie Ahura Mazda stworzył ogień i puścił świat w ruch, uruchamiając upływ czasu i nadając wszystkiemu cielesność. Otworzyło to drogę Angra Maju, który natychmiast zaatakował i skaził wszystkie 7 tworów Ahura Mazdy. Zaatakował ziemię, tworząc pustynię, zasolił wodę w morzach, przebił południową stronę nieba, spowodował więdnięcie roślin, śmierć pierwszego byka oraz pierwszego człowieka, a na koniec "popsuł" nieskalaną czystość ognia, tworząc dym. Od tego czasu zaczęła się druga epoka - epoka "zmieszania" - walki dobra ze złem, w której obecnie żyjemy. Pod koniec tej epoki nastanie czas sądu ostatecznego, kiedy to Ahura Mazda zstąpi osobiście na ziemię, oddzieli dobro od zła i ustanowi z powrotem doskonały porządek, jednak z zachowaniem czasu, ognia i cielesności. Nastanie wtedy trzecia epoka, epoka Królestwa Bożego na ziemi."

Kult Mesjasza

Chrześcijański Mesjasz - zapożyczony z zaratusztrianizmu - jest bardzo podobny do perskiego oryginału. Różnica kryje się w zapowiedzi Jego nadejścia.

W zaratusztrianizmie mamy do czynienia z synem nie Boga, a kapłana. Według mitologii Zaratusztra wszedł do jeziora Kasaoja i tam umarł. Pewnego dnia, tuż przed Sądem Ostatecznym, do jeziora wejść ma dziewica, która zostanie zapłodniona nasieniem kapłana Zaratusztry. Wyda ona na świat Mesjasza, który będzie prowadził zastępy do Sądu Ostatecznego.

Kulty

Nie mogło zabraknąć również kultów!

Jak napisałam na samym początku, wyznawców zaratusztrianizmu nazywa się czcicielami ognia, wywodzi się to z jednego z kultów.

Ogień to najczystsze zjawisko stworzone przez Ahura Mazdę. Jego kult jest bardzo silnie wyznawany, ponieważ uważa się go za siłę uzdrawiania i spełniania życzeń.

Istnieje jeszcze drugi kult- kult czystości. W każdej znanej nam religii występuje pojęcie grzechu bądź nieczystości. W starożytnej Grecji dokonywano Katharsis, czyli oczyszczenia podczas spektaklu teatralnego, w chrześcijaństwie mamy spowiedź, a w Persji trzeba było żyć z grzechem.
Każdy człowiek musiał dbać o swoje duchowe ,,ja". Istniały prawa, którymi trzeba było się kierować; specjalne diety, dozwolone formy współżycia seksualnego, a nawet sposób ubierania się - to wszystko podlegało regulacjom.

Śmierć również uznawano za rzeczą nieczystą. Nie można było spalić zwłok ani ich zagrzebać w ziemi, ponieważ były to rzeczy święte. Wybudowywano więc wieże milczenia, gdzie umieszczano ciała zmarłych, aby pożywiały się nimi sępy. Kiedy ze zwłok zostały już tylko kości, umieszczano je w szybach, we wnętrzu wieży.

Wyczerpałam już chyba wszystkie informacje na temat tych dwóch religii. Jeśli Was zaciekawiłam, to odsyłam Was do mojej nowej książki w klimacie mazdaizmu: Esther.

Evyenne