18. Trình bày khái niệm, bản chất, chức năng, nhiệm vụ của nhà nước xã hội chủ nghĩa. Nêu phương hướng cải cách nhà nước ở nước ta hiện nay.

* Khái niệm, bản chất, chức năng, nhiệm vụ của nhà nước xã hội chủ nghĩa

- Khái niệm về nhà nước xã hội chủ nghĩa

Nhà nước xã hội chủ nghĩa là một trong những tổ chức chính trị cơ bản nhất của hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa, một công cụ quản lý mà Đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo nhân dân tổ chức ra để qua đó là chủ yếu, nhân dân lao động thực hiện quyền lực và lợi ích của mình; cũng qua đó là chủ yếu mà giai cấp công nhân và Đảng của nó lãnh đạo xã hội về mọi mặt.

Nhà nước xã hội chủ nghĩa nằm trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa nên nó là một loại hình nhà nước dân chủ.

- Bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa

 Bản chất của bất kỳ nhà nước nào trong xã hội có giai cấp đều mang bản chất của giai cấp thống trị xã hội. Nên bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa (Nhà nước chuyên chính vô sản) do đó, trước hết mang bản chất giai cấp công nhân. Nhưng giai cấp công nhân lại là giai cấp thuộc nhân dân lao động mà ra, đại biểu cho phương thức sản xuất mới hiện đại, có lợi ích cơ bản thống nhất với lợi ích của toàn thể nhân dân lao động và dân tộc. Do vậy, nhà nước xã hội chủ nghĩa không chỉ mang bản chất giai cấp công nhân mà còn có tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc. Đảng Cộng sản Việt Nam và Hồ Chí Minh từ lâu đã nêu lên quan điểm “Nhà nước của dân, do dân, vì dân” cũng nói lên một cách tổng hợp về bản chất, thực chất của nhà nước ta - nhà nước xã hội chủ nghĩa. Trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay, Đảng ta càng chú trọng phát triển, cụ thể hoá nhà nước của dân, do dân, vì dân.

- Chức năng, nhiệm vụ của nhà nước xã hội chủ nghĩa

+ Chức năng, nhiệm vụ đối nội

 Chức năng đối nội của nhà nước xã hội chủ nghĩa thể hiện ở việc tập trung quản lý xã hội trên tất cả các lĩnh vực của toàn xã hội, chủ yếu bằng pháp luật, chính sách, pháp chế xã hội chủ nghĩa và hệ thống cơ quan nhà nước từ  trung ương đến cơ sở.

 Nhà nước xã hội chủ nghĩa quán triệt và thể chế hoá quan điểm, đường lối cách mạng, chủ trương lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam thành Hiến pháp, pháp luật, pháp chế, chính sách, kế hoạch, biện pháp của nhà nước để chỉ đạo thực hiện thông qua quá trình hoạt động của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân trên mọi lĩnh vực.

 Nhà nước xã hội chủ nghĩa thực hiện sự chuyên chính đối với mọi tội phạm và mọi kẻ thù để bảo vệ độc lập, chủ quyền của đất nước, giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội. Tạo những điều kiện cơ bản để mở rộng dân chủ trong nhân dân.

 Nhiệm vụ của nhà nước xã hội chủ nghĩa là:

* Quản lý kinh tế, xây dựng và phát triển kinh tế, nhất là xây dựng cơ sở vật chất - kỹ thuật cao của chủ nghĩa xã hội gắn liền với cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân.

* Quản lý văn hoá - xã hội, xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, chăm lo sự nghiệp giáo dục và đào tạo, chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, để hình thành con người mới xã hội chủ nghĩa.

+ Chức năng đối ngoại

 Nhà nước xã hội chủ nghĩa thiết lập và mở rộng quan hệ hợp tác, hữu nghị, bình đẳng, tin cậy lẫn nhau và cùng có lợi, vì sự phát triển và tiến bộ xã hội ... đối với nhân dân tất cả các nước trên thế giới.

* Phương hướng cải cách nhà nước ở nước ta hiện nay

Đại hội lần thứ IX Đảng Cộng sản Việt Nam đã đặc biệt chú ý việc lãnh đạo quá trình cải cách nhà nước ta theo hướng chung là: Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Đảng ta chỉ rõ: "Nhà nước ta là công cụ chủ yếu để thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, là nhà nước pháp quyền của dân, do dân và vì dân. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp...

Cải cách tổ chức và hoạt động của nhà nước gắn liền với xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước. Xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn; nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức Đảng và các đảng viên trong các cơ quan nhà nước.

- Trước hết, đối với Quốc hội: Trong bộ máy nhà nước, Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, có những quyền hạn quan trọng, to lớn. Để Quốc hội tiếp tục hoàn thành tốt công việc của mình, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7, khoá VIII đã chỉ rõ: "Đổi mới quy trình chuẩn bị và thông qua các dự án luật tại kỳ họp Quốc hội; xây dựng luật về hoạt động giám sát của Quốc hội, xác định rõ cơ chế giám sát đối với Chính phủ, toà án nhân dân tối cao, viện kiểm sát nhân dân tối cao, từng bước tăng tỷ lệ đại biểu Quốc hội chuyên trách. Coi trọng việc lấy ý kiến nhân dân trong quá trình xây dựng pháp luật và chuẩn bị những quyết sách của Quốc hội". Trên cơ sở đổi mới Quốc hội mà kiện toàn, nâng cao năng lực và hiệu quả của các cấp Hội đồng nhân dân.

 Đối với Chính phủ và cơ quan hành pháp phải chú trọng quá trình cải cách hành chính, coi cải cách hành chính là nhiệm vụ trọng tâm của việc thực hiện các quyền dân chủ, làm chủ, quyền con người, quyền lực của nhân dân trên mọi lĩnh vực.

 Trong cải cách hành chính, trước hết là cải cách thủ tục hành chính, đặc biệt là các thủ tục liên quan trực tiếp tới công dân và các doanh nghiệp. Đổi mới việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật và thi hành pháp luật cho rõ ràng, thống nhất, chặt chẽ và dễ thực hiện có hiệu quả.

- Hai là, phải cải cách bộ máy hành chính trước hết là bố trí lại cơ cấu tổ chức chính phủ cho tinh - gọn, năng động và quản lý vĩ mô có hiệu quả cao hơn. Từ đó điều chỉnh cơ cấu các bộ, ngành, uỷ ban nhân dân các cấp cũng theo hướng gọn nhẹ, năng động, hiệu quả trong thực thi pháp luật. Từng bước hiện đại hoá cơ quan hành chính các cấp, trong đó có vấn đề vai trò hoạt động "hành chính công".

- Ba là, đổi mới, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức nhà nước: Bao gồm nâng cao chất lượng đào tạo, đào tạo lại cán bộ, công chức theo yêu cầu mới của cải cách nhà nước. Đồng thời đổi mới việc quản lý, đánh giá cán bộ, công chức; sử dụng, đãi ngộ cán bộ, công chức. Nhà nước ta đã có "Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước 2001 - 2010" (Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ)