A. Trang phục Cổn Miện và Lễ tế Nam Giao (1)

I. Cổn Miện (1)

1. Sơ lược về Cổn Miện

- Cổn Miện (袞冕) là loại Lễ phục cao quý nhất của các quân chủ Á Đông từ thời xưa, trong đó có Trung Hoa (trừ nhà Thanh), Triều Tiên, Nhật Bản và Việt Nam.

- Trang phục này được dùng vào ngày đăng cơ, các ngày lễ Tết, ngày triều hội, các sự kiện tế lễ linh thiêng...

- Dựa vào danh xưng (Hoàng Đế hay Quốc Vương) mà Cổn Miện sẽ có quy chế riêng biệt.

- Cổn Miện có 2 bộ phận cấu thành chính: mũ Miện (mũ Bình Thiên) và áo Cổn (Cổn phục); ngoài ra còn nhiều bộ phận khác, sẽ được liệt kê sau.

2. Các bộ phận chính

a) Mũ Miện

- Mũ Miện còn được gọi là mũ Bình Thiên (Bình Thiên Quan - 平天冠).

- Phần đỉnh của Miện gọi là "Diên bản" 綖板, Diên bản trước tròn sau vuông, ví trời tròn đất vuông, biểu thị ý nghĩa rộng lớn; diên bản màu đen, lấy ý nghĩa nghiêm trang.

- Mũ có quy chế hình dạng như sau: "Trên mũ này có ván chụp, đằng trước tròn đằng sau vuông, đằng trước sa xuống đằng sau nghếch lên, dài 1 thước 6 tấc, rộng 8 tấc, đằng trước sa xuống 4 tấc, đằng sau sa xuống 3 tấc. Mũ Miện kết hợp với áo Cổn, phía trước và phía sau đều có 12 dây lưu, mỗi dây lưu có 12 viên ngọc, lấy dây tảo để xâu ngọc" - (trích "Lịch triều hiến chương loại chí" của Phan Huy Chú thời Nguyễn)

- Trong đó, dây lưu là các dây tua rủ xuống trước mặt và sau gáy, được xâu ngọc vào đó. Tùy vào Tước hiệu thì số dây lưu và số hạt ngọc xâu vào đó sẽ khác nhau. Hoàng Đế sẽ sử dụng mũ Miện 12 lưu, trong đó mỗi lưu xâu 12 hạt ngọc nhỏ; còn Quốc Vương, điển hình là Triều Tiên Quốc Vương, vì là chư hầu của Trung Hoa nên mũ Miện không được dùng 12 lưu mà chỉ có 9 lưu, mỗi lưu xâu 9 hạt ngọc.

- Thiên Tử đội mũ Bình Thiên tượng trưng cho thiên hạ bằng phẳng, rủ 12 lưu bằng ngọc phát ra tiếng để nhắc nhở không quên chính sự.

- Dải lưu che mắt, ngọc quý che tai khuyên răn bậc đế vương không nên chỉ nghe lời nịnh hót mà còn phải biết nghe lời can gián của triều thần.

☆Hình vẽ mũ Bình Thiên trong "Tam tài đồ hội"

---------

☆Mũ Bình Thiên của Minh Thần Tông Vạn Lịch Đế trưng bày tại bảo tàng Định Lăng, Trung Quốc

----------

☆Mũ Bình Thiên của Hoàng Đế nhà Nguyễn được phục dựng bởi các nghệ nhân.

-----------

b) Áo Cổn

● Sơ lược

- Áo Cổn (Cổn Phục - 袞服), là dạng áo giao lĩnh, thường có màu đen, trên áo thêu 12 loại hoa văn cao quý nhất theo chế độ phong kiến, gọi là Thập nhị chương.

- Hoa văn Thập nhị chương gồm:

+ Nhật (mặt trời)

+ Nguyệt (mặt trăng)

+ Tinh thìn (sao)

+ Sơn (núi)

+ Long (rồng)

+ Hoa trùng (chim trĩ)

+ Tông di (cốc tế ở tông miếu)

+ Tảo (rong)

+ Hỏa (lửa)

+ Phấn mễ (gạo)

+ Phủ (rìu)

+ Phất (hoa văn hình chữ Á 亞)

- Mỗi 1 hoa văn đều có ý nghĩa riêng, nhưng chung quy đều có ý nghĩa cầu chúc quốc thái dân an, thái bình thịnh trị, và nói về các quan niệm đạo đức tốt đẹp mà 1 vị vua phải có. Trong đó:

+ Nhật, Nguyệt, Tinh thìn: hàm ý chiếu sáng

+ Sơn: hàm nghĩa vững vàng

+ Long: hàm ý ứng biến

+ Hoa trùng: hàm nghĩa đẹp đẽ

+ Tông di (cốc tế, có 2 chiếc, về sau vẽ 2 con hổ và khỉ): hàm ý trung hiếu

+ Tảo: hàm nghĩa trong sạch, thanh bạch

+ Hỏa: hàm nghĩa quang minh

+ Phấn mễ: hàm ý nuôi dưỡng

+ Phủ: hàm nghĩa quyết đoán

+ Phất: hàm ý phân biệt tốt xấu

- Trước đời Chu, trên miện phục có đủ 12 chương. Đến đời Chu, chương Nhật, Nguyệt, Tinh thìn được vẽ trên cờ nên không có trên miện phục. Ở thời kỳ này, trong những lễ tế quan trọng, Thiên tử cũng chỉ dùng có 9 chương (5 chương đầu vẽ, 4 chương sau thêu). Những trường hợp khác dùng 7 chương hoặc 5 chương. Nhìn chung có sự phối hợp với lưu 旒 trên miện quan, như:

+ Miện quan có 9 lưu thì y thường sẽ là 7 chương.

+ Miện quan có 7 lưu thì y thường sẽ là 5 chương.

+ Vì thế cho nên mới có danh xưng: Cổn miện phục 衮冕服, Tế miện phục 鷩冕服, Thuế miện phục 毳冕服, Hi miện phục 希冕服, Huyền miện phục 玄冕服.

● Các bộ phận cấu thành khác (tham khảo quy chế của "Tam Tài đồ hội")

- Trung Đơn (áo mặc lót trong)

----------

- Thụ (còn gọi là Tổ thụ, là dải tết bằng sợi tơ đeo ở sau lưng)

----------

- Bội (dải ngọc bội đeo 2 bên hông)

----------

- Tế tất (thắt ở đai che trước hạ thế)

----------

- Cách đới (Đai da đeo trong)

----------

- Đại đới (Đai lụa đeo ngoài)

------------

☆ Tranh vẽ Minh Thần Tông Vạn Lịch Đế mặc Cổn phục đội mũ Bình Thiên.

894 từ
--------------------------------------------------------------