SÔNG NHO QUẾ - NGUỒN GỐC VÀ Ý NGHĨA TÊN GỌI

Hà Giang nơi biên cương phía Đông Bắc Tổ Quốc là một trong số ít những địa phương mà người Kinh không phải là tộc người chiếm đa số. Tộc người chiếm phần đa và được xem như là cư dân bản địa nơi vùng cao nguyên đá chính là đồng bào H'Mông (Mông, Mèo,...). Họ di cư từ vùng Vân Nam Trung Quốc vào nước ta đầu tiên chính ở vùng Đồng Văn, Mèo Vạc cách ngày nay cũng trên 300 năm rồi từ đó lan tỏa sang vùng núi Tây Bắc và nay đến cả vùng Trường Sơn, Tây Nguyên.

Chiếm số lượng lớn và có lịch sử định cư lâu đời nên người H' Mông được xem như là chủ nhân của vùng cao nguyên đá. Quả thực trong lịch sử cũng ghi nhận về một ông vua Mèo - Vương Chính Đức giàu có, quyền năng đã lập nên một tiểu vương quốc trải rộng khắp 4 huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc. Vẫn còn đó Dinh thự họ Vương đã được công nhận di tích kiến trúc nghệ thuật và trở thành điểm tham quan nổi tiếng mỗi khi du khách đặt chân đến vùng cao nguyên đá Đồng Văn.

Ngôn ngữ người H'Mông có nguồn gốc từ tiếng Quan Hỏa (Quan Thoại) nên tên đất tên người đều mang âm hưởng của loại hình ngôn ngữ này. Nhiều địa danh đã trở thành điểm du lịch nổi tiếng như Cột cờ Lũng Cú, đèo Mã Pí Lèng, sông Nho Quế,...

Mã Pí Lèng là địa danh du lịch nổi tiếng mà mỗi khi du khách đến với Hà Giang đều muốn đến và chinh phục "bất đáo Pí Lèng phi phượt thủ". Mã Pí Lèng chính là một trong tứ đại đỉnh đèo hiểm trở của miền núi phía Bắc. Sự hiểm trở và độ dốc của đèo được ví như sống mũi ngựa nên đồng bào H'Mông gọi Mã Pí Lèng vì lẽ đó.
Đến với Mã Pí Lèng chúng ta còn được chiêm ngưỡng sắc nước mây trời ngắm dòng sông Nho Quế xanh biếc một màu uốn quanh tạo nên vẻ đẹp kỳ vĩ làm say đắm biết bao tâm hồn lữ khách.

Sông Nho Quế bắt nguồn từ vùng núi Nghiễm Sơn tỉnh Vân Nam Trung Quốc có tên là Phổ Mai, Đại Hà, Nam Lợi...chảy vào Việt Nam qua địa phận xã Lũng Cú, Hà Giang. Khi chảy trong địa phận nước ta thì sông mang tên Nho Quế.
Nho Quế không chỉ đơn thuần là tên gọi định danh cho một dòng sông mà còn ẩn chứa biết bao thông tin giá trị về nguồn gốc định cư của người dân nơi vùng cao nguyên "sống trên đá, chết vùi trong đá" này.

Ngược dòng thời gian, theo lời kể của đồng bào H'Mông thì Nho Quế chính là dòng sông lịch sử gắn liền với quá trình di cư của họ vào VN. Cách đây trên 300 năm từng đoàn người ngựa nối nhau vượt qua những dãy núi cao hiểm vùng cao nguyên men theo dòng nước mà đến định cư đầu tiên ở huyện Mèo Vạc. Chính vì lẽ đó, Mèo Vạc được xem như là quê hương của người H'Mông VN trên lãnh thổ nước ta.

Quá trình di cư kéo dài nhiều năm lớp người sau nối tiếp lớp người trước tạo thành những con đường mòn men theo đôi bờ dòng sông xanh.
Để ghi nhớ quá trình di cư vô cùng vất vả của tổ tiên, họ đã đặt tên cho dòng sông là Nhu Quế (về sau độc chệch thành Nho Quế) với ý nghĩa những bước chân người, vó ngựa vượt qua muôn trùng gian khó để đến với miền đất hứa mang tên Mèo Vạc...