® Lịch sử
 Văn Miếu được xây dựng từ năm 1070 dưới thời vua Lý Thánh Tông (1054-1072). Bên trong có tượng Chu Công, Khổng Tử cùng tứ phối là Nhan Tử, Tăng Tử, Tư Tử, Mạnh Tử và hình vẽ các hiền nho để thờ cúng, bốn mùa tế lễ. Đây còn là nơi học của thái tử Lý Càn Đức và nguyên phi Ỷ Lan.
 Năm 1076, vua Lý Nhân Tông cho xây Quốc Tử Giám kề sau Văn Miếu. Lúc đầu, trường chỉ dành riêng cho con vua và con các bậc đại quyền quý Đến năm 1253, vua Trần Thái Tông cho mở rộng Quốc Tử Giám và thu nhận các học trò thường dân có học lực xuất sắc.
 Đến đời vua Trần Minh Tông, Chu Văn An được đề cử làm quan Quốc Tử Giám tư nghiệp và cũng là thầy dạy trực tiếp của các hoàng tử. Đến năm 1370, Chu Văn An qua đời và được vua Trần Nghệ Tông cho lập ban thờ ở Văn Miếu bên cạnh Khổng Tử.
 Sang thời Hậu Lê, nho giáo rất thịnh hành. Vào năm 1484, vua Lê Thánh Tông cho dựng bia Tiến sĩ của những người đỗ đạt Tiến sĩ từ khóa thi năm 1442 trở đi. Mỗi khoa, một tấm bia đặt trên lưng rùa. Hiện nay, khu di tích Văn Miếu Quốc Tử Giám vẫn còn 82 tấm bia tiến sĩ được bảo tồn nguyên vẹn.
 Năm 1762, vua Lê Hiển Tông cho sửa lại Quốc Tử Giám làm Cơ sở giáo dục cao cấp của triều đình. Năm 1785, Quốc Tử Giám được đổi thành nhà Thái Học. Đến đầu thời Nguyễn 1802, vua Gia Long bãi bỏ trường, xây đền Khải Thánh thờ cha mẹ Khổng Tử và Khuê Văn Các ở phía trước Văn Miếu.
® Kiến trúc
 Văn Miếu-Quốc Tử Giám nằm ở phía Nam thành Thăng Long, xưa thuộc thôn Minh Giám, tổng Hữu Nghiêm, huyện Thọ Xương. Nay thuộc thành phố Hà Nội. Bốn mặt đều là phố, cổng chính là phố Quốc Tử Giám (phía Nam), phía Bắc là phố Nguyễn Thái Học, phía Tây là phố Tôn Đức Thắng, phía Đông là phố Văn Miếu. Quần thể kiến trúc này nằm trên diện tích 54331m²
 Hiện nay quần thể kiến trúc Văn Miếu - Quốc Tử Giám được chia làm ba khu vực chính: 1 là Văn hồ, 2 vườn Giám và 3 là khu nội tự Văn Miếu - Quốc Tử Giám đây là khu chủ thể, bố cục đăng đối từng khu, từng lớp theo trục Bắc Nam, mô phỏng tổng thể quy hoạch khu Văn Miếu thờ Khổng Tử ở quê hương ông tại Khúc Phụ, Sơn Đông, Trung Quốc.