“Hindi mo na kailangan ng make-up, maganda ka na.”

“Ate Rosalia naman e. Light make-up lang naman po gagawin mo e.”

Natawa siya. “Oo na. Ayan tapos na ako sa buhok mo.”

“Ang ganda, ate!”

“Syempre. Maganda ka e.”

Sinimulan na akong make-up-an ni ate.

“Pupunta ba si kuya Zelo?” tanong ko.

“Oo raw. Sabi naman niya, habol siya.”

“Ah okay po.”

“Nga pala, pupunta ba ang boyfriend mo?”

“Pupunta raw po.”

“Nice. So kailangan maganda ka. Anyway, maganda ka na pala dati pa.”

I chuckled. “Si ate talaga oh.”

“Ilan awards na makukuha mo?”

“Hindi ko po alam, ate.”

“I bet, ikaw pinakamarami.”

“Let’s see.”

“Oo ‘yan. Magaling ka e.”

“Sinipagan ko lang naman.”

“Maganda ‘yan. Sipagan mo. College ka na next school year.”

“Oo nga po e.”

“Ayan. Tapos na. Ang ganda mo talaga, Zen.”

Tinignan ko ang sarili ko sa salamin.

“Ang ganda ko nga. Salamat, ate.”

“Tapos na kayo?” tanong ni mama.

“Opo. Si papa?”

Sumulpot naman si papa. “I’m here. Handa na akong i-martsa ka.”

Napangiti naman ako. Si mama sana mag-martsa sa akin kaso sinabi bigla ni papa na siya na raw.

Nagpunta na kami sa gym. Nandito na halos lahat ng kaklase ko with their parents.

“Ganda natin ah,” sabi ni Chaskalyn.

“Syempre naman,” sabi ko naman.

Nakilinya na kami ni papa.

Mayamaya pa ay nagsimula na ang program.

___

“Ang ganda niya talaga.”

“In love ka na nga Yuhan,” sabi ni Hance.

“Maganda rin si Ninita,” sabi naman ni Liam.

Nandito na kasi kami sa venue ng graduation nila. Kararating namin. Katatapos lang din ng marching nila.

“Anong top ni Zenaida?” tanong ni Hance.

“Hindi ko alam. Malalaman natin mamaya.”

“Akala ko sinabi niya sa’yo,” sabi ni Hance.

“Hindi nga e. Pero feel ko top 1 siya.”

“Ah okay.”

“May program paper ba riyan? Saan pwede humingi?”tanong ni Liam.

“Chat n’yo girlfriend n’yo at magtanong ng kopya,” suhestiyon naman ni Hance.

“Ikaw na Liam,” sabi ko.

“Ikaw na. Surprise dapat na nandito na ako e.”

“Same.”

“Huwag na nga lang. Abangan na lang natin kung ano ang susunod,” sabi na lang ni Hance.

“Manong, manong,” sabi ng isang bata. Nilingon ko siya.

“Padawat.” I guess he's pertaining to the bouquet of chocolates I’m holding. Luckily, I understand his word.

“Hindi ko pwede bawasan ‘to e. I’ll give you money na lang to buy yours, okay?” sabi ko. “Hance, pahawak nga muna,” sabi ko at iniabot kay Hance ‘yong bouquet.

“Ilang bouquet pa ipapahawak mo sa akin?”

“Dalawa lang naman ah.”

Hinarap ko ulit ang bata. Nilabas ko ang wallet ko at kumuha ng 100 saka iniabot sa bata.

Kinuha naman niya. “Thank you,” nakangiting sabi niya saka patalon-talon na umalis. Pamilyar ang mukha niya. Saan ko ba nakita?

“Ang bait mo naman, Manong Yuhan. Pahingi rin ako.”

“Shut up, Liam.”

Natawa na lang si Liam.

“Take lang ako pictures. Kasama si Ida sa mga kakanta sa harap oh,” sabi ko naman.

Nilabas ko na ang camera na dala ko.

___

“Tayo na susunod na aakyat na stage!” excited na sabi ni Maria.

Makukuha na namin ang certificate namin.

Patapos na ang boys. 13 na sila na akala namin 12 lang ang ga-graduate. Nakahabol si Rionel. Tumayo na rin kaming girls at pumila sa gilid.

“Alonzo, Zenaida Pacheco.”

___

“Pacheco pala middle name ni Zenaida. Apelyido mo ‘yon, ‘di ba Hance?” sabi ni Liam.

“Kaya nga pinsan ko si Zenaida e.”

“Naka-ilang clicks ka na riyan, Yuhan.”

“Sshhh ka na lang, Liam. Ikaw din naman mamaya.”

“Ano ba apelyido ni Ninita?” tanong ni Hance.

“Walinyo,” tugon ni Liam.

“Ah siya pala ang last,” sabi ko naman.

___

Nang matanggap ko na ang certificate ko ay tinawag ko si papa mula sa upuan niya. Awarding na kasi next dito e.

“Parent ba magsasabit sa inyo ng medal?” tanong ni papa noong nandito kami sa linya.

“Opo. Masusubukan mo naman akong sabitan ulit ng medal.”

“Now, let’s go to the awarding of honors and special awards. Alonzo, Zenaida Pacheco. With Highest Honor.”

___

“Wow! Grabe, bro. Ang galing ng girlfriend mo. With Highest!” manghang sabi ni Liam.

“She will also be receiving awards like Leadership Award, Conduct Award, Best in Work Immersion, Best in Science, Best in Filipino, Best in Social Sciences, Best in Art, Best in Mathematics, Best in Research, and Loyalty Award.”

“Wow! Just wow. Ang galing niya!” puna ni Hance. “Pinsan ko ‘yan pero parang hindi. Ang talino.”

“That’s my lady! I love you!” sigaw ko kaya naman may lumingon sa kinaroroonan ko. Napalingon din si Zenaida.

“Ang tapang naman ng Yuhan na ‘yan!” sabi ni Hance.

___

“Sana all, Zenaida. Halatang inspired kaya ang daming medals.”

“Gano’n talaga, Wenia. Ikaw din naman inspired e, ‘di ba? May Ethan ka naman.”

“Che!”

Tumawa lang ako. Lahat kaming graduates ay may award. With honors din halos lahat ng mga barkada ko. Iyong iba, hindi naka-abot ang final grade nila pero with honors sila sa 4th grading. I’m so proud of my friends.

After awarding ay kinanta namin ang graduation song namin.

___

“Ngayon ko lang narinig ‘yong kanta. Composed ba ‘yan?” tanong ni Hance.

“Yes,” tugon ko.

“Hindi mo ba narinig kanina? Sabi ng emcee na composed by graduates ‘yong song mismo nila?” sabi ni Liam.

“Sorry naman. Hindi ko narinig.”

“Bingi,” sabi na lang ni Liam.

___

“Gutom na ako,” reklamo ko.

“Ako rin, Zen. Gutom na,” sabi naman ni Amlani.

“At this point, may I call Zenaida Alonzo, with highest honor, on stage for her message of gratitude.”

Tumayo na ako mula sa pagkakaupo at naglakad patungo sa stage.

___

“Mahaba ba ang sasabihin niya?” tanong ni Liam.

“Malay namin. Baka aabutin lang ng 10 minutes,” sabi ko naman.

“Are you taking videos too?” tanong ni Hance.

“Hindi e. Nag-take ka ba?” tugon ko.

“Yeah. Sinabihan mo nga ako e.”

“Thanks, bro.”

“Welcome.”

“Ladies and gentlemen, honorable guests, teachers, parents, guardians, fellow graduates, and all who are present today, a pleasant morning to all of us!”

“A pleasant morning daw mga pre!” sabi ni Hance.

“Morning din sa’yo. Nakatanggap ka ba ng good morning sa girlfriend mo?” sabi ni Liam.

“Hindi nga e. Nagtatampo.”

“Awit ‘yan. Good luck na lang sa pagsuyo,” sabi ni Liam.

___

Last two paragraphs ay tapos na ako sa speech ko.

Tumingin ako sa mga kaklase ko at ngumiti. “To my fellow students, especially the graduates, I want to emphasize to each one of you that your value extends far beyond any list or ranking. What counts most are your special skills, abilities, and potential. It is what truly defines you. True success is not entirely measured by academic achievements or being on the honor list.”

Nanatili pa rin akong nakatingin sa kanila. Memorize ko naman na kasi halos lahat ng nasa kopya ko.

“I am proud of each one of you. Never forget that your efforts and hard work are always worthwhile, even if they aren’t always seen. Believe in yourselves, embrace your uniqueness, and never stop learning and developing yourself. The world is waiting for your extraordinary contributions. Congratulations, and best wishes for a bright future filled with possibilities and success.”

Inilibot ko ang aking paningin at ngumiti. Sinambit ko na ang huling kataga,  “Thank you, and God bless us all.”

Nagpalakpakan naman na ang mga nakinig. Tinanaw ko ang kinaroroonan nina Yuhan. May hawak siyang camera at alam kong nakatutok iyon sa akin. I mouthed ‘Thank you.’

___

Napangiti ako nang tumingin siya akin. She mouthed ‘Thank you’.

“Tumingin siya rito bago bumaba, Yuhan.”

“Tama ka, Hance. Nag-thank you siya.”

“Grabe ah. Sana all.”

Natawa na lang ako.

Pumunta sa stage lahat ng graduates and completers for their tribute song. Composed na naman ang inaawit nila.

“Ang gagaling naman ng batch ni Zen!” pagpuri ni Liam.

“Sinabi mo pa!” sabi naman ni Hance.

___

Tapos na ang program at pictorial na. Nag-picture kaming graduates with our teachers. Isa-isa. Nang matapos na ay sari-sariling kuha na ng litrato.

Mayamaya pa ay lumapit na ang family ko kaya naman nag-picture kami. Ilang minuto ang lumipas ay dumating sa pwesto namin sina Yuhan. Na-solo tuloy namin ang stage. Binigay sa akin ni Yuhan ang dalawang bouquet. Ang isa ay chocolates with flowers. Ang isa naman ay books. Narinig ko naman ang pag-ayieh ng mga kaibigan ko. Sinulit na namin ang pag-picture sa stage at nang matapos na ay bumaba na kami.

“Congratulations, Ida. I’m so proud of you,” sabi sa akin ni Yuhan.

“Thank you.”

Natanaw ko si Liam na may isinasabit na money sash kay Ninita. May dala rin siyang bouquet.

“Meron ka rin no’n, Ida. Kunin ko lang sa bag.” Kinalkal ni Yuhan ang bag niya at may inilabas. Isinabit niya rin sa akin.

“Galing sa mama ko ‘yan.”

Napa-awang ang bibig ko dahil sa sinabi niya. Woah.

“Pasukin niyan ng langaw.”

“Che!”

“Salamat, Yuhan,” sabi nina mama kay Yuhan.

“Pang outing na ba natin ‘yan, Zen!” sabi ni Amlani.

I chuckled. “Pwede rin.”

Nagsama naman kaming magkakaibigan para mag-picture. Si Yuhan na ang ginawa naming photographer.

“Tag us ah,” sabi ng mga kaibigan ko.

“No problem,” reply ko naman.

May pagkaing nakahanda sa may likod kaya naman kumuha kami ng kakainin namin. May kainan sa bahay pero sa Saturday pa. Thanksgiving mass for me.

“Ang dami mo pala talagang  kaibigan, Zen. Na-solo n’yo na ang stage kanina,” sabi ni Hance.

“Syempre. Nga pala, si Liam?”

Ngumuso si Hance sa may bandang kanan niya. “Iyon oh. Kasama si Ninita with her family?”

“Wow. Family nga ni Ninita ‘yon.”

“Ang tapang ni Liam harapin ang pamilya ni Ninita ah,” sabi ni Yuhan.

“Oo nga,” sabi ko naman.

“Anong course na ulit kukunin mo, Zenaida?” tanong ni Hance.

“Psychology.”

“Balak mo mag-doctor?”

“Yes, Hance.”

“Paano ba ‘yan, Yuhan. Kaya mo pa bang maghintay?”

Tinignan ni Yuhan si Hance nang masama. “Shut up.”

“Ilang years? Eight to twelve? Wews! Good luck.”

“Kaya kong maghintay.”

“I’ll get married when I’m 27,” sabi ko.

“Ano? Gumagawa ka na timeline mo?” tanong ni kuya Zelo.

“Ano naman, kuya? E gusto ko dapat 27, may asawa na ako.”

“Okay, I’ll marry you when you’re 27.”

“I do na ako agad, ngayon pa lang!” sabi ko naman.

Pinitik ni Yuhan ang noo ko.

“Aray! Bad.”

“Excited mo masyado. Mag-college ka muna.”

I pouted. “Oo naman kasi e. Kuha rin muna ako license ko 'no! Hmp.”

“Stop pouting or I’ll kiss you.”

“Kiss me.”

“Stop. Huwag kayo PDA!” sabi ni Hance.

Natawa na lang ako saka ipinagpatuloy ang pagkain.

Natapos na kaming lahat na kumain kaya naman naisipan na naming umuwi.

“Ang dami mong nakolekta ngayon, bunso ah. Pahingi.”

“Ito namang si kuya Zandro oh. Imbes na dagdagan, gusto pa bawasan.”

“May darating na pagkain mamayang hapon. Nag-order ako sa Mang Inasal,” sabi ni kuya Zandro.

“Ayon! Thanks, kuya!” masayang sabi ko.

“Manang Z! Congratulations!” sabi ng isang batang lalaki na galing ata sa kwarto nina mama.

“Bakit nandito ang batang ‘to?” gulat na tanong ni Yuhan.

“Nandito ka pala, Zeno. Buti kinaya mong umuwi mag-isa.”

“I’m a man! Manang, ba’t kasama mo si manong mabait?”

“Sinong manong mabait?”

“Isuna,” sabi ni Zeno saka ngumuso kay Yuhan.

“Sino siya, Ida?” tanong ni Yuhan.

“Anak namin ‘yan,” sabi ni mama.

“Po?” hindi makapaniwalang sambit ni Yuhan.

“Ampon nila ako, manong.”

Tumingin sa akin si Yuhan. “Alam niya?”

Tumango ako.

“Nagkakilala na kayo?” tanong ko.

“Kanina sa gym. Nanghihingi siya sa ng chocolate. Binigyan ko na lang ng 100.”

“Ah I see. Salamat. Ikaw na bata ka, ba’t ka humingi?”

“Nagutom ako no’ng nakita ko ‘yong chocolates, manang.”

“Ilang taon ka na, Zeno?” tanong ni Yuhan kay Zeno saka ito kinarga.

“Seven. Ikaw, Manong?”

“I’m 20.”

“Boyfriend ka ni manang Z?”

“Asawa.”

I feel my cheeks burning nang marinig ko ang sinabi ni Yuhan.

Kinuha ni Zeno ang kaliwang kamay ni Yuhan.

“I don’t see a ring, manong.”

Ginulo ni Yuhan ang buhok ni Zeno. “Ang galing na bata. Saan na real parents niya?”

“My mama and papa died. Na-aksidente sila,” malungkot na tugon ni Zeno sa tanong ni Yuhan.

“Paano ka napunta rito?” tanong ni Hance.

“Sa DSWD center siya galing. It so happened my parents went there for some matter and they met him.”

“Pumunta lang kami ro’n na bisitahin ‘yong pinsan ko na matanda na talaga. Napansin ko ‘yong bata and nag-usap kami ng asawa ko. Wala kaming malaking pera pero ginusto namin ‘to e,” paliwanag ni mama.

“Ah gano’n po pala nangyari. Mabuti naman at napunta ka rito. Kaya pala pamilyar ka sa akin kanina, Zeno, dahil nakita kita sa isang picture na sinend ng manang Z mo.”

Ngumiti lang si Zeno saka sinenyasan na ibaba na siya ni Yuhan. Nakita na naman kasi siguro ang pusa.

“Pasok na pasok siya bilang kapatid mo, may resemblance kayo.”

“Oo nga e. Gusto ko ‘yong magiging anak ko, kamukhang-kamukha ko.”

Yuhan pouted. “Paano naman ako?”

I chuckled. “Sa’yo naman manggagaling ‘yong ano e kaya okay lang.”

“Anong ano?”

“Alam mo na ‘yon.”

He chuckled. “Ikaw talaga. Hali ka nga rito,” sabi niya at hinila ako palapit sa kaniya saka niyakap. Nagpipigil tawa naman ang iba pa naming kasama.