Có câu chuyện cười ai đó kể lâu rồi, trong đó người ta dọa ai ăn mì tôm nhiều thì lâu dài tóc sẽ tự nhiên xoăn lại. Vừa nghe đã phì cười, nhưng ngay lập tức chúng ta cũng hiểu ngay đó chỉ là chuyện bịa khôi hài thôi. Nếu ăn mì mà tóc xoăn thì sinh viên ở ký túc xá hầu hết không cần phải đi uốn tóc. Người Việt Nam đi công tác nước ngoài nhiều chắc khi về chắc sẽ xoăn tít.

Tôi có một người bạn, thời đi học nghèo khó, suốt ngày chỉ toàn mì tôm nước sôi. Là loại mì trần, mua cả gói to, về ăn suốt tuần hết lại đi mua tiếp. Ăn mãi thành quen, lâu rồi bạn cho đó là món khoái khẩu mỗi khi có ai đó hỏi cảm giác thế nào.

Ra trường đi làm vài năm mới lại gặp bạn, hai đứa chở nhau lòng vòng dạo phố. Bạn ngồi sau xe bỗng nhiên kêu buồn nôn và xây xẩm mặt mày khi cả hai đi ngang qua một nhà máy sản xuất mì gói. Mùi mì bay ra đường khiến bạn nôn nao như bị ngộ độc. Tối đó bạn không ăn được gì. Như ngộ độc cả một vùng ký ức. Nhớ lại chỉ muốn khóc.

Khoái khẩu mà ăn hoài thì cũng không hẳn tốt. Trẻ con được khuyến khích ăn uống đa dạng để phát triển, nếu chỉ ăn món mình thích thôi thì dễ bị còi xương suy dinh dưỡng. Nhà ăn của nhiều trường phổ thông ở Mỹ, nếu trên khay thức ăn còn thiếu trái cây thì học sinh không được phép bê về bàn. Người Nhật cũng có lời khuyên đừng nên ăn một món gì quá nhiều và quá lâu, cho dù nó thực sự lành mạnh và bổ dưỡng. Ngọt ngào mà nhiều quá cũng nguy hiểm. Bổ dưỡng mà thái quá cũng thành độc hại. Mê lời hay ho mùi mẫn khiến ta hâm mộ mà cứ follow hoài một hot blogger nào đó cũng không phải là điều nên. Ngộ độc mì tôm dễ nhận ra, nhưng ngộ độc mạng thì nhiều khi rất khó để nhận biết. Cách tốt để không ngộ độc, không bị dẫn dụ, là làm theo người Nhật trong ẩm thực, không ăn món gì, dù ngon, quá nhiều và quá lâu. Mạng toàn cầu tạo cho ta cơ hội để lựa chọn, để soi chiếu, để khôn ngoan trưng cầu thẩm định trước khi quyết định tiếp nhận hay không. Ta cần và ta phải biết tận dụng cơ hội đó, để trí não mình sáng suốt, tâm hồn mình lành mạnh, giàu có thực sự.

Nhiều mà chỉ có một kiểu thì dễ nguy hại. Như mì tôm trần tháng nối tháng của bạn tôi, từ dinh dưỡng cấp thời thành cơn ngộ độc dài lâu cả thể chất lẫn ký ức, tâm hồn. Nhiều nhưng phong phú đa dạng thì mở ra cho ta nhiều cơ hội. Tri thức chắt lọc và tuôn chảy từ nhiều góc độ khác nhau cho ta thuốc giải nếu chẳng may ngộ độc tức thời. Khi ta biết cách tìm thuốc giải, ta không chỉ có thể tự do và vững vàng trên xa lộ thông tin, mà còn có cơ hội giúp đỡ người khác để tạo nên những không gian trí tuệ trong lành.

HÀ NHÂN