Chiều cuối tuần thời tiết vô cùng đẹp, mà em chẳng được đi chơi. Các em đi học tiếng Anh. Có em mới hơn ba tuổi. Tự hỏi ba tuổi đi học (học hẳn hoi, chứ không phải kiểu trò chơi làm quen ngôn ngữ) có sớm quá không? Thế giới đổi thay quá nhanh, bể kiến thức ngày một rộng lớn, không bắt đầu sớm thì không thể nạp đủ kiến thức kỹ năng để sống và làm việc chăng? Hay chuyện đó chỉ là kết quả của vội vàng, nhầm lẫn của người lớn, của nóng ruột từ phụ huynh?

Hai mươi tuổi mới học võ có quá muộn không? Bốn tuổi đã học chữ có sớm quá không? Người ta thường đánh đồng chuyện học và học cái gì vào lúc nào. Đơn giản vì nghĩ rằng đằng nào chả phải học, tiếp xúc càng sớm thì càng tốt chứ sao. Nhưng con người đâu phải khi sinh ra đã hoàn thiện thể chất và trí tuệ. Sáu tháng tuổi dạ dày mới dần tiêu hóa được thức ăn mềm ngoài sữa mẹ, khi đó trẻ mới ăn dặm. Sang một tuổi, có bé còn chưa điều khiển được việc ra mồ hôi khi cơ thể tăng nhiệt. Lớn chút nữa cặp xương sườn cuối cùng mới mọc ra, thận mới phát triển...Con người từ đứa trẻ lớn lên rồi già đi cùng với câu hỏi cái gì và vào lúc nào?

Hai mươi tuổi mới tập bơi thì eo ôi ngượng chết đi được. Và quan trọng là rất khó nhọc và uống rất nhiều nước bể. Ba mươi tuổi mới học võ hay một môn thể thao nào đó thì xương cốt gân cơ đau nhức thường xuyên mà kỹ năng thì tiến bộ vô cùng chậm. Cho nên tuổi lên ba là tuổi vui đùa, tuổi học nhạc, học vẽ...Tuổi lên năm, lên bảy là tuổi học đá bóng, đánh cầu hay bơi lội. Học viết chữ quá sớm sẽ giết chết năng lực hội họa trong mọi đứa trẻ. Học chơi thể thao quá trễ thì có khi đứt gân, thương tật tàn phế như chơi. Nhưng với triết học, hai mươi tuổi nghiên cứu nó cũng là vừa kịp.

Duy nhất một điều không học sớm thì luôn luôn là quá muộn. Đó là học cách sống trung thực ngay ngắn. Chẳng cực đoan đến khó tính như người đã chín chắn "thịt xắt không vuông miếng không ăn, chiếu trải không ngay ngắn không ngồi" nhưng chí ít phải biết không cầm nắm cái gì không thuộc về mình. Ba tuổi học về sống trung thực đã không còn sớm, bốn mươi tuổi mới rút ra bài học sâu sắc thì e là quá trễ.

Học sống trung thực là học cách mở cánh cửa nội tâm. Như nhà thơ Phan Ngọc Thường Đoan, tác giả bài thơ Buổi sáng nói đại ý, nếu không mở cánh cửa để nhìn vào lòng tự trọng, vào lương tâm, để đến bảy mươi tuổi mới làm điều đó thì điều kèm theo chỉ là sự ân hận.

Với lòng trung thực, hãy học cách cư xử của bạn Jett tia chớp trong phim Đội bay siêu đẳng: One time anytime - Là luôn luôn kịp lúc bất cứ lúc nào.

HÀ NHÂN