CÂU TIẾN NẰM GAI NẾM MẬT

Ngô vương Hạp Lư đánh bại nước Sở, trở thành bá chủ ở phương nam. Nước Ngô vốn bất hòa với nước láng giềng là nước Việt (đô thành ở Thiệu Hưng, tỉnh Triết Giang ngày nay). Năm 496 TCN, Việt vương Câu Tiễn lên ngôi, Ngô vương nhân dịp nước Việt vừa có tang, liền mang quân đánh. Hai bên giao chiến một trận lớn ở đất Túy Lý (nay ở tây nam Tây Hưng, tỉnh Triết Giang). Ngô vương Hạp Lư tin chắc rằng mình có thể đánh thắng, nhưng không ngờ lại bị thất bại, bản thân trúng tên bị trọng thương. Vì tuổi đã cao, khi về tới nước Ngô thì chết. Hạp Lư chết, con là Phù Sai nối ngôi. Trước khi chết, Hạp Lư dặn lại: "Không được quên báo thù nước Việt".

Phù Sai ghi nhớ lời dặn của cha, bảo người khác thường xuyên nhắc nhở mình, mỗi khi ra vào cửa cung, thủ hạ đều quát lớn: "Phù Sai, ngươi đã quên mối thù Việt vương đã giết cha ngươi rồi sao?".

Phù Sai chảy nước mắt trả lời: "Không, không dám quên".

Ông ta sai Ngữ Tử Tư và một đại thần khác là Bá Phỉ luyện tập binh mã chuẩn bị đánh nước Việt. Hai năm sau, Ngô vương Phù Sai tự dẫn đại quân đi đánh Việt. Nước Việt có hai quan đại phu giỏi là Văn Chủng và Phạm Lãi. Phạm Lãi nói với Câu Tiễn: "Nước Ngô luyện binh gần ba năm nay. Lần này chúng quyết tâm báo thù, khí thế rất hung hãn. Ta nên giữ vững thành, không nên ra đánh với chúng"

Câu Tiễn không đồng ý, mang đại quân ra quyết chiến. Quân hai nước giao chiến một trận lớn ở vùng Thái Hồ, quân Việt quả nhiên đại bại.. Việt vương Câu Tiễn dẫn 5000 tàn binh bại tướng chạy về đến Cối Kê, bị quân Ngô vây chặt. Câu Tiễn không tìm ra biện pháp gì, liền nói với Phạm Lãi: "Ta rất hối hận đã không nghe theo lời ngươi. Bây giờ đến tình cảnh này phải làm thế nào đây?".

Phạm Lãi nói: "Phải mau cầu hòa thôi"

Câu Tiễn phái Văn Chủng sang trại quân Ngô cầu hòa, Văn Chủng tâu xin với Phù Sai cho Câu Tiễn đầu hàng. Phù Sai toan đồng ý, nhưng Ngũ Tử Tư kiên quyết phản đối. Văn Chủng trở về, dò biết Bá Phỉ ở nước Ngô là kẻ tiểu nhân, ham tài, háo sắc liền ngầm đưa một số mỹ nữ và châu ngọc sang biếu Bá Phỉ, nhờ hắn nói giúp với Phù Sai. Nghe lời Khuyên của Bá Phỉ, Ngô vương Phù Sai bác ý kiến phản đối của Ngũ Tử Tư, đồng ý cho Câu Tiễn đầu hàng nhưng yêu cầu Câu Tiễn phải thân với nước Ngô.

Văn Chủng về tâu lại với Câu Tiễn, Câu Tiễn trao mọi việc trong nước cho Văn Chủng, rồi cùng vợ và Phạm Lãi sang Ngô. Câu Tiễn đến nước Ngô, Phù Sai cho vợ chồng Câu Tiễn ở trong một gian đá, cạnh phần mộ của Hạp Lư, sai Câu Tiễn nuôi ngựa, còn Phạm Lãi làm công việc của nô lệ. Mỗi lần Phù Sai đi xe, Câu Tiễn phải dắt ngựa hầu, cứ như thế trong 2 năm. Phù Sai cho rằng Câu Tiễn đã thực bụng qui thuận, liền cho Câu Tiễn về nước.

Về tới nước Việt, Câu Tiễn lập chí báo thù rửa hận. Ông sợ cuộc sống an nhàn làm tiêu tan mất ý chí, liền treo một cái mật đắng ở nơi ăn cơm. Trước mỗi bữa ăn, đều nếm một chút mật đắng rồi tự hỏi mình: "Nhà ngươi có quên mối nhục ở Cối Kê không?". Ông ta còn bỏ chiếu dùng cỏ cây làm đệm nằm. Việc đó được người đời sau gọi là "nằm gai nếm mật".

Để làm cho nước Việt giàu mạnh, Câu Tiễn tự mình tham gia cày bừa, bảo vợ tự dệt vải để khuyến khích dân chúng đẩy mạnh sản xuất. Vì nước Việt lâm vào họa mất nước, nhân khẩu giảm nhiều, ông ta liền đề ra chế độ khuyến khích sinh đẻ. Mặt khác ông ta trao cho Văn Chủng quản lý việc lớn quốc gia, cho Phạm Lãi huấn luyện quân đội, bản thân khiêm tốn nghe theo ý kiến của mọi người, chú trọng cứu tế cho dân nghèo. Nhân dân toàn quốc đều giúp sức để đưa đất nước bị đè nén đó nhanh chóng trở thành cường quốc.

PHẠM LÃI VÀ VĂN CHỦNG

Việt vương Câu Tiễn chỉnh đốn chính sự, khuyến khích sản xuất, làm cho thế nước dần dần giàu mạnh lên. Ông liền cùng hai đại phu là Văn Chủng và Phạm Lãi bàn bạc về kế hoạch đánh Ngô. Lúc đó Ngô vương Phù Sai vì đã được làm bá chủ nên trở thành kiêu căng, ham mê hưởng lạc. Văn Chủng khuyên Câu Tiễn dâng gái đẹp cho vua Ngô. Câu Tiễn liền sai người đi khắp nước để tìm những cô gái đẹp nhất. Kết quả tìm được một cô gái tuyệt sắc tên là Tây Thi ở núi Trữ La (nay ở phía nam Chư Hý, tỉnh Triết Giang). Câu Tiễn cử Phạm Lãi đưa Tây Thi sang dâng cho Phù Sai. Phù Sai nhìn thấy Tây Thi có dung mạo tuyệt vời, như tiên nữ giáng trần, hết lòng sủng ái.

Một lần, nước Việt phái Văn Chủng sang gặp Hạp Lư, nói nước Việt mất mùa, dân chúng bị đói, xin nước Ngô cho vay một vạn thạch lương, năm sau sẽ xin trả đủ. Phù Sai thấy có Tây Thi trước mặt, liền đáp ứng ngay. Năm sau nước Việt được mùa, Văn Chủng lại mang một vạn thạch lương trả lại cho nước Ngô. Phù Sai thấy nước Việt giữ tín nghĩa, rất yên tâm và cao hứng. Ông ta vốc lúa lên xem, thấy hạt nào cũng căng mẩy, liền nói với Bá Phỉ: " Hạt lúa của nước Việt căng mẩy hơn hạt lúa của ta. Hãy phát một vạn thạch lúa này cho dân chúng làm giống".

Bá Phỉ đem số lúa đó phát cho nông dân, hạ lệnh đem gieo trồng. Đến mùa xuân, hạt giống được gieo xuống. Đợi tới mười mấy ngày, vẫn không thấy nảy mầm. Mọi người nghĩ có thể là hạt giống tốt thì nảy mầm chậm chăng, liền kiên nhẫn chờ đợi thêm. Không ngờ, sau một số ngày nữa những hạt giống đó đều thối rửa hết. Họ muốn thay bằng hạt giống của nước Ngô thì đã lỡ mất thời vụ. Năm đó, nước Ngô gặp nạn đói lớn, dân chúng đều oán giận Phù Sai. Họ đâu có biết, đó là kế của Văn Chủng, Một vạn thạch lúa đó đều đã được đem hấp chín rồi phơi khô, làm sao có thể mọc mầm được nữa. Câu Tiễn nghe tin nước Ngô bị nạn đói, muốn nhân cơ hội đưa quân sang đánh.

Văn Chủng nói: "Vẫn còn sớm. Một là nước Ngô tuy bị đói, trong nước vẫn chưa khánh kiệt. Hai là, Ngũ Tư Tư còn đó, chưa dễ hành động".

Câu Tiễn thấy Văn Chủng nói có lý, lại tiếp tục cho thao luyện binh mã và tuyển thêm quân. Năm 484 TCN Ngô vương Phù Sai muốn đi đánh Tề, Ngũ Tử Tư vội đi gặp Phù Sai can: "Tôi nghe tin Câu Tiễn nằm gai nếm mật, đồng cam cộng khổ với dân chúng, xem ra có ý muốn đánh báo thù nước Ngô. Nếu không trừ diệt Câu Tiễn, thì sẽ là hậu họa cho nước Ngô. Xin Đại vương đi đánh nước Việt trước".

Phù Sai không chịu nghe lời Ngũ Tử Tư, cứ đem quân đánh Tề, kết quả thắng trận đem quân về. Văn võ bá quan đều đến chúc mừng, nhưng Ngũ Tử Tư lại nói: "Đánh bại nước Tề chỉ là mối lợi nhỏ, nước Việt lại diệt nước Ngô, mới là mối họa lớn".

Do đó Phù Sai càng ngày càng chán ghét Ngũ Tử Tử, cộng thêm sự gièm pha của Bá Phỉ, nên Phù Sai trao cho ông một thanh kiếm, buộc Ngũ Tử Tư tự sát. Trước khi chết, Ngũ Tử Tư uất hận, nói với sứ giả của Phù Sai: "Hãy móc hai con mắt ta, treo trên cửa đông của nước Ngô để ta xem Câu Tiễn đánh vào như thế nào".

Phù Sai giết Ngũ Tử Tư rồi liền phong Bá Phỉ làm thái tể. Năm 482 TCN, Ngô vương Phù Sai hẹn với Lỗ Ai Công, Tấn Định Công đến họp ở Hoàng Trì (nay ở tây nam huyện Phong Khâu, tỉnh Hà Nam), đem theo tất cả quân tinh nhuệ, chỉ để lại một số quân già yếu. Khi Phù Sai dương dương tự đắc từ Hoàng Trì trở về thì Việt vương Câu Tiễn đã đem đại quân sang chiếm đô thành Cô Tô. Quân Ngô từ xa trở về đều rất mỏi mệt, lại gặp phải quân Việt được huấn luyện lâu ngày, tinh thần hăng hái. Hai bên giao chiến, quân Ngô đại bại. Phù Sai không có cách nào khác, phải sai Bá Phỉ sang gặp Câu Tiễn cầu hòa. Câu Tiễn bàn với Phạm Lãi, quyết định tạm thời chấp nhận giảng hòa, rút quân về nước.

Năm 475 TCN Câu Tiễn chuẩn bị đầy đủ, liền tiến công đại qui mô vào nước Ngô. Nước Ngô thua trận liên tiếp. Quân Việt bao vây đô thành nước Ngô suốt hai năm trời. Phù Sai không còn đường thoát, than thở: "Ta không còn mặt mũi nào gặp lại Ngũ Tử Tư nữa". Nói xong, lấy tay áo che mặt tự sát. Việt vương Câu Tiễn diệt xong nước Ngô, ngồi tại triều đình của Phù Sai. Phạm Lãi, Văn Chủng và các quan lại khác đều tới triều kiến. Bá Phỉ, thái tể của nước Ngô cũng đứng ở đó để chờ phong thưởng. Hắn cho rằng mình đã giúp đỡ Câu Tiễn rất nhiều. Câu Tiễn nói với Bá Phỉ: "Ngươi là đại thần của nước Ngô, ta không dám nhận ngươi làm bày tôi. Ngươi hãy đi làm bạn với quốc quân của ngươi".

Bá Phỉ nhục nhã lui ra, Câu Tiễn phái người đuổi theo giết chết. Diệt xong nước Ngô, Câu Tiễn lại dẫn đại quân vượt qua sông Hoài, họp với các nước chư hầu Trung nguyên ở Từ Châu. Thiên tử nhà Chu cũng phái sứ thần mang thịt tế đến tặng Câu Tiễn. Từ đó về sau, binh mã nước Việt hoành hành suốt dải Giang-Hoài. Các nước chư hầu đều thừa nhận Việt là bá chủ.

Câu Tiễn đắc thắng trở về, mở đại hội mừng công, khen thưởng các công thần. Nhưng thấy thiếu mặt Phạm Lãi. Truyền thuyết nói, ông mang theo Tây Thi, thay tên đổi họ đi tới nước khác. Trước khi đi, Phạm Lãi để lại cho Văn Chủng một bức thư, nói: "Chim dữ đã hết thì cung nỏ tốt bị gác bỏ; thỏ đã săn hết, thì chó săn bị làm thịt. Con người Câu Tiễn chỉ có thể chung hoạn nạn, chứ không thể chung yên vui. Ông nên bỏ đi mau".

Văn Chủng không nghe. Một hôm, Câu Tiễn cử người đưa tới một thanh kiếm. Văn Chủng nhìn xem, thì đúng là thanh kiếm mà Phù Sai đã trao cho Ngũ Tử Tư. Văn Chủng hối hận đã không tin theo lời của Phạm Lãi, đành phải tự sát. Ngô-Việt tranh bá đã là một khúc vĩ thanh của thời Xuân thu. Theo đà phát triển mạnh mẽ của sức sản xuất và cuộc khởi nghĩa không ngừng của nô lệ, xã hội nô lệ dần dần tan rã. Đến năm 475 TCN,bắt đầu thời kỳ Chiến quốc, xã hội Trung Quốc cũng bước sang chế độ phong kiến.